Η βόμβα μετρά αντίστροφα ...

Η βόμβα μετρά αντίστροφα (Τικ-τακ)...

      

Όπως είναι γνωστό στον κόσμο της πρακτικής αριθμητικής, η κλίμακα των αριθμών προς τα κάτω τελειώνει στο μηδέν. Το ίδιο συμβαίνει και στην πρακτική οικονομία. Όποιος νοικιάζει ένα διαμέρισμα δεν έχει κανένα συμφέρον ή νόημα να το νοικιάσει με μηδέν ή αρνητικό ενοίκιο. Αρνητικό ενοίκιο σημαίνει να πληρώνετε κάποιον για να μένει στο σπίτι που νοικιάζετε. Αυτό ξεπερνά και τα όνειρα του πιο τρελού κομμουνιστή που είναι υπέρ της δήμευσης της περιουσίας.

Όπως ακριβώς συμβαίνει και με τον ιδιοκτήτη ενός προς ενοικίαση ακινήτου, συμβαίνει και με τον κάτοχο ενός κεφαλαίου είτε με τη μορφή τραπεζικής κατάθεσης, είτε με τη μορφή εταιρικού ή κρατικού ομολόγου. Κανένας δεν έχει συμφέρον να δανείζει (επενδύει) το κεφάλαιό του με μηδενική ή αρνητική απόδοση. Ήτοι, κανένας δεν έχει συμφέρον να πληρώνει κάποιον για να του δανείσει το αποταμίευμά του.

Υπό φυσιολογικές συνθήκες οι Κεντρικές Τράπεζες διαμορφώνουν το βασικό επιτόκιο αγοράζοντας και πουλώντας κρατικά ομόλογα στην ανοιχτή αγορά.

Όταν η οικονομία δεν πάει καλά και βρίσκεται σε ύφεση, φροντίζουν το επιτόκιο να είναι χαμηλό έτσι ώστε η αγορά να μην προτιμά κρατικά ομόλογα και να τοποθετεί τα κεφάλαια στις τράπεζες ή τα χρηματιστήρια όπου τα εκμεταλλεύεται ο ιδιωτικός τομέας και δημιουργεί ζήτηση, επενδύσεις, θέσεις εργασίας, κέρδη - μερίσματα και ανάπτυξη.

Τα τελευταία χρόνια αν και οι κεντρικές τράπεζες, με πρώτη αυτήν της μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη, τη FED, κρατούσαν τα επιτόκια κοντά στο μηδέν ωστόσο δεν κατάφερναν να δημιουργήσουν ανάπτυξη.

Η λύση που σκαρφίστηκαν για την τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας  ήταν αυτή της Ποσοτικής Χαλάρωσης (Quantitative easing – QE).

Ποσοτική Χαλάρωση είναι η πολιτική των Κεντρικών Τραπεζών με την οποία δημιουργούν χρήμα εκ του μηδενός. Σκοπός αυτού του νομισματικού που εργαλείου είναι η αύξηση της κατανάλωσης και των επενδύσεων προκειμένου να πετύχουν ανάπτυξη. Όταν ο πληθωρισμός είναι π.χ. 2% και ένα κράτος, μια επιχείρηση ή ένας ιδιώτης μπορεί να δανειστεί χρήματα με 1% κερδίζει 1% από τα "αποδυτήρια".

Η πρώτη Κεντρική Τράπεζα που χρησιμοποίησε Ποσοτική Χαλάρωση ήταν αυτή της Ιαπωνίας το 2000.  Στις ΗΠΑ εφαρμόστηκε Ποσοτική Χαλάρωση ύψους 4,5 τρισ. δολαρίων μεταξύ 2008-2014. Η ΕΚΤ εφαρμόζει ένα πρόγραμμα ύψους 1,1 τρισ. ευρώ από το Μάρτιο του 2015 το οποίο θα επεκτείνει...

Προκειμένου να αντιληφθούμε το μέγεθος της ποσοτικής χαλάρωσης στις ΗΠΑ πρέπει να λάβουμε υπόψη πως το ΑΕΠ το 2008 ήταν περί τα 15 τρισ. δολάρια και το 2014 περί τα 17 τρισ. δολάρια. Κατά την περίοδο αυτή η αμερικάνικη οικονομία αναπτύχθηκε κατά μέσο όρο με 2%.

Μεταξύ 2008 και 2014 που εφαρμόστηκε το πρόγραμμα ΠΧ στις ΗΠΑ το ΑΕΠ μεταβλήθηκε από 14,7 τρισ. το 2008 στα 17,3 τρισ. το 2014, ήτοι κατά 17%.

