Wolfgang Munchau (FT): Η πραγματική απειλή για την Ευρώπη βρίσκεται στο Αιγαίο
FILE PHOTO: Σκάφος της FRONTEX συνοδεύει πρόσφυγες και μετανάστες που φθάνουν με φουσκωτή βάρκα σε παραλία της Μυτιλήνης, Λέσβος.
ΑΠΕ-ΜΠΕ, ΟΡΕΣΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ
Στις αρχές της χρονιάς, η Ε.Ε. ήταν παραλυμένη από την προοπτική τριών ταυτόχρονων, πιθανώς καταστροφικών απειλών: Grexit, Brexit και προσφυγική κρίση. Από τότε, η μια υποχώρησε, αλλά δεν εξαφανίστηκε. Μία μένει να κριθεί. Και η άλλη υπάρχει κίνδυνος να εκραγεί.
Η κρίση που υποχώρησε είναι η Ελλάδα. Η συμφωνία της προηγούμενης εβδομάδας απομάκρυνε το άμεσο ρίσκο εξόδου της χώρας από την Ευρωζώνη. Η συμφωνία με χαρακτηριστικό τρόπο αφήνει μια σειρά εκκρεμοτήτων οι οποίες προβληματίζουν, αλλά δεν είναι απαραίτητα καταστροφικές.
Με μια σημαντική παραχώρηση, το ΔΝΤ αποδέχτηκε η συμφωνία για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους να αναβληθεί για ακόμα δύο χρόνια. Αυτό βολεύει τον Β. Σόιμπλε, τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών, γιατί το κόμμα του διαφωνεί με την ελάφρυνση χρέους. Ωστόσο η συμφωνία απαιτεί αυτός και οι άλλοι υπουργοί Οικονομικών να ξεκαθαρίσουν πριν από το τέλος της χρονιάς τι μέτρα ελάφρυνσης χρέους προτίθενται να προτείνουν.
Οι αριθμοί πρέπει να βγαίνουν, ένα πρωτοφανές γεγονός για την πολιτική διαχείρισης κρίσης της Ευρωζώνης. Υπάρχει τεράστια πίεση στους αξιωματούχους της Ευρωζώνης να παρουσιάσουν ένα σετ μεγεθών που μπορεί να αποδεχτεί το ΔΝΤ.
Οι Ευρωπαίοι υπουργοί Οικονομικών συναίνεσαν στο ότι οι μεικτές χρηματοδοτικές ανάγκες της Ελλάδας (GFN) δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 15% του ΑΕΠ. To GFN είναι η μέτρηση που προτιμά το ΔΝΤ. Είναι τα χρήματα που μια χώρα χρειάζεται για να πληρώσει τα επιτόκια και τις λήξεις χρέους.
Η αποδοχή «ταβανιού» για το GFN είναι μεγάλο βήμα προς τα εμπρός, καθώς είναι ο μηχανισμός που οδηγεί στην ανακούφιση χρέους. Το πρόβλημα με την τελευταία συμφωνία είναι ότι οι δανειστές μπορεί να μην τηρήσουν την υπόσχεσή τους. Η ειρωνεία είναι πως η Bundestag θα μπορούσε να εγκρίνει την ελάφρυνση χρέους σήμερα, αλλά ίσως να μην μπορεί να το κάνει μετά τις γερμανικές εκλογές της επόμενης χρονιάς. Η «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (Alternative fur Deutschland), το λαϊκιστικό αντιμεταναστευτικό και αντιευρωπαϊκό κόμμα και οι φιλελεύθεροι «Ελεύθεροι Δημοκράτες» είναι υπέρ της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ. Κανένα από τα δύο κόμματα δεν είχε έδρα στην Bundestag, αλλά και τα δύο αναμένεται του χρόνου να πιάσουν το όριο αντιπροσώπευσης. Προσθέστε τα στους σκεπτικιστές μεταξύ των Χριστιανοδημοκρατών που κυβερνούν και ίσως να μην υπάρχει πλειοψηφία για την ελάφρυνση χρέους. Η δέσμευση του Β. Σόιμπλε για ελάφρυνση χρέους το 2018 είναι απλά «αναξιόπιστη».
