ΤΟΥΡΚΙΑ: Μετά το πραξικόπημα... (4)
1.
Shlomo Avineri:
Ο παράξενος θάνατος του τουρκικού κοσμικού κράτους.
2.
Μόνο σύμμαχοι … όχι φίλοι:
Οι διπλωματικές σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ και το πραξικόπημα. της 15ης Ιουλίου.
3.
Μπορεί ο ταπεινωμένος τουρκικός στρατός να αντιμετωπίσει το ISIS και το PKK;
(Απαντήσεις με αριθμούς).
4.
Γιατί ο Ερντογάν έστησε προβοκάτσια εις βάρος των ΗΠΑ
- Η στοχοποίηση του Στρατηγού Γ. Βότελ
5.
Η Τουρκία και οι αγωγοί.
6.
Βλάσης Αγτζίδης:
Toυρκία: Κοράνι εναντίον εκκοσμίκευσης. 7.
Γιώργος Τσίπρας:
Τουρκία: πηγή αστάθειας η διεθνοποίηση των εσωτερικών αντιθέσεων.
1.
Ο παράξενος θάνατος του τουρκικού κοσμικού κράτους
Ο απόηχος του αποτυχημένου πραξικοπήματος στην Τουρκία εγείρει ένα θεμελιώδες ερώτημα: θα συνεχίσει ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο αυταρχικό μονοπάτι του, ίσως και με εκδικητική διάθεση, ή θα προσπαθήσει να προσεγγίσει τους αντιπάλους του και να γεφυρώσει τις βαθιές ρωγμές στην τουρκική κοινωνία; Δεν είναι ξεκάθαρο ακόμη, αλλά κρίνοντας από περασμένα ιστορικά παραδείγματα, οι σοβαρές αμφισβητήσεις αυταρχικών ή ημι-αυταρχικών καθεστώτων συνήθως οδηγούν σε σκλήρυνση της στάσης του καθεστώτος και όχι σε μεγαλύτερη μετριοπάθεια. Και οι ενέργειες του Ερντογάν μετά την αποτυχία του πραξικοπήματος – μαζικές συλλήψεις και διώξεις χιλιάδων στρατιωτών, δικαστών, αστυνομικών και καθηγητών – δείχνουν να επιβεβαιώνουν το απαισιόδοξο σενάριο.
Ωστόσο, θα ήταν λάθος να εξετάσουμε τα όσα συμβαίνουν στη Τουρκία σήμερα μέσα από το πρίσμα της προσωπικότητας του Ερντογάν ή των αυταρχικών του τάσεων. Ο ίδιος και το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) αντανακλούν μία τεκτονική μεταστροφή της τουρκικής πολιτικής. Στην προσπάθεια απομάκρυνσης της πορείας της τουρκικής ιστορίας μακριά από τη ριζοσπαστική εκκοσμίκευση του Κεμάλ Ατατούρκ, το AKP αρχικά έδειχνε να παρεκκλίνει από το αυταρχικό κεμαλικό καλούπι. Επειδή οι δυτικοί παρατηρητές ήταν υποστηρικτικοί προς την κοσμική φύση του κεμαλισμού, πολλοί παρέβλεψαν το γεγονός ότι προσομοίαζε περισσότερο στον ευρωπαϊκό φασισμό της δεκαετίας του 1930 παρά σε μία φιλελεύθερη δημοκρατία.
Μόνο τη δεκαετία του 1950 άρχισε το σύστημα σταδιακά να χαλαρώνει. Η εκκοσμίκευση του κεμαλισμού δεν ήταν έκφραση ενός εκτενούς λαϊκού κινήματος από κάτω προς τα πάνω. Επιβλήθηκε από μία μικρή αστική ελίτ – στρατιωτική και πνευματική – σε μία παραδοσιακή και κυρίως, αγροτική κοινωνία. Ο κεμαλισμός όχι μόνο εισήγαγε το λατινικό αλφάβητο, αποκόπτοντας εντελώς τους Τούρκους από οποιοδήποτε δεσμό με την ιστορία και τον πολιτισμό τους, αλλά απαγόρευσε και τις παραδοσιακές φορεσιές επιβάλλοντας τον ευρωπαϊκό κανόνα ένδυσης σε έναν ολόκληρο πληθυσμό. Όλα τα επίθετα που ακούγονταν αραβικά – ή μουσουλμανικά – έπρεπε να αντικατασταθούν με τουρκικά.
Καμία ευρωπαϊκή κοινωνία δεν βίωσε μία τόσο απότομη και από πάνω προς τα κάτω πολιτισμική επανάσταση. Στη Δύση, η εκκοσμίκευση πήγε χέρι – χέρι με τον Διαφωτισμό, τον εκδημοκρατισμό και τον φιλελευθερισμό. Στην Τουρκία, ο πληθυσμός δεν είχε επιλογή. Οι εκλογικές νίκες του AKP από το 2002 και μετά, ήταν κατά κάποιον τρόπο, η επιστροφή των καταπιεσμένων. Ο οικονομικός εκσυγχρονισμός οδήγησε στην κοινωνική κινητικότητα των συντηρητικών στρωμάτων και στην άνοδο μίας νέας μπουρζουαζίας, προσκολλημένης στις παραδοσιακές θρησκευτικές αξίες, που έβλεπε την κεμαλική ελίτ σαν καταπιεστές. Αυτοί οι ψηφοφόροι αποτέλεσαν τη βάση των εκλογικών επιτυχιών του AKP και της δημοκρατικής νομιμότητάς του.
Η πρόσφατη προσπάθεια στοιχείων του στρατού – της ασπίδας του κεμαλισμού – να ανατρέψει τη βούληση του λαού (όπως έκανε τρεις φορές τον τελευταίο μισό αιώνα) επιβεβαιώνει τη σύγκρουση μεταξύ της κοσμικότητας και της δημοκρατίας στη Τουρκία. Την ίδια στιγμή, η εξωτερική πολιτική του Ερντογάν τα τελευταία χρόνια δεν είναι τόσο επιτυχημένη. Η αρχική δέσμευσή του για «μηδενικές συγκρούσεις με τους γείτονες» έχει οδηγήσει σε επιδείνωση των σχέσεων με την Αρμενία, τη Ρωσία, το Ισραήλ και την Αίγυπτο – για να μην αναφερθεί το κύμα των τρομοκρατικών επιθέσεων από την ανάμιξη της χώρας στον εμφύλιο της Συρίας. Τίποτε από αυτά δεν μείωσε την υποστήριξη προς τον Ερντογάν στο εσωτερικό, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση, βρέθηκαν – αν και με δυσκολία – να τον υποστηρίζουν όταν έλαβε χώρα η απόπειρα πραξικοπήματος.
