Ανανεώνοντας την συμμαχία: Πώς η Αίγυπτος και το Ισραήλ έσωσαν την σχέση τους

Στην φωτογραφία, ένας Αιγύπτιος αστυνομικός χειρονομεί από έναν πύργο παρατήρησης όπως φαίνεται από την ισραηλινή πλευρά των συνόρων με την αιγυπτιακή χερσόνησο του Σινά, στην ισραηλινή έρημο Νεγκέβ, στις 10 Φεβρουαρίου, 2016. AMIR COHEN / REUTERS
  
Λίγες χώρες φοβήθηκαν το μετεπαναστατικό μέλλον της Αιγύπτου περισσότερο από το Ισραήλ. Από τότε που η Αίγυπτος έγινε η πρώτη αραβική χώρα που υπέγραψε συμφωνία ειρήνης με το Ισραήλ [1] το 1979, οι δύο χώρες έχουν απολαύσει μια λειτουργική, αν και ψυχρή, σχέση. Ο Αιγύπτιος πρώην ηγέτης Χόσνι Μουμπάρακ [2] ήταν ένας από τους κρίσιμους συμμάχους της Ιερουσαλήμ, και περιγραφόταν από τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου [3] ως ο άνθρωπος που «κράτησε την ειρήνη στην Μέση Ανατολή». Έτσι, όταν ο Μουμπάρακ και το καθεστώς του ανατράπηκαν από την εξουσία την άνοιξη του 2011, το Ισραήλ είχε λόγους να ανησυχεί για το τι θα επακολουθούσε και το κατά πόσον η σχέση του Καΐρου με το Ισραήλ –που δεν ήταν ποτέ δημοφιλής στο αιγυπτιακό ευρύ κοινό- θα ετίθετο σε κίνδυνο.

Στην αρχή, οι ανησυχίες αυτές φάνηκαν δικαιολογημένες. Οι αρχικές κυβερνήσεις της Αιγύπτου μετά τον Μουμπάρακ [4] ήταν λιγότερο φιλικές προς το Ισραήλ από τον προκάτοχό τους, ιδιαίτερα το βραχύβιο ισλαμιστικό καθεστώς του Μοχάμεντ Μόρσι. Αλλά οι δεσμοί μεταξύ των δύο χωρών έχουν ενισχυθεί σημαντικά από το 2013, και στο πρόσωπο του σημερινού προέδρου της Αιγύπτου, Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, ο Νετανιάχου έχει βρει έναν πρόθυμο συνεργάτη. Ο Sisi έχει επιτεθεί στις τρομοκρατικές ομάδες στην χερσόνησο του Σινά, χαλιναγώγησε την Χαμάς στην Λωρίδα της Γάζας, και έχει καταστείλει τους ισλαμιστές εγχωρίως, συμπεριλαμβανομένης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Στην πραγματικότητα, η Αίγυπτος και το Ισραήλ τώρα φαίνονται στα πρόθυρα μιας ανανεωμένης στρατηγικής συμμαχίας. Αλλά το αν ο αιγυπτιακός λαός θα στηρίξει μια τέτοια κίνηση μένει να το δούμε.

Ο πρώτος διάδοχος του Μουμπάρακ, ο στρατάρχης Μοχάμεντ Χουσεΐν Ταντάουι, εμφανίστηκε αμφίθυμος απέναντι στο Ισραήλ κατά την διάρκεια της ηγεσίας του στην χώρα την περίοδο 2011-2012, και η διακυβέρνηση από το Συμβούλιό του βοήθησε την προώθηση των θεωριών συνωμοσίας σχετικά με την διείσδυση Ισραηλινών στις Υπηρεσίες ασφαλείας της Αιγύπτου, προκειμένου να προκαλέσουν επαναστατική αναταραχή. Ο Ταντάουι άργησε να αντιδράσει όταν πλήθη επιτέθηκαν στην ισραηλινή πρεσβεία στην Γκίζα τον Σεπτέμβριο του 2011, παρεμβαίνοντας μόνο αφότου οι Ηνωμένες Πολιτείες προσέγγισαν το Κάιρο για βοήθεια. Και ακόμα και τότε, χρειάστηκε ένα προσωπικό αίτημα του προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, ώστε η κυβέρνηση να βοηθήσει στον απεγκλωβισμό του προσωπικού της πρεσβείας. Καθ’ όλη την διάρκεια της θητείας του, ο Ταντάουι δεν μιλούσε με την Ιερουσαλήμ άμεσα, προτιμώντας να χρησιμοποιεί την Ουάσιγκτον ως μεσάζοντα. Οι μόνοι Αιγύπτιοι που είχαν άμεση πρόσβαση στους Ισραηλινούς ομολόγους τους ήταν οι στρατιωτικοί και η ελίτ της ασφάλειας.

