Η Ιρανική Πρωτοχρονιά.

Στα πάρκα του Βανκούβερ, οι Ιρανοί ανάβουν φωτιές και πηδάνε από πάνω. Στο Λος Άντζελες μοιράζεται φαγητό σε όλους τους άστεγους για εφτά συνεχόμενες ημέρες. Στο Κόσοβο, η κοινότητα των δερβίσηδων αναβιώνει μία μυστικιστική τελετουργία με βελόνες η οποία τους βοηθάει στην ένωση τους με τον Θεό. Στο Έρμπιλ του Ιράκ αφήνουν στον ουρανό κόκκινα φανάρια για να τιμήσουν τη μνήμη όσων έχασαν τη ζωή τους σε εμπόλεμες συγκρούσεις. Στην Κίνα, διοργανώνονται αγώνες δρόμου όπου οι άντρες κρατούν τις γυναίκες τους στα χέρια μέχρι τον τερματισμό. Στο Λαύριο διοργανώνονται μουσικά φεστιβάλ από την κουρδική κοινότητα.

Στις 20/21 Μαρτίου, ημέρα της εαρινής ισημερίας, εκατομμύρια άνθρωποι ανά την υφήλιο, γιόρτασαν το Νορούζ (Nowruz, Noruz ή Norooz) ή όπως είναι πιο γνωστό την Ιρανική / Περσική Πρωτοχρονιά. Το Nowruz εορτάζεται για πάνω από 3.000 χρόνια στην Περσία (και μετέπειτα Ιράν) και συμβολίζει την επιστροφή της άνοιξης και την αναγέννηση της φύσης και του ανθρώπου. Η ονομασία της γιορτής προέρχεται από τις περσικές λέξεις "now" που σημαίνει νέα και "ruz" που σημαίνει ημέρα. Σύμφωνα με τον Solmaz Sharif από το New York Persian Cultural Center, το Nowruz προϋπήρχε του Ισλάμ και έχει τις ρίζες του στον Ζωροαστρισμό, την αρχαία μονοθεϊστική θρησκεία της Περσίας.

Για αυτό τον λόγο, η ημέρα αυτή εορτάζεται χωρίς κανένα απολύτως θρησκευτικό πρόσημο. Αποτελεί μία πολιτιστική παράδοση η οποία κρατείται ακόμα και από όσους απορρίπτουν τελείως τη θρησκεία από τη δημόσια και ιδιωτική ζωή τους. Άλλωστε, το 2010 τα Ηνωμένα Έθνη ανακήρυξαν την Παγκόσμια Ημέρα Nowruz και την κατέταξαν στη Λίστα Παγκόσμιας Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς ως μία πολιτιστική παράδοση η οποία είναι κοινή για εκατομμύρια ανθρώπους από διαφορετικές χώρες. Πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής και της Κεντρικής Ασίας γιορτάζουν πανηγυρικά το Nowruz. Αφγανιστάν, Αζερμπαϊτζάν, Ινδία, Ιράν, Καζακστάν, Κιργιστάν, Τουρκμενιστάν, Τατζικιστάν, Τουρκία καθώς και οι πολίτες τους στη διασπορά προετοιμάζονται εβδομάδες ή ακόμα και μήνες για την ημέρα του Nowruz.

Στις 20 Μαρτίου 2017 ξημέρωσε το έτος 1396 σύμφωνα με το ιρανικό ημερολόγιο (το ισλαμικό ημερολόγιο ξεκινάει από το έτος 621 μ.χ. όπου ο προφήτης Μωάμεθ μετακινήθηκε από την Μέκκα στη Μεδίνα) και για τις επόμενες δεκατρείς ημέρες οι εορτασμοί συνεχίζονται κυρίως με επισκέψεις σε συγγενικά και φιλικά σπίτια.

To Nowruz αποτελεί μία νέα αρχή η οποία εξαγνίζει το παρελθόν. Για αυτό το λόγο, πολλοί επιλέγουν εκείνη την ημέρα να φορέσουν καινούργια ρούχα ή να καθαρίσουν σχολαστικά το σπίτι τους. Το χαρακτηριστικό των εορτασμών του Nowruz είναι το "Haftseen". Το "Haftseen" είναι ο παραδοσιακός τρόπος ετοιμασίας του τραπεζιού του φαγητού. Περιλαμβάνει εφτά ανοιξιάτικα φαγητά και φρούτα τα οποία ξεκινούν όλα από το γράμμα s (seen στα φαρσί). Μερικά από αυτά είναι: μήλα (sib), ξύδι (serkeh), σκόρδο (seer) και πουτίγκα από στάρι (samanu). Το haftseen συμβολίζει τον πλούτο, την υγεία και την αγάπη. Παραδοσιακά, θα ετοιμαστεί ρύζι με ψάρι αλλά και το γλυκό Haft mewa, με εφτά αποξηραμένα φρούτα, ενώ τα σπίτια θα γεμίσουν με υακίνθους, χρωματιστά αυγά και χρυσόψαρα (τα οποία συμβολίζουν τη ζωή).

