Κρήτη: Το Μουσείο Αρχαίας Ελεύθερνας ανοίγει τις πύλες του για το κοινό.
Παρουσίαση του Μουσείου αρχαίας Ελεύθερνας στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Μια μοναδική ευκαιρία ξενάγησης στο Μουσείο της Αρχαίας Ελεύθερνας στο Ρέθυμνο, με οδηγό τον εξαιρετικό λόγο του Καθηγητή Νικόλαου Σταμπολίδη και με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών, είχαν οι δημοσιογράφοι και οι επιστήμονες - αρχαιολόγοι στην πλειονότητά τους - που βρέθηκαν σήμερα στο auditorium του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχαίας Ελεύθερνας, το πρώτο Μουσείο αρχαιολογικού χώρου στην Κρήτη, θα εγκαινιαστεί στις 19 Ιουνίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο.
«Αμαρτία, πριν πάρει τη χριστιανική της χροιά, σημαίνει αστοχία, μη επίτευξη του στόχου. Κι εγώ δεν θέλω να έχω αμαρτίες» ανέφερε ο Καθηγητής, χωρίς να παραλείψει να τονίσει ότι το Μουσείο της Ελεύθερνας είναι καρπός τριάντα χρόνων όχι μόνο δικού του κόπου, αλλά και φοιτητών του Πανεπιστημίου Κρήτης, Πανεπιστημίων της Ελλάδας και του εξωτερικού (Ευρώπης, ΗΠΑ, Ασίας, Αφρικής, Αυστραλίας).
Άποψη από τις σύγχρονες αποθήκες και εργαστήρια του Μουσείου της αρχαίας Ελεύθερνας. Ο Καθηγητής Ν. Χρ. Σταμπολίδης με τους μαθητές συνεργάτες αρχαιολόγους.
Δεν παρέλειψε, επίσης, να αναφερθεί στην καθοριστική συμβολή τόσο των εκάστοτε ηγεσιών του ΥΠΠΟ, αφού όπως είπε «το έργο δεν θα ήταν εφικτό εάν δεν στόχευαν μαζί μου σε αυτό», όσο και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας (Ίδρυμα Ωνάση, Alpha Bank, Grecotel) που στήριξε το όραμά του. «Υφαίνουμε τον θαυμασμό για την ομορφιά που θέλουμε να έχει ο κόσμος» ήταν η φράση με την οποία ο κ. Σταμπολίδης έκλεισε την παρουσίαση του Μουσείου.
Το έργο με τίτλο «Κτηριακό συγκρότημα του Μουσείου αρχαιολογικού χώρου Ελεύθερνας - Οδοιπορικό» υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα 2007-2013» (ΕΣΠΑ) από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, οι οποίοι είναι και οι φορείς λειτουργίας του.
Λεπτομέρεια της χάλκινης ασπίδας με την εντυπωσιακή λεοντοκεφαλή.
Η Αρχαία Ελεύθερνα
Με ένα μεγάλο πέτρινο καράβι, που έστριψε την πλώρη του βορειοδυτικά κι άραξε μέσα στο άφατο πράσινο της φύσης, μοιάζει ο λόφος της αρχαίας Ελεύθερνας, στους πρόποδες του Ψηλορείτη, της αρχαίας Ίδης, και σε υψόμετρο περίπου 380 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η θέση της, στην καρδιά της Κρήτης, στη μέση περίπου απόσταση από την αρχαία Κυδωνία (Χανιά) στα δυτικά και την Κνωσό στα ανατολικά κι ακόμη από την Φαιστό και τη Γόρτυνα στα νότια, την ευνόησε πολλαπλώς. Η θέση της και η σχέση της με τη θάλασσα απετέλεσαν τις αιτίες της δομής μιας ανοιχτής κοινωνίας με εξάρσεις και βαθύνσεις στο διάβα του χρόνου και της ιστορίας της, όπως φανερώνουν οι έρευνες, ανασκαφικές και άλλες, του Πανεπιστημίου Κρήτης, που ξεκίνησαν από το 1985 και συνεχίζονται και σήμερα.
Το Μνημείο 4Α και τμήματα από τα γλυπτά κρανοφόρων πολεμιστών.
Προβάλλεται ειδική ψηφιακή εφαρμογή με αναπαράσταση του μνημείου και σχεδιαστική αναπαράσταση των πολεμιστών που ήταν τοποθετημένοι σε αυτό.
Η αρχαία Ελεύθερνα αποκαλύπτει όλα τα μυστικά της περίπου από το 3000 π.Χ. έως τον 14ο αι. μ.Χ., ενώ από την ανασκαφή της νεκρόπολης στην Ορθή Πέτρα φαίνεται ότι η Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου, κυρίως από το 900 έως και τα τέλη του 6ου ή τις αρχές του 5ου αι. π.Χ., είναι η πιο σημαντική περίοδος της πόλης, που συνδέεται άμεσα με την αυγή του ελληνικού πολιτισμού και τον Όμηρο (Ιλιάδα και Οδύσσεια).
Άγαλμα Αφροδίτης και Πάνα. 2ος-1ος αι. π.Χ.
Από το Μεγάλο Λουτρό́ στον Κατσίβελο. Ελεύθερνα, Κρήτη.
Για τους παραπάνω λόγους δημιουργήθηκε στον ευρύτερο χώρο της αρχαίας πόλης, το άλσος Ελευθερναίων, ένα αρχαιολογικό πάρκο με μονοπάτια, σταθμούς-καθιστικά, επεξηγηματικές πινακίδες, όπου ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει συνδυαστικά τη φύση, τη χλωρίδα και την πανίδα, καθώς και τις αρχαιότητες, σε ένα τοπίο μαγευτικό.
Το Μουσείο
H εικόνα της ιστορικής διαδρομής της Ελεύθερνας ξεπηδά μέσα από τα υλικά κατάλοιπα του πολιτισμού της, σε τρεις συνεχόμενες αίθουσες.
Η αίθουσα Α περιλαμβάνει τα εκθέματα εκείνα - αγγεία, αγάλματα, επιγραφές, όπλα, εργαλεία, ειδώλια, από πηλό, λίθο, μέταλλα, φαγεντιανή, ελεφαντόδοντο κ.τ.λ. - που επελέγησαν για μια πρώτη παρουσίαση της διαχρονικής δημόσιας, πολιτικής, θρησκευτικής, κοινωνικής και ιδιωτικής ζωής της Ελεύθερνας.
Χρυσό́ μηνοειδές περίαπτο με παράσταση λέοντα. 7ος αι. π.Χ.
Νεκρόπολη Ορθής Πέτρας. Ελεύθερνα, Κρήτη.
Στην αίθουσα Β αναπτύσσεται η θρησκευτική και η λατρευτική ζωή στην Ελεύθερνα, από την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου έως και τα βυζαντινά χρόνια.
Εκεί εκτίθεται και ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα της Νεκρόπολης της Ορθής Πέτρας, η «Κόρη της Ελεύθερνας», που συγγενεύει με το αριστουργηματικό δαιδαλικό άγαλμα, την διάσημη «Κυρία της Ωσέρ», που βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι.
Προθήκη με κοσμήματα στην Αίθουσα Α.