Όταν ο Morsi ήρθε στην εξουσία μετά τις αιγυπτιακές προεδρικές εκλογές του 2012 ως επικεφαλής μιας κυβέρνησης βασισμένης στην υποστήριξη από ισλαμικά κόμματα συμπεριλαμβανομένης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, η δυναμική αυτή συνεχίστηκε. Από την μια πλευρά, ο Morsi θέλησε να διατηρήσει τους δεσμούς με το Ισραήλ για να προστατεύσει την διεθνή αξιοπιστία [της χώρας του]. Από την άλλη πλευρά, έπρεπε να ευχαριστήσει την ισλαμική βάση του. Κατά την διάρκεια του πολέμου στην Γάζα το 2012, για παράδειγμα, ο Morsi βοήθησε εξασφαλιστεί μια κατάπαυση του πυρός, αλλά έστειλε επίσης τον πρωθυπουργό της Αιγύπτου, Hesham Qandil, στην Γάζα σε μια επίδειξη υποστήριξης προς την Χαμάς. Οι σχέσεις μεταξύ της Αιγύπτου και της Χαμάς βελτιώθηκαν κατά την διάρκεια της προεδρίας Morsi, αλλά οι διασυνοριακές σήραγγες με την Γάζα γεμίστηκαν με λύματα, καθιστώντας τες άχρηστες.

Σύμφωνα με τον Khairat el-Shater, έναν ανώτερο αξιωματούχο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, οι μηχανισμοί πληροφοριών της Αιγύπτου «θα παρέμεναν ο κεντρικός αγωγός στις σχέσεις με το Ισραήλ» [5]. Η πολιτική αυτή παρέμεινε άθικτη έως το 2013. Τον Αύγουστο του ίδιου έτους, ο Morsi διόρισε τον Raafat Shehata [6 ] ως διευθυντή της Αιγυπτιακής Γενικής Διεύθυνσης Πληροφοριών, το κορυφαίο πόστο στις Υπηρεσίες πληροφοριών του έθνους. Αμέσως μετά, ο στρατηγός Nader al-Asar, ένας βετεράνος του αιγυπτιακού στρατού, προήχθη ως επικεφαλής των διεθνών σχέσεων του κλάδου των Υπηρεσιών πληροφοριών της χώρας. Οι δύο προσωπικότητες έχουν απολαύσει στενές σχέσεις συνεργασίας με το Ισραήλ [6] καθ’ όλη την σταδιοδρομία τους.

Οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι, τουλάχιστον off the record, δεν κράτησαν μυστική [7] την αντιπάθειά τους προς τον Morsi, ο οποίος έστειλε ανάμεικτα μηνύματα σχετικά με την στάση του σχετικά με τις Συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ το 1978. Όταν εξελέγη ο Morsi, ο Dore Gold, ο οποίος θα γινόταν ο γενικός διευθυντής του ισραηλινού Υπουργείου Εξωτερικών, αποκάλυψε [8] τις ανησυχίες του Ισραήλ σχετικά με την «ισχυρή ιδεολογική αντίθεση της νέας κυβέρνησης προς το Ισραήλ».



Ένας Παλαιστίνιος εργάζεται μέσα σε ένα τούνελ λαθρεμπορίου πλημμυρισμένο από τις αιγυπτιακές δυνάμεις, κάτω από τα σύνορα Αιγύπτου-Γάζας στην Ράφα, στη νότια Λωρίδα της Γάζας, στις 19 Φεβρουαρίου 2013. IBRAHEEM ABU MUSTAFA / REUTERS 