Ο χρηματιστηριακός δείκτης S&P 500 την ίδια περίοδο έχει ανέβει από τις 700 περίπου κοντά  στις 2.100 μονάδες, ήτοι περίπου κατά 300%.

Είναι φανερό πως το μεγαλύτερο μέρος της ποσοτικής χαλάρωσης κατευθύνθηκε προς το "φούσκωμα" των μετοχών στις ΗΠΑ και άλλες διεθνείς αγορές που είχαν πάνω κάτω ανάλογη πορεία.

Τα μηδενικά ή αρνητικά επιτόκια όμως καταστρέφουν τα ασφαλιστικά ταμεία που έχουν τοποθετήσει τα κεφάλαια σε ομόλογα με τα μερίσματα των οποίων πληρώνουν συντάξεις.

Το να τυπώνει όμως η Κεντρική Τράπεζα φρέσκο χρήμα και να το μοιράζει (αποτελεσματικά ή μη αποτελεσματικά μικρή σημασία έχει) δεν είναι κάτι αθώο και χωρίς συνέπειες.  Η αύξηση της ποσότητας του χρήματος με ρυθμό μεγαλύτερο από την αύξηση του πλούτου, δημεύει την αξία του χρήματος (πλούτου)  που κατείχαν πριν την κυκλοφορία του φρέσκου χρήματος. Πρακτικά είναι μια μοντέρνα μορφή σοσιαλιστικής αναδιανομής του πλούτου. Με αυτήν την έννοια η κυριαρχία του ανάλγητου νεοφιλελευθερισμού υπάρχει μόνο στη φαντασία κάποιων.

Τις τελευταίες δεκαετίες οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες όλης της υφηλίου για να αποφύγουν τις κοινωνικές εντάσεις και να εξαγοράσουν ψήφους έχουν επιδοθεί στη δημιουργία και διατήρηση μιας ευημερίας με δανεικά.

Η Ποσοτική Χαλάρωση που εφαρμόζεται σε όλον τον κόσμο αποτελεί το κερασάκι αυτής της περιόδου. Η περίοδος αυτή φαίνεται πως βρίσκεται κοντά στο τέλος της.

Το παγκόσμιο ΑΕΠ σήμερα υπολογίζεται λίγο πάνω από τα 70 τρισ. δολάρια ενώ το παγκόσμιο χρέος υπολογίζεται πάνω από 230 τρισ. δολάρια.

Αν είχαμε μια επιχείρηση με πωλήσεις π.χ. 70 εκατ. δολ. και χρέος 230 εκατ. δολάρια θα είχαμε μια προβληματική επιχείρηση. Με ένα επιτόκιο π.χ. 5% η επιχείρηση θα έπρεπε να πληρώνει τόκους κάθε χρόνο περί τα 10 εκατ. δολάρια. Περισσότερα από όσα θα ήταν  δηλ. τα μεικτά της κέρδη.

Οι τράπεζες και οι επενδυτές (διαχειριστές κεφαλαίων) που δουλεύουν με κριτήρια ρίσκου απόδοσης όταν έχουν ένα συνολικό χρέος 3 φορές πάνω από τον κύκλο εργασιών είναι διστακτικές στο να δανείσουν τόσο κράτη όσο και επιχειρήσεις. Φοβούνται μη χάσουν. Προτιμούν να αγοράζουν μετοχές δημιουργώντας "φούσκες" στα χρηματιστήρια.

Το γεγονός πως η κατανάλωση σε όλον τον κόσμο επιδοτείται με φρεσκοτυπωμένο χρήμα αυξάνει με μη βιώσιμο τρόπο την κατανάλωση και τα κέρδη των επιχειρήσεων. Αυτός είναι ο λόγος που παρά τον τριπλασιασμό του S&P 500 σε 7 χρόνια ο δείκτης P/E που μετρά το ύψος των κερδών είναι κοντά στο 20.  Οι επιχειρήσεις της Wall Street από την άλλη αφού έχουν πρόσβαση σε φθηνό χρήμα αλλά δεν έχουν λόγο να επενδύσουν στην παραγωγή γιατί η ζήτηση έχει πιάσει ταβάνι, αγοράζουν τις μετοχές τους για να ανεβάσουν ή να συντηρήσουν την υψηλή αξία.

Όλα αυτά έχουν δημιουργήσει μια "φούσκα" που περιμένει μια τυχαία αφορμή για να σκάσει. Όταν σκάσει θα αποκαλυφθεί η "βόμβα" του χρέους και οι συνέπειες δεν μπορούν να προσδιοριστούν.

