Το κόστος του Turkish Stream για τη Ρωσία.

Όχι πολύ καιρό πριν, η Τουρκία ήταν στη λίστα του Κρεμλίνου με τους αντίπαλους της μετά από την κατάρριψη ενός ρωσικού αεροσκάφους από το κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ, στα σύνορα Συρίας-Τουρκίας. Τώρα η Ρωσία ουσιαστικά παραιτείται από τον έλεγχο των εξαγωγών φυσικού αερίου στο νότο, για την Τουρκία. Αυτός είναι ο βαθμός στον οποίο το Κρεμλίνο είναι έτοιμο να τιμωρήσει την ανυπάκουη Ουκρανία -αλλά θα έρθει με κόστος για τη Ρωσία.

Οι υπουργοί Ενέργειας της Ρωσίας και της Τουρκίας υπέγραψαν μια διακυβερνητική συμφωνία στις 10 Οκτωβρίου στην Κωνσταντινούπολη -με μάρτυρες τους προέδρους Vladimir Putin και Recep Tayyip Erdogan- υποσχόμενοι διμερή κρατική στήριξη για τον αγωγό φυσικού αερίου Turkish Stream, που στόχο έχει να ανακατευθύνει ένα σημαντικό μερίδιο των εξαγωγών της Gazprom, από την Ουκρανία στην Τουρκία.

Ο στόχος της αλλαγής χώρας διέλευσης είναι να παρακάμψει την Ουκρανία, κυρίως λόγω πολιτικών και τεχνικών κινδύνων διακοπής της προμήθειας ρωσικού αερίου στην Ευρώπη. Αυτό δεν ήταν πάντα ο στόχος ωστόσο. Όταν η Ρωσία ξεκίνησε την σύσταση των συστημάτων μεταφοράς φυσικού αερίου των Nord Stream (στη Θάλασσα της Βαλτικής) και South Stream (στην Μαύρη Θάλασσα) το 1997, κυβερνητικοί αξιωματούχοι και διευθυντές της Gazprom επέμειναν ότι οι νέοι όγκοι αερίου θα μεταφερόταν από τους νέους αγωγούς με νέες συμβάσεις, χωρίς την διαταραχή των εργασιών στις υφιστάμενες οδούς. Αργότερα ήρθαν επιφυλακτικές παραδοχές ότι μέρος του αερίου που θα μεταφερόταν, έπρεπε να κοπεί από τους παλιούς αγωγούς.

Τώρα, παρά το ότι η παλιά οδός ήταν αξιόπιστη και σχετικά φθηνή, η Μόσχα αποφάσισε να στερήσει την Ουκρανία από την διαμετακόμιση φυσικού αερίου, τιμωρώντας την γείτονά της με την στέρηση περίπου 2 δισ. δολαρίων σε ετήσια έσοδα, από την μεταφορά ρωσικού αερίου στους Ευρωπαίους καταναλωτές. Η κρατική Gazprom επιφορτίστηκε με το να βρει τρόπους για να παρακάμψει την Ουκρανία -και προφανώς να μην αυξήσει τις δαπάνες.

Αυτή η προσέγγιση για την ικανοποίηση των πολιτικών φιλοδοξιών του Κρεμλίνου, συμπίπτει με τα συμφέροντα των παραδοσιακών κατασκευαστών υποδομών της Gazprom, οι οποίοι -όπως συχνά συμβαίνει- τυγχάνει να ανήκουν στον στενό κύκλο του Ρώσου προέδρου. Οι ίδιοι υπέγραψαν συμβάσεις για την τοποθέτηση σωλήνων και την κατασκευή σταθμών συμπίεσης στη Ρωσία για τον Nord Stream και τον South Stream, και οι ίδιοι φίλοι διακρίθηκαν για την εκτίναξη των εξόδων: η μέση τιμή ανά χιλιόμετρο για την κατασκευή του τμήματος Gryazovets-Vyborg του Nord Stream, ανήλθε σε 4,8 εκατ. δολάρια, τρεις φορές υψηλότερα από τις δαπάνες για παρόμοια projects σε άλλες χώρες.

