Αφθονο φυσικό αέριο σε εύφλεκτο σκηνικό

Γιγαντιαία κοιτάσματα φυσικού αερίου, ίσως από τα μεγαλύτερα του πλανήτη, μπορεί να βρίσκονται στην Aνατολική Μεσόγειο, αλλά η αξιοποίησή τους περιπλέκεται λόγω του εύφλεκτου περιφερειακού σκηνικού. Πέρα από την πολύπλοκη γεωπολιτική εξίσωση, είναι δύσκολα και τα τεχνικά χαρακτηριστικά της άντλησης και μεταφοράς. Οι ανακαλύψεις των τελευταίων ετών και οι εκτιμήσεις διεθνών οργανισμών για περαιτέρω αποθέματα έχουν κινήσει το ενδιαφέρον των σημαντικότερων ενεργειακών εταιρειών του κόσμου. Το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ εκτιμά πως στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου ίσως υπάρχουν μέχρι και 340 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου, ποσότητα μεγαλύτερη από τα συνολικά διαπιστωμένα αποθέματα των ΗΠΑ.

Τις προοπτικές που διανοίγονται δυσχεραίνει το τεταμένο κλίμα μεταξύ των χωρών της περιοχής. Οι σχέσεις της Τουρκίας με την Κύπρο και την Αίγυπτο είναι συγκρουσιακές, ενώ ανάμεσα στο Ισραήλ και στην Αίγυπτο υπάρχει μεν συνεργασία σήμερα, λόγω της στάσης που τηρεί ο ισχυρός άνδρας της Αιγύπτου, πρόεδρος Αλ Σίσι, αλλά πάντα υπάρχει και η αβεβαιότητα για το αύριο. Τέλος, το Ισραήλ και η Τουρκία επιχειρούν μεν μια επαναπροσέγγιση, όμως ο απρόβλεπτος χαρακτήρας του κ. Ερντογάν γεννάει πολλές αμφιβολίες.

«Το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου είναι μια τεράστια ευκαιρία για όλη την περιοχή», τονίζει ο πρώην συντονιστής των ΗΠΑ για την ενέργεια στην Ευρασία, Ρίτσαρντ Μόρνινγκσταρ, σε συζήτηση με την «Κ» στην έδρα του Ατλαντικού Συμβουλίου, στην Ουάσιγκτον. Σημειώνει, δε, ότι «δεν είχε υπάρξει ποτέ στο παρελθόν μια τόσο θετική προοπτική, που όμως αντιμετωπίζει πολλά εμπόδια και χρειάζεται πολλή δουλειά για να υπερπηδηθούν».

«Για λόγους ενεργειακής ασφάλειας, οι ανακαλύψεις στην Ανατολική Μεσόγειο είναι πολύ σημαντικές. Η Ευρώπη εξαρτάται κυρίως από τη Ρωσία αλλά και τη Νορβηγία, της οποίας όμως οι ποσότητες μειώνονται δραματικά. Ετσι, το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου προσελκύει την προσοχή καθώς μπορεί να αποτελέσει την απάντηση, μια πολύ καλή εναλλακτική ή, καλύτερα, συμπληρωματική πηγή στις ήδη υφιστάμενες», επισημαίνει στην «Κ» ο επικεφαλής του προγράμματος διεθνών ενεργειακών πηγών του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ενέργειας, Χανς Βίλχελμ Σίφερ.

Οι τέσσερις επιλογές

Δεν είναι τυχαίο ότι ενεργειακοί κολοσσοί, όπως η αμερικανική ExxonMobil, η γαλλική Total, η βρετανική BP, η ιταλική ENI, η ολλανδική Shell και η καταρινή QP, ήδη δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Παράλληλα με τις αναλύσεις, τις έρευνες και τις γεωτρήσεις, ένα ακανθώδες ζήτημα είναι η μεταφορά του αερίου. Και εδώ υπάρχουν διαφορετικές επιλογές. Εάν, δε, οι ποσότητες είναι όσο μεγάλες ελπίζουν οι χώρες της περιοχής και οι εταιρείες, θα μπορούσαν να γίνουν πράξη περισσότερες από μία.

• Η πρώτη επιλογή είναι η κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού από τα ισραηλινά κοιτάσματα προς την Τουρκία, μέσω των ΑΟΖ της Κύπρου και του Λιβάνου.

• Η δεύτερη αφορά τη μεταφορά μέσω Κύπρου, εάν λυθεί το Κυπριακό. Σε αυτή την περίπτωση θα υπάρξει ένας συνδυασμός υποθαλάσσιων και επίγειων αγωγών.

• Η τρίτη είναι το ισραηλινό και κυπριακό αέριο να καταλήγουν στην Αίγυπτο, όπου, όπως και το αιγυπτιακό, θα υγροποιούνται στα δύο υπολειτουργούντα τερματικά. Από εκεί θα μεταφέρονται με πλοία στις ευρωπαϊκές, και όχι μόνο, αγορές. Η συγκεκριμένη επιλογή προσφέρει μεγαλύτερη ευελιξία σε ό,τι αφορά τους τελικούς προορισμούς, αλλά μακροπρόθεσμα το κόστος είναι μεγαλύτερο.

