Φάκελος χρυσός: τα υπέρ και τα κατά

Το ευρώ είναι νόμισμα που με ανθρώπινους όρους θα το χαρακτηρίζαμε ανήλικο. Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2002. Το αμερικάνικο δολάριο είναι 120 ετών. Το παλαιότερο νόμισμα στις ημέρες μας είναι το ελβετικό φράγκο που κυκλοφορεί εδώ και 350 χρόνια.

Ο χρυσός όμως είναι ανταλλακτικό μέσο εδώ και χιλιετίες. Παρόλο που χρησιμοποιείται ως μέσο αποθήκευσης πλούτου και ανταλλακτικό μέσο, πριν ακόμα φτιαχτούν τα πρώτα νομίσματα, είναι η μοναδική επενδυτική αξία που στο πέρασμα του χρόνου δεν έχει αποκτήσει τη παραμικρή ρυτίδα. Γι αυτό έχει τόσο φανατικούς και πιστούς οπαδούς.

Τα επίσημα δεδομένα

Όπως και για οποιοδήποτε άλλο ζήτημα, η αφετηρία κάθε σοβαρής έρευνας δεν μπορεί να είναι παρά τα επίσημα δεδομένα. Τα πιο πρόσφατα που ανακοινώθηκαν από το World Gold Council αναφέρουν πως το πρώτο τρίμηνο του έτους η ζήτηση έφθασε τους 1.290 τόνους. Αυξήθηκε από την αντίστοιχη περσινή περίοδο 21% σε τόνους ή 17% σε δολάρια. Ήταν η καλύτερη απόδοση εδώ και 30 χρόνια!

Η αύξηση προήλθε από τον υπερδιπλασιασμό της εισροής χρημάτων για επενδυτικούς λόγους, κυρίως στα ETFs χρυσού. Πρόκειται για την δεύτερη μεγαλύτερη ζητούμενη ποσότητα σε τρίμηνο που έχει καταγραφεί ποτέ (617 τόνοι). Η πρώτη ήταν το πρώτο τρίμηνο του 2009, στον απόηχο της χρηματοπιστωτικής κρίσης (626 τόνοι). 

Στα ETFs είχαμε αλματώδη αύξηση της ζήτησης, ύστερα από 3 χρόνια υποχώρησης σε όλα σχεδόν τα τρίμηνα. Να διευκρινίσουμε πως ο αγοραστής των ETFs έχει διαφορετική συμπεριφορά και νοοτροπία από τον επενδυτή που αγοράζει το μέταλλο στην φυσική του μορφή. Χωρίς να είναι αναγκαστικά βραχυπρόθεσμος επενδυτής, τα επιλέγει γιατί με αυτόν τον τρόπο μπορεί να αγοράσει και να πουλήσει γρήγορα και οικονομικά, σε όποια ποσότητα επιθυμεί. Επιπλέον νιώθει ασφάλεια επειδή δεν χρειάζεται να τα φυλάξει σε χώρο με ειδικές προδιαγραφές.

Στην κατηγορία του φυσικού χρυσού, δηλαδή σε ράβδους και κέρματα, η μεταβολή της ζήτησης ήταν οριακά υψηλότερη.

Οι Κεντρικές Τράπεζες εξακολουθούν να αγοράζουν ασταμάτητα. Μετά την οικονομική κρίση του 2008 αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα τους η διαφοροποίηση των αποθεματικών τους, αν και οι αγορές από μέρους τους δεν ήταν αρκετές για να εμποδιστεί η υποχώρηση της τιμής του μετάλλου τα τελευταία 4 χρόνια. 

Πιθανότατα οι συσχετισμοί έχουν αλλάξει πλέον, μια που το δεύτερο εξάμηνο του 2015, όλες οι Κεντρικές Τράπεζες συνολικά, αγόρασαν τους περισσότερους τόνους που έχουν καταγραφεί ποτέ σε εξάμηνη βάση. Προφανώς δεν είναι τυχαίο ότι πριν εκπνεύσει το δεύτερο εξάμηνο του έτους ξεκίνησε η ανοδική πορεία του χρυσού.

Από την πλευρά των παραγωγών είχαμε μια μικρή αύξηση της προσφοράς περίπου 100 τόνων, είτε σε φυσικά αποθέματα, είτε από αντισταθμιστικές κινήσεις στην αγορά.