Τα λεφτά έρεαν και η κατασκευή του αγωγού συνεχίστηκε ακόμη και όταν ήταν φανερό πως τα projects δεν ήταν βιώσιμα. Αυτό συνέβη με τον αγωγό Sakhalin-Vladivostok και στη συνέχεια με τον South Stream, στον οποίο η Gazprom ξόδεψε 17 δισ. δολάρια προτού ο Putin παραδεχθεί τον Δεκέμβριο του 2014 ότι ο αγωγός δεν μπορούσε να συνεχίσει από την άλλη πλευρά της Μαύρης Θάλασσας, και ανακοίνωσε ότι αντί αυτού θα ξεκινούσε ένα νέο project: ένα project που έγινε γνωστό ως Turkish Stream.

Στη συνέχεια, ενώ Ρώσοι αξιωματούχοι διαπραγματεύθηκαν με τους έκπληκτους Τούρκους ομολόγους τους, υποσχόμενοι έκπτωση 10,25% για το παρεχόμενο αέριο εάν η Άγκυρα συμφωνούσε, η Gazprom ξεκίνησε να συμπεριφέρεται εντελώς σε πλήρη αντίθεση με τα σχέδια του Κρεμλίνου. Η μονοπωλιακή εταιρεία σταμάτησε κάθε χρηματοδότηση για τον Turkish Stream, κατάργησε το τμήμα που ήταν υπεύθυνο για το project, και αποδέσμευσε δύο ιταλικά πλοία πόντισης του αγωγού που είχαν ξοδέψει σχεδόν ένα χρόνο να περιμένουν για να δουλέψουν στην Μαύρη Θάλασσα (οι Ιταλοί κατέθεσαν αγωγή εναντίον της Gazprom).

Σε μια προσπάθεια να διασώσει τη νέα ενσάρκωση του South Stream και να δικαιολογήσει κάποιες από τις κολοσσιαίες δαπάνες, ο υπουργός Ενέργειας της Ρωσίας προσπάθησε να μιλήσει στην Τουρκία για να παρατάξει τουλάχιστον μία γραμμή του αγωγού με χωρητικότητα περίπου 16 δισ. κυβικών μέτρων ετησίως, αντί των προγραμματισμένων τεσσάρων γραμμών. Οι Τούρκοι αξιωματούχοι επέμειναν από τη Ρωσία να εγγυηθεί την έκπτωση των τιμών. Οι συζητήσεις σταμάτησαν μετά από την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους στη Συρία το Νοέμβριο του 2015, αλλά επανήλθαν μόλις ομαλοποιήθηκαν οι διμερείς σχέσεις αυτό το καλοκαίρι.

Και οι δύο πλευρές έκαναν παραχωρήσεις με βάση τη νέα διακυβερνητική συμφωνία. Σύμφωνα με τον υπουργό Ενέργειας της Ρωσίας, η Μόσχα έχει υποσχεθεί μια έκπτωση στην τιμή του αερίου, ενώ η Άγκυρα είχε συμφωνήσει σε μια δεύτερη γραμμή.

Το Κίεβο έχει συγκλονιστεί από το σχέδιο να παρακαμφθεί η Ουκρανία, ενώ είχε μπερδευτεί κάπως και από την στήριξη των άλλων χωρών για το project: σύμφωνα με τους συμμετέχοντες στο δεύτερο Φόρουμ για το Ουκρανικό Αέριο, το οποίο έλαβε χώρα στις 12-13 Οκτωβρίου, δύο χώρες που φιλοδοξούν να είναι καλοί φίλοι της Ουκρανίας -η Τουρκία και η Γερμανία- ήταν υπέρ της κατασκευής των οδών που παρακάμπτουν την Ουκρανία.

