Ece Temelkuran:Το πρωί δεν ενισχύθηκε η δημοκρατία, αλλά ο Ερντογάν.





 Τις στιγμές που βίωσε κατά την απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία περιέγραψε σε άρθρο της στη γερμανική εφημερίδα «Frankfurter Allgemeine Zeitung» η δημοσιογράφος και συγγραφέας Ετζέ Τεμελκουράν.

Η κ. Τεμελκουράν, η οποία ανήκει στις δημοφιλέστερες προσωπικότητες της σημερινής Τουρκίας, μιλάει για τον φόβο που ένιωθε το βράδυ της 16ης Ιουλίου ακούγοντας τα μαχητικά αεροσκάφη, τους πυροβολισμούς και τις προσευχές από τους μιναρέδες, αλλά και την ανησυχία της για το τι θα ξημερώσει στην Τουρκία: ένα στρατιωτικό πραξικόπημα ή μια Ισλαμική Δημοκρατία;
Η ίδια αναφέρει ότι η αποτυχία του πραξικοπήματος δεν αποτελεί νίκη της δημοκρατίας, αλλά του Ερντογάν: «Ήταν σαφές σε τι χώρα θα ξυπνούσαμε το επόμενο πρωί. Σε μια χώρα, στην οποία κυκλοφορούν φωτογραφίες, που δείχνουν έναν από εκείνους, που κλήθηκαν να βγουν στους δρόμους για να υπερασπιστούν τη δημοκρατία, να κόβει το λαρύγγι σε έναν στρατιώτη που είχε παραδοθεί. Ήταν το πρωί μιας χώρας, στην οποία δεν ενισχύθηκε η δημοκρατία, αλλά ο Ερντογάν».
Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι η κ. Τεμελκουράν έχει ζήσει και το πραξικόπημα του 1980. Σε άρθρο που είχε γράψει μάλιστα στη βρετανική Guardian, είχε περιγράψει την ανησυχία που ένιωσε όταν στην ηλικία των επτά είδε τους γονείς της να καπνίζουν μανιωδώς και να συζητούν ανήσυχοι για όσα συνέβαιναν στην χώρα. Όπως η ίδια ανέφερε, η ίδια ανησυχία ήταν ζωγραφισμένη στα πρόσωπα των ανιψιών της που ζουν στις Ηνωμένες Πολιτείες και την 16η Ιουλίου βρίσκονταν στην Τουρκία για να επισκεφτούν τη γιαγιά τους.
Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο της Τεμελκουράν, όπως μεταφράστηκε από τα γερμανικά στα ελληνικά από τον κ. Αλέξανδρο Κυπριώτη.
Είναι μιά­μιση τη νύχτα και απ’ όλους τους μινα­ρέ­δες στην Τουρ­κία ακού­γε­ται αστα­μά­τητα αυτή η ειδική μακρό­συρτη προ­σευχή που λέγε­ται σε περι­πτώ­σεις θανά­του. Τελειώ­νει η μία, αρχί­ζει η άλλη. Το μπου­μπου­νητό των μαχη­τι­κών αερο­σκα­φών πάνω απ’ τις στέ­γες μας μπερ­δεύ­ε­ται με αυτή την προ­σευχή, που φτά­νει μέχρι το μεδούλι και που για μας αναγ­γέλ­λει το θάνατο. Όταν οι ήχοι απ’ τις συμπλο­κές στα­μα­τάνε, έρχο­νται από τα τζα­μιά ανα­κοι­νώ­σεις για αντί­σταση στο στρατό:
«Τζι­χάντ είναι! Βγείτε για τον Αλλάχ στους δρό­μους!»
Τι κάνετε, όταν ανα­ρω­τιέ­στε αν το επό­μενο πρωί θα ξυπνή­σετε με ένα στρα­τιω­τικό πρα­ξι­κό­πημα ή σε μία Ισλα­μική Δημο­κρα­τία;
Αστείο ήταν αυτό.
Ο σαρκασμός φθάνει αδιανόητες κορφές