Χρυσός VS ομόλογα

Η διαφοροποίηση ενός χαρτοφυλακίου προκειμένου να αντισταθμιστούν οι κίνδυνοι, είναι η βασική μέθοδος για την μείωση του ρίσκου στις επενδύσεις. Ο χρυσός καλύπτει αυτήν την ανάγκη γιατί η πορεία του δεν σχετίζεται άμεσα με τις μετοχές και τα ομόλογα.

Το μειονέκτημα του είναι πως δεν αποδίδει τόκο, καθώς ακόμα και οι πιο συντηρητικοί επενδυτές, έχουν την απαίτηση η τοποθέτηση του κεφαλαίου τους να προστατεύεται τουλάχιστον από τον πληθωρισμό.

Ωστόσο τα αρνητικά επιτόκια μειώνουν σημαντικά τις επιλογές. Πολλοί επενδυτές, θα προτιμήσουν να κατέχουν περισσότερο χρυσό ως αντιστάθμισμα για τις μετοχές και όχι ομόλογα, όπως κάνανε παλαιότερα λόγω των πολύ χαμηλών επιτοκίων.

Διαχειριστές δισεκατομμυρίων δολαρίων αρχίζουν να δηλώνουν πως η εποχή ευνοεί την τοποθέτηση σε πολύτιμα μέταλλα. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι ο George Soros. Ενώ σε παλαιότερες δηλώσεις του ήταν αρνητικός, το πρώτο τρίμηνο του έτους αγόρασε εκτός από ETFs χρυσού, σημαντικό μερίδιο από μία γνωστή εταιρία εξόρυξης, την Barrick.

Ιστορικά, όταν επικρατούν τα πραγματικά αρνητικά επιτόκια, έχει παρατηρηθεί πως οι αποδόσεις στον χρυσό είναι υπερδιπλάσιες από ότι σε άλλες περιόδους. Ποσοστιαία σημαίνει περίπου 1,5% αύξηση τον μήνα κατά μέσο όρο. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως θα επαναληφθεί αναγκαστικά το ίδιο. Τα ιστορικά στοιχεία χρησιμεύουν για να μας δώσουν μια ένδειξη του πώς κινήθηκαν οι αξίες στο παρελθόν, σε παρόμοιες συνθήκες. 

Ο ρόλος των κεντρικών τραπεζών

Τα πρακτικά της συνεδρίασης του Απριλίου της Fed αποκάλυψαν πως είναι πολύ πιθανή η αύξηση των επιτοκίων. Θεωρούν ότι η οικονομία των ΗΠΑ είναι αρκετά ισχυρή για να δικαιολογήσει την αύξηση στο "όχι και τόσο μακρινό μέλλον"

Η νέα πολιτική της FED ξεκίνησε τον Δεκέμβρη, χωρίς όμως να υπάρχουν οι προϋποθέσεις με βάση τους δείκτες που εξετάζει. Αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως ανεβάζουν τα επιτόκια, για να μπορούν να τα κατεβάσουν αν προκύψει η ανάγκη.  Όπως και να έχει, είναι σίγουρο πως για μεγάλο χρονικό διάστημα θα βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα.

Σε άλλες αναπτυγμένες οικονομίες τα επιτόκια βρίσκονται ακόμη χαμηλότερα και μάλιστα σε αρνητική τροχιά. Για παράδειγμα η Γερμανία και η Ελβετία δημοπρατούν ομόλογα με ετήσια απόδοση κάτω από 0%. Αυτό σημαίνει ότι όποιος αγοράσει, γνωρίζει πως θα πάρει πίσω λιγότερα από το αρχικό του κεφάλαιο. Η αβεβαιότητα οδηγεί τους επενδυτές να πληρώνουν τις κυβερνήσεις για να προστατέψουν τα χρήματά τους !

Με αρνητικά ονομαστικά επιτόκια βρίσκεται το 30% των κρατικών ομολόγων, ενώ το 40% με απόδοση μικρότερη του 1%. Αν μάλιστα τα υπολογίσουμε με αποπληθωρισμένους όρους, πάνω από το μισό χρέος είναι με αρνητικά επιτόκια, το 33% βρίσκεται μεταξύ 0% και 1%, ενώ μόλις το 16% των ομολόγων αποδίδει πάνω από 1%.