Έκτοτε, το Κάιρο και η Ιερουσαλήμ έχουν αρχίσει να κινούνται προς ό, τι φαίνεται να είναι μια στρατηγική συμμαχία. Υπήρξε μια σταθερή ροή επισκέψεων από Ισραηλινούς αξιωματούχους στην Αίγυπτο, μεταξύ των οποίων μια του Gold, τον Ιούνιο του 2015. Η ισραηλινή πρεσβεία στο Κάιρο άνοιξε εκ νέου, και ένας νέος Αιγύπτιος πρεσβευτής εστάλη στο Τελ Αβίβ. Τον Φεβρουάριο, ο Yuval Steinitz, ο υπουργός Εθνικών Υποδομών, Ενέργειας και Υδάτινων Πόρων του Ισραήλ, δήλωσε ότι οι ισραηλινο-αιγυπτιακές σχέσεις ήταν «ισχυρότερες από ποτέ». Μάλιστα, σημείωσε ότι ο Σίσι είχε διατάξει το πλημμύρισμα των παράνομων σηράγγων της Χαμάς στην Γάζα μετά από αίτημα του Ισραήλ -μόνο για να ανακαλέσει την δήλωση αργότερα την ίδια ημέρα υπό τον φόβο της υποδαύλισης εντάσεων στην Αίγυπτο. Το Ισραήλ περιόρισε [9] την δημοσίευση πληροφοριών σχετικά με την έκταση της συνεργασίας του με την Αίγυπτο, σύμφωνα με έναν Ισραηλινό δημοσιογράφο, για να αποφευχθεί να συμβούν ανάλογα πράγματα. Τον Μάρτιο, κατά την διάρκεια της Συνόδου Κορυφής για την Πυρηνική Ασφάλεια στην Ουάσινγκτον, ο Steinitz συναντήθηκε με τον υπουργό Εξωτερικών της Αιγύπτου Sameh Shoukry -μια από τις πρώτες συναντήσεις υπουργικού επιπέδου μεταξύ των δύο χωρών εδώ και χρόνια- για να συζητήσουν, μεταξύ άλλων, την δυνατότητα του Ισραήλ να προμηθεύσει την Αίγυπτο με αέριο. Και τον περασμένο μήνα, το Ισραήλ ενέκρινε την μεταβίβαση δύο νησιών της Ερυθράς Θάλασσας από την Αίγυπτο στην Σαουδική Αραβία, μια κίνηση που θα ήταν απίθανη στο παρελθόν, δεδομένου ότι εμπλέκει [10] το ξανα-άνοιγμα του παραρτήματος της ασφάλειας της Συνθήκη Ειρήνης Αιγύπτου-Ισραήλ του 1979.

Καθώς οι αιγυπτιακο-ισραηλινές σχέσεις βελτιώνονται, ορισμένοι πολιτικοί και πολίτες έχουν αρχίσει να εκφράζουν πιο θετικές απόψεις για την Ιερουσαλήμ. Τον Ιούλιο του 2014, για παράδειγμα, ο Mohamed Zaki el-Shimi, ο ηγέτης της φιλελεύθερου κόμματος Ελεύθεροι Αιγύπτιοι, έγραψε [11] ένα άρθρο με τίτλο «Το Ισραήλ δεν είναι ο εχθρός», στο οποίο υποστήριξε ότι το ριζοσπαστικό Ισλάμ αποτελεί μεγαλύτερη απειλή για το μέλλον της Αιγύπτου από όσο η ισραηλινή εξωτερική πολιτική. Ο Ναγκίμπ Σαουίρις, ο ιδρυτής του κόμματος Ελεύθεροι Αιγύπτιοι, υποστήριξε δημόσια την εισαγωγή φυσικού αερίου από το Ισραήλ. Τον Δεκέμβριο του 2015, ο Αιγύπτιος θεατρικός συγγραφέας Ali Salem επανέλαβε αυτά τα αισθήματα κατά την διάρκεια μιας συνέντευξης στο al Arabiya, λέγοντας, «Το Ισραήλ δεν είναι ο εχθρός, αλλά είναι η Χαμάς και το ISIS». Ο Πάπας Θεόδωρος Β’ της Αλεξανδρείας, επικεφαλής της Κοπτικής Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αιγύπτου, επισκέφθηκε την Ιερουσαλήμ πέρυσι και έσπασε την ταξιδιωτική απαγόρευση που επιβλήθηκε από τον προκάτοχό του. Η δημοφιλής αιγυπτιακή σαπουνόπερα Harat al-Yahud παρουσίασε πρόσφατα ένα σενάριο που περιλαμβάνει μια ερωτική σχέση ανάμεσα σε έναν Αιγύπτιο αξιωματικό του στρατού και μια νεαρή Εβραία. Και τον Φεβρουάριο, ο Tawfiq Okasha, ένας Αιγύπτιος βουλευτής και παρουσιαστής της τηλεόρασης, είχε ένα δείπνο υψηλού προφίλ με τον Ισραηλινό πρέσβη στην Αίγυπτο, Haim Koren. Το δείπνο σηματοδότησε την πρώτη δημόσια συνάντηση μεταξύ εκλεγμένου μέλους του αιγυπτιακού κοινοβουλίου και του Ισραηλινού πρέσβη από την υπογραφή της συνθήκης ειρήνης το 1979. Σύμφωνα με αναφορές, ο Okasha και ο Koren συζήτησαν το θέμα του Φράγματος της Μεγάλης Αιθιοπικής Αναγέννησης, στην κατασκευή του οποίου η Αίγυπτος έχει αντιταχθεί, καθώς και την δυνατότητα αποζημίωσης της Αιγύπτου από το Ισραήλ για τον βομβαρδισμό ενός σχολείου στο Bahr el-Baqar το 1970.

