Σε υπαρξιακή κρίση τα Σκόπια
Στο γύρισμα του αιώνα, η κρατική υπόσταση της νεοσύστατης τότε πΓΔΜ απειλήθηκε από τις ένοπλες συγκρούσεις που ξέσπασαν (στον απόηχο της νατοϊκής επέμβασης στο Κόσοβο) ανάμεσα στο αλβανικό και το σλαβικό στοιχείο, με αποτέλεσμα να συναφθεί το 2001 έπειτα από διεθνή μεσολάβηση η Συμφωνία της Αχρίδας. Στοιχείο της συμφωνίας αποτελεί η πάγια συμμετοχή αλβανικού κόμματος στον εκάστοτε κυβερνητικό συνασπισμό.
Τα τελευταία χρόνια, πάλι, η πολιτική ζωή της γειτονικής χώρας έχει βυθισθεί στην κρίση καθώς οι αντιπολιτευόμενοι Σοσιαλδημοκράτες του Zoran Zaev βρέθηκαν να καταγγέλλουν κάθε είδους αυθαιρεσία από μέρους του VMPRO-DRMNE του μέχρι πρότινος πρωθυπουργού Nikola Gruevski, να δημοσιοποιούν υλικό τηλεφωνικών υποκλοπών, να απέχουν από τις εργασίες του κοινοβουλίου και να διοργανώνουν διαδηλώσεις.
Η παλαιότερη εθνοτική σύγκρουση και η νεώτερη πολιτική κρίση έχουν πλέον συναντηθεί, δημιουργώντας εκρηκτικό μείγμα. Ο συσχετισμός που προέκυψε μετά τις πρόωρες εκλογές για τις οποίες πίεσε ο διεθνής παράγοντας δεν ήταν σαφής – όμως ο Zaev κατόρθωσε να εξασφαλίσει τη δεδηλωμένη, αποσπώντας τη στήριξη και των τριών αλβανικών κομμάτων. Η άρνηση του (προσκείμενου στον Gruevski) προέδρου της Δημοκρατίας Gjorge Ivanov να δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον αρχηγό των Σοσιαλδημοκρατών, με την επίκληση εθνικών κινδύνων, οδήγησε στην κορύφωσή του το αδιέξοδο.
Πέτρα του σκανδάλου αποτελεί η λεγόμενη "Πλατφόρμα των Τιράνων”, δηλ. η κοινή βάση διεκδικήσεων στην οποία συμφώνησαν τα αλβανικά κόμματα σε συνάντηση υπό τον πρωθυπουργό της Αλβανίας Edi Rama. Μολονότι το περιεχόμενό της δεν είναι πλήρως γνωστό, αφορά την πλήρη μετατροπή της πΓΔΜ σε διεθνικό κράτος, με την αναγνώριση λ.χ. της αλβανικής ως επίσημης γλώσσας σε όλη την επικράτεια και όχι μόνο σε περιοχές υψηλής συγκέντρωσης Αλβανών.
Η καταγγελία παρόμοιων διεκδικήσεων επιτρέπει στο VMPRO-DRMNE να ταυτίζει την διαιώνιση της εξουσίας του με την υπεράσπιση της ίδιας της υπόστασης του κράτους. Η ταραχώδης εισβολή οπαδών του στον χώρο του κοινοβουλίου το βράδυ της Πέμπτης, μετά την εκλογή ως προέδρου του Σώματος, προφανώς με τις ψήφους και των Σοσιαλδημοκρατών, ενός Αλβανού για πρώτη φορά στα χρονικά, εικονογραφεί το σημείο στο οποίο έχει φτάσει η κρίση.
Ο Ivanov με κατευναστικό, υποτίθεται, διάγγελμά του καλεί τις πολιτικές δυνάμεις σε διαβουλεύσεις – όμως κατηγορεί το κοινοβούλιο για παραβίαση των νόμων. Δύσκολα φαντάζεται κανείς πώς μπορούν να γίνουν βήματα εκτόνωσης, όταν οι εθνικιστές έχουν ήδη βγει στους δρόμους.
Προφανώς ο Gruevski αντιγράφει με έναν ιδιόμορφο τρόπο τις μεθόδους "έγχρωμης επανάστασης" με τις οποίες φλέρταραν σε προηγούμενη φάση οι αντίπαλοί του χωρίς επιτυχία. Έχοντας αντιληφθεί ότι έχει χάσει την στήριξη του διεθνούς παράγοντα, είναι λογικό να οδηγεί τα πράγματα στα άκρα – διότι, δεδομένης της κατάστασης που είχε επικρατήσει το προηγούμενο διάστημα, η απώλεια της εξουσίας συνεπάγεται την κατάρρευση ενός ολόκληρου οικοδομήματος συμμαχιών με οικονομικές ή και ποινικές διαστάσεις.
Πρόκειται βέβαια για κατάσταση ανάλογη αυτής που επικρατεί στην Αλβανία, όπου ο Edi Rama επίσης αντιμετωπίζει διαδηλώσεις από μέρους της αντιπολίτευσης η οποία καταγγέλλει το "καθεστώς” ως μαφιόζικο.
Όμως ο Αλβανός ηγέτης νιώθει αρκετά ισχυρός να εκτοξεύει και απειλές στο διεθνές ακροατήριο: σε συνέντευξή του στο Politico προειδοποίησε ότι η Ευρώπη θα αντιμετωπίσει "έναν εφιάλτη” αν τα Βαλκάνια "τρελαθούν”, λόγω απόσυρσης της ενταξιακής προοπτικής τους στην Ε.Ε., οπότε η περιοχή "θα γίνει μία γκρίζα ζώνη, όπου άλλοι παίκτες θα έχουν μεγαλύτερη επιρροή από τις Βρυξέλλες".
Με άλλα λόγια, είτε η Αλβανία και το Κόσοβο θα ενωθούν εκ των πραγμάτων μέσω της ταυτόχρονης εισδοχής τους στην Ε.Ε., είτε η οικοδόμηση της "φυσικής Αλβανίας” θα επιχειρηθεί αλλιώς – με μεγαλύτερο κόστος. Ως κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ η Αλβανία διαθέτει πλεονεκτήματα σε αυτή την εκβιαστική διαπραγμάτευση. Αντίθετα, όσοι στην περιοχή θεωρούνται "ύποπτοι” (περισσότερο για ιστορικούς παρά για τρέχοντες λόγους) συμπαθειών προς τη Ρωσία, όπως η πΓΔΜ και η Σερβία ασφαλώς θα δυσκολευτούν να εισακουσθούν στις δυτικές πρωτεύουσες.
Σε κάθε περίπτωση, η απουσία ανάπτυξης από εμφανείς οικονομικές δραστηριότητες, η ανεργία, και η πολιτική ενδυνάμωση του οργανωμένου εγκλήματος, το οποίο στα δύσκολα ανακαλύπτει τις αρετές του εθνικισμού, δίνουν το φόντο των δυνάμει εκρηκτικών εξελίξεων συνολικά στα Δυτικά Βαλκάνια.
Του Κώστα Ράπτη
28/4/2017