Η αίθουσα Γ είναι αφιερωμένη στις νεκροπόλεις της Ελεύθερνας. Παρουσιάζονται μόνον ευρήματα από τις ανασκαφές στην νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας, καθώς σε αυτήν εικονογραφούνται περιγραφές από τον κόσμο του Ομήρου: το τελετουργικό τυπικό των ταφικών πυρών (καύσεων), όπως αυτές περιγράφονται στην Ιλιάδα και κυρίως στην ταφική πυρά του Πατρόκλου (Ραψωδία Ψ). Επίσης, σκιαγραφείται μια κοινωνία ηρώων πολεμιστών και αγέρωχων πριγκιπισσών, όπως αποδεικνύουν τα ευρήματα από το κτήριο Μ, όπου εντοπίστηκαν οι σκελετοί τεσσάρων γυναικών ηλικίας από τα 13,5 έως τα 72 έτη, με ξεχωριστή θέση στην πρωτοαρχαϊκή κοινωνία της Ελεύθερνας.
Χρυσό́ περίτμητο έλασμα με αντωπές σφίγγες. 700-630 π.Χ.
Από το αποτεφρωτήριο A, στη νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας. Ελεύθερνα, Κρήτη.
Ένας άλλος λαξευτός τάφος αποκάλυψε τον τόπο συγκέντρωσης των αποτεφρωμένων οστών και των όπλων, των πλούσιων κοσμημάτων και των εργαλείων των επιφανών πολεμιστών της Ελεύθερνας. Μέσα στον τάφο των «πολεμιστών» βρέθηκε και η χάλκινη ασπίδα, που εκτίθεται στην αρχή της έκθεσης του Μουσείου, ως έργο εμβληματικό.
Τριποδικός κρατήρας και αγγεία πόσης. 830-810 π.Χ.
Aπό τον τάφο A1Κ1 «των πολεμιστών», στη νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας.
Η έκθεση κλείνει με την αναπαράσταση μιας καλά διατηρημένης πυράς που ανήκε σε νέο άνδρα-πολεμιστή, περίπου 30 ετών, ο οποίος αποτεφρώθηκε μαζί με τον/την σύντροφό του. Η πυρά αυτή, που χρονολογείται γύρω στα 720-700 π.Χ., επεφύλαξε και μια μοναδική ανακάλυψη στο ΒΔ άκρο της: τον σκελετό ενός γεροδεμένου άνδρα, ηλικίας 30-40 ετών, που μάλλον πρόκειται για έναν αιχμάλωτο, ο οποίος εκτελέστηκε μπροστά στην πυρά του πολεμιστή.
Η μοναδική αυτή ανακάλυψη φέρνει στο νου την αντίστοιχη δραματική σκηνή της σφαγής των αιχμαλώτων Τρώων από τον Αχιλλέα, μπροστά στην πυρά του Πατρόκλου, όπως την περιγράφει ο Όμηρος στην ραψωδία Ψ της Ιλιάδας.
1 Ιουνίου 2016
http://www.naftemporiki.gr/story/1110617/kriti-to-mouseio-arxaias-eleuthernas-anoigei-tis-pules-tou-gia-to-koino
Το εμβληματικό αντικείμενο του Μουσείου, στην είσοδο της Α αίθουσας. Χάλκινη ασπίδα. 830/820-730/720 π.Χ. Από τον τάφο «των πολεμιστών», στη νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας.
Περίαπτο της αιγυπτιακής θεότητας Sekhmet από φαγεντιανή 790-710 π.Χ. Από τον τάφο A1Κ1 «των πολεμιστών», στη νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας. Ελεύθερνα, Κρήτη.
Παράσταση από το γεωμετρικό αμφορίσκο με τον «γητευτή» των αλόγων της Ελεύθερνας.
Λεπτομέρεια από προθήκη της Αίθουσας Γ, η οποία είναι αφιερωμένη στις νεκροπόλεις, με τα ευρήματα του Τάφου Μ (πριν από τα μέσα του 7ου αι. π.Χ.) από την νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας, γνωστού ως τάφος με τις «αριστοκράτισσες-ιέρειες».
Γενική άποψη της Α αίθουσας στην οποία εκτίθενται αντικείμενα από την Προϊστορική έως την Παλαιοχριστιανική περίοδο που σχετίζονται με το δημόσιο και ιδιωτικό βίο της αρχαίας Ελεύθερνας.
Άποψη από την Αίθουσα Β που είναι αφιερωμένη στη λατρεία και τα ιερά από την Πρώιμη Αρχαϊκή περίοδο έως την Πρώιμη Βυζαντινή περίοδο.
ΣΧΕΤΙΚΑ
Αρχαία «αυτοθυσία» στην Ελεύθερνα Κρήτης από τέσσερις ιέρειες-πριγκίπισσες
Η μικρότερη βιτρίνα του Αρχαιολογικού Μουσείου Ελεύθερνας Κρήτης είναι και η πιο εντυπωσιακή. Όχι μόνο επειδή είναι γεμάτη χρυσά εκθέματα, κυρίως κοσμήματα, μοναδικής τέχνης. Κυρίως επειδή αφηγείται μια συγκλονιστική ιστορία, από αυτές που ο Νίκος Σταμπολίδης έχει αποκαλύψει μέσα από την ανασκαφική του σκαπάνη. Την ιστορία τεσσάρων γυναικών, ιερειών ή/ και πριγκιπισσών, που πέθαναν μετά από επιλογή τους, και ενταφιάστηκαν μαζί. Στην περίπτωσή τους βρίσκει ερμηνεία ο όρος της οικειοθελούς θυσίας, όπως συμπεραίνουν ο κ. Σταμπολίδης και ο ανθρωπολόγος Αναγνώστης Αγελαράκης, που ερευνούν τα σκελετικά κατάλοιπα του τάφου τους από το 2009 και ετοιμάζονται να κοινοποιήσουν τα ευρήματά τους.
Στον τάφο τους, που βρίσκεται στο Νεκροταφείο της Ορθής Πέτρας, εναποτέθηκε πρώτα η μικρότερη, μια κοπελίτσα 13,5 ετών. Μετά έβαλαν τη 16χρονη, στη συνέχεια την 28χρονη και τέλος την 72χρονη, καθιστή, όπως θάβονται σήμερα οι Πατριάρχες. Τα μέλη τους βρίσκονταν σε αρμονία μεταξύ τους, δηλαδή κάποια χέρια και πόδια ακουμπούσαν με άκρα άλλης ή με αντικείμενα που είχαν τοποθετηθεί εκεί, αλλά όχι τυχαία. Τάφηκαν σε στάσεις που στο σύνολό τους θυμίζουν τελετουργία, όπως τελετουργικός θα πρέπει να ήταν και ο θάνατός τους. Που οι δύο καθηγητές αρνούνται ότι ήταν αυτοκτονία. Αλλά τελικά, όπως και να ονομαστεί, όλα συγκλίνουν προς την αυτοθυσία.