Αλλά η αντίδραση του Ερντογάν σε αυτό μόνο θα οξύνει τις βαθιές ρωγμές στην τουρκική κοινωνία. Πριν το αποτυχημένο πραξικόπημα, ο Ερντογάν είχε κάνει κάποιες κινήσεις για να μειώσει τις εντάσεις με τη Ρωσία και το Ισραήλ που μάλλον δεν θα επηρεαστούν από τα γεγονότα στο εσωτερικό. Ωστόσο, ο πόλεμος στη Συρία δεν δείχνει να αποκλιμακώνεται και το προσφυγικό κύμα θα συνεχίσει να αποτελεί πρόκληση για την τουρκική πολιτική και την κοινωνική συνοχή. Τελικά, το κεμαλικό κοσμικό κράτος με την υποστήριξη του στρατού, δεν ήταν βιώσιμο. Η αποδόμησή του από το AKP έχει την υποστήριξη της κοινής γνώμης. Αλλά το αποτυχημένο πραξικόπημα θα ενισχύσει τις ανελεύθερες πλευρές της δημοκρατίας του Ερντογάν, στην οποία η θέληση του λαού και της πλειοψηφίας υπερισχύει του πλουραλισμού, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας του λόγου. Η σταθερότητα ενός τέτοιου συστήματος στη Τουρκία – όπου παρά την αντίδραση στο πραξικόπημα, η εχθρότητα προς τον Ερντογάν είναι μεγάλη – μένει να διαπιστωθεί.
Shlomo Avineri,
καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ.
(The Project Syndicate)
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=818793
30/7/16
2.
Μόνο σύμμαχοι … όχι φίλοι:
Οι διπλωματικές σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ και το πραξικόπημα
της 15ης Ιουλίου
Ένα από τα «σκοτεινά» σημεία του πρόσφατου πραξικοπήματος στη γειτονική Τουρκία, που χρήζει περαιτέρω διερεύνησης, είναι ο ρόλος που διαδραμάτισε σε αυτό ο αμερικανικός παράγοντας.
Βασική παράμετρος οποιασδήποτε απόπειρας να προσεγγίσουμε το ρόλο των Αμερικανών στην εκδήλωση και τη διαχείριση της τελικής έκβασης του πραξικοπήματος είναι η παρουσία του ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν στις ΗΠΑ.
Ο Γκιουλέν ζει αυτοεξόριστος στην Πενσυλβάνια των Ηνωμένων Πολιτειών, ενώ η έκδοσή του στην Τουρκία είχε ζητηθεί από τις τουρκικές αρχές αμέσως μετά την καταστολή του πραξικοπήματος και την προσωρινή αποκατάσταση της τάξης, αίτημα στο οποίο οι Αμερικανοί δεν έχουν απαντήσει ακόμη θετικά.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ήδη από τις πρώτες του δηλώσεις στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης «Κεμάλ Ατατούρκ» τα ξημερώματα του Σαββάτου 16 Ιουλίου, «έδειξε» ως υποκινητή και ηθικό αυτουργό του πραξικοπήματος τον Γκιουλέν, καθώς ο τελευταίος διατηρεί ισχυρές διασυνδέσεις στον τουρκικό στρατό και τη δικαιοσύνη, ενώ συντηρεί οικονομικά πολυάριθμα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Από την άλλη πλευρά, παρά τη στήριξη που πρόσφεραν στο πρόσωπο του Ερντογάν ο Μπαράκ Ομπάμα και ο αντιπρόεδρός του Τζον Κέρι ύστερα από την κατάληξη του πραξικοπήματος, οι αρχικές αντιδράσεις αμερικανών αξιωματούχων ήταν μάλλον «υποτονικές». Συνεπώς θα μπορούσε να υποτεθεί ότι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των Αμερικανών δε βρισκόταν εάν ο Ερντογάν θα συνέχιζε και μετά το πραξικόπημα στο «τιμόνι» της Τουρκικής Δημοκρατίας.
Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει από τη γενικόλογη και ασαφή διατύπωση αμερικανών διπλωματών κατά τις πρώτες ώρες εκδήλωσης του πραξικοπήματος, όταν το αποτέλεσμά του ήταν ακόμη αβέβαιο, ότι μέριμνα των ΗΠΑ είναι «η συνέχεια και η σταθερότητα» στην Τουρκία.
Μερικές ημέρες αργότερα το κλίμα βάρυνε επικίνδυνα, κυρίως από επίσημες τοποθετήσεις Τούρκων αξιωματούχων ότι πίσω από το πραξικόπημα βρισκόταν αμερικανικός δάκτυλος. Η αντίδραση των Αμερικανών υπήρξε άμεση, και ενδεχομένως με αυτή να συνδέεται και το γεγονός ότι στο κείμενο της συνόδου των G-20 δεν έγινε αναφορά στο τουρκικό πραξικόπημα, όπως επιδίωξε η τουρκική πλευρά.
Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι σε έγγραφο του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, το στρατιωτικό πραξικόπημα στην Τουρκία προσδιοριζόταν ως "Turkish Uprising" («τουρκική εξέγερση»), γεγονός που προκάλεσε τη «μήνι» των τούρκων ιθυνόντων.
Χωρίς να είναι στις προθέσεις μας να ενδώσουμε σε θεωρίες συνωμοσίας, που πιθανολογούν την ανάμιξη της αμερικανικής διπλωματίας στην εκδήλωση του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου, μέσω της στήριξης στον Γκιουλέν και τους «ανθρώπους» του στην Τουρκία, μπορούμε να παραθέσουμε αρκετούς λόγους για τους οποίους οι διπλωματικές σχέσεις Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών δε φαίνεται να διάγουν την καλύτερη φάση τους.
Καταρχάς, η αλαζονική εξωτερική πολιτική που άσκησε κατά το τελευταίο διάστημα ο νεόκοπος «σουλτάνος» Ερντογάν, είχε ως αποτέλεσμα να περιθωριοποιήσει τη χώρα του, εν μέσω σημαντικών ευκαιριών στην ευρύτερη περιοχή της. Μόλις πρόσφατα, ο Ερντογάν «ανέκρουσε πρύμνα» και αποκατέστησε διπλωματικές και οικονομικές σχέσεις με τη Ρωσία και κυρίως το Ισραήλ, όπως ενδεχομένως επιθυμούσαν οι Αμερικανοί.
Οι Αμερικανοί δεν ξεχνούν βέβαια την απροθυμία, κάποιοι τη θεωρούν «διπροσωπία», που επέδειξε ο Ερντογάν στην αντιμετώπιση του «Ισλαμικού Κράτους» καθώς και το ανελέητο κυνηγητό που έχει εξαπολύσει σε βάρος των Κούρδων, στην προσπάθειά του να «ξορκίσει» την ιδέα δημιουργίας κουρδικού κράτους στα σύνορα Συρίας-Τουρκίας.
Ακόμη και στο βλέμμα ενός απλού παρατηρητή των αμερικανοτουρκικών σχέσεων, οι «καλές» ημέρες των αρχών της δεκαετίας του 1990, όταν οι Αμερικανοί χρησιμοποιούσαν αβίαστα, για τις επιχειρησιακές ανάγκες του Πολέμου του Κόλπου, τις αεροπορικές βάσεις της Τουρκίας στο Αιγαίο, μοιάζουν μακρινές.
