Η τύχη της Ευρώπης στα χέρια της «Συμμορίας των 4». Τι σχεδιάζουν ΒΕΡΟΛΙΝΟ, ΠΑΡΙΣΙ, ΡΩΜΗ και ΜΑΔΡΙΤΗ.
Το κάστρο των Βερσαλιών, όπου συναντήθηκαν την περασμένη Δευτέρα οι ηγέτες των τεσσάρων ισχυρών της Ε.Ε., έχει τη δική του ιστορία. Ο Μπαλζάκ, για παράδειγμα, το έχει χαρακτηρίσει ως «νοσοκομείο όλων των ένδοξων στιγμών της Γαλλίας».
Ο Κάιζερ Γουλιέλμος ο Πρώτος το είχε επιλέξει, το 1871, για να ανακηρυχθεί αυτοκράτορας της Γερμανίας, μετά την επικράτησή του επί των Γάλλων. Κι αυτοί, με τη σειρά τους, σχεδόν μισόν αιώνα αργότερα, το 1919, επέλεξαν την ίδια τοποθεσία προκειμένου να υπογράψουν τη περίφημη Συνθήκη των Βερσαλιών, με την οποία επισφραγίστηκε η ήττα των Γερμανών στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο -ταυτόχρονα, όμως, άνοιξε ο δρόμος για την άνοδο του Αδόλφου Χίτλερ στην εξουσία και το ξέσπασμα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου.
Προφανώς, τίποτε από τα παραπάνω δεν αρκεί για να συμπεράνουμε ότι οι «4» έγραψαν για ακόμη μια φορά ιστορία στις Βερσαλίες. Παρ' όλα αυτά, ουδείς δικαιούται να υποτιμήσει τα όσα συζητήθηκαν και συμφωνήθηκαν καταρχήν στο περίφημο κάστρο. Διότι εκεί, κατέστη πλέον σαφέστερο από ποτέ ότι κλείνει μια σελίδα στην ιστορία της «ευρωπαϊκής ενοποίησης» -και ταυτόχρονα, ανοίγει μια νέα, το βασικό περίγραμμα της οποίας θα μάθουμε στην επικείμενη σύνοδο της Ρώμης, στις 25 Μαρτίου, η οποία θα πραγματοποιηθεί ακριβώς 60 χρόνια μετά την ίδρυση της ΕΟΚ.
«Ενότητα δεν σημαίνει ομοιομορφία», δήλωσε την περασμένη Δευτέρα ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ και οικοδεσπότης της συνάντησης των «4», παρουσιάζοντας το σκεπτικό που κυριάρχησε στις συζητήσεις τους. «Μια Ευρώπη των διαφορετικών ταχυτήτων θα προσκαλεί και δεν θα αποκλείει», διευκρίνισε, από την πλευρά της, η μοναδική κυρία της συνάντησης, η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ. Ανάλογες φράσεις και επιχειρήματα χρησιμοποίησαν και οι άλλοι δύο παρευρισκόμενοι, οι πρωθυπουργοί της Ιταλίας και της Ισπανίας, Πάολο Τζεντιλόνι και Μαριάνο Ραχόι.
Τι μας είπαν, δηλαδή, οι ηγέτες των ισχυρών της Ευρώπης σε απλά ελληνικά και με βάση την κοινή λογική; Ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες (και όχι μόνο) πρέπει να ξεχάσουν την Ευρώπη που γνώρισαν (ή φαντάστηκαν).
Ότι το μοντέλο που οικοδομήθηκε με βάση τη Συνθήκη της Ρώμης, εδώ και 60 χρόνια, είναι πλέον μη λειτουργικό και δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τους συσχετισμούς της νέας εποχής. Ότι η ευρωπαϊκή ενοποίηση δεν μπορεί πλέον να τους περιλαμβάνει όλους και μάλιστα ισότιμα. Ότι αν και δεν έχουν πρόθεση να διαλύσουν την Ε.Ε. και την Ευρωζώνη, από εδώ και στο εξής δεν θα παίρνουν όρκο στο όνομά τους. Και ότι, τέλος, παρά το γεγονός ότι οι «ταχύτητες» δεν καταργούν τις υπάρχουσες συνθήκες (μέχρι να ψηφιστούν νέες...), είναι αυτές που θα καθορίζουν ουσιαστικά το τέμπο των εξελίξεων και όχι το ανελαστικό θεσμικό πλαίσιο που ίσχυε μέχρι σήμερα.
Έτσι, μετά την «ευελιξία» στην αγορά εργασίας και τις πάσης φύσης «συμμαχίες των προθύμων», ήρθε η ώρα και της Ε.Ε. να κινηθεί προς την ίδια κατεύθυνση, προκειμένου να αποφύγει το καταστροφικό πέρασμα ανάμεσα στη Σκύλλα των παράλληλων κρίσεων και τη Χάρυβδη του (ευρωπαϊκού και διεθνούς) ανταγωνισμού. Βαδίζουμε χώρια, χτυπάμε μαζί -αυτό θα μπορούσε, με άλλα λόγια, να είναι το μήνυμα που προσπάθησε να μας μεταφέρει ο Ολάντ, δανειζόμενος τη... λενινιστική λογική.
Διότι μιας και διαπιστώνεται στην πράξη ότι είτε δεν μπορούν είτε δεν θέλουν οι πάντες να χωρέσουν κάτω από την ίδια σκέπη και να φέρουν κοινή ταυτότητα, είναι προτιμότερο να συμμαχούν όσοι συμφωνούν, εκεί που συμφωνούν.
Δημιουργώντας, έτσι, κύκλους οι οποίοι δεν θα είναι ομόκεντροι και με διαφορετικές διαμέτρους, αλλά θα τέμνονται, με αποτέλεσμα να υπάρχουν δύο ή περισσότερες κοινές επιφάνειες -ήτοι, πολιτικές συγκλίσεις.
Αυτό, φυσικά, κάθε άλλο παρά απλό θα είναι στην πράξη. Ήδη, αρκετοί «μικρομεσαίοι» έχουν αρχίσει να... κλωτσούν απέναντι στα συγκεκριμένα σχέδια και αναζητούν ήδη τις δικές τους «ταχύτητες» και συμμαχίες με άλλους πόλους -όπως τη Βρετανία που αποχωρεί ή τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ που επιστρέφουν στην Ευρώπη. Τα όσα συνέβησαν στη Σύνοδο Κορυφής της Πέμπτης είναι, αν μη τι άλλο, αποκαλυπτικά: Με αφορμή την άρνησή της να δεχθεί την ανανέωση της θητείας του Ντόναλντ Τουσκ στην προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η Πολωνία (ηγέτιδα δύναμη της Ομάδας του Βίζεγκραντ) έθεσε βέτο στο κείμενο συμπερασμάτων, καταγγέλλοντας δημοσίως την υποταγή της Ε.Ε. στα συμφέροντα και τις επιδιώξεις του Βερολίνου -επαναλαμβάνοντας, ουσιαστικά, τις δηλώσεις του Τραμπ και των συνεργατών του!
Αυτό, βεβαίως, δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα, καθώς οποιοσδήποτε θα μπορούσε ευλόγως να αμφισβητήσει όχι τις προθέσεις, αλλά τη δυνατότητα της «Συμμορίας των 4» (για να δανειστούμε έναν όρο από την εποχή του... Μάο) να επιβάλουν και να δρομολογήσουν τις μεγάλες τομές που έχουν προαναγγείλει. Κι αυτό διότι όλοι τους, στον ένα ή τον άλλο βαθμό, βρίσκονται ήδη στην έξοδο ή αμφισβητούνται έντονα στο εσωτερικό των χωρών τους.
Ο Ραχόι, για του λόγου το αληθές, ηγείται μιας κυβέρνησης μειοψηφίας που μπορεί να ανατραπεί ανά πάσα στιγμή. Ο Τζεντιλόνι είναι, ουσιαστικά, υπηρεσιακός πρωθυπουργός. Ο Ολάντ έχει προαναγγείλει ότι αποσύρεται, έστω και προσωρινά, από την πολιτική. Όσο για τη Μέρκελ, ακόμη κι αν καταφέρει να επικρατήσει των Σοσιαλδημοκρατών του Σουλτς στις εκλογές του Σεπτεμβρίου (η διαφορά τους είναι οριακή, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις), δεν είναι βέβαιο ότι θα παραμείνει καγκελάριος.
Ίσως γι' αυτό, επειδή μέσα στους επόμενους έξι μήνες και τις κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις που θα διεξαχθούν πολλά μπορεί να αλλάξουν, οι τελικές αποφάσεις θα ληφθούν αργότερα. Το έδαφος, όμως, για τις μεγάλλες αλλαγές προετοιμάζεται από τώρα και αφορά τους πάντες, μικρούς και μεγάλους, μέλη και μη του ευρώ.
Του Γιώργου Παυλόπουλου
13/3/2017
http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=26511&subid=2&pubid=114546107
Από τη Ρώμη στο Μάαστριχτ με κατάληξη τις Βερσαλλίες
Κανονικά, ο Μάρτιος θα έπρεπε να είναι μήνας γιορτής για την Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς στις 25 του μηνός συμπληρώνονται 60 χρόνια από την ιδρυτική συνθήκη της Ρώμης. Ωστόσο, η εποχή που διανύουμε είναι οτιδήποτε άλλο από κανονική και η ατμόσφαιρα θυμίζει λιγότερο πάρτι γενεθλίων και περισσότερο θάλαμο εντατικής θεραπείας. Στις 15 Μαρτίου, ανοίγουν οι κάλπες της Ολλανδίας, με τις δημοσκοπήσεις να φέρουν το ακροδεξιό, αντι-Ε.Ε. κόμμα του Χερτ Βίλντερς σε μία από τις δύο πρώτες θέσεις. Εντός του μηνός, η Τερέζα Μέι θα πατήσει το κουμπί για την έναρξη της αντίστροφης μέτρησης που οδηγεί στο Brexit.
Η αναζήτηση θαυματουργού ελιξηρίου για την πάσχουσα Ε.Ε. ήταν το αντικείμενο της τετραμερούς συνάντησης κορυφής Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας και Ισπανίας, την περασμένη Δευτέρα, στις Βερσαλλίες. Ο οικοδεσπότης, Φρανσουά Ολάντ, πίστεψε ότι το βρήκε στην περίφημη «Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων» – μια ιδέα που διατυπώθηκε για πρώτη φορά από τον Γερμανό καγκελάριο Βίλι Μπραντ το 1974. «Σήμερα, αυτή η ιδέα είναι αναγκαία, αν δεν θέλουμε η Ε.Ε. να εκραγεί», είχε προειδοποιήσει με συνέντευξή του στην εφημερίδα Le Monde ο Γάλλος πρόεδρος.
Το άτυπο κουαρτέτο των Βερσαλλιών συντάχθηκε με αυτή την ιδέα. Είναι αμφίβολο, όμως, αν έστω και ένας εκ των τεσσάρων ηγετών θα επιβιώσει πολιτικά για να την υλοποιήσει. Ο Ολάντ φεύγει από το Ελιζέ τον Μάιο, η Μέρκελ τα έχει βρει δύσκολα με τον Σουλτς ενόψει των εκλογών του Σεπτεμβρίου, ο Ραχόι ηγείται κυβέρνησης μειοψηφίας που διατηρείται στη ζωή μόνο χάρη στην ανοχή των Σοσιαλιστών και ο Τζεντιλόνι δεν ξέρει αν βγάλει, ως πρωθυπουργός, το 2017 ή αν υποχρεωθεί να βαδίσει σε εκλογές, που είναι πιθανό να δώσουν τη νίκη στο αντιευρωπαϊκό κόμμα του Μπέπε Γκρίλο.
Την περιρρέουσα απαισιοδοξία απηχούσε και η πρόσφατη παρουσίαση της «Λευκής Βίβλου» του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ για το μέλλον της Ε.Ε. Ο πρόεδρος της Κομισιόν είχε ήδη γνωστοποιήσει ότι δεν θα επιδιώξει ανανέωση της θητείας του, προσθέτοντας με πικρό χιούμορ ότι αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του στην προετοιμασία της εξόδου μιας μεγάλης χώρας–μέλους, επομένως η δουλειά του δεν φαίνεται να έχει πολύ μέλλον. Πάντως, η επιλογή του να πετάξει το μπαλάκι στις εθνικές κυβερνήσεις, παρουσιάζοντάς τους πέντε εναλλακτικά σενάρια, που ξεκινούσαν από τη συρρίκνωση της Ε.Ε. σε απλή κοινή αγορά και έφταναν μέχρι τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, προκάλεσε πολλές επικρίσεις. Απαντώντας, ο συνήθως ψύχραιμος Γιούνκερ εξερράγη, για να αναφωνήσει από το βήμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου: «Merde! Τι θέλετε επιτέλους να κάνουμε;» – μια στιγμή που μιλάει όσο χίλιες λέξεις για την κατάσταση πραγμάτων και πνευμάτων στις Βρυξέλλες. Αλλά και σε επίπεδο κοινής γνώμης η εικόνα δεν είναι καλύτερη. Πρόσφατη έρευνα της Ipsos έδειξε ότι το 77% των Ισπανών, το 65,5% των Γάλλων, το 64% των Ιταλών και το 59% των Γερμανών δεν εμπιστεύονται τους πολυεθνικούς θεσμούς.
Ενεση αισιοδοξίας
Σε αυτό το φόντο, Ολάντ και Μέρκελ, με την προσθήκη των Τζεντιλόνι και Ραχόι, προσπάθησαν να δώσουν μια ένεση αισιοδοξίας με την προοπτική της «Ευρώπης των πολλών ταχυτήτων». Δεν πρόκειται βέβαια για κάτι καινούργιο, αφού η Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων υπάρχει ήδη με τη μορφή της Ευρωζώνης και της Σένγκεν. Ενισχυμένες συνεργασίες κατά θέμα, ανοιχτές σε όλους τους «προθύμους», προβλέπονται από τις συνθήκες της Ε.Ε. Αλλά ο σχηματισμός ενός κλειστού «πυρήνα» ηγεμονικών κρατών–μελών, με τον εξοστρακισμό των πιο αδύναμων μεσογειακών και ανατολικών χωρών σε μια περιφέρεια «δεύτερης ταχύτητας» θα προκαλούσε διαλυτικές τάσεις, όπως ήδη έδειξαν οι αντιδράσεις της Βαρσοβίας και της Βουδαπέστης στη σύνοδο των Βερσαλλιών.
Μια νέα ώθηση θα μπορούσε να δοθεί με την προώθηση της κοινής ευρωπαϊκής άμυνας. Η ειρωνεία της Ιστορίας είναι ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση προβλεπόταν αρχικά να ξεκινήσει όχι ως (οικονομική) ΕΟΚ, αλλά ως στρατιωτικο-πολιτική ένωση (ΕΑΚ), μόνο που το περίφημο Σχέδιο Πλεβέν απορρίφθηκε, το 1952, από το Κοινοβούλιο της Γαλλίας – μια ιστορική επιλογή για την οποία σήμερα το Παρίσι μετανιώνει πικρά.
Το ερώτημα είναι πώς θα δικαιολογηθεί στους λαούς της Ευρώπης η δαπανηρή στρατιωτικοποίηση του ευρωπαϊκού σχεδίου, σε καιρούς διαρκούς λιτότητας και μαζικής ανεργίας, όταν μάλιστα δεν υπάρχει άμεση εξωτερική απειλή. Αν ο αντιευρωπαϊσμός εξαπλώνεται στην ήπειρο δεν είναι γιατί έλειψε ο ευρωπαϊκός στρατός, αλλά γιατί η σημερινή Ευρώπη δεν είναι, καιρό τώρα, η «κοινωνική» ΕΟΚ της Ρώμης, αλλά η μονεταριστική Ε.Ε. του Μάαστριχτ. Οσο για τον τελευταίο σταθμό αυτής της ιστορικής διαδρομής, τις Βερσαλλίες, μάλλον δεν προκαλεί ευχάριστους συνειρμούς.
Ο εφιάλτης Λεπέν και το «ροζ» σενάριο
Ενδεχόμενη νίκη της Μαρίν Λεπέν στις προεδρικές εκλογές των 23ης Απριλίου και 7ης Μαΐου θα ήταν, πιθανότατα, η χαριστική βολή στην Ε.Ε. Χωρίς τη Βρετανία, μια χώρα που πάντα ήταν με το ένα πόδι εντός ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η Ε.Ε. μπορεί να επιβιώσει, αλλά χωρίς τη Γαλλία, χώρα - οδηγό του ευρωπαϊκού σχεδίου, είναι αδιανόητη.
Υπάρχει ωστόσο και το «ροζ», αισιόδοξο σενάριο για την απολύτως κρίσιμη χρονιά που διανύουμε. Οι Ολλανδοί απορρίπτουν καθαρά τον Βίλντερς (ο οποίος, ούτως ή άλλως, δεν θα μπορέσει να σχηματίσει κυβέρνηση), όπως απέρριψαν οι Αυστριακοί τον ακροδεξιό προεδρικό υποψήφιο τον περασμένο Δεκέμβριο. Η Λεπέν χάνει με μεγάλη διαφορά από έναν ευρωπαϊστή υποψήφιο – πιθανόν τον κεντρώο Εμανουέλ Μακρόν, τον οποίο ετοιμάζονται να υποστηρίξουν και οι τρεις πρωθυπουργοί του Ολάντ (Ερό, Βαλς και Καζνέβ) εγκαταλείποντας τον σοσιαλιστή Αμόν.
Στη Γερμανία αναδεικνύεται νέα κυβέρνηση, με επικεφαλής είτε τη Μέρκελ είτε τον Σουλτς, αλλά χωρίς τον Σόιμπλε στο υπουργείο Οικονομικών. Αναλογιζόμενη ότι η διάλυση της Ε.Ε. θα έβλαπτε καίρια την ίδια τη Γερμανία, η νέα κυβέρνηση μετριάζει τη λιτότητα, ανακυκλώνοντας τα τεράστια πλεονάσματά της στο εσωτερικό και μειώνοντας τα ελλείμματα των εταίρων της. Το Βερολίνο δέχεται τις παραδοσιακά γαλλικές ιδέες για ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, πολιτική διεύθυνση της Ευρωζώνης ή και ευρωομόλογα, φροντίζοντας να εξασφαλίσει αυστηρούς όρους δημοσιονομικής πειθαρχίας και επιτήρησης. Με άλλα λόγια, η ασταθής νομισματική ένωση συμπληρώνεται από την οικονομική – και όσοι αντέχουν στις σκληρές προϋποθέσεις της μένουν.
Το προσεχές μέλλον θα δείξει εάν πρόκειται για ρεαλιστική προοπτική ή για όνειρα θερινής νυκτός. Στο μεταξύ, οι ιθύνοντες της Ε.Ε. δεν έχουν άλλη επιλογή από το να ελπίζουν το καλύτερο και να προετοιμάζονται για το χειρότερο.
ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
12/3/2017
http://www.kathimerini.gr/900164/article/epikairothta/politikh/apo-th-rwmh-sto-maastrixt-me-katalh3h-tis-versallies