Παράλληλη κρίση: Ο ακινητοποιημένος χρόνος καθεαυτός...

“παν ερπετόν πληγή νέμεται”

Ηράκλειτος, Περί Φύσης, 490 π.χ.

Παράλληλη κρίση: 

Ο ακινητοποιημένος χρόνος καθεαυτός.

Λέγεται πως η Φωτογραφία είναι το πιο αφελές από όλα τα Μέσα λόγω της πρόθεσης να ακινητοποιήσει το χρόνο. Για αυτό και οι εικόνες είναι συνήθως όμορφες και λυπητερές αφού κουβαλάνε τη νεανική αφέλεια της φωτογραφικής τεχνολογίας. Το μόνο χρόνο που (ανα)παράγει αυτή η τεχνολογία είναι χρόνος ήδη νεκρός, ξοδεμένος, χρόνος περασμένος άνευ σημασίας και παραγωγικής χρησιμότητας.

Ο άνθρωπος μπορεί μόνο να δει εικόνες αντικειμένων και όχι αντικείμενα

Η Φωτογραφία εφευρέθηκε τον 20ό αιώνα για να αποτυπώσει την τεράστια και διαρκώς εντεινόμενη ροή των δεδομένων που χαρακτήρισε τη μετάβαση από την ύπαιθρο στα μητροπολιτικά κέντρα. Εκατόν ογδόντα χρόνια μετά, τα Μέσα εξελίχθηκαν και είναι σήμερα πολύ εύχρηστα και ακριβή στην αποτύπωση της καθημερινής ροϊκής τοπογραφίας. Κι όμως η φωτογραφία συνεχίζει αμείωτα να ασκείται, σε όλο το πλήθος των εφαρμογών της, αφού το μεγαλύτερο της μειονέκτημα, η κουτσουρεμένη φύση που παράγει, είναι και το ειδικό της εκφραστικό ελατήριο. Ο ξοδεμένος και ακινητοποιημένος χρόνος είναι το πιο κατάλληλο ταμπλώ για να φορτώσουμε τις σιωπές μας · τις παγωνιές, τα απογεύματα, τα αδιέξοδα · τις αναμονές. Εκεί βρίσκει το Μέσο της Φωτογραφίας την ποιητική του και εκφραστική του διάσταση, εκεί που αφηγείται την ιστορία των ανθρώπων που ο χρόνος τους είναι ήδη προεξοφλημένος, των φυλακισμένων υποκειμένων, των ακινητοποιημένων κοινωνιών (ας θυμηθούμε το περίφημο είναι ήδη νεκρός και πρόκειται να πεθάνει - Roland Barthes).

H σειρά «Παράλληλη Κρίση» ξεκίνησε το 2010 και αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του 2016. Δουλεύεται στην πόλη της Αθήνας κατά την περίοδο της Ελληνικής οικονομικής κρίσης (κρίσης χρέους). Σε αυτή την κατάσταση έκτακτης ανάγκης ο χρόνος των πολιτών είναι προαγορασμένος και υποθηκευμένος σε τραπεζικά δίκτυα, κρατικούς καπιταλιστές, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και ως τέτοιος είναι κατωφλιακός, αναμονής, μη εξέλιξης, μεταβατικός σε μία υπεραπλωμένη μεταβατική διάρκεια.

Η δραματικότητα των αλλαγών, που έχει υποστεί εντονότερα η ελληνική πρωτεύουσα της Αθήνας, μεταμόρφωσε οριστικά την κινούμενη μητρόπολη σε ένα αρνητικό πεδίο νεκρού χρόνου, σα μία γραμματική χωρίς το χρόνο μέλλοντα. Σαν τη μέθοδο της φωτογραφίας, της πρακτικής που χάνει το χρόνο ακριβώς ήδη από τη στιγμή που εφαρμόζεται. Η παγωμένη αναμονή στο προθάλαμο του χρόνου γίνεται η μόνιμη συνθήκη ζωής στην Αθήνα, μόνιμη συνθήκη απειλής, μία παγίωση του τραυματισμένου κοινωνικού ιστού.