• Η τέταρτη  επιλογή αφορά την κατασκευή του αγωγού EastMed, που θα συνδέει τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου με την Ελλάδα και, από εκεί, την Ιταλία. Προς το παρόν, θεωρείται η πλέον απαιτητική επιλογή λόγω του μεγαλύτερου κόστους, απόρροια της μακράς απόστασης, του μεγάλου βάθους και της δύσκολης γεωλογίας. «Συνήθως ο πιο φθηνός τρόπος είναι ο αγωγός, αλλά σε αυτή την περίπτωση οι υπολογισμοί είναι πιο περίπλοκοι», λέει ο Χανς Βίλχελμ Σίφερ.

Η αίσθηση που αποκομίζει κάποιος από συζητήσεις με ανθρώπους του χώρου στην Ουάσιγκτον είναι πως όλα –ένας ή περισσότεροι αγωγοί, χρήση LNG– είναι υπό διερεύνηση. Την προοπτική κατασκευής δύο αγωγών, ενός προς την Ελλάδα και ενός προς την Τουρκία, είχε αναδείξει σε συνέντευξή του στην «Κ» ο Ισραηλινός υπουργός Ενέργειας, Γιουβάλ Στάινιτζ, ο οποίος πάντως εμφανίζεται θιασώτης της διασύνδεσης με την Τουρκία.

Το ισραηλινό Ναυτικό έχει ήδη αναπτύξει δυνάμεις για την προστασία των γεωτρήσεων, ενώ η επιχείρηση θα ενισχυθεί σημαντικά όταν, σε δυόμισι χρόνια, θα παραλάβει από τη Γερμανία προηγμένης τεχνολογίας κορβέτες κατηγορίας Sa’ar 6.

Αξιωματούχοι και αναλυτές συμφωνούν πως το αέριο της Αν. Μεσογείου δεν ανοίγει μόνο οικονομικές προοπτικές, αλλά έχει ιδιαίτερη στρατηγική σημασία. «Είναι ακόμη ένας παράγων διαφοροποίησης της ενεργειακής τροφοδοσίας της Ευρώπης. Δεν είναι η μόνη λύση, αλλά σε συνδυασμό και με άλλες μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμη», σημειώνει ο κ. Μόρνινγκσταρ, ο οποίος έχει επίσης διατελέσει πρέσβης των ΗΠΑ στην Ε.Ε. και στο Αζερμπαϊτζάν. Σε κάθε περίπτωση, εκτιμά πως «όλα θα αποφασιστούν με βάση την εμπορική βιωσιμότητα και το πόσο εφικτός πολιτικά είναι ένας συνδυασμός κατασκευής πολλαπλών αγωγών και χρήσης τερματικών».

Παρότι παραμένουν άγνωστες οι προθέσεις του Ντόναλντ Τραμπ για την Ανατολική Μεσόγειο, αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ με γνώση της περιοχής επισήμανε στην «Κ» ότι, για λόγους γεωπολιτικούς αλλά και οικονομικών συμφερόντων αμερικανικών εταιρειών, οι ΗΠΑ προσβλέπουν στην ανάπτυξη των κοιτασμάτων της περιοχής. Ο νέος υπ. Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον γνωρίζει σε βάθος το ενεργειακό σκηνικό από την πολυετή θητεία του στην ηγεσία της ExxonMobil, και υπό αυτό το πρίσμα αναμένεται να έχει ψηλά στην ατζέντα την Ανατολική Μεσόγειο.

Το κοίτασμα Ζορ

Προς το παρόν, το μεγαλύτερο κοίτασμα που έχει εντοπιστεί στην περιοχή είναι το Ζορ, στην αιγυπτιακή ΑΟΖ. «Η αξιοποίηση του αερίου είναι πολύ σημαντική για την Αίγυπτο, η οποία έχει μεγάλη ανάγκη καθώς οι οικονομικές συνθήκες στη χώρα είναι πολύ άσχημες, ο τουρισμός δεν ανακάμπτει, δεν έχουν τα έσοδα που προσδοκούσαν από τη Διώρυγα του Σουέζ, ενώ στα σύνορα με τη Λιβύη η κατάσταση είναι πολύ ασταθής», αναφέρει στην «Κ» ο Καρίμ Μεζράν, αναλυτής για τη Μέση Ανατολή στο Ατλαντικό Συμβούλιο, και συμπληρώνει: «Θα μπορούσε να αποδειχθεί ικανό να ανατρέψει τα δεδομένα (game changer), εάν η ΕΝΙ και η αιγυπτιακή κυβέρνηση δεν υπερβάλλουν και το κοίτασμα είναι όσο μεγάλο λένε ότι είναι». Το Κάιρο προσδοκά να αρχίσει να εξάγει το 2019, ενώ όλο και περισσότεροι βλέπουν την Aίγυπτο να διαδραματίζει κομβικό ρόλο, αξιοποιώντας τα δύο τερματικά που ήδη υπάρχουν.

Παράλληλα, συζητώντας με αξιωματούχους και αναλυτές διαπιστώνει κανείς ότι υπάρχει πρόσφορο έδαφος για την προβολή και αξιοποίηση των τριμερών συνεργασιών της Ελλάδας και της Κύπρου με την Αίγυπτο και με το Ισραήλ. Επίσης, πέραν της ένταξής της στο ενεργειακό σκηνικό, η Ελλάδα θα μπορούσε να διαδραματίσει ρόλο, σε στρατιωτική συνεργασία με την Αίγυπτο, στη διασφάλιση της ελεύθερης διέλευσης πλοίων από τη Διώρυγα του Σουέζ.

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΕΛΛΙΣ

13/3/2017

http://www.kathimerini.gr/900112/article/epikairothta/kosmos/af8ono-fysiko-aerio-se-eyflekto-skhniko