Δεν φέρουν τραύματα. Είχαν συγγένεια μεταξύ τους, τουλάχιστον οι τρεις νεότερες, όπως δείχνει συγκεκριμένη οδοντική διαμόρφωση και είχαν τραφεί με τροφές πλούσιες. Με μέλι και με φρούτα άφθονα. Τα οστά τους ερευνήθηκαν από τον κ. Αγελαράκη, που έχει ενταχθεί στην ομάδα του καθηγητή Νίκου Σταμπολίδη και είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Adelfi. Eνταφιάστηκαν πριν από τα μέσα του 7ου αι. π.Χ. στο νεκροταφείο της Ορθής Πέτρας, μέσα σε ένα μνημειακής κατασκευής λίθινο κτήριο. Ένα δωμάτιο, με δύο χαμηλούς πεσσούς (βωμούς;) και μια σειρά αγγείων κοντά στο τοίχο. Οι νεκρές φορούσαν πολυτελή ενδύματα με ραμμένα επάνω χρυσά ελάσματα και χρυσές ταινίες κάλυπταν κάποια μέλη του σώματός τους. Ανάμεσα στα προσωπικά τους αντικείμενα ήταν μινωϊκοί σφραγιδόλιθοι (δείγμα εξουσίας), σκαραβαίοι από την Αίγυπτο ή τη Φοινίκη και τμήματα από αλυσίδα (μοναδικής ζυγαριάς ή από κλειδί ιερού).
Ποιες να ήταν άραγε; Γιατί πέρασαν στον κάτω κόσμο και οι τέσσερις μαζί σε «διάταξη» τέτοια ώστε να «συνεχίσουν» το έργο τους υπηρετώντας όλες μαζί κάποιον θεό ή άλλον; Ήταν πριγκίπισσες, ιέρειες ή και τα δύο μαζί; Τι ρόλο έπαιζαν στην κοινωνία της αρχαίας Ελεύθερνας; Πολύ κοντά στη λύση αυτού του μυστηρίου φαίνεται πως βρίσκεται η ανθρωπολογική εξέταση του υλικού, σύμφωνα με όσα ανέφεραν οι Νίκος Σταμπολίδης και Αν. Αγελαράκης, στο πλαίσιο της ξενάγησης των δημοσιογράφων στο Μουσείο του αρχαιολογικού χώρου της Ελεύθερνας τα εγκαίνια του οποίου θα γίνουν στις 19 Ιουνίου.
Το εύρημα δεν είναι καινούριο. Η ερμηνεία του όμως θα καταπλήξει, σύμφωνα με τους δύο επιστήμονες οι οποίοι δεν θέλησαν προς το παρόν να αποκαλύψουν τα στοιχεία που τους οδηγούν σε ένα ασφαλές συμπέρασμα. Όπως ωστόσο έχει γράψει ο κ. Αγελαράκης στον κατάλογο της έκθεσης «Πριγκίπισσες της Μεσογείου», που έγινε στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και όπου παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά οι «πριγκίπισσες ιέρειες» της Ελεύθερνας, «σε μια χρονική συγκυρία, ίσως ενεργοποιημένη από ένα κοσμοϊστορικό γεγονός, και απόλυτη έκφραση ανιδιοτελούς θυσίας, (….) μια ουσία με βλαβερή επίδραση και ενδεχομένως με την ιδιότητα ενός υπνοφόρου προδρόμου, που σκοπό είχε να επικαλεστεί την Ατροπο να δράσει, να επέτρεψε στις τέσσερις κυρίες να κάνουν μαζί την υπέρβαση και να συνεχίσουν αιώνια, σε συντροφικότητα, τα καθήκοντα και τις λειτουργίες τους στα λιβάδια με τους ασφοδέλους του Άδη.»
Η κάθοδος ωστόσο των πολιτιστικών συντακτών στην Κρήτη για τα εγκαίνια ενός Μουσείου που κτίστηκε σε χρόνο ρεκόρ (από το 2013-2016) προκειμένου να στεγάσει τους κόπους της έρευνας του Νίκου Σταμπολίδη και των φοιτητών του 30 ετών, είχε κι άλλες, πολλές εκπλήξεις. Η πρώτη ήταν το ίδιο το Μουσείο, ένα μουσείο αντάξιο της εποχής μας, που υλοποιεί με τον καλύτερο τρόπο το όνειρο του κ. Σταμπολίδη. Είναι ένα μεγάλο μουσείο, που θα κάνει τη διαφορά, καθώς διαθέτει όλα τα «ατού»: έχει εξαιρετική κεντρική ιδέα, άριστη εκτέλεση, χρήση σύγχρονων τεχνολογιών, σπουδαία επαφή του θεατή με τη γνώση. Επίσης, έχει δυνατότητες απεριόριστης ανανέωσης, καθώς η ανασκαφή που συνεχίζεται φέρνει διαρκώς το φως νέα, συναρπαστικά ευρήματα.
Το ενδιαφέρον των ντόπιων για το άνοιγμα του μουσείου είναι τεράστιο. Από τους ξεναγούς που είναι ήδη έτοιμοι για τις ξεναγήσεις τόσο στην νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας με τις ομηρικού τύπου καύσεις των πολεμιστών και τις ταφές γυναικών, παιδιών και υπερηλίκων σε τεράστια ξαπλωτά πιθάρια όσο και στο Μουσείο, αλλά και τους επιχειρηματίες εστίασης που θα σφάξουν 80 κατσίκια για το παραδοσιακό κρητικό γλέντι που θα ακολουθήσει των εγκαινίων. Οι διοργανωτές αναμένουν πάνω από 1.200 άτομα στα εγκαίνια, καθώς τόσες είναι οι αποδοχές προσκλήσεων. Προφανώς και ο αριθμός θα διπλασιαστεί, αφού από στόμα σε στόμα κυκλοφορεί η φήμη- πέρα για πέρα αληθινή- πως κάτι μεγάλο γεννιέται έξω από το Ρέθυμνο.
Αντιγόνη Καρατάσου
6/6/2016
http://www.liberal.gr/arthro/55287/epikairotita/2016/archaia-isonautothusiasin-stin-eleutherna-kritis-apo-tesseris-iereies-prigkipisses.html
Κάντε ''κλικ'' πάνω στην εικόνα για να επεκταθεί
Μυστήριο στην αρχαία Ελεύθερνα
Σκελετός γυναίκας επάνω στην πυρά ενός νεκρού άνδρα φέρνει στο φως ταφικά έθιμα του απώτερου παρελθόντος στην Κρήτη της Γεωμετρικής εποχής, όπου οι ανασκαφές αποδίδουν εντυπωσιακά ευρήματα
Ηταν πιστή για πολλά χρόνια στον κύριό της, από τη γέννησή του ακόμη, ο άνθρωπός του, πέρα από την εξ αίματος οικογένεια. Δούλη φυσικά από κάποιο μακρινό μέρος, που βρέθηκε, επειδή η τύχη το ΄φερε, σε αυτή την περιοχή της Κρήτης. Και όταν ο κύριός της πέθανε, σε προχωρημένη ηλικία πλέον και η ίδια, τον ακολούθησε εκούσια ή όχι στον θάνατο. Επάνω στην πυρά του προστάχθηκε να γονατίσει, κι εκεί της πήραν τη ζωή, ως προσφορά- υπέρτατη ασφαλώς- στον νεκρό. Εμεινε εκεί, όπως απαιτούσαν τα ταφικά έθιμα, ανάμεσα στα κάρβουνα που έκαιγαν ακόμη, για να αποκαλυφθεί 2.650
χρόνια μετά ένα εύρημα που αφήνει πολλά περιθώρια για μυθιστορηματικές λεπτομέρειες σαν αυτές που παρατέθηκαν πιο πάνω, παρέχοντας ωστόσο και τη δυνατότητα της επιστημονικής ερμηνείας. «Τα στοιχεία δείχνουν ότι μόνον ως προσφορά μπορεί να νοηθεί η παρουσία του σκελετού επάνω από αυτήν την πυρά» λέει ο καθηγητής κ. Νίκος Σταμπολίδης, ο οποίος αποκάλυψε στην νεκρόπολη της αρχαίας Ελεύθερνας αυτό το δράμα που παίχτηκε πριν από αιώνες. Βεβαίως πρόκειται για ένα συμπτωματικό εύρημα αφού ο στόχος της ανασκαφής ήταν άλλος: η αναζήτηση των γυναικών της Ελεύθερνας. Ο χώρος ταφής δηλαδή των γυναικών υψηλού κύρους, οι οποίες ήταν μητέρες, σύζυγοι ή αδελφές των πριγκίπων-πολεμιστών, για τους οποίους επιφυλάσσονταν ειδικές τιμές, όπως άξιζαν στην τάξη και στη θέση τους.
