Η Ελλάδα πληρώνει το μπρα ντε φερ για το χρέος.

  

Ο Πολ Τόμσεν από το ΔΝΤ, ο Μπενουά  Κερέ από την ΕΚΤ, ο Μάρκο Μπούτι από την Κομισιόν και ο Κλάους Ρέγκλινγκ από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) δεν κατάφεραν να γεφυρώσουν τις διαφορές τους.

«Οπως εμείς τηρούμε τη συμφωνία αψηφώντας το κόστος, έτσι αναμένουμε και απαιτούμε να τηρηθεί και από τους εταίρους μας... Η καθυστέρηση συγκεκριμενοποίησης των απαραίτητων μέτρων για την ελάφρυνση χρέους, καθώς και της ένταξης της Ελλάδας στην ποσοτική χαλάρωση, της χώρας που το έχει ανάγκη περισσότερο από κάθε άλλη, δεν έχει καμιά δικαιολογία… Και θέλω να το καταστήσω σαφές: Η αόριστη προτροπή “κάντε εσείς τα μαθήματά σας και βλέπουμε” δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή. Εμείς τη συμφωνία την τηρήσαμε στο ακέραιο και θα συνεχίσουμε να την τηρούμε. Και η δεύτερη αξιολόγηση θα κλείσει στην ώρα της και θα είναι λιγότερο δύσκολη από την πρώτη. Αλλά ταυτόχρονα θα κλείσουν και τα μέτρα για την απομείωση του χρέους. Ταυτόχρονα, θα μπούμε στην ποσοτική χαλάρωση. Δεν υπάρχει θα δούμε. Ταυτόχρονα».

Το ανωτέρω μήνυμα που ο Ελληνας πρωθυπουργός έστειλε την Παρασκευή το βράδυ προς τους Ευρωπαίους δανειστές είναι πράγματι ξεκάθαρο. Το γεγονός όμως ότι είναι και εύλογο δεν σημαίνει ότι θα εισακουστεί. Το Βερολίνο δέχεται ασφυκτικές πιέσεις από το ΔΝΤ και την Ουάσινγκτον να συμφωνήσει σε μέτρα ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους. Παρ’ όλες τις πιέσεις, όμως, παραμένει αμετακίνητο στη θέση του ότι δεν πρόκειται να ληφθεί σχετική απόφαση πριν από τις γερμανικές εκλογές του φθινοπώρου 2017. Αποκαλυπτικό του πόσο διά της διολισθήσεως έχει γίνει αποδεκτή η γερμανική ηγεμονία στην Ευρώπη είναι το γεγονός ότι η επίκληση μιας στενά κομματικής - εκλογικής σκοπιμότητας του διδύμου Μέρκελ - Σόιμπλε γίνεται αποδεκτή από τις κυβερνήσεις των υπόλοιπων χωρών-μελών χωρίς αντιδράσεις. Εάν άλλη ευρωπαϊκή κυβέρνηση πρόβαλλε μια αντίστοιχη σκοπιμότητα για να παγώσει τη λήψη ζωτικής σημασίας αποφάσεων, θα είχε αμέσως κατηγορηθεί για πολιτική ανευθυνότητα και λαϊκισμό. Η Γερμανία, όμως, είναι πιο ίση από τις άλλες χώρες-μέλη, όπως θα έλεγε και ο Οργουελ.

Eρωτήματα

Τα όσα είπε ο Αλέξης Τσίπρας από το βήμα του συνεδρίου του  κόμματός του εγείρουν ένα κρίσιμο ερώτημα: αποτελούν την επίσημη πολιτική της κυβέρνησής του ή προορίζονται για κομματική κατανάλωση; Είναι μια προειδοποίηση της Αθήνας προς τους δανειστές ή έχουν σκοπό να δημιουργήσουν ένα πολιτικο-ψυχολογικό αντίβαρο στα συνειδησιακά ρήγματα που προκαλεί στα στελέχη και στους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ η εφαρμογή των μνημονιακών μέτρων;

Μιλώντας με κυβερνητικά στελέχη που έχουν ανάμειξη στη χάραξη της πολιτικής, δεν πήραμε σαφείς απαντήσεις. Το γεγονός ότι η κυβέρνηση παγίως ζητάει οι αποφάσεις για την ελάφρυνση του χρέους να ληφθούν εντός του 2016 δεν είναι επαρκής απάντηση. Ο πρωθυπουργός δεν επανέλαβε απλώς την ελληνική θέση. Οι κατηγορηματικές διατυπώσεις του παραπέμπουν σε μια προειδοποίηση προς τους δανειστές. Το επόμενο ερώτημα, λοιπόν, αφορά την επόμενη κίνηση. Εάν υπό την πίεση του Βερολίνου το ευρωιερατείο δεν ανταποκριθεί θετικά, ποια θα είναι η αντίδραση της Αθήνας; Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είναι σαφής στην άρνησή του και έχει οχυρωθεί πίσω από την απόφαση που το Eurogroup έλαβε τον περασμένο Μάιο, ερμηνεύοντάς την όπως τον συμφέρει.