Οι απαγορεύσεις

Μόλις το 2000, η Τουρκία επέτρεψε τον επίσημο εορτασμό του Nowruz από τους Κούρδους. Οι Κούρδοι της Τουρκίας και της Συρίας αντιλαμβάνονται το Nowruz ως ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της πολιτιστικής τους ταυτότητας το οποίο τα τελευταία χρόνια παίρνει και μία έντονη πολιτική χροιά. Σε πόλεις όπως το Diyarbakir, οι συμμετέχοντες στους εορτασμούς φοράνε τα σύμβολα του PKK ενώ φέτος η τουρκική κυβέρνηση απαγόρευσε όλες τις δημόσιες εκδηλώσεις για το Nowruz σε πόλεις όπως η Άγκυρα και η Κωνσταντινούπολη.

Στο Αφγανιστάν η ημέρα του Nowruz είναι γνωστή και ως η ημέρα του Αγρότη. Οι Ταλιμπάν απαγόρευσαν κάθε μορφή εορτασμού ως βλάσφημη και διώκουν σθεναρά όσους το γιορτάζουν ακόμα. Παρόλα αυτά, οι πολίτες του Αφγανιστάν δεν φαίνεται να θέλουν να αποχωριστούν το Nowruz. Μέχρι και σήμερα, στην επαρχία του Gereshk, Σιίτισες μουσουλμάνες αλλά και γυναίκες από τις φυλές Παστούν συγκεντρώνονται σε ένα ανοιξιάτικο φεστιβάλ στο οποίο μπορούν να βγάλουν τις μαντήλες τους και να αφήσουν τα παιδιά τους να παίξουν.

Στην βορειοανατολική επαρχία Ghazni, οι αγρότες συγκεντρώνουν τους ταύρους και σε μία συμβολική κίνηση τους βάζουν να οργώσουν τα χωράφια. Αποτελεί μία παράδοση η οποία συμβολίζει την απελευθέρωση από την χειμερινή απραξία. Το 2016, οι Ταλιμπάν εκτέλεσαν τρεις νέους οι οποίοι γιόρταζαν το Nowruz κάνοντας πικ νικ και απείλησαν ανοιχτά όσους έχουν σκοπό να κάνουν το ίδιο. Οι ιμάμηδες καλούν τον κόσμο να απέχει από τους εορτασμούς καθώς ό,τι υπήρξε πριν το Ισλάμ δεν αποτελεί παρά αίρεση και ειδωλολατρία. Αντίθετα, τα κράτη της Κεντρικής Ασίας υιοθέτησαν μία πολύ ανοιχτή προσέγγιση και αγκάλιασαν το Nowruz μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης η οποία το είχε απαγορεύσει.

Το Ιράν προσέγγισε το Nowruz με έναν μάλλον σκληρό τρόπο μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979. Οι ιρανικές αρχές απαγορεύουν τις δημόσιες συγκεντρώσεις και τους δημόσιους εορτασμούς, προτάσσοντας ως δικαιολογία τη δημόσια ασφάλεια. Αυτό αφορά κυρίως το άναμμα των φωτιών ή αλλιώς το τελετουργικό Chahar Shanbeh Soori. Η φωτιά εξαγνίζει το παρελθόν και φέρνει υγεία και χαρά για το μέλλον. Τη στιγμή που κάποιος πηδάει πάνω από τη φωτιά, φωνάζει: «Δίνω το κίτρινο χρώμα μου σε εσένα και παίρνω το κόκκινο χρώμα από εσένα». Το κίτρινο συμβολίζει την ασθένεια και τις δυσκολίες ενώ το κόκκινο την υγεία και τη ζεστασιά.

Στις 13 Μαρτίου 2015, ο Αγιατολάχ Ahman Khatami κήρυξε το Nowruz απαγορευμένο (haram στην ισλαμική ορολογία) και απαγόρευσε στους πιστούς κάθε εορτασμό. Αντίθετα, τόνισε ότι μόνο μία θρησκευτική εορτή μπορεί να είναι λόγος για χαρά και οι αρχές κάνουν προσπάθειες να αντικαταστήσουν το Nowruz με το Eid-al- Fitr το οποίο αποτελεί την γιορτή στο τέλος του Ραμαζανιού. Οι Ιρανοί βρίσκουν στο Nowruz έναν τρόπο να στείλουν το μήνυμά τους στις θρησκευτικές συντηρητικές αρχές της χώρας τους. Η μαζική έξοδος των Ιρανών στην Τιφλίδα της Γεωργίας για να γιορτάσουν τις μέρες του Nowruz δηλώνει ότι οι Ιρανοί προτιμούν τη διατήρηση του πολιτιστικού τους στοιχείου παρά την άκρατη θρησκευτική καταπίεση που βιώνουν.

Har ruzetan Nowruz, Nowruzetan piruz!!

Γεωργία Γλεούδη  

Θρησκειολόγος, Απόφοιτος Τμήματος Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών Παντείου Πανεπιστημίου

http://www.huffingtonpost.gr/georgia-gleoudi/-_10838_b_15634532.html?utm_hp_ref=greece

 30/3/2017