Ενας αναλημματικός τοίχος, ο οποίος κτίστηκε από αγρότες στη σύγχρονη εποχή, έκρυβε το νέο σπουδαίο εύρημα της Ελεύθερνας. Μετά την αφαίρεση των λίθων του τοίχου και μέσα πλέον στο φυσικό έδαφος μία μεγάλη λιθορριπή προβλημάτισε τον ανασκαφέα. Είχε μήκος 4,5 μέτρα και στο βόρειο και νότιο άκρο της πατούσε σε δύο μεγάλους, παράλληλους κτιστούς τοίχους περί τα δύο μέτρα ψηλούς και με πάχος 45 εκατοστά. Γρήγορα αποκαλύφθηκε ότι ανάμεσά τους βρίσκονταν δύο πιθάρια ύψους δύο μέτρων το καθένα, τοποθετημένα πλαγιαστά και εν σειρά. Το ένα μέσα στο άλλο δηλαδή, ώστε το στόμιο του πρώτου να σφραγίζεται από την απόληξη του δεύτερου. Και δεν ήταν μόνον αυτό. Το αρχικό κλείσιμο της εισόδου ανάμεσα στους δύο τοίχους είχε μετακινηθεί στην αρχαιότητα για να περάσει ο πυθμένας ενός τρίτου πίθου, ανάλογου ύψους, σφραγίζοντας έτσι το στόμιο και του προηγούμενου.
«Για κάποιον λόγο θέλησαν να ενώσουν αυτούς τους τρεις πίθους μεταξύ τους και αυτό συνιστά τη μοναδικότητα του ευρήματος,αφού τέτοιο τρόπο ταφής δεν είχαμε ξανασυναντήσει ως τώρα.Σπάνια όμως είναι και η κάλυψή τους με λίθουςπου σχημάτιζαν θόλο.Είχαμε δηλαδή έναν ψευδοθολωτό τάφο,οι μόνοι αντίστοιχοι του οποίου είναι τάφοι της Πρωτογεωμετρικής εποχής που έχουν έρθει στο φως στα Κρυά της Σητείας»λέει ο κ. Σταμπολίδης.
Η απάντηση στο ερώτημα της ομαδοποίησης αυτών των πίθων δεν ήρθε μόνον από τα κτερίσματα- πλήθος κοσμημάτων τα οποία συνοδεύουν τις γυναικείες ταφές- αλλά και από την ενδελεχή ανθρωπολογική εξέταση των οστών, τα οποία βρέθηκαν μέσα σε αυτούς από τον καθηγητή Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης κ. Νότη Αγελαράκη. Μία δυσπλασία των δοντιών η οποία μεταβιβάζεται από μάνα σε κόρη υπήρξε καθοριστική για τη διάγνωση.
Οι γυναίκες
«Οχι μόνο πρόκειται για γυναίκες, αλλά ήταν μεταξύ τους και συγγενείς. Εχουμε επιτέλους ανακαλύψει τις αριστοκράτισσες γυναίκες που συνδέονταν με τους πολεμιστές σε μία αλληλουχία 100 χρόνων περίπου,από το 750 ως το 650 π.Χ.» επισημαίνει ο κ. Σταμπολίδης.
Τρεις ταφές γυναικών υπήρχαν στον αρχαιότερο πίθο (περί το 750 π.Χ.), μία ταφή στον δεύτερο (τέλη 8ου- αρχές 7ου π.Χ. αώνα) και τρεις ή τέσσερις στον τρίτο (γύρω στο 650 π.Χ.). Τόσο μέσα στα πιθάρια όσο και γύρω από αυτά, τα κτερίσματα που συνόδευσαν τις αρχόντισσες στον θάνατο μαρτυρούν την καταγωγή τους.
Ηταν, γύρω από τον πρώτο πίθο, περί τα 30 πήλινα κρητοκυπριακά, κυπριακά και φοινικικά αγγεία αλλά και ντόπια, εκπληκτικής ποιότητας αλλά και ιδιαιτερότητας, όπως μία οινοχόη με στριφτή λαβή και παράσταση δύο χταποδιών, όμοια με εκείνες της Μινωικής εποχής. Αλλά ήταν και χάλκινα αγγεία όπως φιάλες και μία μεγάλη αρύταινα (κουτάλα), η οποία θυμίζει ανάλογες μυκηναϊκού ή κυπριακού τύπου. Και μέσα στο πιθάρι δύο μινωικοί σφραγιδόλιθοι, ψηφίδες από περιδέραια (από φαγεντιανή, ορεία κρύσταλλο και αμέθυστο), ένας αιγυπτιακός σκαραβαίος και πέντε ασημένιες και χρυσές περόνες. Ανάλογα χρυσά και ασημένια κοσμήματα βρέθηκαν και μέσα στον δεύτερο πίθο, παρόμοια και στον τρίτο, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει ένα θαυμάσιο περιδέραιο με ρόδακες και δαιδαλικές κεφαλές.
Η προσφορά
Η ταφική πυρά με την ξεχωριστή «προσφορά» εντοπίστηκε κάτω ακριβώς από τον τρίτο- και νεότερο- πίθο. Θεωρείται ότι ανήκε σε άνδρα, αφού μόνον σε αυτούς αποδιδόταν η τιμή της καύσης των οστών, ενώ επάνω σε αυτήν, χωρίς να μεσολαβεί στρώμα σβέσης της πυράς, ήταν το αναπάντεχο εύρημα του σκελετού σε συνεσταλμένη στάση, με το ένα χέρι στην πλάτη και το άλλο στο στήθος.
«Και η στάση του σώματος και η θέση ανεύρεσής του φέρνουν στον νου έναν ανάλογο σκελετό,ο οποίος είχε έρθει στο φως επάνω από μία άλλη ταφική πυρά πριν από μερικά χρόνια,στα δυτικά του μνημείου της Ορθής Πέτρας» επεξηγεί ο κ. Σταμπολίδης . «Και τότε,όπως και τώρα, είχαμε θεωρήσει ότι επρόκειτο για νεαρή δούλη,την οποία είχαν βάλει μπρούμυτα στο έδαφος με τα χέρια σταυρωμένα στους καρπούς.Είναι βέβαιο ότι δεν επρόκειτο για ταφή. Γιατί δεν θάβονταν ποτέ οι άνθρωποι έτσι» προσθέτει. Θυμίζοντας παράλληλα τις φιλολογικές μαρτυρίες και την αρχαία εικονογραφία με τη σφαγή της Πολυξένης επάνω στον τάφο του Αχιλλέα.