Οταν θέσαμε το δεύτερο κρίσιμο ερώτημα σε κυβερνητικά στελέχη, επίσης δεν πήραμε ξεκάθαρη απάντηση. Για την ακρίβεια, από τα συμφραζόμενα φάνηκε ότι δεν έχει πραγματοποιηθεί κάποια κυβερνητική σύσκεψη στην οποία να ελήφθησαν αποφάσεις για το πώς θα αντιδράσει η Αθήνα σε περίπτωση που το ευρωιερατείο αρνηθεί να προχωρήσει σε μέτρα ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους. Πηγή που είναι σε θέση να γνωρίζει είπε στο «ΘΕΜΑ»: «Πιέζουμε όσο μπορούμε για να γίνει και από τους δανειστές σεβαστή η συμφωνία. Δεν έχουμε τρόπο, όμως, να τους το επιβάλουμε. Ο Αλέξης ανέβηκε ρητορικά έναν τόνο παραπάνω για τις ανάγκες του συνεδρίου, αλλά η ομιλία του δεν προαναγγέλλει κάποια δική μας δραματική στροφή εάν τελικά περάσει του Σόιμπλε».

Η αντίθεση Βερολίνου - ΔΝΤ

Από τα παραπάνω προκύπτει το συμπέρασμα ότι το μήνυμα του Αλ. Τσίπρα είχε αποδέκτες περισσότερο τους συνέδρους και το κομματικό ακροατήριο και λιγότερο τους δανειστές. Στο επίπεδο που θα αποφασιστεί η ελάφρυνση του χρέους, άλλωστε, δεν έχουμε νέα δεδομένα. Οι διαβουλεύσεις που έγιναν πριν από ένα δεκαήμερο στην Ουάσινγκτον δεν απέδωσαν αποτελέσματα. Είναι ωστόσο βαρυσήμαντο ότι εκδηλώθηκε και δημοσίως η πλήρης αντίθεση Βερολίνου - ΔΝΤ.Σύμφωνα με αξιόπιστη πηγή, μάλιστα, σ’ αυτές τις διαβουλεύσεις οι Αμερικανοί δεν περιορίστηκαν στην άσκηση σχετικών πιέσεων στη γερμανική κυβέρνηση. Επιχείρησαν εμμέσως πλην σαφώς να διασυνδέσουν την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους με το ενδεχόμενο ευνοϊκότερου διακανονισμού του ογκώδους αμερικανικού προστίμου στην Deutsche Bank. Ο Β. Σόιμπλε απέρριψε κατηγορηματικά μια τέτοια διασύνδεση, γεγονός που έπαιξε τον ρόλο του για να προκύψει αδιέξοδο και σ’ αυτό το ζήτημα.

Τα σύννεφα στις αμερικανογερμανικές σχέσεις στριμώχνουν περαιτέρω την κυβέρνηση Μέρκελ. Ας σημειωθεί ότι το δημοσκοπικό ποσοστό των Χριστανοδημοκρατών έχει πέσει στο 30%, γεγονός που ενδέχεται να εγείρει ακόμα και ζήτημα αλλαγής ηγεσίας. Η παράλληλη άνοδος του ευρωσκεπτικιστικού και ξενοφοβικού κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία (15%) πιέζει εκλογικά τους Χριστιανοδημοκράτες, απειλώντας με ανατροπή το παραδοσιακό πολιτικό σύστημα.

Η γερμανική αντίφαση

Αυτό το δυσμενές πολιτικό κλίμα επιβαρύνεται και από την αντίφαση της κυβέρνησης Μέρκελ όσον αφορά την Ελλάδα. Από τη μία επιδιώκει τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα, επειδή αυτό ζητούν το γερμανικό και άλλα βορειοευρωπαϊκά κοινοβούλια. Από την άλλη αρνείται την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους που είναι η προϋπόθεση για να ξανακάτσει το Ταμείο στο τραπέζι.