Είναι γεγονός ότι τις διπλωματικές σχέσεις Τουρκίας και ΗΠΑ, μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τη διακήρυξη του δόγματος Τρούμαν (1947), διέπουν διαχρονικά τρεις «σταθερές»: η γεωγραφική θέση της Τουρκίας στη νότια πτέρυγα του ΝΑΤΟ, που δραστηριοποιείται στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, η στρατιωτική της δύναμη, καθώς διαθέτει δεκαεννέα μεραρχίες στη διάθεση της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, και οι στρατιωτικές βάσεις που παραχωρεί κατά περίσταση στους Αμερικανούς, σπουδαιότερη από τις οποίες είναι η αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ (την οποία, κατά σύμπτωση, χρησιμοποίησαν πρόσφατα και οι πραξικοπηματίες…)
Βέβαια, μετά τη λήξη της εποχής του Ψυχρού Πολέμου και για αρκετά μεγάλα χρονικά διαστήματα, σε περιόδους ύφεσης των ρωσοτουρκικών σχέσεων, οι τουρκικές ηγεσίες δεν εμφανίζονταν πάντα πρόθυμες να ικανοποιούν τις αμερικανικές απαιτήσεις και περιορίζονταν στο ρόλο του συμμάχου στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Παράδειγμα άσκησης αυτής της πολιτικής αποτελεί η στάση που υιοθέτησε απέναντι στους Αμερικανούς ο Ισμέτ Ινονού στη δεκαετία του 1960.
Ο Ερντογάν όμως φαίνεται ότι προχώρησε ένα βήμα παρακάτω σε σχέση με τον Ινονού στην «κλίμακα των αντιστάσεων» απέναντι στις αξιώσεις της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, υπερπροβάλλοντας την ισχύ της σύγχρονης Τουρκίας και το ρόλο της ως περιφερειακής δύναμης. Οι Αμερικανοί εμφανίζονται «ενοχλημένοι» από τις επιλογές του, χωρίς αυτό να μπορεί να τεκμηριώσει οποιαδήποτε ανάμιξή τους στο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου.
Ωστόσο, το πογκρόμ κατά των αντιφρονούντων, στο οποίο έχει αποδυθεί με μανία, εκμεταλλευόμενος την αποτυχία του πραξικοπήματος, ο τούρκος πρόεδρος, σε συνδυασμό με τον «πρότερο βίο» του, καθιστούν τους Αμερικανούς επιφυλακτικούς απέναντι στο πρόσωπό του. Κάποιοι μάλιστα φτάνουν να εκτοξεύουν απειλές για αποπομπή της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ, εφόσον ο «σουλτάνος» δε συνετιστεί και συνεχίσει να παρακάμπτει κάθε έννοια δικαίου και ανθρωπισμού.
Ασφαλώς, μια τέτοια εξέλιξη θα αποδυναμώσει σημαντικά τη διπλωματική θέση της Τουρκίας, και μάλιστα σε μια αποσταθεροποιημένη περιοχή, που συγκεντρώνει πάνω της τα βλέμματα όλου του κόσμου. Μήπως ήρθε, τελικά, η ώρα της Ελλάδας να εγγυηθεί την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην περιοχή;
Βασίλης Πλατής,
φιλόλογος-δρ Ιστορίας Α.Π.Θ.
28/07/2016
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=818162
Μπορεί ο ταπεινωμένος τουρκικός στρατός
να αντιμετωπίσει το ISIS και το PKK;
(Απαντήσεις με αριθμούς)
Το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου αφήνει έναν τουρκικό στρατό ταπεινωμένο και καταρρακωμένο τη στιγμή που βρίσκεται αντιμέτωπος με την κουρδική σύγκρουση και το Ισλαμικό Κράτος.Το μέλλον του θα καθοριστεί εν μέρει την πέμπτη κατά τη συνεδρίαση του Ανωτάτου Στρατιωτικού Συμβουλίου στην Αγκυρα.
Ο τουρκικός στρατός μπορεί να ανασυγκροτηθεί;
Με δυναμικό 750.000 ανδρών, είναι η δεύτερη σε μέγεθος στρατιωτική δύναμη του ΝΑΤΟ. Μέχρι το 2010, το τουρκικό σύνταγμα όριζε ότι οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις είναι ο εγγυητής της τουρκικής δημοκρατίας και του λαϊκού της χαρακτήρα. Σήμερα, το γόητρό του έχει χαθεί. Περί το ένα τρίτο των στρατηγών του (123) κρατείται. Ενα άνευ προηγουμένου πογκρόμ συντελείται στις τάξεις του, ολοκληρώνοντας τις εκκαθαρίσεις που είχε ήδη αρχίσει πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στους κόλπους του θεσμού αυτό που υπήρξε το προπύργιο του κεμαλισμού.
Σύμφωνα με τον Sinan Ulgen, πρόεδρο του Κέντρου Μελετών Οικονομικής και Εξωτερικής Πολιτικής της Κωνσταντινούπολης (Edam), «το αποτυχημένο πραξικόπημα θα έχει επιπτώσεις στην ικανότητα της Τουρκίας να συμβάλει στην περιφερειακή ασφάλεια: «το ηθικό και η συνοχή» του στρατού «θα πληγούν αναμφίβολα». Η απώλεια της αμοιβαίας εμπιστοσύνης θα καταστήσει εξαιρετικά προβληματική τη συνεργασία ανάμεσα στον στρατό, την αστυνομία και τις υπηρεσίες Πληροφοριών, γράφει ο Sinan Ulgen σε ανάλυσή του μετά το πραξικόπημα.
Είναι βέβαιο ότι η ικανότητα του Ερντογάν να κινητοποιήσει τους στρατιωτικούς θα είναι μειωμένη και το επεισόδιο «θα επισφραγίσει την απάλειψη του στρατού» από τα πολιτικά πράγματα, σύμφωνα με τον Francois Heisbourg του International Institute for Strategic studies (IISS). Oμως το πογκρόμ θα ανοίξει την πόρτα σε απρόσμενες προαγωγές, γεγονός που θα είναι το έναυσμα για κινητοποίηση. «Tα νέα στελέχη θα πρέπει να πάρουν τα εύσημά τους και αυτό μπορεί να είναι θέμα μηνών παρά ετών.
Ποιες θα είναι οι συνέπειες απέναντι στο Ισλαμικό Κράτος;
Οι Αμερικανοί χρειάστηκε να στηριχθούν στις γεννήτριες της βάσης του Ιντσιρλίκ από όπου απογειώνονται από το 2015 τα βομβαρδιστικά στις επιχειρήσεις κατά των τζιχαντιστών στη Συρία: οι τούρκοι έκοψαν την ηλεκτροδότηση. Το Ιντσιρλίκ ήταν μία από τις εστίες του πραξικοπήματος. Ο διοικητής της βάσης, ο στρατηγός Μπεκίρ Ερτσάν, έχει συλληφθεί.