Σήμερα πάντως ο χώρος έχει ήδη διαμορφωθεί με τα πιθάρια στη θέση τους μετά την απομάκρυνση φυσικά των οστών και των κτερισμάτων και έχει καλυφθεί με ανθεκτικό κρύσταλλο προκειμένου να είναι ορατά χωρίς κινδύνους τα αρχαία.
Τα χάλκινα
Χάλκινοι μικροί λέβητες και φιάλες φρυγικού τύπου, συστάδες χάλκινων αγγείων (μόνωτων σκύφων), που ήταν τοποθετημένα το ένα μέσα στο άλλο, χάλκινοι λύχνοι, μεγάλες χάλκινες πόρπες και δύο σιδερένια αντικείμενα που μοιάζουν με ψαλίδια, αν και το είδος φαίνεται ότι ήταν άγνωστο στην αρχαιότητα. Ολα αυτά βρέθηκαν σε πυκνή διάταξη κάτω από το δάπεδο κτιρίου του 8ου αιώνα π.Χ. Και μαζί τους σπαράγματα από περίτμητα χρυσά κοσμήματα, 20 αγγεία από φαγεντιανή με συριακή και αιγυπτιακή προέλευση, το μικρότερο από τα οποία φέρει παράσταση φυτικού τοπίου από τον Νείλο αλλά και πολλά πήλινα αγγεία. Και η ανασκαφή είναι μόνο στην αρχή της!
Πρόκειται για μία ακόμη έκπληξη, η οποία επιφυλάχθηκε εφέτος στην ανασκαφική ομάδα της Ελεύθερνας. Από την Πρωτογεωμετρική εποχή ως και την πρώιμη Αρχαϊκή (870/850 π.Χ. ως 600 π.Χ.) χρονολογούνται τα κατάλοιπα της νεκρόπολης της Ορθής Πέτρας, η οποία ανασκάπτεται από το Πανεπιστήμιο Κρήτης με διευθυντή τον κ. Σταμπολίδη. Μία ανασκαφή που ανέδειξε έναν άγνωστο ως πριν από μερικά χρόνια αρχαιολογικό χώρο αποκαλύπτοντας μία περίοδο της αρχαίας κρητικής ιστορίας με ξεχωριστό ενδιαφέρον.
Διαδρομή στον χρόνο
Στις βορειοδυτικές υπώρειες της Ιδης και σε απόσταση 30 χιλιομέτρων από το Ρέθυμνο ο αρχαιολογικός χώρος της Ελεύθερνας εκτείνεται σε 3.750 στρέμματα αν και ανασκαφή πραγματοποιείται αυτή τη στιγμή στα 55 από αυτά, τα οποία έχουν αγοραστεί από το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Από τη Γεωμετρική ως τη Πρωτοβυζαντινή εποχή χρονολογούνται κυρίως τα ευρήματα, αν και η κατοίκηση στην περιοχή φαίνεται να αρχίζει από την Πρωτομινωική εποχή ενώ συνεχίζεται αδιάλειπτα ως σήμερα στα χωριά της περιοχής.
Αυτήν ακριβώς την ιστορική συνέχεια επιδιώκει να αναδείξει το πρό γραμμα ενοποίησης των επιμέρους αρχαιολογικών χώρων της Ελεύθερνας, το οποίο εγκρίθηκε πρόσφατα από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Οι χώροι και τα μνημεία περιφράσσονται και προστατεύονται, τοποθετούνται φυλάκια και σύστημα πυρόσβεσης, ορίζονται χώροι στάθμευσης των αυτοκινήτων. Χαράσσεται δίκτυο μονοπατιών, τα οποία θα οδηγούν τον επισκέπτη από το ένα μνημείο στο άλλο, τοποθετούνται καθιστικά και κρήνες με νερό αλλά και πινακίδες πληροφόρησης, αρχαιολογικές και γεωγραφικές, σε καίρια σημεία.
Στη διαδρομή του έτσι ο επισκέπτης θα συναντά τον μεγάλο αρχαιολογικό χώρο της νεκρόπολης της Ορθής Πέτρας, τμήματα του οικισμού που έρχονται στο φως και φυσικά την ακρόπολη. Επίσης βυζαντινά κατάλοιπα, με σημαντικότερο μεταξύ τους τη βασιλική του επισκόπου Ευφράτα, η οποία ήρθε στο φως από τον καθηγητή κ. Πέτρο Θέμελη. Ηδη τόσο η Ορθή Πέτρα όσο και η βασιλική προστατεύονται από στέγαστρα. Αφετηρία ή κατάληξη για τον επισκέπτη θα είναι, τέλος, ένας πολυχώρος 1.650 τ.μ. όπου θα φυλάσσονται και θα συντηρούνται τα ευρήματα των ανασκαφών και θα προσφέρεται επιπλέον πληροφόρηση μέσω προβολών και τρισδιάστατων αναπαραστάσεων. «Στόχος μας είναι η ανάδειξη του χώρου στο σύνολό του-φύση και αρχαιότητες » λέει ο κ. Σταμπολίδης, ένα έργο πάντως για το οποίο απαιτούνται 1,9 εκατ. ευρώ. Ποσό το οποίο, όπως δήλωσε ο υπουργός Πολιτισμού κ. Μιχάλης Λιάπης, θα προέλθει από την ένταξη του προγράμματος στο ΕΣΠΑ.
Στο τέλος του χρόνου εξάλλου εκδίδεται ο οδηγός της νεκρόπολης από τον καθηγητή κ. Σταμπολίδη. Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης των 100 χρόνων από το 1908, όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος ζήτησε την επισκευή της μοναδικής αρχαίας γέφυρας της Ελεύθερνας, όπως λέει.
Θερμού Μαρία
http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=16617
28/9/2008
Αρχαία «αυτοθυσία» στην Ελεύθερνα Κρήτης από τέσσερις ιέρειες-πριγκίπισσες
Η μικρότερη βιτρίνα του Αρχαιολογικού Μουσείου Ελεύθερνας Κρήτης είναι και η πιο εντυπωσιακή. Όχι μόνο επειδή είναι γεμάτη χρυσά εκθέματα, κυρίως κοσμήματα, μοναδικής τέχνης. Κυρίως επειδή αφηγείται μια συγκλονιστική ιστορία, από αυτές που ο Νίκος Σταμπολίδης έχει αποκαλύψει μέσα από την ανασκαφική του σκαπάνη. Την ιστορία τεσσάρων γυναικών, ιερειών ή/ και πριγκιπισσών, που πέθαναν μετά από επιλογή τους, και ενταφιάστηκαν μαζί. Στην περίπτωσή τους βρίσκει ερμηνεία ο όρος της οικειοθελούς θυσίας, όπως συμπεραίνουν ο κ. Σταμπολίδης και ο ανθρωπολόγος Αναγνώστης Αγελαράκης, που ερευνούν τα σκελετικά κατάλοιπα του τάφου τους από το 2009 και ετοιμάζονται να κοινοποιήσουν τα ευρήματά τους.