Το δεύτερο πιθανό σοκ είναι το Brexit. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι πιθανότητες για την καμπάνια υπέρ της παραμονής έχουν βελτιωθεί αν και δεν είναι σίγουρο, πολλά μπορούν να συμβούν πριν την ψηφοφορία στις 23 Ιουνίου. Οι επιθέσεις της Κομισιόν στον Boris Johnson, πρώην δήμαρχο του Λονδίνου και υπερασπιστή του Brexit, ή οι προτάσεις ότι η Ε.Ε. θα τιμωρήσει τη Βρετανία αν ψηφίσει την έξοδο, δεν βοηθούν. Αυτά είναι στοιχεία που εκμεταλλεύεται η καμπάνια του Brexit.
Ενώ οι προοπτικές η Βρετανία να μείνει στην Ε.Ε. μπορεί να δείχνουν οριακά καλύτερες απ’ ό,τι ένα μήνα πριν, η συμφωνία της Αγκελα Μέρκελ με τον Ερντογάν για το προσφυγικό κινείται στην αντίθετη κατεύθυνση. Αρχικά έδειχνε πως η Γερμανίδα καγκελάριος θα ξέμπλεκε από το μπέρδεμα της πολιτικής της στο προσφυγικό, συνεργαζόμενη με την Αγκυρα σε μια συμφωνία ανταλλαγής προσφύγων. Η συμφωνία προβλέπει η Τουρκία να στέλνει ένα νόμιμο μετανάστη στην Ε.Ε. για κάθε ένα παράνομο που πιάνουν τα τουρκικά σκάφη της ακτοφυλακής στο Αιγαίο. Το βασικό απτό αποτέλεσμα δεν είναι η ανταλλαγή, αλλά το σήμα που στέλνει στους πρόσφυγες. Λιγότεροι διάλεξαν έκτοτε τη θαλάσσια οδό.
Ο Ερντογάν απείλησε την προηγούμενη εβδομάδα ότι δεν θα επικυρώσει τη συμφωνία. Απορρίπτει την απαίτηση της Ε.Ε. να αλλάξει τον αντιτρομοκρατικό νόμο που του επιτρέπει να καταδιώκει πολιτικούς αντιφρονούντες, περιλαμβανομένων και δημοσιογράφων.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση υποσχέθηκε να επιτρέψει ταξίδια Τούρκων χωρίς βίζα στη ζώνη Σένγκεν υπό τον όρο της προστασίας των πολιτικών δικαιωμάτων στην Τουρκία. Ο Ερντογάν τώρα επιμένει η Ε.Ε. να απελευθερώσει το καθεστώς βίζας άνευ όρων, γιατί διαφορετικά θα αποκηρύξει τη συμφωνία στο προσφυγικό. Η Ε.Ε. δεν μπορεί να το δεχτεί αυτό.
Η σιγουριά του Ερντογάν δίνει την εντύπωση ότι χρειάζεται τη συμφωνία λιγότερο απ’ όσο η κ. Μέρκελ. Τον επισκέφθηκε την προηγούμενη εβδομάδα και διπλωματικά απέφυγε να συναντήσει Κούρδους βουλευτές, των οποίων η ασυλία άρθηκε από το τουρκικό κοινοβούλιο ή τοπικούς δημοσιογράφους που αντιμετωπίζουν ποινικές κατηγορίες για το ότι απλά έκαναν τη δουλειά τους.
Αν η συμφωνία καταρρεύσει και η Αγκυρα χαλαρώσει τις περιπολίες, η προσφυγική κρίση θα αναζωπυρωθεί εκ νέου. Ακόμα σημαντικότερο, η συμφωνία παραβιάζει τις ευρωπαϊκές αξίες. Μπορεί να δουλέψει μόνο αν η Ε.Ε. κλείσει τα μάτια στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία. Απ’ όλα τα επιχειρήματα για να φύγεις από την Ευρωπαϊκή Ενωση αυτό έχει κάποια υπόσταση: στις διαπραγματεύσεις της με την Τουρκία η Ε.Ε. έχασε το ηθικό πλεονέκτημα.
Ως το τέλος της χρονιάς ίσως δούμε την Ε.Ε. να ξεφύγει στο τσακ και από τις τρεις. Αξιωματούχοι θα συγχαίρουν ο ένας τον άλλο. Σύντομα όμως θα συνειδητοποιήσουν ότι η ελληνική κρίση χρέους παραμένει άλυτη, οι νέοι κανόνες σύμπλευσης της Βρετανίας με την Ε.Ε. είναι φριχτά δύσκολοι και ότι ο μόνος νικητής της συμφωνίας με την Τουρκία είναι η Μέρκελ, όπως πάντα…
Του Wolfgang Munchau
2/6/2016