Σύμφωνα με τον Stephen Biddle, του Council of Foreign Relations της Ουάσινγκτον, το Ιντσιρλίκ δεν έχει ωστόσο καθοριστική σημασία για τις επιχειρήσεις κατά του Ισλαμικού Κράτους. Καθιστά «τα πλήγματα λιγότερο ακριβά και περισσότερο αποτελεσματικά», αλλά υπάρχουν και άλλες βάσεις που θα μπορούσαν κάνουν τη δουλειά, εκτός της Τουρκίας.
Πιο ανησυχητική είναι η αποφασιστικότητα της Τουρκίας να ελέγξει τα σύνορά της. Αυτή θα αποφασίσει «για την ικανότητα του Ισλαμικού Κράτους να χρηματοδοτηθεί από τις εξαγωγές και το λαθρεμπόριο και να υποδεχθεί ξένους μαχητές», λέει ο αναλυτής. Μέχρι η Τουρκία να μπει στο στόχαστρο του Ισλαμικού Κράτους, ο έλεγχος αυτός ήταν πλημμελής. Εάν μειωθεί ο βαθμός επιφυλακής, «αυτό θα έχει περισσότερες αρνητικές συνέπειες από την απώλεια μιας βάσης.
Πλήγμα στις επιχειρήσεις κατά του PKK;
Οι εχθροπραξίες με τους κούρδους αντάρτες επανελήφθησαν εδώ και έναν χρόνο στη νοτιο-ανατολική Τουρκία. Θα χρειαστεί η αντικατάσταση του στρατηγού Αντέμ Χουντουτί, διοικητή της 2ης στρατιάς που είναι επιφορτισμένη με τον πόλεμο αυτόν, γιατί βρίσκεται στη φυλακή.
Ωστόσο, «το μεγαλύτερο μέρος των συγκρούσεων ήταν «έργο της τουρκικής χωροφυλακής», σύμφωνα με τον Bulent Aliriza του Center for Strategic & International Studies (CSIS). Το σώμα της χωροφυλακής θα περιέλθει από την ευθύνη του Υπουργείου Αμυνας, στο υπουργείο Εσωτερικών. Είναι πολύ νωρίς για να προβλέψει κανείς τις συνέπειες αυτής της αναδιοργάνωσης και θα είναι δύσκολο να γίνουν αντιληπτές από το εξωτερικό εντός ενός τόσο αδιαφανούς θεσμού.
Η Τουρκία παραμένει αξιόπιστος σύμμαχος;
Η απάντηση της Αγκυρας στην απόπειρα πραξικοπήματος προκάλεσε «ερωτηματικά για την αξιοπιστία της Τουρκίας ως συμμάχου», σύμφωνα με τον Mark Pietini, πρώην πρεσβευτή της Ευρωπαϊκής Ενωσης στην Αγκυρα και αναλυτή του Carnegie Europe. Πολλοί από τους συνομιλητές της Ουάσινγκτον και του Νάτο στους τουρκικό στρατό βρίσκονται πλέον υπό κράτησιν.
Μετά τη χαώδη νύκτα του πραξικοπήματος στην Τουρκία και σε μία συγκυρία όξυνσης με την Αγκυρα, οι αμερικανοί αξιωματούχοι «δεν μπορούν παρά να θέτουν» το θέμα των πυρηνικών κεφαλών που βρίσκονται στη βάση του Ιντσιρλίκ, σύμφωνα με τον Francois Heisbourg. όμως η απομάκρυνσή τους θα επιδείνωνε περαιτέρω τις σχέσεις με την Τουρκία.
Οι αμφιβολίες αυτές απέναντι σε μία χώρα μέλος του ΝΑΤΟ από το 1952 δεν είναι καινούργιες. Αλλά ενισχύονται στο πλαίσιο της έντασης στις σχέσεις της Δύσης με τη Ρωσία. Επειτα από μήνες παγώματος, οι σχέσεις ανάμεσα στην Αγκυρα και τη Μόσχα αναθερμαίνονται: ο Ερντογάν ετοιμάζεται για επίσκεψη στη Μόσχα στις 9 Αυγούστου.
Σύμφωνα με τον Bruno Tertrais, της Fondation pour la Recherche Strategique (FRS) του Παρισιού, μία ρήξη με το ΝΑΤΟ «δεν θα ήταν προς το συμφέρον της Αγκυρας, όμως ο Ερντογάν είναι ικανός για τη λήψη ελάχιστα ορθολογικών αποφάσεων».
(Με πληροφορίες από ΑΠΕ- ΜΠΕ)
26/07/2016
http://www.huffingtonpost.gr/2016/07/26/diethnes-toyrkikos-stratow-isis-pkk_n_11192830.html?utm_hp_ref=greece
4.
Γιατί ο Ερντογάν έστησε προβοκάτσια εις βάρος των ΗΠΑ
- Η στοχοποίηση του Στρατηγού Γ. Βότελ
Είχε …λόγο και μάλιστα σοβαρό, η στοχοποίηση του τετράστερου αμερικανού στρατηγού Διοικητή της CENTCOM Γιόζεφ Βότελ από το τουρκικό καθεστώς και από τον ίδιο προσωπικά τον Ταγίπ Ερντογάν και φυσικά ο λόγος δεν ήταν η υποτιθέμενη...ανάμιξη του στρατηγού στην απόπειρα πραξικοπήματος, αλλά η στήριξη του αμερικανού στρατηγού στους Κούρδους της Συρίας.
Ο Ταγίπ Ερντογάν με την προσφιλή τακτική του επεχείρησε άκομψα και προκλητικά να λασπώσει και να υπονομεύσει έναν κορυφαίο στρατιωτικό παράγοντα των ΗΠΑ επειδή ο στρατηγός Βότελ στις 22 Μαΐου...τόλμησε να πραγματοποιήσει επίσκεψη στα πεδία των μαχών στην Συρία και να φθάσει στο Συριακό Κουρδιστάν συναντώντας την ηγεσία του PYD στην μαρτυρική πόλη του Κομπάνι.
Ήταν η πρώτη επίσκεψη υψηλόβαθμου αμερικανού αξιωματούχου στο Συριακό Κουρδιστάν (είχε προηγηθεί τον Ιανουάριο η επίκυψη του Brett McGurk ειδικού απεσταλμένου του Λευκού Οίκου για την αντιμετώπιση του ISIS), που φυσικά εξόργισε τον Ερντογάν και προκάλεσε σοβαρή ανησυχία στην Άγκυρα. Έτσι με την χοντροκομμένη προβοκάτσια που πήγε να στήσει ο Ερντογάν εις βάρος του στρατηγού Βότελ, έλπιζε ότι θα ανατρέψει τις επιλογές που έχουν κάνει οι αμερικανοί στην Συρία.
Ο στρατηγός Βότελ κάθε άλλο πάρα προσπάθησε να κρατήσει μυστική την επίσκεψη του αυτή, καθώς πέρασε στην Βόρειο Συρία από το Ιρακινό Κουρδιστάν κατόπτευσε ο ίδιος την περιοχή όπου έχουν αναπτυχθεί σύμφωνα με πληροφορίες σχεδόν 300 αμερικανοί στρατιωτικοί σύμβουλοι και κατέληξε στο Κομπάνι για συνομιλίες με την ηγεσία των Κούρδων μαχητών.