Στον τάφο τους, που βρίσκεται στο Νεκροταφείο της Ορθής Πέτρας, εναποτέθηκε πρώτα η μικρότερη, μια κοπελίτσα 13,5 ετών. Μετά έβαλαν τη 16χρονη, στη συνέχεια την 28χρονη και τέλος την 72χρονη, καθιστή, όπως θάβονται σήμερα οι Πατριάρχες. Τα μέλη τους βρίσκονταν σε αρμονία μεταξύ τους, δηλαδή κάποια χέρια και πόδια ακουμπούσαν με άκρα άλλης ή με αντικείμενα που είχαν τοποθετηθεί εκεί, αλλά όχι τυχαία. Τάφηκαν σε στάσεις που στο σύνολό τους θυμίζουν τελετουργία, όπως τελετουργικός θα πρέπει να ήταν και ο θάνατός τους. Που οι δύο καθηγητές αρνούνται ότι ήταν αυτοκτονία. Αλλά τελικά, όπως και να ονομαστεί, όλα συγκλίνουν προς την αυτοθυσία.
Δεν φέρουν τραύματα. Είχαν συγγένεια μεταξύ τους, τουλάχιστον οι τρεις νεότερες, όπως δείχνει συγκεκριμένη οδοντική διαμόρφωση και είχαν τραφεί με τροφές πλούσιες. Με μέλι και με φρούτα άφθονα. Τα οστά τους ερευνήθηκαν από τον κ. Αγελαράκη, που έχει ενταχθεί στην ομάδα του καθηγητή Νίκου Σταμπολίδη και είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Adelfi. Eνταφιάστηκαν πριν από τα μέσα του 7ου αι. π.Χ. στο νεκροταφείο της Ορθής Πέτρας, μέσα σε ένα μνημειακής κατασκευής λίθινο κτήριο. Ένα δωμάτιο, με δύο χαμηλούς πεσσούς (βωμούς;) και μια σειρά αγγείων κοντά στο τοίχο. Οι νεκρές φορούσαν πολυτελή ενδύματα με ραμμένα επάνω χρυσά ελάσματα και χρυσές ταινίες κάλυπταν κάποια μέλη του σώματός τους. Ανάμεσα στα προσωπικά τους αντικείμενα ήταν μινωϊκοί σφραγιδόλιθοι (δείγμα εξουσίας), σκαραβαίοι από την Αίγυπτο ή τη Φοινίκη και τμήματα από αλυσίδα (μοναδικής ζυγαριάς ή από κλειδί ιερού).
Ποιες να ήταν άραγε; Γιατί πέρασαν στον κάτω κόσμο και οι τέσσερις μαζί σε «διάταξη» τέτοια ώστε να «συνεχίσουν» το έργο τους υπηρετώντας όλες μαζί κάποιον θεό ή άλλον; Ήταν πριγκίπισσες, ιέρειες ή και τα δύο μαζί; Τι ρόλο έπαιζαν στην κοινωνία της αρχαίας Ελεύθερνας; Πολύ κοντά στη λύση αυτού του μυστηρίου φαίνεται πως βρίσκεται η ανθρωπολογική εξέταση του υλικού, σύμφωνα με όσα ανέφεραν οι Νίκος Σταμπολίδης και Αν. Αγελαράκης, στο πλαίσιο της ξενάγησης των δημοσιογράφων στο Μουσείο του αρχαιολογικού χώρου της Ελεύθερνας τα εγκαίνια του οποίου θα γίνουν στις 19 Ιουνίου.
Το εύρημα δεν είναι καινούριο. Η ερμηνεία του όμως θα καταπλήξει, σύμφωνα με τους δύο επιστήμονες οι οποίοι δεν θέλησαν προς το παρόν να αποκαλύψουν τα στοιχεία που τους οδηγούν σε ένα ασφαλές συμπέρασμα. Όπως ωστόσο έχει γράψει ο κ. Αγελαράκης στον κατάλογο της έκθεσης «Πριγκίπισσες της Μεσογείου», που έγινε στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και όπου παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά οι «πριγκίπισσες ιέρειες» της Ελεύθερνας, «σε μια χρονική συγκυρία, ίσως ενεργοποιημένη από ένα κοσμοϊστορικό γεγονός, και απόλυτη έκφραση ανιδιοτελούς θυσίας, (….) μια ουσία με βλαβερή επίδραση και ενδεχομένως με την ιδιότητα ενός υπνοφόρου προδρόμου, που σκοπό είχε να επικαλεστεί την Ατροπο να δράσει, να επέτρεψε στις τέσσερις κυρίες να κάνουν μαζί την υπέρβαση και να συνεχίσουν αιώνια, σε συντροφικότητα, τα καθήκοντα και τις λειτουργίες τους στα λιβάδια με τους ασφοδέλους του Άδη.»
Η κάθοδος ωστόσο των πολιτιστικών συντακτών στην Κρήτη για τα εγκαίνια ενός Μουσείου που κτίστηκε σε χρόνο ρεκόρ (από το 2013-2016) προκειμένου να στεγάσει τους κόπους της έρευνας του Νίκου Σταμπολίδη και των φοιτητών του 30 ετών, είχε κι άλλες, πολλές εκπλήξεις. Η πρώτη ήταν το ίδιο το Μουσείο, ένα μουσείο αντάξιο της εποχής μας, που υλοποιεί με τον καλύτερο τρόπο το όνειρο του κ. Σταμπολίδη. Είναι ένα μεγάλο μουσείο, που θα κάνει τη διαφορά, καθώς διαθέτει όλα τα «ατού»: έχει εξαιρετική κεντρική ιδέα, άριστη εκτέλεση, χρήση σύγχρονων τεχνολογιών, σπουδαία επαφή του θεατή με τη γνώση. Επίσης, έχει δυνατότητες απεριόριστης ανανέωσης, καθώς η ανασκαφή που συνεχίζεται φέρνει διαρκώς το φως νέα, συναρπαστικά ευρήματα.
Το ενδιαφέρον των ντόπιων για το άνοιγμα του μουσείου είναι τεράστιο. Από τους ξεναγούς που είναι ήδη έτοιμοι για τις ξεναγήσεις τόσο στην νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας με τις ομηρικού τύπου καύσεις των πολεμιστών και τις ταφές γυναικών, παιδιών και υπερηλίκων σε τεράστια ξαπλωτά πιθάρια όσο και στο Μουσείο, αλλά και τους επιχειρηματίες εστίασης που θα σφάξουν 80 κατσίκια για το παραδοσιακό κρητικό γλέντι που θα ακολουθήσει των εγκαινίων. Οι διοργανωτές αναμένουν πάνω από 1.200 άτομα στα εγκαίνια, καθώς τόσες είναι οι αποδοχές προσκλήσεων. Προφανώς και ο αριθμός θα διπλασιαστεί, αφού από στόμα σε στόμα κυκλοφορεί η φήμη- πέρα για πέρα αληθινή- πως κάτι μεγάλο γεννιέται έξω από το Ρέθυμνο.