Η κρίση στην Ελλάδα δεν πήρε μόνο χαρακτήρα άμεσα κατανοητό και αποτυπώσιμο όπως είναι οι μισοτελειωμένες οικοδομές, οι νεοάστεγοι, η ένταση της αυθαιρεσίας της βίας. Υπάρχει αυτό που είναι δύσκολα εγγράψιμο, αυτό που διαρκώς διαφεύγει: η ψυχοκοινωνική πτώση ως ισοπεδωτής της διάθεσης, της ελπίδας, τη δραστηριότητας. Οι άνθρωποι τραυματίες, ο χρόνος τρέχει και η ζωή μοιάζει ακινητοποιημένη στο κρεβάτι, με τα δυο πόδια στο γύψο.

Αυτή η αναμονή στο μετέωρο κατώφλι του χρόνου αντιμετωπίζεται στο πρότζεκτ, στον ουδέτερο χαρακτήρα της, στήνεται χωρίς εκρηκτικά σκηνικά αλλά με συμβάντα υποθάλπουσας κατάρρευσης. Πίσω από κάθε εικόνα κρύβεται η βαθιά, η εσώτερη πτώση.

Η κρίση περασμένη μέσα από το εκμαγείο του φωτογραφημένου χρόνου

Η «παράλληλη κρίση» ως συμβάν, είναι η κρίση χρόνου που βιώνει ένας πληθυσμός σε συνθήκες χρηματοπιστωτικής υποτέλειας και η δυνατότητα της Φωτογραφίας ως Μέσο παραγωγής Αναλόγων αυτού. Ο τίτλος που χρησιμοποιείται είναι η περιγραφή της υφής της σειράς, φόρμας και περιεχομένου, και όχι των θεμάτων των εικόνων. Το έργο «Παράλληλη Κρίση» δεν είναι ένα Φωτογραφικό ντοκιμαντέρ πάνω στα κρισιακά φαινόμενα της Αθήνας των τελευταίων χρόνων αλλά ένα ντοκουμέντο, μία διερεύνηση για τις μητροπόλεις του αύριο, τις δυτικές μητροπόλεις που εξελίσσονται εντός του ανεπίλυτου γρίφου του παγκόσμιου χρέους. Εάν οι κοινωνικές πλειοψηφίες δεν αντιδράσουν τότε η σημερινή Αθήνα θα γίνει ο καθρέπτης μίας αρνητικής κατάστασης της διεθνούς μητρόπολης. Αντικοινωνικά προγράμματα που ήδη εξελίσσονται εκτός ελέγχου, γειτονιές γεμάτες θυμό και σιωπή, πληθυσμοί με εξαγορασμένες ζωές.

Η κρίση του χρόνου είναι η παράλληλη κρίση.

Η φωτογραφία ως συνθήκη είναι παράλληλη κρίση.

Ως κάτοικος της πόλης της Αθήνας μπόρεσα μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια να βιώσω αυτήν την αρνητική συνθήκη και να την αντιμετωπίσω χτίζοντας ένα ήπιο φωτογραφικό έργο, χωρίς υπερβολές και εύκολες καταγγελίες αλλά με την παραγωγή νέων δεδομένων για το τι θα πει όλη αυτή αποστράτευση από την κοινωνική ισορροπία και υγεία. Όπως θα έγραφε ο Malraux, φτιάχνοντας ένα μουσείο με σελίδες αντί για τοίχους που επιχειρεί να αναπτύξει τα μη προφανή ερωτήματα, αυτά που κατά τον ίδιο βαραίνουν περισσότερο από τις απαντήσεις τους. Ένα μουσείο με συλλογή του τις καταστάσεις μυαλών και σωμάτων, κουφαριών ανθρώπων που πηγαινοέρχονται μπροστά από τον αρχαίο αττικό ουρανό. Πότε μαύρος, πότε συννεφιασμένος, συνήθως φωτεινός. Ό,τι τέλος πάντων μας δίνει η ανήσυχη μηχανή της φύσης.

Γιάννης Καρπούζης

26/1/2016

http://www.huffingtonpost.gr/giannis-karpouzis/-_3809_b_9076642.html