Το PYD το οποίο η Τουρκία έχει κατατάξει στις …τρομοκρατικές οργανώσεις επειδή έχει ισχυρούς δεσμούς με το ΠΚΚ, αποτελεί συνομιλητή τόσο των ρώσων και πλέον και των αμερικανών, οι οποίοι έχουν επενδύσει στους κούρδους μαχητές για την ανάσχεση του ISIS στην Βόρειο Συρία.
Ο Στρατηγός Βότελ μάλιστα είχε δηλώσει ότι είχε "ηθική υποχρέωση» να μεταβεί στην εμπόλεμη ζώνη ,να επιθεωρήσει τις δυνάμεις και να κάνει τις αναγκαίες συνεννοήσεις για την προώθηση της οργάνωσης των κούρδων μαχητών και τοπικών αράβων για την επιχείρηση που διεξάγεται εναντίον του ISIS
Οι αμερικανοί έχουν επενδύσει στρατιωτικά στην ενίσχυση του SDF ενός κοινού μετώπου που με κεντρικό πυρήνα τους Κούρδους του YPG ,έχει συσπειρώσει μικρότερες ομάδες αράβων ,χριστιανών και Τουρκμένων μαχητών και αποτελεί την πιο αξιόπιστη δύναμη επί του εδάφους ...
«Η επίσκεψη μου αυτή ενίσχυσε την εμπιστοσύνη μου στις δυνατότητες τους και στις δικές μας δυνατότητες να τους υποστηρίξουμε, καθώς είναι ένα μοντέλο που δουλεύει σωστά...» δήλωσε ο κ. Βότελ προκαλώντας ανατριχίλα στην Άγκυρα.
Ο ρόλος των κούρδων στην περιοχή έχει αναβαθμιστεί ,καθώς είναι το πιο αξιόπιστο ένοπλο τμήμα που μάχεται εναντίον του ISIS και ουσιαστικά διατηρεί σχέσεις με τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης και δεν είναι τυχαίο ότι λίγες ημέρες μετά την επίσκεψη του στρατηγού Βότελ στο Κομπάνι, ήταν οι κουρδικές δυνάμεις που ηγούνται στην προσπάθεια άσκησης πίεσης επί τους εδάφους ώστε να επιχειρηθεί η ανακατάληψη της Ράκκας, που θεωρείται η «πρωτεύουσα» του ISIS.
31 Ιουλίου 2016
http://www.liberal.gr/arthro/68539/amyna--diplomatia/2016/giati-o-erntogan-estise-probokatsia-eis-baros-ton-ipa---i-stochopoiisi-tou-stratigou-g-botel-.html
5.
Η Τουρκία και οι αγωγοί
Οι δραματικές εξελίξεις στην Τουρκία και η σε βάθος χρόνου διαφαινόμενη αστάθεια ανοίγουν συζητήσεις για τους ενεργειακούς σχεδιασμούς στην ευρύτερη περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Μια ταραγμένη και, ακόμη χειρότερα, σπαρασσόμενη Τουρκία μπορεί να αποτελέσει σταθερό ενεργειακό πυλώνα, όπως η Αγκυρα φιλοδοξεί και οι μεγάλοι ενεργειακοί παίκτες επιδιώκουν;
Οι Ρώσοι εξετάζουν ήδη τρόπους παράκαμψης του Βοσπόρου και των Δαρδανελλίων και εμφανίζονται πρόθυμοι να ξεπαγώσουν το θέμα του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης, λαμβάνοντας επ’ αυτού θετικά μηνύματα και από τη Βουλγαρία.
«Το σχέδιο κατασκευής του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης δεν έχει μπει στο αρχείο και εάν προκύψει ανάγκη μπορεί και να ανανεωθεί», δήλωσε στη Μόσχα o πρόεδρος του ρωσικού ομίλου Trasneft, Νικολάι Τόκαρεφ, μιλώντας για τις ενεργειακές προοπτικές στην περιοχή με αφορμή τα γεγονότα στην Τουρκία. Ο επικεφαλής του ρωσικού ενεργειακού κολοσσού αποκάλυψε και αναζωπύρωση βουλγαρικού ενδιαφέροντος για το πολυσυζητημένο, «παγωμένο», αυτό έργο.
«Οι Βούλγαροι εταίροι μας μάς έκαναν μια ευχάριστη έκπληξη. Πρόσφατα λάβαμε επίσημη ενημέρωση ότι υποστηρίζουν τη διατήρηση των προοπτικών υλοποίησης του σχεδίου. Τάσσονται μάλιστα κατά της διάλυσης της εταιρείας-διαχειρίστριας που ιδρύθηκε ειδικά για το εν λόγω σχέδιο και στη συνέχεια διατηρήθηκε. Το έργο αυτό δεν έχει διαγραφεί από το αρχείο, υπάρχει από μόνο του, όπως είχε σχεδιαστεί στο παρελθόν. Εάν υπάρξει ανάγκη, μπορεί να βγει από το ράφι και να αρχίσουν οι εργασίες. Αυτή είναι μία από τις επιλογές μας», είπε ο Ρώσος αξιωματούχος. Διά του υπουργού Οικονομικών Βλαντισλάβ Γκοράνοφ, η Σόφια έκανε γνωστό ότι η Βουλγαρία ακύρωσε τη διαδικασία εκκαθάρισης της κοινής με τη Ρωσία και την Ελλάδα εταιρείας Trans Balkan Pipeline BV, που είχε συσταθεί για την κατασκευή του αγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης εκπέμποντας μήνυμα ότι το θέμα δεν έχει κλείσει οριστικά. «Τώρα, όλοι ενδιαφέρονται και πάλι για το έργο αυτό», σημείωσε ο πρόεδρος του ρωσικού ομίλου. Ολοι, ποιοι όλοι; Οι Ρώσοι ήθελαν και θέλουν ακόμη περισσότερο τώρα που η Τουρκία σείεται, τον «σωλήνα» που θα φέρει πετρέλαιό τους στο Αιγαίο παρακάμπτοντας τα Στενά των Δαρδανελλίων.
Οι Βούλγαροι δείχνουν να το (ξανα)βλέπουν θετικά υπό το πρίσμα των εξελίξεων στην περιοχή. Απομένει ο τρίτος εταίρος, η Ελλάδα, η οποία το 2009 ως γνωστόν είχε απαρνηθεί, υπό την πίεση και του αμερικανικού παράγοντα, το έργο ως ασύμφορο για να ακολουθήσει η βουλγαρική πλευρά που με απόφαση της Βουλής, το 2011, ακύρωσε τη διακρατική συμφωνία του 2007. Μέχρι στιγμής η Αθήνα δεν έχει αντιδράσει στη ρωσοβουλγαρική κινητικότητα γύρω από τον αγωγό, τον οποίο η σημερινή κυβέρνηση ήθελε στο πλαίσιο της «πολυδιάστατης ενεργειακής της πολιτικής». Ο κ. Τσίπρας μεταβαίνει στη Σόφια και εκεί ίσως του δοθεί η ευκαιρία να φανερώσει τις ελληνικές προθέσεις στο όλο θέμα.
ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΖΙΜΑΣ
29.07.2016
http://www.kathimerini.gr/869297/opinion/epikairothta/politikh/h-toyrkia-kai-oi-agwgoi
6.
Toυρκία: Κοράνι εναντίον εκκοσμίκευσης
Η προσπάθεια αποτίμησης των πρόσφατων δραματικών γεγονότων στην Τουρκία οδηγεί αναπόφευκτα στη μελέτη της περιόδου κατά την οποία η ισλαμική, αλλά και πολυεθνική, Οθωμανική Αυτοκρατορία μετεξελίχθηκε σε έθνος-κράτος και έλαβε το όνομα Τουρκική Δημοκρατία (Türkiye Cumhuriyeti). Η απαρχή της θανάσιμης σχέσης μεταξύ ισλαμιστών και εθνικιστών, οπαδών της εκκοσμίκευσης, εντοπίζεται σ’ αυτό ακριβώς το ιστορικό μεταίχμιο. Τμήμα αυτής της αντιπαράθεσης μπορεί να θεωρηθεί και η σύγκρουση του Ερντογάν με τον Γκιουλέν. Εφόσον ο δεύτερος εκφράζει τη σχετικά ανεκτική παράδοση του σουφισμού και υπήρξε η τελευταία προσπάθεια σύνθεσης της εκκοσμίκευσης με το Ισλάμ, ενάντια στο ορθόδοξο σουνιτικό Ισλάμ.
Η ήττα των Νεότουρκων –που είχαν διαμορφώσει μια πρώιμη εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία– στον Α΄ Παγκόσμιο δημιούργησε νέα δεδομένα. Οι μεταπολεμικές ρυθμίσεις ευνοούσαν μια ομαλή μετάβαση στην εποχή των εθνών-κρατών λαμβάνοντας υπόψη και τα δικαιώματα και των άλλων εθνικών ομάδων. Η αυτονόμηση του Μουσταφά Κεμάλ, παλαιού Νεότουρκου, οδήγησε σε μια πρώτη σκληρή ρήξη με την οθωμανική κυβέρνηση. Η έδρα των εθνικιστών θα είναι πλέον η Αγκυρα ενώ η Κωνσταντινούπολη θα παραμένει το οχυρό του Χαλιφάτου. Οι σουλτανικοί θα τον χαρακτηρίσουν αρνησίθρησκο και αιρετικό και θα τον θέσουν εκτός νόμου. Η νίκη του Κεμάλ στον πόλεμο κατά των Ελλήνων και των Αρμενίων (1919-1922) άλλαξε τα δεδομένα. Η σουλτανική ηγεσία περιθωριοποιήθηκε και οι νεοτουρκικές αντιλήψεις για τη συγκρότηση του τουρκικού κράτους-έθνους υλοποιήθηκαν.
Οι Οθωμανοί εχθροί.
Την ιδεολογική ανασυγκρότηση της εθνικιστικής Τουρκίας ανέλαβε ο Ziyia Giokalp. Στο βιβλίο του «Βασικές αρχές του τουρκισμού», που αποτέλεσε το ευαγγέλιο-οδηγό του νέου κράτους, οι Οθωμανοί περιγράφονται αρνητικά και αντιδιαστέλλονται με τους Τούρκους. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία περιγράφεται ως επηρεασμένη από τη Βυζαντινή και θεωρείται περισσότερο ρωμαίικη παρά τουρκική.
Στο πλαίσιο της απόλυτης κυριαρχίας, ο Μουσταφά Κεμάλ προκάλεσε την πλήρη ρήξη με το Ισλάμ. Εκθρόνισε τον σουλτάνο και επέβαλε ένα μονοκομματικό ολοκληρωτικό σύστημα, που επιφανειακά θύμιζε δυτική δημοκρατία. Κατάργησε τον θεσμό του χαλίφη, δηλαδή του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη, που είχε θεσμοθετηθεί αμέσως μετά τον θάνατο του Προφήτη Μωάμεθ (632 μ.Χ.). Για πρώτη φορά ο ισλαμικός κόσμος έμεινε ακέφαλος. Και φυσικά, με την κατάργηση αυτή έλαβε τέλος και η εξουσία του οίκου του Οσμάν, που επτά εκατονταετίες πριν είχε δημιουργήσει το οθωμανικό κράτος.
Με τις μεταρρυθμίσεις του Κεμάλ καταργήθηκαν τα ισλαμικά τάγματα, οι μεντρεσέδες, οι τεκέδες, τα θρησκευτικά σχολεία, η παραδοσιακή εκπαίδευση. Καταργήθηκαν τα θρησκευτικά δικαστήρια που εφάρμοζαν τον ισλαμικό νόμο και εισήχθη ένα νέο νομικό σύστημα που βασιζόταν στον ελβετικό αστικό κώδικα. Αντικαταστάθηκε η ισλαμική χρονολόγηση με το γρηγοριανό ημερολόγιο και αφαιρέθηκε από το Ισλάμ ο χαρακτήρας της επίσημης κρατικής θρησκείας. Απαγορεύτηκε το ισλαμικό ένδυμα. Επιχειρήθηκε η δημιουργία μιας νέας ιστοριογραφίας στη βάση του υπερτονισμού του ρόλου των Τούρκων στην ανθρώπινη ιστορία.
Καταργήθηκε το ιερό αλφάβητο του Ισλάμ, το αραβικό, και αντικαταστάθηκε με το λατινικό. Ετσι, οι νεότερες γενιές αποκόπηκαν από κάθε πρόσβαση στην πλούσια οθωμανική γραμματεία.
Οπως γράφει ο Paul Dumont, βιογράφος του Κεμάλ: «Ακόμα και το όνομα του Θεού άλλαξε επειδή το θέλησε ο Kεμάλ. Ο Αλλάχ υποχρεώθηκε να παραχωρήσει τη θέση του στον Τανρί, παλιά τουρκική λέξη της Κεντρικής Ασίας».
Οι μεταρρυθμίσεις αυτές, που για τους δυτικούς φαντάζουν προοδευτικές, στην πραγματικότητα αμφισβητούν τη βασική πολιτισμική βάση του κόσμου στον οποίο απευθύνονται και θέλουν να ανακατασκευάσουν.
Ο Νίκος Ψυρρούκης έγραψε: «Ο φιλοναζισμός και άλλες αντιδραστικές δοξασίες είναι νομοτελειακή εξέλιξη του κεμαλισμού... Ακόμα και οι κεμαλικές μεταρρυθμίσεις γίνονται με διοικητικές αποφάσεις από πάνω. Περιφρονούν τις πολιτιστικές παραδόσεις του τουρκικού λαού, εκφράζουν το σύμπλεγμα κατωτερότητας των Τούρκων αστών».