Με δεδομένο πως το σημερινό υψηλής ποιότητας δημόσιο χρέος (Ευρωζώνη, Αυστραλία, Καναδάς, Δανία, Ιαπωνία, Σουηδία,  Ελβετία, Βρετανία, ΗΠΑ), ανέρχεται σε 8 τρισεκατομμύρια δολάρια, αρκεί μόλις ένα μικρό ποσοστό των επενδυτών να νιώσει απογοητευμένο από τις αποδόσεις των ομολόγων και να κινηθεί προς τον χρυσό, για να εκτοξεύσει την τιμή του.

Η κατανάλωση στην Ασία

Στον τομέα που καταναλώνεται το μεγαλύτερο μέρος του χρυσού, τα κοσμήματα, είχαμε κατάρρευση το προηγούμενο τρίμηνο. Μειωμένη ζήτηση της τάξης του 19% σε τόνους ή 22% σε δολάρια.

Για την υποχώρηση ευθύνονται σχεδόν αποκλειστικά η Ινδία και η Κίνα, δηλαδή οι μεγαλύτερες χώρες - καταναλωτές, για διαφορετικούς λόγους η κάθε μία. 

Στην Κίνα, όπως και στην Μέση Ανατολή, η τιμή παίζει σημαντικό ρόλο. Η αύξηση της τιμής αποτέλεσε ανασταλτικό παράγοντα.

Στην Ινδία οφείλεται κυρίως στην απεργία των κοσμηματοπωλών που διαμαρτύρονταν για την επιβολή ενός ειδικού φόρου κατανάλωσης στα μη-ασημένια κοσμήματα. Σαν αποτέλεσμα είχαμε να μειωθεί η κατανάλωση σχεδόν στο μισό αυτήν την περίοδο. Στις 13 Απρίλη έληξε η απεργία, μετά από 6 εβδομάδες.

Λογικά η ζήτηση για κοσμήματα θα επανέρθει σε υψηλότερα επίπεδα επειδή η μείωση των εισαγωγών (67%) είναι μεγαλύτερη από την υποχώρηση της ζήτησης των κοσμημάτων (39%). Συνεπώς έχει καταναλωθεί μέρος του αποθέματος και θα πρέπει να αναπληρωθεί

Η απότομη άνοδο της τιμής προβλημάτισε τους αγοραστές και τους ώθησε σε αυτοσυγκράτηση. Σε παρόμοιες περιπτώσεις οι καταναλωτές θεωρούν πως η αύξηση ίσως είναι προσωρινή. Αν όμως διαπιστώσουν πως οι νέες τιμές αποτελούν την νέα πραγματικότητα και δεν υπάρχει λόγος να περιμένουν, θα αρχίσουν να αγοράζουν ξανά

Είναι θέμα χρόνου κάποια στιγμή να ομαλοποιηθεί η κατάσταση στην Ινδία, συνεπώς θα έχουμε αύξηση της ζήτησης.

Τα φιλόδοξα κινέζικα σχέδια

Δεν είναι μυστικό πως οι κινέζικες αρχές επιθυμούν ο χρυσός να εκφράζεται σε Yuan και όχι αμερικάνικα δολάρια. Αν συνδεθεί με τον χρυσό, όχι μόνο θα μειώσουν την εξάρτηση τους από το δολάριο, αλλά εκτός από τη διεθνοποίηση, το κινέζικο νόμισμα θα αποκτήσει συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των άλλων νομισμάτων.

Επιπλέον επιτυγχάνεται σταθεροποίηση του νομίσματος. Ειδικά σε συνθήκες κρίσης, αυτή η ιδιότητα ίσως αποδειχθεί καθοριστικός παράγοντας προτίμησης του από τους επενδυτές, ως ασφαλές καταφύγιο

Το 2015 η ζήτηση από Κίνα ανήρθε στους 985 τόνους, δηλαδή το 30% της παγκόσμιας αγοράς, ενώ το 2013 είχε φτάσει το 40%. Εκτός όμως από μεγαλύτερος καταναλωτής, είναι και ο μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο. Δεν είναι παράλογο λοιπόν που πιστεύουν ότι θα πρέπει και μπορούν να έχουν μεγαλύτερη επιρροή στις τιμές του χρυσού.

