Δύσκολη στιγμή στις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας






Τις τέσσερις τελευταίες εβδομάδες, ο Τούρκος πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan έχει μετακινηθεί πιο κοντά σε μια εκτελεστική προεδρία και η αρχιτεκτονική του κράτους δικαίου της Τουρκίας έχει μετακινηθεί ακόμη πιο μακριά από τα δεδομένα τη ΕΕ. Ταυτόχρονα, η Γερμανίδα Καγκελάριος Angela Merkel έχει εκφράσει κριτική για τις πολιτικές της Τουρκίας και οι Τούρκοι ηγέτες έχουν απαντήσει με απειλές για την ακύρωση της προσφυγικής συμφωνίας που υπέγραψε η Άγκυρα με την ΕΕ τον Μάρτιο του 2016. Επειδή ο Τούρκος πρόεδρος ακολουθεί τον αυταρχικό δρόμο με νέες εξουσίες για τον ίδιο και περισσότερους περιορισμούς στο κράτος δικαίου, η Τουρκία δεν μπορεί πλέον να ανταπεξέλθει στις προϋποθέσεις της ΕΕ, είτε αφορούν την απελευθέρωση της βίζας είτε την ένταξη.

Η προσποίηση πίσω από την προσφυγική συμφωνία ίσως σύντομα να λάβει τέλος. Πώς θα κάνουν business η ΕΕ με την Τουρκία;

Στη "Νέα Τουρκία”, υπάρχει μόνο ένας ηγέτης -ο Recep Tayyip Erdogan- και όποιος προσπαθήσει να ισχυριστεί το αντίθετο φεύγει. Σε έξι μόλις ημέρες, από τις 19 μέχρι τις 25 Μαΐου, ο Τούρκος πρόεδρος έφερε νέο, συμβατικό, πρωθυπουργό, τον Binali Yildirim. Πάνε όλες οι επιδείξεις ενός κοινοβουλευτικού καθεστώτος, όπως προβλέπονται από το ισχύον σύνταγμα: ο νέος πρωθυπουργός διακήρυξε ότι η ευθυγράμμιση του συντάγματος με το de facto προεδρικό καθεστώς της Τουρκίας ήταν η ύψιστη προτεραιότητά του.

Από την πλευρά της, όταν συναντήθηκε με τον Erdogan στην Κωνσταντινούπολη στις 23 Μαΐου, η Merkel, κάτω από βαριά κριτική στο εσωτερικό της χώρας της και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, επέκρινε την άρση της βουλευτικής ασυλίας για τους βουλευτές που θεωρήθηκαν ύποπτοι για υποκίνηση τρομοκρατίας.
Επίσης επανέλαβε τις απαιτήσεις της ΕΕ για την τροποποίηση της αντί-τρομοκρατικής νομοθεσίας. αν και αυτό το κριτήριο δεν είναι κάτι νέο -βρίσκεται στο τραπέζι από το 2013- ο Τούρκος πρόεδρος έχει δηλώσει ξανά ότι δεν θα τροποποιήσει τη νομοθεσία για να πετύχει ένα καθεστώς ταξιδιών χωρίς βίζα στην ΕΕ για τους Τούρκους υπηκόους. Η ίδια η αρχή της επίτευξης αυτής της προϋπόθεσης αμφισβητείται τώρα, κάτι που μπορεί να εκτροχιάσει όλη την προσφυγική συμφωνία.

Η αδιαλλαξία του Erdogan έχει τις ρίζες της στην προσπάθεια του να αποκτήσει την απόλυτη εξουσία. Το φιλοκουρδικό δημοκρατικό κόμμα (HDP) ανέκυψε ως η τρίτη μεγαλύτερη δύναμη στην τουρκική Βουλή τόσο στις 7 Ιουνίου όσο και την 1η Νοεμβρίου 2015, και είναι το κύριο εμπόδιο στην προέλαση του προέδρου προς την συνολική υπεροχή. Έχοντας ήδη εγκαταλείψει την διαδικασία ειρήνης που είχε ξεκινήσει με τους Κούρδους της Τουρκίας, ο πρόεδρος είναι αντιμέτωπος με μια ισχυρή εξέγερση από το ΡΚΚ. ΤΟ επόμενο βήμα είναι να οδηγήσει το φιλοκουρδικό κόμμα κάτω από το όριο του 10% που απαιτείται για να εισέλθει στην Βουλή. Με την κοινοβουλευτική τους ασυλία να έχει μόλις αρθεί, μπορεί να απαγορευτεί σε αρκετούς βουλευτές του HDP να συμμετέχουν σε μελλοντικές εκλογές.αλλά ούτε η άρση της κοινοβουλευτικής ασυλίας ούτε η ενδεχόμενη απαγόρευση είναι συμβατά με τα πρότυπα της ΕΕ.

Σε ό,τι αφορά την προσφυγική συμφωνία ΕΕ-Τoυρκίας, η Γερμανίδα Καγκελάριος δεν έχει καμία ελπίδα να πείσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να χαλαρώσει τις προϋποθέσεις για τον αντιτρομοκρατικό νόμο. Πιο γενικά, έχει γίνει πολιτικά αδύνατο να υποκύπτει συνέχεια στις δριμείες εκρήξεις της Άγκυρας, ιδιαίτερα όταν το κράτος δικαίου και η ελευθερία έκφρασης στην Τουρκία συνεχίζουν να επιδεινώνονται. Οι ένθερμες διακηρύξεις του πρώην πρωθυπουργού Ahmet Davutoglu προς την ΕΕ, ηχούσαν πάντα σαν εικονική πραγματικότητα, και η επανάληψη της ίδιας αφήγησης δεν πείθει πλέον.