Οι Οθωμανοί ξανάρχονται.
Οι πρόσφατες εξελίξεις αναδεικνύουν για άλλη μια φορά αυτή τη βαθύτατη ρήξη που προκλήθηκε στον παλιό οθωμανικό κόσμο. Η επιστροφή του Ισλάμ, που ξεκίνησε δειλά από την εποχή του Οζάλ, σήμερα φαίνεται να ολοκληρώνεται, με την απόρριψη τόσο των τελευταίων υπολειμμάτων του παλιού κεμαλισμού όσο και του κινήματος Γκιουλέν, που προσπάθησε να γεφυρώσει το Κοράνι με τη δυτική Δημοκρατία. Με την αποτυχία του πραξικοπήματος και το ξήλωμα από τον Ερντογάν κάθε μορφής κοσμικής έκφρασης, φαίνεται να κλείνει ο ιστορικός κύκλος εκατό και πλέον ετών. Ενας κύκλος που άνοιξε το 1908 με την άνοδο των Νεότουρκων εθνικιστών στην εξουσία, που πολιτεύτηκαν κατά των Οθωμανών, των φιλελεύθερων Τούρκων και εξόντωσαν τις χριστιανικές κοινότητες. Μια πορεία που κορυφώθηκε με την πλήρη επικράτηση του Μουσταφά Κεμάλ μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και με τον βίαιο εξοβελισμό του Ισλάμ από την κοινωνική ζωή της σύγχρονης Τουρκίας. Στο τέλος αυτού του κύκλου, σήμερα, οι μεταμοντέρνοι απόγονοι των παλιών Οθωμανών, που έχουν ενσωματώσει στη φιλοσοφία τους ένα μεγάλο μέρος του τουρκικού εθνικισμού, επιχειρούν να πάρουν –και την παίρνουν όπως φαίνεται– τη ρεβάνς.
Βλάσης Αγτζίδης
(https://kars1918.wordpress.com/)
διδάκτωρ σύγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός.
Πρόσφατα εξέδωσε το βιβλίο «Μικρά Ασία. Ενας οδυνηρός μετασχηματισμός (1908-1923)».
31/7/2016
http://www.kathimerini.gr/869481/opinion/epikairothta/politikh/toyrkia-korani-enantion-ekkosmikeyshs
Τουρκία:
πηγή αστάθειας η διεθνοποίηση των εσωτερικών αντιθέσεων
Το τι ακριβώς διαδραματίστηκε με το αποτυχημένο πραξικόπημα δεν θα το μάθουμε σε κατάλληλο χρόνο. Γνωρίζουμε όμως τις εξελίξεις πριν από το πραξικόπημα, τη στάση που εκδηλώθηκε από τους παίκτες της περιοχής κατά τα κρίσιμα εικοσιτετράωρα και, τέλος, τις τάσεις της επόμενης μέρας που ήδη σκιαγραφούνται.
Παρά την ισχυροποίηση Ερντογάν στους εσωτερικούς συσχετισμούς, η γειτονική χώρα εμφανίζεται πιο αδύναμη.
Η εμπλοκή της Αγκυρας στις εξελίξεις της Μέσης Ανατολής κατά τα προηγούμενα χρόνια είχε μεγαλώσει την έκθεση της ίδιας της Τουρκίας σε διεθνείς ανταγωνισμούς.
Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα δεν εντείνεται μόνο η σύγκρουση στο εσωτερικό, αυξάνεται επίσης η διεθνοποίηση των εσωτερικών της αντιθέσεων.
Το γεγονός θα λειτουργήσει ως πηγή μεγαλύτερης αστάθειας παρά ισχυροποίησης.
Η ηγεμονία Νταβούτογλου στην εξωτερική πολιτική της Αγκυρας διακρίνεται σε δύο περιόδους που τυπικά χωρίζονται με την «αραβική άνοιξη»:
▶ Στην περίοδο της ορμητικής επέκτασης της τουρκικής επιρροής στον χώρο της Μέσης Ανατολής, με κορύφωμα από την άποψη του κόστους τη ρήξη με το Τελ Αβίβ, την προσπάθεια ανατροπής του πρώην επιστήθιου φίλου Ασαντ και τη ρήξη με τη Συρία που αποτελούσε πύλη προς τη Μέση Ανατολή.
▶ Στην περίοδο της περιπλοκής των προηγούμενων σχεδιασμών και της αναδίπλωσης, όταν πλέον οι ζημίες κυριαρχούν· περίοδο που σημαδεύεται από τη ρήξη με την Αίγυπτο του Σίσι, την επιδείνωση των σχέσεων με Τεχεράνη εξαιτίας της αντίρροπης εμπλοκής στη Συρία, και την ισχυρή αν και προσωρινή ρήξη με τη Ρωσία, ενώ οι σχέσεις με τις ΗΠΑ έχουν μπει σε φάση αστάθειας και το Κουρδικό έχει αναδειχθεί σε άμεση στρατηγική απειλή.
Η μη ευόδωση του φιλόδοξου διεθνούς εγχειρήματος των Αδελφών Μουσουλμάνων (πτώση τους σε Τυνησία, Αίγυπτο και αλλαγές στο Κατάρ) ήταν το σημείο καμπής.
Πίσω από αυτή την πορεία και παράλληλα υπήρξαν πλήθος εξελίξεων και μετατοπίσεων άλλων δυνάμεων που η αναφορά τους εδώ ξεφεύγει από τα όρια του σημειώματος.
Ωστόσο πρέπει να επισημανθούν οι αλλαγές προσέγγισης της Ουάσιγκτον στο συριακό ζήτημα.
Σε πρώτη φάση η προσέγγιση παρείχε το πλαίσιο ενθάρρυνσης της εμπλοκής της Αγκυρας, που σήμερα αντιμετωπίζει πολλαπλάσιες αρνητικές προκλήσεις από τις ευκαιρίες που εκτιμούσε αρχικά.
Το πραξικόπημα συνέβη σε μια στιγμή που είχε ξεκινήσει μια πορεία «διόρθωσης» της εξωτερικής πολιτικής της Αγκυρας, αλλαγή που συνδέθηκε με την απομάκρυνση Νταβούτογλου.
Στην αλλαγή πορείας συνυπάρχουν στοιχεία προσέγγισης και απομάκρυνσης από τις επιθυμίες εξωτερικών συμμάχων και εσωτερικών επικριτών της πολιτικής Ερντογάν.
Επαναπροσέγγιση με Ισραήλ και Ρωσία και κυρίως αναθεώρηση της εμπλοκής στη Συρία, με το Κουρδικό να αναδεικνύεται από τα πράγματα σε προτεραιότητα, αναθεώρηση που προϋποθέτει αλλαγή πλεύσης όχι μόνο απέναντι στη Μόσχα αλλά, ίσως, και απέναντι σε Ασαντ καθώς και συνεννόηση με Ιράν.