Εδώ και καιρό οι άνθρω­ποι στην Τουρ­κία μετράνε τα όρια του χιού­μορ, για να δια­τη­ρή­σουνε την πνευ­μα­τική τους υγεία. Ο σαρ­κα­σμός φθά­νει αδια­νό­η­τες κορ­φές. Δεν ξέρω αν αυτό είναι δείγμα αρρω­στη­μέ­νης ευαι­σθη­σίας ή αν οι άνθρω­ποι απλώς προ­σπα­θούν να τα βγά­λουν πέρα με τη ζωή, όμως ενώ ανα­ρω­τιό­μα­στε πότε θα σπά­σουνε τα τζά­μια από το θόρυβο των μαχη­τι­κών αερο­σκα­φών, πότε θα φτά­σουν έξω απ’ την πόρτα μας οι πυρο­βο­λι­σμοί που πλη­σιά­ζουν, στα κοι­νω­νικά μέσα, το μονα­δικό τόπο όπου μιλάμε μεταξύ μας, κυκλο­φο­ρούν ανέκ­δοτα:
«Η τουρ­κική δημο­κρα­τία πέθανε, γι’ αυτό ακού­γε­ται η σελά».
Στην αρχή ήταν όντως σχε­δόν αστείο, ήταν πιο λογικό να πιστέ­ψεις ότι ήταν σκη­νο­θε­τη­μένο. Μία χού­φτα σαστι­σμέ­νοι νέοι στρα­τιώ­τες είχε κλεί­σει μία από τις γέφυ­ρες στο Βόσπορο. Φωνά­ζανε στους ανθρώ­πους: «Πηγαί­ντε σπί­τια σας!» Έχω γρά­ψει ένα μυθι­στό­ρημα για το στρα­τιω­τικό πρα­ξι­κό­πημα του 1980, ξέρω ότι κανένα πρα­ξι­κό­πημα δεν γίνε­ται έτσι. Το πρα­ξι­κό­πημα είναι σοβαρή υπό­θεση. Άνθρω­ποι που έχουν ζήσει πρα­ξι­κο­πή­ματα έγρα­ψαν αμέ­σως στα κοι­νω­νικά μέσα: “Είναι παι­χνίδι του Ερντο­γάν, λέει: «Κάνουν πρα­ξι­κό­πημα ενα­ντίον μου», και την επό­μενη μέρα θα ανα­κη­ρυ­χθεί πρό­ε­δρος”.
Πιο σοβαρό έγινε το πράγμα, όταν ο Ερντο­γάν εμφα­νί­στηκε στα κανά­λια της τηλε­ό­ρα­σης μέσω της υπη­ρε­σίας chat Facetime και καλούσε το λαό να βγει στους δρό­μους, για να προ­στα­τέ­ψει τη δημο­κρα­τία. Ήμουν πεπει­σμένη ότι κανέ­νας, που λόγω συλ­λο­γι­κής μνή­μης γνώ­ριζε πόσο βίαια είναι τα πρα­ξι­κο­πή­ματα, δεν θα έβγαινε στους δρό­μους. Ωστόσο, μέσα σε λίγα λεπτά γέμι­σαν οι δρό­μοι με αυτο­κί­νητα γεμάτα ανθρώ­πους, που φώνα­ζαν «Αλλά­χου Άκμπαρ – Ο Θεός είναι μεγά­λος!». Ένα παρά­λογο θέαμα.
Εμείς φοβόμασταν τη νύχτα που ξημέρωνε Σάββατο
Στο αερο­δρό­μιο άνθρω­ποι έδι­ναν κλο­τσιές σε τεθω­ρα­κι­σμένα, πολί­τες έπια­ναν ομή­ρους νεα­ρούς στρα­τιώ­τες που ούτε καν αντι­στέ­κο­νταν, υπήρ­ξαν ακόμα και περι­στα­τικά λιν­τσα­ρί­σμα­τος στρα­τιω­τών.
Τα συν­θή­ματα «Αλλά­χου Άκμπαρ» σύντομα ακού­γο­νταν και στο CNN Türk. Μέσα σε μια ώρα, αφού η παρου­σιά­στρια είχε πει: «Στρα­τιώ­τες κατα­λαμ­βά­νουν το σταθμό», εμείς δεν βλέ­παμε στην οθόνη στρα­τιώ­τες με μία δια­κή­ρυξη για το πρα­ξι­κό­πημα, αλλά έναν παρά­ξενο νεαρό άντρα, προ­φα­νώς οπαδό του Ερντο­γάν. Φώναξε τρεις φορές «Αλλά­χου Άκμπαρ» στην κάμερα κι ύστερα κάθισε βαριε­στη­μέ­νος.