Αντιγόνη Καρατάσου
6/6/2016
http://www.liberal.gr/arthro/55287/epikairotita/2016/archaia-isonautothusiasin-stin-eleutherna-kritis-apo-tesseris-iereies-prigkipisses.html
Κάντε ''κλικ'' πάνω στην εικόνα για να επεκταθεί
Μυστήριο στην αρχαία Ελεύθερνα
Σκελετός γυναίκας επάνω στην πυρά ενός νεκρού άνδρα φέρνει στο φως ταφικά έθιμα του απώτερου παρελθόντος στην Κρήτη της Γεωμετρικής εποχής, όπου οι ανασκαφές αποδίδουν εντυπωσιακά ευρήματα
Ηταν πιστή για πολλά χρόνια στον κύριό της, από τη γέννησή του ακόμη, ο άνθρωπός του, πέρα από την εξ αίματος οικογένεια. Δούλη φυσικά από κάποιο μακρινό μέρος, που βρέθηκε, επειδή η τύχη το ΄φερε, σε αυτή την περιοχή της Κρήτης. Και όταν ο κύριός της πέθανε, σε προχωρημένη ηλικία πλέον και η ίδια, τον ακολούθησε εκούσια ή όχι στον θάνατο. Επάνω στην πυρά του προστάχθηκε να γονατίσει, κι εκεί της πήραν τη ζωή, ως προσφορά- υπέρτατη ασφαλώς- στον νεκρό. Εμεινε εκεί, όπως απαιτούσαν τα ταφικά έθιμα, ανάμεσα στα κάρβουνα που έκαιγαν ακόμη, για να αποκαλυφθεί 2.650
χρόνια μετά ένα εύρημα που αφήνει πολλά περιθώρια για μυθιστορηματικές λεπτομέρειες σαν αυτές που παρατέθηκαν πιο πάνω, παρέχοντας ωστόσο και τη δυνατότητα της επιστημονικής ερμηνείας. «Τα στοιχεία δείχνουν ότι μόνον ως προσφορά μπορεί να νοηθεί η παρουσία του σκελετού επάνω από αυτήν την πυρά» λέει ο καθηγητής κ. Νίκος Σταμπολίδης, ο οποίος αποκάλυψε στην νεκρόπολη της αρχαίας Ελεύθερνας αυτό το δράμα που παίχτηκε πριν από αιώνες. Βεβαίως πρόκειται για ένα συμπτωματικό εύρημα αφού ο στόχος της ανασκαφής ήταν άλλος: η αναζήτηση των γυναικών της Ελεύθερνας. Ο χώρος ταφής δηλαδή των γυναικών υψηλού κύρους, οι οποίες ήταν μητέρες, σύζυγοι ή αδελφές των πριγκίπων-πολεμιστών, για τους οποίους επιφυλάσσονταν ειδικές τιμές, όπως άξιζαν στην τάξη και στη θέση τους.
Ενας αναλημματικός τοίχος, ο οποίος κτίστηκε από αγρότες στη σύγχρονη εποχή, έκρυβε το νέο σπουδαίο εύρημα της Ελεύθερνας. Μετά την αφαίρεση των λίθων του τοίχου και μέσα πλέον στο φυσικό έδαφος μία μεγάλη λιθορριπή προβλημάτισε τον ανασκαφέα. Είχε μήκος 4,5 μέτρα και στο βόρειο και νότιο άκρο της πατούσε σε δύο μεγάλους, παράλληλους κτιστούς τοίχους περί τα δύο μέτρα ψηλούς και με πάχος 45 εκατοστά. Γρήγορα αποκαλύφθηκε ότι ανάμεσά τους βρίσκονταν δύο πιθάρια ύψους δύο μέτρων το καθένα, τοποθετημένα πλαγιαστά και εν σειρά. Το ένα μέσα στο άλλο δηλαδή, ώστε το στόμιο του πρώτου να σφραγίζεται από την απόληξη του δεύτερου. Και δεν ήταν μόνον αυτό. Το αρχικό κλείσιμο της εισόδου ανάμεσα στους δύο τοίχους είχε μετακινηθεί στην αρχαιότητα για να περάσει ο πυθμένας ενός τρίτου πίθου, ανάλογου ύψους, σφραγίζοντας έτσι το στόμιο και του προηγούμενου.
«Για κάποιον λόγο θέλησαν να ενώσουν αυτούς τους τρεις πίθους μεταξύ τους και αυτό συνιστά τη μοναδικότητα του ευρήματος,αφού τέτοιο τρόπο ταφής δεν είχαμε ξανασυναντήσει ως τώρα.Σπάνια όμως είναι και η κάλυψή τους με λίθουςπου σχημάτιζαν θόλο.Είχαμε δηλαδή έναν ψευδοθολωτό τάφο,οι μόνοι αντίστοιχοι του οποίου είναι τάφοι της Πρωτογεωμετρικής εποχής που έχουν έρθει στο φως στα Κρυά της Σητείας»λέει ο κ. Σταμπολίδης.
Η απάντηση στο ερώτημα της ομαδοποίησης αυτών των πίθων δεν ήρθε μόνον από τα κτερίσματα- πλήθος κοσμημάτων τα οποία συνοδεύουν τις γυναικείες ταφές- αλλά και από την ενδελεχή ανθρωπολογική εξέταση των οστών, τα οποία βρέθηκαν μέσα σε αυτούς από τον καθηγητή Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης κ. Νότη Αγελαράκη. Μία δυσπλασία των δοντιών η οποία μεταβιβάζεται από μάνα σε κόρη υπήρξε καθοριστική για τη διάγνωση.
Οι γυναίκες
«Οχι μόνο πρόκειται για γυναίκες, αλλά ήταν μεταξύ τους και συγγενείς. Εχουμε επιτέλους ανακαλύψει τις αριστοκράτισσες γυναίκες που συνδέονταν με τους πολεμιστές σε μία αλληλουχία 100 χρόνων περίπου,από το 750 ως το 650 π.Χ.» επισημαίνει ο κ. Σταμπολίδης.
Τρεις ταφές γυναικών υπήρχαν στον αρχαιότερο πίθο (περί το 750 π.Χ.), μία ταφή στον δεύτερο (τέλη 8ου- αρχές 7ου π.Χ. αώνα) και τρεις ή τέσσερις στον τρίτο (γύρω στο 650 π.Χ.). Τόσο μέσα στα πιθάρια όσο και γύρω από αυτά, τα κτερίσματα που συνόδευσαν τις αρχόντισσες στον θάνατο μαρτυρούν την καταγωγή τους.
Ηταν, γύρω από τον πρώτο πίθο, περί τα 30 πήλινα κρητοκυπριακά, κυπριακά και φοινικικά αγγεία αλλά και ντόπια, εκπληκτικής ποιότητας αλλά και ιδιαιτερότητας, όπως μία οινοχόη με στριφτή λαβή και παράσταση δύο χταποδιών, όμοια με εκείνες της Μινωικής εποχής. Αλλά ήταν και χάλκινα αγγεία όπως φιάλες και μία μεγάλη αρύταινα (κουτάλα), η οποία θυμίζει ανάλογες μυκηναϊκού ή κυπριακού τύπου. Και μέσα στο πιθάρι δύο μινωικοί σφραγιδόλιθοι, ψηφίδες από περιδέραια (από φαγεντιανή, ορεία κρύσταλλο και αμέθυστο), ένας αιγυπτιακός σκαραβαίος και πέντε ασημένιες και χρυσές περόνες. Ανάλογα χρυσά και ασημένια κοσμήματα βρέθηκαν και μέσα στον δεύτερο πίθο, παρόμοια και στον τρίτο, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει ένα θαυμάσιο περιδέραιο με ρόδακες και δαιδαλικές κεφαλές.