Η Κίνα

Η Κίνα που μέχρι πρόσφατα εθεωρείτο παγκόσμιος δανειστής από 150% του ΑΕΠ που ήταν το χρέος της το 2008, το 2015 το έχει φτάσει στο 300%. 

Εφαρμόζοντας  μια πολιτική δημιουργίας ζήτησης και θέσεων εργασίας κατάφερε σε 7 χρόνια αυτό που οι δυτικές οικονομίες το κατάφεραν σε 30. Το 2015 η Κίνα είχε ανάπτυξη 6,7% τη χαμηλότερη δηλ. στα τελευταία 25 χρόνια.

Αν ο Τραμπ ορθώσει μέτρα προστασίας απέναντι στις κινέζικες εξαγωγές η Κίνα θα εκραγεί με ανυπολόγιστες συνέπειες για την ίδια και τον κόσμο.

Ο Ντόναλντ Τραμπ σωστά πιστεύει πως οι χρηματιστηριακές αγορές είναι σε κατάσταση "φούσκας". Ο ίδιος αντί της ποσοτικής χαλάρωσης φαίνεται να προτείνει ένα πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων για έργα υποδομής ύψους 1 τρισ. δολαρίων σε 10 χρόνια. Έτσι υπολογίζει πως τα χρήματα δεν θα γίνουν μπόνους των χρηματιστών και των τραπεζικών στελεχών αλλά θέσεις εργασίας για παραγωγικές δραστηριότητες.

Ονομαστικά το 1 τρισ. δολ. φαίνεται μεγάλο ποσό. Αν οι ΗΠΑ έχουν ΑΕΠ 17 τρισ. δολάρια το 1 είναι το 1/17. Αναλογικά, αν η Ελλάδα έχει  ΑΕΠ 180 δισ. ευρώ το 1/17 είναι 9-10 δισ. ευρώ περίπου. Περί τα 10 δισ. ευρώ στοίχησαν στη δεκαετία μέχρι το 2005 όλα τα μεγάλα έργα. Τα μεγάλα έργα είχαν συνεισφορά στην οικονομική ανάπτυξη, αλλά μικρότερη από αυτήν που πέτυχε η αύξηση του κρατικού και ιδιωτικού δανεισμού λόγω των χαμηλών επιτοκίων ευρώ.

Με λίγα λόγια το πρόγραμμα Τραμπ - ανάπτυξης μέσω δημοσίων επενδύσεων - είναι αμφίβολο αν θα καταφέρει να συμμαζέψει την αμερικάνικη οικονομία, ενώ από την άλλη πλευρά η ποσοτική χαλάρωση έχει φτάσει στα όριά της. Αν σκάσει η "φούσκα" των αγορών πράγμα που γίνεται κάθε 7-10 χρόνια, λόγω του υψηλού χρέους το κραχ θα πάρει μεγάλες διαστάσεις.

Η  αύξηση της ξενοφοβίας, του λαϊκισμού και του εμπορικού προστατευτισμού παγιδεύει τους ηγέτες έναντι των κοινωνιών τους με τρόπο που εύκολα ένας εμπορικός ή ένας νομισματικός ή ανταγωνισμός επιτοκίων μπορεί να κλιμακωθεί σε "θερμή" αντιπαράθεση. Οι ιστορικοί φέρουν σαν παράδειγμα τον Α΄ Π.Π. όπου στα καλά καθούμενα η δολοφονία ενός πρίγκιπα στο Σεράγεβο έγινε αφορμή για έναν παγκόσμιο πόλεμο.

Το χρέος είναι ένα σημαντικό πρόβλημα και η ανεξέλεγκτη πορεία του μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες καταστάσεις. Κατά το παρελθόν όλοι οι μεγάλοι πόλεμοι είχαν σαν φόντο το υψηλό χρέος. Φαίνεται πως για τις εξουσίες ο πόλεμος είναι ένας προσιτός τρόπος να τιθασεύσουν το αδιέξοδο της αναπροσαρμογής του βιοτικού επιπέδου των κοινωνιών προς τα κάτω σε περιόδους αποδανειοποίησης.

Στο χρέος, προσθέστε και το δημογραφικό της Δύσης, συν τις πιέσεις από τη μαζική μετανάστευση από τρίτες φτωχές χώρες και θα έχετε ένα εκρηκτικό μείγμα.

 Του Κώστα Στούπα

11/11/2016

http://www.capital.gr/o-kostas-stoupas-grafei/3168796/i-bomba-metra-antistrofa-tik-tak