 Όλη η χώρα παρα­κο­λου­θούσε εκεί­νον τον άντρα με το ροζ μπλου­ζάκι, που ασχο­λού­νταν με το κινητό του και προ­σπα­θούσε με το τηλε­χει­ρι­στή­ριο να θέσει σε λει­τουρ­γία τις συσκευές τηλε­ό­ρα­σης του σταθ­μού. Συγ­χρό­νως βάζαμε μαξι­λά­ρια στα τζά­μια στα παρά­θυρα που έτρι­ζαν από το μπου­μπου­νητό των μαχη­τι­κών αερο­σκα­φών. Τίποτα και­νούρ­γιο για μας, η θλίψη και ο φόβος μας διαρ­κώς δια­κό­πτο­νται από παρα­λο­γι­σμό.
Εμείς φοβό­μα­σταν τη νύχτα που ξημέ­ρωνε Σάβ­βατο. Μόνο ο πρό­ε­δρος της Δημο­κρα­τίας δεν φοβό­ταν! Το αερο­πλάνο του έκανε κύκλους για πολλή ώρα στον αέρα, όταν τελικά προ­σγειώ­θηκε στο αερο­δρό­μιο Ατα­τούρκ στην Ισταν­μπούλ, μεταξύ των χιλιά­δων ανθρώ­πων που τον περί­με­ναν εκεί βρι­σκό­ταν και ο γαμπρός του, ο υπουρ­γός μας Ενέρ­γειας Μπε­ράτ Αλμπαϊ­ράκ. Ενώ η από­πειρα πρα­ξι­κο­πή­μα­τος που υπο­κι­νή­θηκε από μία χού­φτα στρα­τη­γούς ολί­σθαινε στο χάος, ενώ μαχη­τικά αερο­σκάφη βομ­βάρ­δι­ζαν το Κοι­νο­βού­λιο στην Άγκυρα, ενώ γνώ­στες της Ιστο­ρίας έκα­ναν συγκρί­σεις με το Ράιχ­σταγκ, ήταν εντυ­πω­σιακό πόσο ήρεμα αντέ­δρα­σαν εκεί­νοι οι δύο:
«Χάρη μάς κάνει ο Αλλάχ μ’ αυτό. Γιατί; Επειδή αυτό το περι­στα­τικό θα φέρει μία εκκα­θά­ριση στις ένο­πλες δυνά­μεις μας».
Μ’ αυτό ήταν σαφές σε τι χώρα θα ξυπνού­σαμε το επό­μενο πρωί. Σε μια χώρα, στην οποία κυκλο­φο­ρούν φωτο­γραφίες, που δεί­χνουν έναν από εκεί­νους, που κλή­θη­καν να βγουν στους δρό­μους για να υπερασπιστούν τη δημο­κρα­τία, να κόβει το λαρύγγι σε έναν στρα­τιώτη που είχε παρα­δο­θεί. Ήταν το πρωί μιας χώρας, στην οποία δεν ενι­σχύ­θηκε η δημο­κρα­τία, αλλά ο Ερντο­γάν»
Η κ. Τεμελκουράν γεννήθηκε το 1973 στη Σμύρνη. Το 1995 αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Άγκυρας και το 1993 άρχισε τη δημοσιογραφική της σταδιοδρομία στην εφημερίδα Τζουμχουριέτ. Έκτοτε έχει εκδώσει έρευνες και βιβλία για ζητήματα που παραμένουν ακανθώδη στην πατρίδα της, όπως είναι το Κουρδικό ή το Αρμενικό, τα δικαιώματα των γυναικών και η ελευθερία της έκφρασης. Μεταξύ των βραβείων που έχει λάβει είναι και το Pen for Peace Award. Κείμενά της δημοσιεύονται σε διεθνή μέσα (The Guardian, Le Monde diplomatique, New Left Review κ.ά.), ενώ δίνει συχνά διαλέξεις σε ακαδημαϊκά ιδρύματα. Το 2010 εκδόθηκε το πρώτο της μυθιστόρημα, με τίτλο Οι ήχοι της μπανάνας. Το δεύτερο μυθιστόρημά της, Η μαγική πνοή των γυναικών, κυκλοφόρησε το 2013 και σημείωσε μεγάλη επιτυχία – έχει ξεπεράσει τα 120.000 αντίτυπα στην Τουρκία και μεταφράζεται σε περισσότερες από δεκαπέντε γλώσσες. Το πλέον πρόσφατο μυθιστόρημά της, με τίτλο Εποχή, εκδόθηκε το 2015.
19/7/2016
 http://www.huffingtonpost.gr/2016/07/19/diethnes-turkia-praxikopima-_n_11068238.html