Στην προσπάθειά του να απεγκλωβιστεί, ο Β. Σόιμπλε προεξόφλησε ότι τελικώς το ΔΝΤ όχι μόνο θα συμμετάσχει στο ελληνικό πρόγραμμα, αλλά και θα εκταμιεύσει δόση εντός του 2016. Η απάντηση του Ταμείου ήταν ότι δεν αποδέχεται διορίες. Στο ίδιο πλαίσιο εγγράφεται και η προσπάθεια του επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας των Χριστιανοδημοκρατών Εκχαρτ Ρέμπεργκ να ξανασερβίρει το επιχείρημα ότι, αν αποφασιστεί τώρα η ελάφρυνση του ελληνικού χρέους, η Αθήνα θα σταματήσει τις μεταρρυθμίσεις. Το πιο ενδιαφέρον, όμως, είναι ότι το Βερολίνο προσπαθεί να επαναφέρει στο τραπέζι το χαρτί του Grexit, ελπίζοντας ότι κατ’ αυτό τον τρόπο θα τρομοκρατήσει την Αθήνα και θα την υποχρεώσει να κατεβάσει τους τόνους όσον αφορά την ελάφρυνση. Αυτό τον στόχο είχε άρθρο της δεξιάς εφημερίδας «Die Welt», με το οποίο σερβιρίστηκε το σενάριο ότι όρος για ένα γενναίο κούρεμα του ελληνικού χρέους θα είναι η έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Η διαφωνία Βερολίνου - ΔΝΤ για την ελάφρυνση του χρέους επιβεβαιώθηκε και σε συνάντηση υψηλού επιπέδου εμπειρογνωμόνων στο περιθώριο της συνόδου του ΔΝΤ. Ο Πολ Τόμσεν από το ΔΝΤ, ο Μπενουά  Κερέ από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), ο Μάρκο Μπούτι από την Κομισιόν και ο Κλάους Ρέγκλινγκ από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) δεν κατάφεραν να γεφυρώσουν τις διαφορές τους για το χρέος και τη μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων. Συμφώνησαν απολύτως, όμως, ότι θα τηρήσουν σκληρή γραμμή στις διαπραγματεύσεις για τη δεύτερη αξιολόγηση.

Η δεύτερη αξιολόγηση

Ο Αλ. Τσίπρας επανέλαβε από το βήμα του συνεδρίου ότι πρόθεσή του είναι η δεύτερη αξιολόγηση να ολοκληρωθεί πριν από  την εκπνοή του Νοεμβρίου. Η κυβέρνηση δεν πιέζεται από υποχρεώσεις να πάρει τη δόση. Ο λόγος που επείγεται είναι ότι δεν θέλει με καθυστερήσεις να δώσει το πρόσχημα στους Ευρωπαίους δανειστές να πετάξουν την μπάλα στο 2017 όσον αφορά την απόφαση για την ελάφρυνση του χρέους. Ας σημειωθεί ότι η εν λόγω απόφαση έχει αναγορευτεί και σε προϋπόθεση για τη συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ.

Μπορεί πρόθεση της Αθήνας να είναι η ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης το ταχύτερο δυνατόν, αλλά αυτό δεν εξαρτάται μόνο από την ίδια αλλά και από τους δανειστές. Δεδομένου ότι αυτοί έχουν συμφωνήσει να ακολουθήσουν σκληρή γραμμή στις διαπραγματεύσεις, για να κλείσει η αξιολόγηση εντός του Νοεμβρίου η ελληνική πλευρά πρέπει να αποδεχτεί χωρίς πολλές αντιρρήσεις τις απαιτήσεις του κουαρτέτου. Αυτό δεν θα είναι εύκολο. Τα Εργασιακά, που είναι το κύριο μενού της δεύτερης αξιολόγησης, αγγίζουν ευαίσθητες χορδές στον χώρο της Αριστεράς. Αυτός είναι ένας πρόσθετος λόγος για τον οποίο το κουαρτέτο εκτιμά ότι η αξιολόγηση δεν θα ολοκληρωθεί πριν από τις αρχές του 2017.

Η συμμετοχή στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, εκτός από το ότι θα φέρει στο κρατικό ταμείο μερικά δισ. ευρώ, θα διευκολύνει πολύ και την επιστροφή της Ελλάδας στις αγορές. Προφανώς, την επιστροφή θα διευκολύνει και μια γενναία ελάφρυνση του χρέους. Η επιστροφή στις αγορές δεν είναι απλώς μία επιδιωκόμενη επάνοδος στην κανονικότητα. Είναι προϋπόθεση για να μην υποχρεωθεί η Ελλάδα το 2018, οπότε λήγει το 3ο Μνημόνιο, να ζητήσει και 4o (με την αντίστοιχη δανειακή σύμβαση) προκειμένου να αντιμετωπίσει τις υποχρεώσεις της σε πληρωμές. Το ενδεχόμενο αυτό μπορεί να μη συζητείται πολύ, αλλά δεν είναι απίθανο. Στέλεχος μάλιστα του Οικονομικού Ινστιτούτου Bruegel αυτές τις ημέρες το προεξόφλησε. Το μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της ΕΚΤ Μπ. Κερέ αποφεύγει τέτοια πρόβλεψη, αλλά συνέδεσε την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους με την επιστροφή της Ελλάδας στις αγορές πριν από τον Ιούλιο του 2018. Επιστροφή που είναι προϋπόθεση για να μη χρειαστεί 4ο Μνημόνιο.