Επιπλέον, στις 2 Ιουνίου, η γερμανική Bundestag θα συζητήσει ένα ψήφισμα αναφορικά με την γενοκτονία των Αρμενίων το 1915, μια συζήτηση που η Merkel δεν μπορεί ματαιώσει. Αυτό θα στείλει την Τουρκία σε ξέφρενες διαδηλώσεις, προσθέτοντας έναν ακόμη λόγο για την Άγκυρα να αμφισβητήσει την προσφυγική συμφωνία.

Αντίθετα, η απειλή της Άγκυρας να στείλει ορδές Σύριων μεταναστών στην ΕΕ δεν είναι μια βιώσιμη επιλογή, καθώς θα ερχόταν σε αντίθεση με την πολυδιαφημισμένη συμπόνοια της Τουρκίας για τους πρόσφυγες. Ομοίως, η μπλόφα για την ακύρωση της τελωνειακής ένωσης ΕΕ-Τουρκίας, θα έπληττε άσχημα την Τουρκία, όχι την ΕΕ. Αλλά, όπως συνήθως, η εθνικιστική αφήγηση θα εξυπηρετούνταν από σειρά σκληρών κινήσεων ενάντια στην ΕΕ.

Στη σημερινή Τουρκία, η προέλαση του προέδρου προς την απόλυτη εξουσία είναι ασταμάτητη, Σύντομα, νέες πρόωρες εκλογές είναι πιθανό να καταλήξουν σε μια τρικομματική βουλή (χωρίς τους Κούρδους), στην οποία το κυβερνών Δικαιοσύνη και Ανάπτυξη (ΑΚΡ) θα έχει μια συντριπτική πλειοψηφία, ανοίγοντας τον δρόμο προς ένα νέο σύνταγμα. Η εισαγωγή μιας ριζοσπαστικής αλλαγής στο πολιτικό τοπίο της χώρας, είναι η κύρια προτεραιότητα του Τούρκου προέδρου.

ΟΙ κύριοι πρωταγωνιστές της προσφυγικής συμφωνίας, είναι τώρα "κλειδωμένοι” στους αντίστοιχους εθνικούς περιορισμούς τους. Δύσκολες επιλογές, χωρίς προσχήματα, βρίσκονται στο μέλλον.

Ο Erdogan αγγίζει την απόλυτη εξουσία. Δεν χρειάζεται την Ευρώπη πλέον για αυτό. Αντιθέτως, τα πρότυπα της ΕΕ έχουν γίνει ένα οδόφραγμα, καθώς η πολιτική του κυριαρχία εξαρτάται από την απόλυτη σταθερότητα για το κουρδικό ζήτημα, τα αντιτρομοκρατικά μέτρα, την ελευθερία έκφρασης και το κράτος δικαίου. Είναι ώρα οι ηγέτες της ΕΕ να συνειδητοποιήσουν ότι αυτοί οι πολιτικοί στόχοι δεν μπορούν να επιτευχθούν σε ένα περιβάλλον όπως της ΕΕ, με κριτικές και ελέγχους και ισορροπίες, και ότι η αφήγηση της Άγκυρας για την ΕΕ έχει γίνει ασύμβατη με την τρέχουσα τουρκική πολιτική.

Οι ηγέτες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης τη Γερμανίδας Καγκελαρίου, πρέπει να παρατείνουν την προσφυγική συμφωνία με την Τουρκία. Όσο παράνομη και ανήθικη και αν είναι η συμφωνία με βάση τα πρότυπα της ΕΕ, έχουν συμφωνήσει να πληρώσουν αυτό το τίμημα. Θα πρέπει να πουν ότι τα τεράστια κεφάλαια που προβλέπονται για την Τουρκία στη συμφωνία, θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν ταχύτερα -αλλά μόνο σε τουρκικό έδαφος, έτσι ώστε να μην εξυπηρετήσουν την πολιτική της Τουρκίας στην Συρία. Πέρα από αυτό, οι ηγέτες της ΕΕ πρέπει να αντέξουν την συναισθηματική αφήγηση της Άγκυρας, να περιμένουν την Τουρκία να εκπληρώσει όλα τα κριτήρια για την απελευθέρωση της βίζας (αν το κάνει ποτέ), και να αναβάλλουν τις διαπραγματεύσεις ένταξης της χώρας στην ΕΕ μέχρι να έρθουν καλύτερες στιγμές.

Εάν θέσουν σε κίνδυνο περαιτέρω βασικές αρχές της ΕΕ, οι ηγέτες της ΕΕ όχι μόνο θα ακούσουν ακόμη πιο εξοργιστικά πράγματα από την Άγκυρα, αλλά θα έχουν επίσης προσφέρει στην ευρωπαϊκή ακρα δεξιά ένα μεγάλο δώρο. Η Merkel, ο Francois Hollande και ο David Cameron, ο Ολλανδός Mark Rutte, ο Βέλγος Charles Michel και άλλοι, καλύτερα να προσέξουν τις πολιτικές τάσεις στο εσωτερικό τους προτού υποκύψουν για άλλη μία φορά στον Recep Tayyip Erdogan. Στην ΕΕ, όπως και στην Τουρκία, όλες οι πολιτικές είναι ντόπιες.

του Marc Pierino
2/6/2016

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: