Πώς καταστρέψαμε την πρωτογενή μας παραγωγή και πώς θα αναστήσουμε το ελληνικό brand name
Το 1980 το ποσοστό της πρωτογενούς παραγωγής στο ΑΕΠ ήταν 25% και της μεταποίησης 15%. Το 1983 τα ποσοστά έγιναν 19% και 14% αντίστοιχα. Το 1987, 11% και 15% αντίστοιχα. Εκεί παρέμειναν μέχρι το 2000. Μετά σιγά-σιγά άλλαξαν και σήμερα είναι πρωτογενής 3% και μεταποίηση 6%. Δηλαδή, τη δεκαετία 1981-1990 σημειώθηκε ραγδαία πτώση του ΑΕΠ της γεωργίας με μέσο ετήσιο ρυθμό -7,8%, τάση που αναστράφηκε μερικά την περίοδο 1991-1999, οπότε σημειώθηκε μέση ετήσια αύξηση 2,6%. Συνολικά όμως, για τη 19ετία ‘80-’99, η μέση ετήσια μεταβολή του ΑΕΠ του πρωτογενούς τομέα κινήθηκε στα επίπεδα του -3,0%, καθορίζοντας την πτωτική τάση του τομέα.
Λένε πολλοί σήμερα: E και; Και τι έγινε;
Διαβάστε χαρακτηριστικά από μια ομιλία του υπουργού Γεωργίας Στέφανου Τζουμάκα στο ΙΣΤΑΜΕ το 1998: Έλεγε ο Τζουμάκας: «Φέτος ο προϋπολογισμός είναι 15 τρισεκατομμύρια. Απ' αυτά έχουμε τα δέκα. Τα δέκα θα τα διαθέσουμε ως εξής: τρία τρισεκατομμύρια για χρεολύσια από τα προηγούμενα δάνεια του κράτους, τρία τρισεκατομμύρια για τόκους των δάνειων αυτών. Έξι, λοιπόν, τρις για χρεολύσια και τόκους, που δανείζονταν οι προηγούμενες κυβερνήσεις και έδιναν μέσα από το κράτος ενισχύσεις. Τρία τρισεκατομμύρια θα πάνε για μισθούς και για συντάξεις στο Δημόσιο. Και θα μείνει ένα τρισεκατομμύριο για να κάνει πολιτική η κυβέρνηση στην παιδεία, στην εκπαίδευση, στον πολιτισμό, στα δημόσια έργα, σε όλες τις άλλες δραστηριότητες, στην άμυνα. Σε ό,τι άλλο διαμορφώνεται στο ελληνικό κράτος.Και επειδή δεν μπορούμε με ένα τρισεκατομμύριο να κάνουμε πολιτική, θα δανειστούμε άλλα πέντε τρισεκατομμύρια σε ομόλογα, σε συνάλλαγμα, για να μπορέσουμε να εκτελέσουμε τον προϋπολογισμό».
Αυτή ήταν η συνταγή για πολλά χρόνια μετά το 1980 έως και το 2009 που έσκασε η φούσκα της «ανάπτυξης», με προεξάρχουσα την εγκληματική κατάσταση της περιόδου Καραμανλή 2003-2008, όπου μας ξετίναξε. Μπορεί όμως να γίνει κάτι σε αυτό που λέμε Παραγωγική Ανασυγκρότηση της πατρίδας μας; Αξίζει να δούμε λίγα στοιχεία που τα έχουμε ξαναγράψει σε διάφορα άρθρα αυτά τα χρόνια.
Η Ελλάδα από τη στιγμή που έγινε κράτος το 1827 και για περίπου 100 χρόνια ζούσε σχεδόν από ένα προϊόν. Τη σταφίδα. Με αυτή μεγάλωσαν και σπούδασαν σχεδόν τέσσερις γενιές. Η σταφίδα κάλυπτε το 50% των εξαγωγών μας ως χώρα, συνολικά. Δηλαδή αν υποθέσουμε ότι σήμερα που οι εξαγωγές μας είναι 27 δις ευρώ, σαν να έχουμε εξαγωγές σταφίδας 13,5 δις. Ενημερωτικά φέτος κλείσαμε με εξαγωγές σταφίδας 39 εκατ. ευρώ.
Το 2000 η χώρα είχε 60 νηματουργεία και παρήγαγε νήμα από βαμβάκι το οποίο το έκανε ρούχα. Σήμερα υπάρχει μόνο ένα νηματουργείο μεγάλο, ο Επίλεκτος στα Φάρσαλα. Το βαμβάκι μας εξάγεται στην Τουρκία κυρίως, παίρνουν οι αγρότες 350 εκατ. ευρω, γίνεται εκεί νήμα και το εισάγουμε πληρώνοντας 1,5 δισ., και τα ρούχα του Ελληνικού Στρατού φτιάχνονται στα Άδανα της Τουρκίας. Αυτό έγινε. Αυτή τη χώρα φτιάξαμε και καλούμαστε όλοι μας να την αλλάξουμε. Και την καταταντήσαμε έτσι με σειρά εγκληματικών πολιτικών για τη ανάπτυξη μετά το 1980.
Η χώρα μας είναι η δεύτερη σε βιοποικιλότητα στον πλανήτη, με αποτέλεσμα οι παραγωγές της να έχουν μεγάλη ιδιαιτερότητα άρα και ποιότητα. Η διεθνοποιημένη αγορά έχει οδηγήσει (όλο και περισσότερο) την πρωτογενή παραγωγή σε μια κατεύθυνση συμπίεσης του κόστους, κυρίως μέσα από πρακτικές μη ασφαλούς παραγωγής και αναζήτησης πρώτων υλών που εξυπηρετούν την μαζική βιομηχανία τροφίμων.
Η Ελλάδα, σαν μια περιοχή πρωτογενούς παραγωγής, δεν μπορεί να ανταγωνιστεί με όρους μαζικής φτηνής, παραγωγής, γιατί το μέγεθός της δεν επιτρέπει την μετάβαση σε τέτοιου είδους εκμεταλλεύσεις. Το πλεονέκτημά της (υπήρξε και οφείλει να συνεχίσει να υπάρχει) ήταν οι μικρές παραγωγές που με κόπο, μεράκι και σεβασμό στον άνθρωπο μπορούσε να αντλήσει από το χώμα της. Η Ελληνική γη και οι άνθρωποι της απόλυτα συμφιλιωμένοι με το κοινό τους μέλλον μπορούν να παράγουν καταπληκτικά προϊόντα.
Από τα 27 δισ. ευρω εξαγωγές της Ελλάδος το 2014, τα 10 δις είναι ορυκτέλαια τα οποία προκύπτουν από το πετρέλαιο που εισάγουμε, 5 δισ. προϊόντα πρωτογενούς παραγωγής από τα οποία 1 δις ψάρια (είμαστε πρώτοι σε εξαγωγές τσιπούρας και λαβρακιού στον κόσμο), 4 δις τρόφιμα, 1 δις γενόσημα φάρμακα. Δηλαδή το 35 % των εξαγωγών μας αφορούν την γη. Άρα η απάντηση στην ερώτηση και τι έγινε που η Ελλάδα έχει συρρικνώσει την παραγωγή της, είναι σαν να απεμπολούν οι Άραβες το πετρέλαιο.
Μερικοί «έξυπνοι» σύμβουλοι προσπαθούν να πείσουν τους ιθαγενείς ότι θα βγούν από την κρίση με τη δημιουργία start-ups, τους λένε όμως τη μισή αλήθεια. Οι νεοφυείς επιχειρήσεις, Ελληνιστί (τον όρο start-up τον άκουσα σε ένα συνέδριο στην Καλαμπάκα το 1995), είναι διέξοδος φυσικά. Σε ποιο τομέα όμως; Στην πληροφορική; Η μήπως στην μικροηλεκτρονική;
Όχι κύριοι σύμβουλοι επιχειρήσεων. Η σύγχρονη γεωργία μικρών χωρών όπως η Ελλάδα απαιτεί μικρές παραγωγές εξειδικευμένων προϊόντων τα οποία:
- Είτε θα χρησιμοποιηθούν ως πρώτη ύλη για την παραγωγή καινοτόμων, μοναδικών τροφίμων, ελκυστικών στον καταναλωτή, ικανών να εξαχθούν στην παγκόσμια αγορά
- Είτε θα εξαχθούν ως έχουν, ως μοναδικά ελληνικά προϊόντα, ύστερα από μία βασική επεξεργασία (όπως καθαρισμός), και κατάλληλα συσκευασμένα με βάση τις διεθνείς προδιαγραφές.
Και στις δύο περιπτώσεις επιτυγχάνεται η παραγωγή τελικού διατροφικού, μοναδικού, Ελληνικού προϊόντος το οποίο θα πωληθεί στην διεθνή αγορά ως Greek brand name, με υψηλή προστιθέμενη αξία, και συνεπώς με υψηλή τιμή τέτοια που να εξασφαλίζει τελικά ικανοποιητικό εισόδημα σε όλους τους εμπλεκόμενους στην διαδικασία συμπεριλαμβανομένων και των γεωργών.
Ένα παράδειγμα: Ένα μεγάλο μέρος του Ελληνικού ελαιολάδου έχει τέτοια περιεκτικότητα σε φαινόλες, οι οποίες του επιτρέπουν να έχει ισχυρισμό υγείας ότι προστατεύει από την οξείδωση της χοληστερόλης και βοηθά στην υγεία των αγγείων. Όμως μόνο ελάχιστο μέρος του τυποποιείται έτσι, για να πουλιέται ως φάρμακο σε φαρμακεία και ακριβά καταστήματα στο εξωτερικό. Χαρακτηριστικά ένα τέτοιο ελαιόλαδο με ισχυρισμό υγείας πουλιέται πάνω από 80 ευρώ το κιλό, σήμερα σε πολλά σημεία στην Νέα Υόρκη.
Μια τέτοια παρέμβαση θα σήμαινε έσοδα για τον παραγωγό περίπου 1,5 δις. Δηλαδή 10 φορές περισσότερα από ότι βγάζει τώρα.
Πότε επιτέλους θα ξεκινήσει αυτή η συζήτηση ντε;
29/11/2016
Δημήτρης Κουρέτας,
καθηγητής Βιοχημείας-Βιοτεχνολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, πρώην αναπληρωτής Πρύτανης.
http://www.liberal.gr/arthro/96652/apopsi/arthra/pos-katastrepsame-tin-protogeni-mas-paragogi-kai-pos-tha-anastisoume-to-elliniko-brand-name.html
ΣΧΕΤΙΚΑ
Στα Σέρρας η Ελλάδα αναστενάζει
Ο Νομός Σερρών είναι ένας Νομός με καταπληκτικές δυνατότητες ανάπτυξης. Είναι δεύτερος σε ποσότητα αγροτικής παραγωγής στη χώρα και λογικά θα περίμενε κανείς να έχει και εργοστάσια μεταποίησης αλλά και σχολές σχετικές με τα γεωπονικά αντικείμενα είτε ΑΕΙ είτε ΤΕΙ. Ούτε το πρώτο συμβαίνει ούτε το δεύτερο.
Όσον αφορά στο πρώτο, η βιομηχανική ντομάτα έχει σχεδόν λήξει, το καταπληκτικό προϊόν η πατάτα Βροντούς, δεν είναι καν ΠΟΠ ούτε ΠΓΕ. Το κεράσι της περιοχής Γαζώρου (έξω από τη Ν. Ζίχνη) έχει καταπληκτική ποιότητα αλλά πουλιέται χύμα στο δρόμο τους μήνες Μάιο και Ιούνιο, λες και είμαστε στην Αφρική. Με ομπρέλες στημένες κάτω από τον ήλιο, δίπλα στο δρόμο προς τη Δράμα, σχεδόν τσάμπα. Η μεταποίησή του σε γλυκό, σε μαρμελάδα που θα παράγεται βράζοντας κάτω από ειδικές συνθήκες σε χαμηλή πίεση, δημιουργώντας μαρμελάδα με ισχυρισμό υγείας ειδική για κάποιες ομάδες ασθενών, είναι ό,τι πιο απλό θα μπορούσε να πει κανείς για τα προϊόντα της περιοχής. Με τιμή 5 φορές πάνω από τη συμβατική.
Το 2007, είχαμε δημοσιεύσει μια μελέτη που αποδείκνυε ότι η φλούδα των φασολιών της Βροντούς Σερρών, λόγω του κλίματος που παράγονται, περιέχει ουσίες που προστατεύουν το DNA από βλάβες από την υπεριώδη ακτινοβολία, και είχαμε παρουσιάσει στην Νομαρχία τότε μια πρόταση που με πολύ λίγα χρήματα θα φτιαχνόταν μια μικρή μονάδα που θα φτιάχνει κρέμες για τον ήλιο, οι οποίες θα πήγαιναν στα φαρμακεία του Νομού αρχικά, και αργότερα σε όλο τον κόσμο. Όταν είχα πάει να την παρουσιάσω στον υπεύθυνο αντινομάρχη, με κοίταζε σαν να ήμουν εξωγήινος.