Στην ουσία σχεδιάζουν να εφαρμόσουν κάτι αντίστοιχο όπως έκαναν οι Αμερικάνοι, όταν πέτυχαν όλες οι αγοραπωλησίες πετρελαίου να γίνονται στο νόμισμα τους. Μια κίνηση που συνετέλεσε αποφασιστικά στην παγκόσμια κυριαρχία και διείσδυση του δολαρίου

Ένα ακόμα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση έγινε όταν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο συμπεριέλαβε το Yuan στο SDR (Special Drawing Rights) καλάθι νομισμάτων. Η ένταξη του κατέστησε εύκολο για την χώρα να γίνει μέλος της ομάδας που καθορίζει την τιμή του χρυσού στο Λονδίνο.

Παρά τις μαζικές αγορές χρυσού από την Κίνα, ως ποσοστό των συνολικών αποθεμάτων παραμένουν πολύ χαμηλά, κοντά στο 2%, αν και η πραγματική ποσότητα που διαθέτουν παραμένει ένα μικρό μυστήριο. Το σίγουρο είναι πως αν πραγματικά επιθυμεί να διαδραματίσει τον ρόλο που έχει σχεδιάσει, δεν έχει παρά να αυξήσει την ποσότητα που κατέχει.

Δεν μπορεί να είναι άσχετο ότι η τράπεζα με το μεγαλύτερο ενεργητικό στον κόσμο, η  κινέζικη ICBC Standard, αγόρασε πρόσφατα χώρο αποθήκευσης 2.000 τόνων χρυσού από την Barclays και πλέον κατέχει την μεγαλύτερη αποθήκη πολύτιμων μετάλλων στο Λονδίνο.

Συμπέρασμα

Η ιδιαιτερότητα του χρυσού ως επένδυση, εκτός από την διαχρονική του αξία, έγκειται στο ότι πρόκειται κυρίως για ένα παθητικό δέκτη των εξελίξεων. Τον αποφασιστικό ρόλο για την διαμόρφωση της τιμής του παίζουν οι οικονομικές συνθήκες που επικρατούν, οι οποίες συνήθως είναι άσχετες με τον ίδιο, όπως η πορεία του δολαρίου και των επιτοκίων.

Ενώ μπορούμε να είμαστε σχετικά σίγουροι πως η κατανάλωση κοσμημάτων θα επανέρθει σε υψηλότερα επίπεδα, το μεγάλο ερωτηματικό παραμένει η ζήτηση για επενδυτικούς λόγους.

Από την απότομη πτώση των τελευταίων ημερών, μπορούμε να υποθέσουμε πως μάλλον η αγορά έχει προεξοφλήσει την αύξηση των επιτοκίων από πλευράς FED τον επόμενο μήνα. Η αντίθετη περίπτωση θα είναι μια έκπληξη με θετική επίπτωση, έστω και βραχυχρόνια, στην αξία του χρυσού

Η αύξηση της ζήτησης από τα ETFs, τουλάχιστον σε τόσο υψηλό ρυθμό, είναι απίθανο να διατηρηθεί και αυτό το τρίμηνο. Όμως δεν έχει αλλάξει τίποτα στο παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον, που να υποδεικνύει ότι μετανιώσανε όσοι αγόρασαν για επενδυτικούς λόγους. Η πιθανότητα να προβούν σε μαζικές πωλήσεις είναι μικρή.

Η τελευταία τριμηνία εκρηκτικής ανόδου ήταν το 2009. Ακολούθησε όπως και τώρα μια μικρή υποχώρηση. Κατόπιν η άνοδος συνεχίστηκε για 3 ολόκληρα χρόνια και σε αυτό το διάστημα σχεδόν διπλασιάστηκε η αξία του.  

 Βασίλης Παζόπουλος,

οικονομολόγος, χρηματιστηριακός αναλυτής, συγγραφέας του βιβλίου «Επενδυτές χωρίς Σύνορα» (www.ependytes.com). 

 22 Ιουνίου 2016 

http://www.liberal.gr/arthro/59229/agores/emporeumata/fakelos-chrusos--ta-uper-kai-ta-kata.html