Η προσφορά
Η ταφική πυρά με την ξεχωριστή «προσφορά» εντοπίστηκε κάτω ακριβώς από τον τρίτο- και νεότερο- πίθο. Θεωρείται ότι ανήκε σε άνδρα, αφού μόνον σε αυτούς αποδιδόταν η τιμή της καύσης των οστών, ενώ επάνω σε αυτήν, χωρίς να μεσολαβεί στρώμα σβέσης της πυράς, ήταν το αναπάντεχο εύρημα του σκελετού σε συνεσταλμένη στάση, με το ένα χέρι στην πλάτη και το άλλο στο στήθος.
«Και η στάση του σώματος και η θέση ανεύρεσής του φέρνουν στον νου έναν ανάλογο σκελετό,ο οποίος είχε έρθει στο φως επάνω από μία άλλη ταφική πυρά πριν από μερικά χρόνια,στα δυτικά του μνημείου της Ορθής Πέτρας» επεξηγεί ο κ. Σταμπολίδης . «Και τότε,όπως και τώρα, είχαμε θεωρήσει ότι επρόκειτο για νεαρή δούλη,την οποία είχαν βάλει μπρούμυτα στο έδαφος με τα χέρια σταυρωμένα στους καρπούς.Είναι βέβαιο ότι δεν επρόκειτο για ταφή. Γιατί δεν θάβονταν ποτέ οι άνθρωποι έτσι» προσθέτει. Θυμίζοντας παράλληλα τις φιλολογικές μαρτυρίες και την αρχαία εικονογραφία με τη σφαγή της Πολυξένης επάνω στον τάφο του Αχιλλέα.
Σήμερα πάντως ο χώρος έχει ήδη διαμορφωθεί με τα πιθάρια στη θέση τους μετά την απομάκρυνση φυσικά των οστών και των κτερισμάτων και έχει καλυφθεί με ανθεκτικό κρύσταλλο προκειμένου να είναι ορατά χωρίς κινδύνους τα αρχαία.
Τα χάλκινα
Χάλκινοι μικροί λέβητες και φιάλες φρυγικού τύπου, συστάδες χάλκινων αγγείων (μόνωτων σκύφων), που ήταν τοποθετημένα το ένα μέσα στο άλλο, χάλκινοι λύχνοι, μεγάλες χάλκινες πόρπες και δύο σιδερένια αντικείμενα που μοιάζουν με ψαλίδια, αν και το είδος φαίνεται ότι ήταν άγνωστο στην αρχαιότητα. Ολα αυτά βρέθηκαν σε πυκνή διάταξη κάτω από το δάπεδο κτιρίου του 8ου αιώνα π.Χ. Και μαζί τους σπαράγματα από περίτμητα χρυσά κοσμήματα, 20 αγγεία από φαγεντιανή με συριακή και αιγυπτιακή προέλευση, το μικρότερο από τα οποία φέρει παράσταση φυτικού τοπίου από τον Νείλο αλλά και πολλά πήλινα αγγεία. Και η ανασκαφή είναι μόνο στην αρχή της!
Πρόκειται για μία ακόμη έκπληξη, η οποία επιφυλάχθηκε εφέτος στην ανασκαφική ομάδα της Ελεύθερνας. Από την Πρωτογεωμετρική εποχή ως και την πρώιμη Αρχαϊκή (870/850 π.Χ. ως 600 π.Χ.) χρονολογούνται τα κατάλοιπα της νεκρόπολης της Ορθής Πέτρας, η οποία ανασκάπτεται από το Πανεπιστήμιο Κρήτης με διευθυντή τον κ. Σταμπολίδη. Μία ανασκαφή που ανέδειξε έναν άγνωστο ως πριν από μερικά χρόνια αρχαιολογικό χώρο αποκαλύπτοντας μία περίοδο της αρχαίας κρητικής ιστορίας με ξεχωριστό ενδιαφέρον.
Διαδρομή στον χρόνο
Στις βορειοδυτικές υπώρειες της Ιδης και σε απόσταση 30 χιλιομέτρων από το Ρέθυμνο ο αρχαιολογικός χώρος της Ελεύθερνας εκτείνεται σε 3.750 στρέμματα αν και ανασκαφή πραγματοποιείται αυτή τη στιγμή στα 55 από αυτά, τα οποία έχουν αγοραστεί από το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Από τη Γεωμετρική ως τη Πρωτοβυζαντινή εποχή χρονολογούνται κυρίως τα ευρήματα, αν και η κατοίκηση στην περιοχή φαίνεται να αρχίζει από την Πρωτομινωική εποχή ενώ συνεχίζεται αδιάλειπτα ως σήμερα στα χωριά της περιοχής.
Αυτήν ακριβώς την ιστορική συνέχεια επιδιώκει να αναδείξει το πρό γραμμα ενοποίησης των επιμέρους αρχαιολογικών χώρων της Ελεύθερνας, το οποίο εγκρίθηκε πρόσφατα από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Οι χώροι και τα μνημεία περιφράσσονται και προστατεύονται, τοποθετούνται φυλάκια και σύστημα πυρόσβεσης, ορίζονται χώροι στάθμευσης των αυτοκινήτων. Χαράσσεται δίκτυο μονοπατιών, τα οποία θα οδηγούν τον επισκέπτη από το ένα μνημείο στο άλλο, τοποθετούνται καθιστικά και κρήνες με νερό αλλά και πινακίδες πληροφόρησης, αρχαιολογικές και γεωγραφικές, σε καίρια σημεία.
Στη διαδρομή του έτσι ο επισκέπτης θα συναντά τον μεγάλο αρχαιολογικό χώρο της νεκρόπολης της Ορθής Πέτρας, τμήματα του οικισμού που έρχονται στο φως και φυσικά την ακρόπολη. Επίσης βυζαντινά κατάλοιπα, με σημαντικότερο μεταξύ τους τη βασιλική του επισκόπου Ευφράτα, η οποία ήρθε στο φως από τον καθηγητή κ. Πέτρο Θέμελη. Ηδη τόσο η Ορθή Πέτρα όσο και η βασιλική προστατεύονται από στέγαστρα. Αφετηρία ή κατάληξη για τον επισκέπτη θα είναι, τέλος, ένας πολυχώρος 1.650 τ.μ. όπου θα φυλάσσονται και θα συντηρούνται τα ευρήματα των ανασκαφών και θα προσφέρεται επιπλέον πληροφόρηση μέσω προβολών και τρισδιάστατων αναπαραστάσεων. «Στόχος μας είναι η ανάδειξη του χώρου στο σύνολό του-φύση και αρχαιότητες » λέει ο κ. Σταμπολίδης, ένα έργο πάντως για το οποίο απαιτούνται 1,9 εκατ. ευρώ. Ποσό το οποίο, όπως δήλωσε ο υπουργός Πολιτισμού κ. Μιχάλης Λιάπης, θα προέλθει από την ένταξη του προγράμματος στο ΕΣΠΑ.
Στο τέλος του χρόνου εξάλλου εκδίδεται ο οδηγός της νεκρόπολης από τον καθηγητή κ. Σταμπολίδη. Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης των 100 χρόνων από το 1908, όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος ζήτησε την επισκευή της μοναδικής αρχαίας γέφυρας της Ελεύθερνας, όπως λέει.
Θερμού Μαρία
http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=16617
28/9/2008