                  ΣΧΕΤΙΚΑ            

 Κοιμισμένα τέρατα

 «​​Διέταξα να δεσμευθεί ένας χώρος και να ονομαστεί “νεκροταφείο για προδότες”. Οι περαστικοί θα καταριούνται τους ενταφιασμένους σε αυτό, έτσι που να μην μπορούν να ησυχάσουν ούτε στους τάφους τους». Τάδε έφη Καντίρ Τομπάς, δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης και στέλεχος του ΑΚΡ, σύμφωνα με τη Hurriyet (αναδημοσίευση στη χθεσινή «Κ»). Υπάρχουν και χειρότερα: ο δήμαρχος του Ορντού, στη Μαύρη Θάλασσα, αρνήθηκε να δώσει ακόμη και άδεια ταφής ενός εκ των πραξικοπηματιών, με αποτέλεσμα οι συγγενείς του να αναγκαστούν να τον θάψουν στον κήπο του σπιτιού τους. Ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης συνεχάρη τον ομόλογό του στο Ορντούς για την απόφασή του αυτή...

 Βαθιά Τουρκία· που όμως έχει ανέλθει στην επιφάνεια και μάλιστα με σφοδρότητα. Για να μην παρεξηγηθώ: κάθε χώρα –και η δική μας φυσικά– έχει έναν τέτοιο «βυθό», ο οποίος, ανάλογα με το πολιτισμικό και πολιτικό επίπεδο (που συνήθως μεταφράζεται σε πόσο ισχυρό είναι το θεσμικό οπλοστάσιο της κάθε χώρας και σε ποιο βαθμό μετέχει ενεργά του νεωτερικού κόσμου), αναδύεται σαν ένα αρχαίο τέρας που ξαφνικά ξύπνησε από τον μακάριο ύπνο του. Μπορεί να κοιμόταν βαθιά, όμως αυτό δεν σημαίνει πως το τέρας δεν ήταν εκεί όλον αυτόν τον καιρό της αφθονίας και της ευμάρειας, των «οικονομικών θαυμάτων» κ.ο.κ. Και η –ευημερούσα τα τελευταία χρόνια– Τουρκία έχει καταχωνιασμένα διάφορα τέτοια μικρά ή μεγάλα τέρατα, άρρηκτα συνδεδεμένα με τη νεότερη αλλά και σύγχρονη ιστορία της. Η πρωτοφανής πολιτική κρίση που τη βρήκε την περασμένη Παρασκευή ήταν και μια σοκαριστική αφύπνιση τέτοιων βυθισμένων τεράτων. Από τις δημόσιες μαστιγώσεις, τους εξευτελισμούς και τα λιντσαρίσματα απλών κληρωτών έως τις περιστολές ελευθεριών και την ανατριχιαστική είδηση που παρατίθεται στην αρχή αυτού του σημειώματος.

 Μία εβδομάδα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, νομίζω πως οποιαδήποτε φωνή υπέρ της «εκλεγμένης τουρκικής κυβέρνησης» έχει πλέον σιγήσει, ενώ τα περί «μεγαλείου ενός λαού» που βγήκε στους δρόμους τη νύχτα της περασμένης Παρασκευής έχουν πάει ήδη περίπατο. Και αυτό, μολονότι δεν υπάρχει πιο εφιαλτική εικόνα από αυτή όπου άρματα μάχης και ένοπλοι στρατιώτες καταλαμβάνουν δημόσιους χώρους και θέτουν τη δημοκρατία «στον γύψο». Εικόνα βγαλμένη από το βαθύ παρελθόν, που σε παραλύει από τον φόβο.

 Εχουμε πολλά να δούμε ακόμη βέβαια· μέσα από ένα πρίσμα πολιτισμού ωστόσο, αυτή η ανατριχιαστική δήλωση του δημάρχου Κωνσταντινούπολης, «οι περαστικοί θα καταριούνται τους ενταφιασμένους (πραξικοπηματίες), έτσι που να μην μπορούν να ησυχάσουν ούτε στους τάφους τους», φανερώνει μια βαθύτατα ξεπερασμένη αντίληψη πραγμάτων, μιαν αρχαϊκή κοσμοθεωρία που τρέφει το θυμικό και στρέφεται εναντίον κάθε στοιχειώδους ανθρωπισμού, στιγματίζοντας επιπροσθέτως τη μνήμη και τις ζωές των συγγενών των νεκρών.

 Πάνω απ’ όλα, η κανιβαλική αυτή αντίληψη είναι προϊόν μιας εκρηκτικής, ενδογενούς και συλλογικής ανασφάλειας. Το «ο ένοχος τιμωρήθηκε, είναι νεκρός, εμείς είμαστε ζωντανοί, ελέγχουμε την εξουσία, τον ξεχνάμε και τον παραδίδουμε στους δικούς του για τα περαιτέρω» δεν αρκεί. Χρειάζεται και μια εκδικητικότητα που υπερβαίνει και αυτόν τον τάφο ακόμη: δεν πρέπει να ησυχάσουν ούτε τα κόκαλα των πραξικοπηματιών διότι ακόμα και αυτά προκαλούν έντονους τριγμούς ανασφάλειας στους ζώντες εξουσιαστές. Το σύνδρομο του (παρανοϊκού) σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ φαίνεται να κατατρύχει εδώ και καιρό τον κύριο Ερντογάν, τώρα ακόμα περισσότερο. Η Ιστορία εκδικείται με τη δική της ειρωνεία.

ΗΛΙΑΣ ΜΑΓΚΛΙΝΗΣ
22/7/2016

 http://www.kathimerini.gr/868408/opinion/epikairothta/politikh/koimismena-terata