H Κωνσταντινούπολη πριν το τέλος του 18ου αιώνα στα λεπταίσθητα σχέδια του Thomas Hope

Η Κωνσταντινούπολη γύρω στα 1796-97 επί Σουλτάνου Σελίμ Γ',

από τους πρώτους μεταρρυθμιστές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και προπομπός των πολλών μεταρρυθμίσεων που επρόκειτο να γίνουν κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα.

Μέσα από τα έργα προβάλλει η μορφή που είχε η Κωνσταντινούπολη εκείνη την εποχή, με κτίρια που σώζονται μέχρι σήμερα και άλλα που δεν υπάρχουν πια.

Ελληνικές παραθαλάσσιες επαύλεις ή γιαλιά στο Βόσπορο.

Υδατογραφία σε χαρτί Αρ. Ευρ. 27338 τ. V

H Κωνσταντινούπολη πριν το τέλος του 18ου αιώνα στα λεπταίσθητα σχέδια του Thomas Hope.

Η εκ των επιμελητριών της έκθεσης «Thomas Hope. Σχέδια της Οθωμανικής Κωνσταντινούπολης», κ. Μίνα Μωραΐτου, μίλησε στο Lifo.gr για την καινούργια έκθεση που πρόκειται να δούμε στο Μουσείο Μπενάκη - Ισλαμικής Τέχνης.

Μια δελεαστική έκθεση που θα μας ταξιδέψει στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο λίγο πριν από την εκπνοή του 18ου αιώνα ετοιμάζει το Μουσείο Μπενάκη Ισλαμικής Τέχνης με τίτλο «Thomas Hope. Σχέδια της Οθωμανικής Κωνσταντινούπολης». Ο Thomas Hope (1769-1831) ήταν Βρετανός ολλανδικής καταγωγής και γόνος οικογένειας μεγιστάνων τραπεζιτών. Οι εύποροι νέοι την εποχή εκείνη συνήθιζαν να κάνουν το Grand Tour – ταξίδευαν για ένα-δυο χρόνια στην Ιταλία, στην Ελλάδα και στη Μέση Ανατολή, αναζητώντας τα μυστικά των αρχαίων πολιτισμών. Το ίδιο έκανε και ο Hope λίγο μετά τη Γαλλική Επανάσταση, το 1795, και ταξίδεψε στην Ελλάδα, στην Τουρκία, στην Αίγυπτο και στην Αραβία. Η έκθεση εστιάζει στο υλικό που είδε και κατέγραψε από την Οθωμανική Κωνσταντινούπολη.

Ο Hope ήταν ένας άνθρωπος πάρα πολύ προικισμένος – ήταν ιδιαίτερα καλός στη ζωγραφική, ήταν συλλέκτης αρχαιοτήτων, γλυπτών και έργων Ευρωπαίων ζωγράφων, ασχολούνταν με τη διακόσμηση και σχεδίαζε έπιπλα, τα οποία, μαζί με τις συλλογές του, εκτέθηκαν το 2008 στο Victoria & Albert Museum. Στον τομέα της διακόσμησης υπήρξε από τους προπομπούς του νεοκλασικού στυλ, ανέτρεψε τα καλλιτεχνικά δεδομένα της εποχής του και άφησε το στίγμα του στην καλλιτεχνική περίοδο Regency. Το στυλ του είναι ιδιαίτερα επηρεασμένο απ' όσα είδε τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κωνσταντινούπολη, όταν τις επισκέφθηκε. Κατά τη διάρκεια του Grand Tour, σχεδίασε με ιδιαίτερη επιμέλεια συνολικά 350 υδατογραφίες και σχέδια με σινική μελάνη που απεικόνιζαν ποικίλα θέματα από τις περιοχές που επισκέφθηκε. Επιστρέφοντας, τα ταξινόμησε και τα φύλαγε στην προσωπική του βιβλιοθήκη σε πέντε δερματόδετους τόμους.

Άποψη της κρήνης στην είσοδο του ανακτόρου του Τοπκαπί.

Υδατογραφία σε χαρτί Αρ. Ευρ. 27354 τ. V

Ο επισκέπτης θα δει, τοπογραφικά σχεδιαγράμματα και διπλωτά πανοράματα της Κωνσταντινούπολης, επιμέρους απόψεις από διάφορες γειτονιές της Κωνσταντινούπολης, μνημεία, ναούς, οθωμανικά παλάτια –ανάμεσά τους το Τοπ Καπί, όπως ήταν πριν από τη φωτιά που κατέστρεψε ένα μέρος του γύρω στο 1860–, αίθουσες του Σεραγιού, πύλες, τζαμιά, ταφικά μνημεία, υπαίθριες κρήνες –δύο από τις οποίες δεν υπάρχουν πια–, πύλες, τα γιαλιά πάνω στον Βόσπορο και τις βάρκες διασκεδάσεων του Σουλτάνου που ο Hope περιγράφει με μεγάλη λεπτομέρεια.