Η «διόρθωση» αυτή εμπεριέχει στοιχεία που κεντρίζουν ευαισθησίες συμμάχων, όπως οι ΗΠΑ, και ακόμη περισσότερο ορισμένων αραβικών χωρών που εμμένουν στην πτώση Ασαντ, δίνουν προτεραιότητα στην ανάσχεση του Ιράν και δεν συμπορεύονται με τη δραστική ανάμειξη της Ρωσίας.
Το δε Κουρδικό, στο οποίο εμπλέκονται από την ίδια πλευρά ΗΠΑ, Ισραήλ και (μέχρι χθες) Ρωσία, φέρνει πιο κοντά Αγκυρα και Τεχεράνη.
Σύμφωνα με το ιρανικό πρακτορείο IRNA, ο Αλί Ακμπάρ Βελαγιατί, επί μακρόν υπουργός Εξωτερικών, δήλωσε πρόσφατα ότι «το αμερικανικό σενάριο για ανεξάρτητο Κουρδιστάν θα γεννήσει ένα δεύτερο Ισραήλ».
Τις πρώτες ώρες του πραξικοπήματος η αμερικανική πρεσβεία στην Αγκυρα έκανε λόγο για «τουρκική εξέγερση» ενώ οι Βρυξέλλες -σε αμηχανία- άργησαν να πάρουν θέση.
Η Τεχεράνη έσπευσε πρώτη να στηρίξει τον Ερντογάν, όπως και η Μόσχα λίγο αργότερα.
Από την άλλη πλευρά, η σκληρή γλώσσα που χρησιμοποίησε ο Ερντογάν για άλλη μια φορά εναντίον του Σίσι, σε μια από τις πρώτες του συνεντεύξεις μετά το πραξικόπημα, γνωρίζει ότι δεν ακούγεται μόνο στην Ουάσιγκτον αλλά και στους πιο κοντινούς φίλους του Καΐρου σε χώρες του Κόλπου.
Οι τελευταίοι όπως και το Ισραήλ (αναλυτές επισημαίνουν ότι έχει λόγους να μην απεύχεται τη συντήρηση του υφιστάμενου συριακού αδιεξόδου) επέλεξαν περισσότερο τη σιωπή για τις εξελίξεις στην Τουρκία.
Παρεμπιπτόντως, η πρώτη δημόσια διαφοροποίηση της πτέρυγας Γκιουλέν εκφράστηκε το 2010 εναντίον της ρήξης της Αγκυρας με το Τελ Αβίβ, με αφορμή το αιματηρό επεισόδιο στον «Στόλο της Ελευθερίας» έξω από τη Γάζα.
Η επίθεση στην πτέρυγα Γκιουλέν, που κορυφώνεται μετά το πραξικόπημα, προχωρά τώρα παράλληλα με την πορεία επαναπροσέγγισης της Αγκυρας με το Τελ Αβίβ.
Η ανάγνωση της σύγκρουσης ισλαμιστών-κεμαλιστών σε πολλά μέσα, εγχώρια και διεθνή, έχει εν πολλοίς μείνει στο παρελθόν, ενώ πολλά δεδομένα έχουν αλλάξει.
Αν μη τι άλλο, ο «κεμαλισμός», στον βαθμό που εκφράζεται από τα λεγόμενα κεμαλικά κόμματα, στήριξε τον Ερντογάν σχεδόν από την πρώτη στιγμή μετά το πραξικόπημα, κάτι που δεν έχει τονιστεί.
Αν οι στόχοι των διώξεων στο παρελθόν για το σχέδιο «Βαριοπούλα», και γενικά ενάντια στην Εργκένεκον, διευρύνθηκαν πέραν των κεμαλιστών, με τη συνδρομή της τότε συμμάχου πτέρυγας Γκιουλέν, οι τωρινές διώξεις της τελευταίας στοχεύουν αντίστοιχα ευρύτερο κύκλο και ο κεμαλισμός αυτή τη φορά δεν είναι καν το επίκεντρο.
Η αντίθεση στη νέα εσωτερική ορμή που κέντρισε το αποτυχημένο πραξικόπημα αφορά κύκλους της τουρκικής κοινωνίας, επίσης πολύ ευρύτερους από ορισμένους «κεμαλιστές», και τους οπαδούς του Γκιουλέν.
Η ορμητική επέκταση και εμπλοκή της Αγκυρας στα μεσανατολικά πράγματα την προηγούμενη δεκαετία, ορμητική με τη θετική και την αρνητική έννοια για τα τουρκικά συμφέροντα, προϊδεάζει καταρχήν για το μοτίβο της νέας αλλαγής πλεύσης εντός κι εκτός Τουρκίας.
Η «ορμητικότητα» ως ιδιοσυγκρασία χαρακτηρίζει ήδη τις εξελίξεις εντός της χώρας και μένει να δούμε αν θα σημαδέψει και την εξωτερική πολιτική στη συνέχεια.
Η αποτίμηση αυτής της ιδιοσυγκρασίας την προηγούμενη δεκαετία στις διεθνείς σχέσεις της Αγκυρας κρίνεται από το σημείο εκκίνησης και κατάληξης.
Στο δε κεντρικό ερώτημα των σχέσεών της με τη Δύση από δω και στο εξής, ειδικά σε ό,τι αφορά τον αμερικανονατοϊκό προσανατολισμό, η απάντηση είναι ότι το εσωτερικό και εξωτερικό σημείο ισορροπιών βρίσκεται μακριά από τη διάρρηξη σχέσεων.
Η ενδεχόμενη επιθυμία μεγαλύτερης παρουσίας του ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα θα είναι ένα από τα πεδία όπου θα δοκιμαστεί η διερευνώμενη αλλαγή πλεύσης της Αγκυρας.
Η Ελλάδα από χώρα απειλούμενη με αποσταθεροποίηση εξαιτίας της οικονομικής κρίσης εμφανίζεται ως νησίδα σταθερότητας (αλλά σε οικονομική επιτροπεία) σε ένα περιβάλλον όπου διευρύνονται πολλαπλές εστίες αποσταθεροποίησης.
Ακριβώς η σταθερότητα και η ειρήνη για την επικράτεια της χώρας και την ευρύτερη περιοχή αποτελούν πρωταρχικό μέλημα της πολιτικής της.
Ειδικά γιατί οι διαφαινόμενες εξελίξεις εγκυμονούν κινδύνους και ίσως ακόμη μεγαλύτερες ευκαιρίες - ευκαιρίες που εξαρτώνται από τη μια πλευρά με περιφερειακές αναδιατάξεις και από την άλλη με τη δική μας αναγκαία πολυδιάστατη πολιτική.
Οι εξελίξεις στη γειτονική μας χώρα επιβεβαιώνουν ότι η περιοχή σε μεγάλη ακτίνα από τη Μέση Ανατολή αποτελεί την πιο μεταβαλλόμενη περιοχή ενός πλανήτη σε πορεία παγκόσμιων ανακατατάξεων.
Γιώργος Τσίπρας,
μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ
30/7/2016
ΣΧΕΤΙΚΑ