Ωστόσο, όσο ανοιχτή κι αν είναι η κυβέρνηση Σίσι σε μια καλύτερη σχέση με το Ισραήλ, το αιγυπτιακό κοινό εξακολουθεί να είναι επιφυλακτικό. Το δείπνο του Okasha δημιούργησε δημόσια κατακραυγή και οδήγησε στην αποβολή του από το κοινοβούλιο, και έκτοτε επίσης του έχει απαγορευτεί η έξοδος από την χώρα. Και πρόσφατες δημοσκοπήσεις από το Αιγυπτιακό Κέντρο για την Έρευνα της Δημόσιας Γνώμης [12] δείχνουν ότι το μεγαλύτερο μέρος του αιγυπτιακού κοινού εξακολουθεί να είναι εχθρικό. Το Ισραήλ έλαβε 88% βαθμό αποδοκιμασίας, καθιστώντας το την πιο αντιπαθή χώρα στην έρευνα.

Καθώς ο Σίσι εστιάζει την προσοχή του Καΐρου στην καταπολέμηση του πολιτικού Ισλάμ, υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι το Ισραήλ θα έχει ως εταίρο την Αίγυπτο για το εγγύς μέλλον. Αλλά η κατάσταση των σχέσεων μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ παραμένει ένα έργο σε εξέλιξη στο δικαστήριο της κοινής γνώμης. Η αιγυπτιακο-ισραηλινές σχέσεις βελτιώνονται καθώς η στρατιωτική συνεργασία [των δύο χωρών] έχει επεκταθεί σε μια ευρύτερη πολιτική και διπλωματική συμμαχία. Η μεταβίβαση των δύο νησιών της Ερυθράς Θάλασσας από την Αίγυπτο θα βοηθήσει το ίδιο το Ισραήλ να ανοίξει τον εαυτό του απέναντι στον αδήλωτο σύμμαχό του, την Σαουδική Αραβία. Ο Σίσι αντιλαμβάνεται το Ισραήλ ως έναν ισχυρό σύμμαχο στον πόλεμο εναντίον των ισλαμιστικών τρομοκρατικών οργανώσεων στο Σινά. Αμφότερες οι κυβερνήσεις συνειδητοποιούν την σημασία της αιγυπτιακο-ισραηλινής συμμαχίας. Τώρα είναι στο χέρι του αιγυπτιακού κοινού να καθορίσει επίσης ότι αυτή η συνεργασία είναι καλή.

Mohamed Soliman
13/05/2016

Στην αγγλική γλώσσα

Σύνδεσμοι
[1] http://www.nytimes.com/learning/general/onthisday/big/0326.html#article
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/north-africa/2011-04-14/fall-pha...
[3] http://www.theguardian.com/world/binyamin-netanyahu
[4] http://carnegieendowment.org/2014/01/29/egypt-s-post-mubarak-predicament
[5] http://www.middleeasteye.net/columns/bitter-fruits-egyptian-mediation-19...
[6] http://www.wsj.com/articles/SB10001424127887324085304579010990544276768
[7] http://www.timesofisrael.com/officially-silent-israel-privately-upbeat-o...
[8] http://www.israelhayom.com/site/newsletter_opinion.php?id=2152
[9] http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/02/egypt-israel-security-...
[10] http://www.timesofisrael.com/israel-confirms-it-gave-written-consent-to-...
[11] http://old.dotmsr.com/ar/204/1/32132%23.VumfTNJ961s
[12] http://www.baseera.com.eg/pdf_poll_file_en/Countries%2520Press%2520-%252...


ΠΗΓΗ