Η Γερμανία, η οποία εξέφρασε την ετοιμότητά της για μια δεύτερη γραμμή του Nord Stream, βλέπει τον εαυτό της ως κομβικό σημείο για την διανομή αερίου στη βορειοδυτική και κεντρική Ευρώπη. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες ελπίζουν ότι η Gazprom θα προσφέρει νέες συμφωνίες για το αέριο που παραδίδεται κατά μήκος της νέας οδού. Στο μεταξύ η Τουρκία είναι στην ευχάριστη θέση να αποκτήσει πρόσβαση στις στρατηγικές υποδομές της Ρωσίας, καθώς και πολιτική και οικονομική επιρροή στο Κρεμλίνο.

Σε αντίθεση με το ρωσικό αέριο που αντλείται μέσω της Ουκρανίας και της Γερμανίας, το καύσιμο που ρέει διαμέσου της Τουρκίας, θα αντιμετωπίσει ισχυρό ανταγωνισμό. Η κατασκευή του αγωγού αερίου TANAP είναι ήδη υπό εξέλιξη και έχουν υπογραφεί συμβάσεις για την μεταφορά αερίου του Αζερμπαϊτζάν κατά μήκος του αγωγού όχι μόνο στην Τουρκία, αλλά επίσης στην Ιταλία, την Ελλάδα και τη Βουλγαρία. Στο μέλλον, η Τουρκία αναμένει να γίνει μια χώρα διέλευσης για το αέριο που εξάγεται στην Ευρώπη από το Ιράν και το Κουρδιστάν του Ιράκ. 

Το αέριο από το Τουρκμενιστάν και το Ισραήλ θα μπορούσε ενδεχομένως να τροφοδοτήσει αυτή την διαδρομή. Οι ανταγωνιστές της Gazprom στην Τουρκία δεν θα χρειαστεί να μεταφέρουν το αέριο τους τόσο μακριά όσο η Ρωσία (η οποία μεταφέρει αέριο από την Χερσόνησο Γιαμάλ στη Σιβηρία κατά μήκος ολόκληρης της χώρας στη Μαύρη Θάλασσα) ή να ξοδέψουν τόσα χρήματα στην κατασκευή αγωγού.

Επιπλέον, εάν το αέριο δεν πρέπει πλέον να αντληθεί στην Τουρκία κατά μήκος της υφιστάμενης διαδρομής μέσω Ουκρανίας, Ρουμανίας και Βουλγαρίας, αυτή η ικανότητα του αγωγού μπορεί να χρησιμοποιηθεί προς την αντίθετη κατεύθυνση για να παραδώσει αέριο στη Βουλγαρία και στη Ρουμανία από την Κασπία και από τη Μέση Ανατολή. Η Βουλγαρία ήδη φαντάζεται τον εαυτό της ως ένα κέντρο διανομής φυσικού αερίου.

Η αγορά αερίου στη νοτιοανατολική και νότια Ευρώπη δεν είναι τόσο μεγάλη και δεν έχει πολύ περιθώριο για ανάπτυξη. Ο ανταγωνισμός στην περιοχή ως εκ τούτου θα είναι ιδιαίτερα επιθετικός -ακόμη και χωρίς να υπολογίζεται η παγκόσμια υπερπροσφορά υγροποιημένου φυσικού αερίου- και η Ρωσία θα πρέπει να προσφέρει σημαντικές εκπτώσεις που δεν θα δικαιολογούν τις δαπάνες παραγωγής και μεταφοράς.

Τα αντίποινα του Κρεμλίνου εναντίον του Κιέβου για την απροθυμία του να συναινέσει στις πολιτικές απαιτήσεις της Μόσχας, έχουν βγάλει έναν υψηλό λογαριασμό για την Gazprom στον ρωσικό προϋπολογισμό και ως εκ τούτου, τελικά, στους Ρώσους πολίτες. Ο μόνος κερδισμένος είναι οι εργολάβοι-φίλοι του Κρεμλίνου και φυσικά, οι Ευρωπαίοι καταναλωτές αερίου.

του Mikhail Krutikhin

27/10/2016

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: 

http://carnegie.ru/commentary/?fa=64904