Η επιστολή των ευρωβουλευτών

Πίεση προς το ευρωιερατείο για ελάφρυνση του ελληνικού χρέους ασκεί και η σχετική επιστολή 36 ευρωβουλευτών προς τον αρμόδιο επίτροπο. Ο κ. Πιερ Μοσκοβισί απάντησε ότι η Κομισιόν δεν έχει την αρμοδιότητα να αποφασίσει, αλλά θα παίξει τον ρόλο του έντιμου μεσολαβητή. Τέτοιου είδους πρωτοβουλίες μπορεί να μην είναι λυσιτελείς, αλλά οπωσδήποτε καλλιεργούν κλίμα, το οποίο εκ των πραγμάτων ασκεί πίεση στο Βερολίνο.

Προς την ίδια κατεύθυνση λειτουργεί και η εκτίμηση του ΔΝΤ ότι είναι αδύνατη η επίτευξη των στόχων για πρωτογενές πλεόνασμα 1,75% του ΑΕΠ το 2017 και 3,5% από το 2018 και μετά. Ο Π. Τόμσεν μάλιστα δεν χάνει ευκαιρία να δηλώνει ότι, εάν η Ευρωζώνη δεν είναι διατεθειμένη να αποδεχτεί μείωση του στόχου για τα πρωτογενή πλεονάσματα, θα πρέπει να επιβάλει στην Ελλάδα πρόσθετα μέτρα για να βγουν οι αριθμοί. Το αντεπιχείρημα του ευρωιερατείου είναι ότι, εάν με τα ισχύοντα μέτρα η Ελλάδα αποτύχει να πιάσει το 2017 τον υφιστάμενο στόχο, θα ενεργοποιηθεί αυτόματα ο κόφτης δημοσίων δαπανών. Κατ’ αυτό τον τρόπο θα προκύψει το προβλεπόμενο πρωτογενές πλεόνασμα.

Το ΔΝΤ δεν αμφισβητεί ότι ο κόφτης μπορεί να επιτύχει τον δημοσιονομικό στόχο, αλλά σωστά υπογραμμίζει ότι η ενεργοποίησή του θα έχει ισχυρές παρενέργειες. Οχι μόνο στο πολιτικό επίπεδο (πιθανή αποσταθεροποίηση της κυβέρνησης Τσίπρα), αλλά και στο επίπεδο της ανάπτυξης. Για την ακρίβεια, θα εκτροχιάσει τους στόχους για την αύξηση του ΑΕΠ, που επίσης περιλαμβάνονται στο 3ο Μνημόνιο. Ενας τέτοιος εκτροχιασμός θα απαιτήσει ή πρόσθετες γενναίες πιστώσεις προς την Ελλάδα ή ακόμα μεγαλύτερη ελάφρυνση του χρέους για να καταστεί δυνατή η επιστροφή της στις αγορές.

Προς το παρόν, πάντως, δεν τίθεται θέμα απόκλισης από τον δημοσιονομικό στόχο για το 2016. Το εννεάμηνο εμφανίζει πολύ υψηλότερο του στόχου πρωτογενές πλεόνασμα. Αυτό κατέστη δυνατόν για τρεις λόγους: 

Πρώτον, λόγω της υπερφορολόγησης. 

Δεύτερον, επειδή τα capital controls οδήγησαν σε μεγάλη επέκταση της χρήσης του πλαστικού χρήματος και κατ’ επέκταση σε μείωση της φοροδιαφυγής. 

Τρίτον, λόγω της περαιτέρω συγκράτησης των δημοσίων δαπανών.

Στην κυβέρνηση επικρατεί ικανοποίηση επειδή αυτά τα δημοσιονομικά αποτελέσματα απομακρύνουν την ενεργοποίηση του κόφτη, η οποία θα είχε αναπόφευκτα μεγάλο πολιτικο-εκλογικό κόστος. Από την άλλη πλευρά, όμως, η υπεράντληση πόρων από την πραγματική οικονομία με σκοπό την επίτευξη υπέρμετρων δημοσιονομικών στόχων την αφυδατώνει περαιτέρω με επιπτώσεις τόσο στο οικονομικό όσο και στο κοινωνικό επίπεδο.

Σταύρος Λυγερός

21/10/2016 

http://www.protothema.gr/blogs/blogger/post/621349/i-ellada-plironei-to-bra-de-fer-gia-to-hreos/