Το υπόγειο υδατικό πεδίο της περιοχής Νιγρίτας και Ηράκλειας έχει μια ιδιοτυπία που συναντάται μόνο εκεί από όλη την Ευρώπη. Είναι θερμό το νερό και ταυτόχρονα έχει διοξείδιο του άνθρακα. Αυτό το κάνει ιδανικό για καλλιέργεια ενός φύκους που γνωρίζουμε ως διαιτητικό προϊόν, και το οποίο καλλιεργείται σε λίγα μέρη σε όλο τον κόσμο. Της Σπιρουλίνας. Η χαρτογράφηση πριν αρκετά χρόνια της περιοχής έδειξε ότι υπάρχει υδατικό δυναμικό για καλλιέργεια χιλίων στρεμμάτων σε ειδικές δεξαμενές. Σήμερα, 30 χρόνια μετά, καλλιεργούνται μόνο δέκα στρέμματα.
Οι προσπάθειες να γίνουν οργανωμένες καλλιέργειες σπιρουλίνας στον Νομό απέτυχαν για αστείους λόγους. Από την εμπορία σπιρουλίνας που θα παραγόταν από όλη την καλλιεργούμενη έκταση, το κέρδος για τον παραγωγό υπολογίστηκε ότι θα ήταν περίπου 200 εκατ. ευρώ. Επίσης όταν ήταν υφυπουργός Παιδείας ο βουλευτής Σερρών Γιάννης Ανθόπουλος, του είχα δώσει ο ίδιος μελέτη για αυτά, καθώς επίσης και για τη δημιουργία πρότυπων θερμοκηπίων για κηπευτικά με το ζεστό νερό της περιοχής. Ακόνη περιμένω την απάντηση.
Οι χώρες που πέρασαν κρίση παρόμοια με της Ελλάδος, φρόντισαν να χτίσουν σχολές που είχαν σχέση με το περιφερειακό ΑΕΠ κάθε περιοχής, ούτε ώστε οι τοπικές εταιρείες να εκμεταλλεύονται την παραγόμενη γνώση, αλλά και τα παιδιά που θα σπούδαζαν να έβρισκαν δουλειά στον τόπο τους και να βοηθούσαν έτσι την ανάπτυξη. Έτσι θα περίμενε κανείς οι Σέρρες να έχουν σχολές σχετικές με την αγροτική ανάπτυξη. Αντί αυτού έχουν σχολές γυμναστών, γραφιστών και χαρτογράφων. Κανείς δεν πείραξε τόσα χρόνια το παρασιτικό μοντέλο ανάπτυξης. Κανείς. Οι τοπικοί βουλευτές ήταν για άλλα πράγματα. Ελπίζω τώρα με την κρίση να αλλάξουν.
Η μπουγάτσα των Σερρών, γνωστή παντού, αρκείται σε γιορτές μπουγάτσας στην πόλη και σε αρκετά μπουγατσατζίδικα ανά τη χώρα, με την επωνυμία «Σερραίος», που ανάθεμα αν έχει σχέση με τις Σέρρες. Εδώ και λίγα χρόνια υπάρχει μια νέα κατηγορία πιστοποιημένων προϊόντων εκτός από ΠΟΠ, ΠΓΕ. Τα λεγόμενα ΕΠΙΠ (Εγγυημένα Παραδοσιακά Ιδιότυπα Προϊόντα). Σε αυτά κατοχυρώνεται η συνταγή. Ελπίζω κάποτε να ξυπνήσουν οι τοπικοί επιχειρηματίες και οι άρχοντες. Το ίδιο ισχύει και για τον ακανέ Σερρών, ένα παραδοσιακό γλύκισμα που μοιάζει με κουραμπιέ.
Αυτή η μικρή ιστορία όπως η σημερινή των Σερρών, υπάρχει σχεδόν σε κάθε τόπο της πατρίδας μας. Θα ήθελα πολύ να μπορούσα να πάω και την διαβάσω στους νέους αγρότες που στέκουν στα μπλόκα. Και να τους πω: Ξυπνήστε. Ρίξτε μαύρο σε όσους σας κλέβουν τη στράτευση. Υπάρχει καιρός. Και άνθρωποι να σας βοηθήσουν.
Αναληρωτή Υπουργέ Αγροτικής Ανάπτυξης από τας Σέρρας, πάρτε πρωτοβουλίες.
8 Φεβρουαρίου 2016
Δημήτρης Κουρέτας,
καθηγητής Βιοχημείας-Βιοτεχνολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, πρώην αναπληρωτής Πρύτανης.
http://www.liberal.gr/arthro/32115/oikonomia/agrotiki-oikonomia/sta-serras-i-ellada-anastenazei.html