Μετά τον θάνατο του Hope φαίνεται ότι το σύνολο των σχεδίων πουλήθηκε από τους κληρονόμους του και στη συνέχεια τα ίχνη τους χάθηκαν. Τελικά, έφτασαν στα χέρια του Αντώνη Μπενάκη, ο οποίος τα αγόρασε με τη βοήθεια του Δαμιανού Κυριαζή και βρίσκονταν στη Βιβλιοθήκη του Μουσείου Μπενάκη. Το 1984, η δρ Φανή Μαρία Τσιγκάκου, που είναι η υπεύθυνη της συλλογής των ζωγραφικών έργων του Μουσείου Μπενάκη, ανακάλυψε αυτούς τους πέντε τόμους. Τα βιβλία δεν είχαν υπογραφή, αλλά είχαν το μονόγραμμα της οικογένειας, το οποίο η κ. Τσιγκάκου αποκρυπτογράφησε, αποδίδοντας τα έργα που περιλαμβάνονταν στους πέντε τόμους στον Thomas Hope. Έκτοτε, ορισμένα έργα έχουν δημοσιευθεί –κυρίως αυτά που αφορούν την Ελλάδα–, ενώ αυτά που αφορούν την Κωνσταντινούπολη είναι η πρώτη φορά που θα εκτεθούν σε ευρεία κλίμακα και θα αναδειχθούν – ορισμένα σχέδια από την Πόλη είχαν παρουσιαστεί το 2008 στο Victoria & Albert Museum.

Άποψη των Γλυκών Νερών της Ευρώπης ή Καγίτχανε.

Υδατογραφία σε χαρτί. Αρ. Ευρ. 27362 τ. V

Με μεγάλη χαρά βγάζουμε υλικό του Μουσείου για να το δει το κοινό. Αυτό είναι κάτι που προσπαθούμε να κάνουμε, γιατί στο Μουσείο Μπενάκη, εκτός από τις μόνιμες συλλογές, υπάρχει ένα μεγάλο σώμα ζωγραφικών έργων που βρίσκεται στις βιβλιοθήκες και τα συρτάρια» τονίζει η κ. Μίνα Μωραΐτου. Πρόκειται να εκτεθούν εξήντα έργα που δείχνουν την Κωνσταντινούπολη γύρω στα 1796-97. Τότε Σουλτάνος ήταν ο Σελίμ Γ', από τους πρώτους μεταρρυθμιστές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και προπομπός των πολλών μεταρρυθμίσεων που επρόκειτο να γίνουν κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Μέσα από τα έργα προβάλλει η μορφή που είχε η Κωνσταντινούπολη εκείνη την εποχή, με κτίρια που σώζονται μέχρι σήμερα και άλλα που δεν υπάρχουν πια.

Ο επισκέπτης θα δει, χωρισμένα σε πέντε κύριες ενότητες, τοπογραφικά σχεδιαγράμματα και διπλωτά πανοράματα της Κωνσταντινούπολης, επιμέρους απόψεις από διάφορες γειτονιές της Κωνσταντινούπολης, μνημεία, ναούς, οθωμανικά παλάτια –ανάμεσά τους το Τοπ Καπί, όπως ήταν πριν από τη φωτιά που κατέστρεψε ένα μέρος του γύρω στο 1860–, αίθουσες του Σεραγιού, πύλες, τζαμιά, ταφικά μνημεία, υπαίθριες κρήνες –δύο από τις οποίες δεν υπάρχουν πια–, πύλες, τα γιαλιά πάνω στον Βόσπορο και τις βάρκες διασκεδάσεων του Σουλτάνου που ο Hope περιγράφει με μεγάλη λεπτομέρεια. Ο Hope ζωγράφισε, επίσης, λεπτομέρειες από τα μαγαζιά της αγοράς, καφενεία, εικόνες με τους διάφορους τύπους της Κωνσταντινούπολης, άνδρες, γυναίκες με παιδιά, παραστάσεις με ενδυμασίες και αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες συνοδευόμενες από μακροσκελείς περιγραφές με επεξηγήσεις και σχόλια. Η ποιότητα της ζωγραφικής του είναι εξαιρετική και το σύνολο των έργων, εκτός από πληροφορίες, προσφέρει και αισθητική χαρά στους φιλότεχνους. Τα περισσότερα από τα σχέδια υπάρχουν σε δύο εκδοχές: σχέδια με σινική μελάνη, τα οποία έχουν περισσότερες λεπτομέρειες, και στη συνέχεια έχουμε το ίδιο θέμα δοσμένο με υδατογραφία που αποδίδει την ατμόσφαιρα.

Ταφικό μνημείο στο Σκουτάρι .

Υδατογραφία σε χαρτί Αρ. Ευρ. 27372 τ. V

Την έκθεση θα συνοδεύει δίγλωσσος κατάλογος με εισαγωγικά κείμενα από τις επιμελήτριες της έκθεσης, Φανή Μαρία Τσιγκάκου, δρ Ιστορίας της Τέχνης, και Μίνα Μωραΐτου, επιμελήτρια του Μουσείου Μπενάκη Ισλαμικής Τέχνης. Σχεδόν το σύνολο των έργων που περιλαμβάνει ο κατάλογος δημοσιεύεται για πρώτη φορά, προσθέτοντας, σε αυτές άλλων περιηγητών, πολύτιμες πληροφορίες για την Κωνσταντινούπολη και προκαλώντας το ενδιαφέρον των μελετητών του οθωμανικού πολιτισμού. Η έκθεση πραγματοποιείται με την υποστήριξη του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας, του Γραφείου Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκικής Πρεσβείας στην Αθήνα και της Πρεσβείας της Τουρκίας στην Αθήνα και είναι πιθανό στη συνέχεια να παρουσιαστεί και στην Κωνσταντινούπολη, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει εκδηλωθεί από την επιστημονική κοινότητα της Τουρκίας. Τα εγκαίνια της έκθεσης θα γίνουν την Τετάρτη 23 Μαρτίου, ενώ κατά τη διάρκειά της θα πραγματοποιούνται ξεναγήσεις για το κοινό.