Ένας πυρηνικός επιστήμονας της διασποράς μιλά για την Ανάσταση της Ελλάδας


Οι Αμερικάνοι λένε πως "το μέλλον φτιάχνεται, δεν κληρονομείται". Αντίθετα για εμάς τους νεοέλληνες το μέλλον προκύπτει- σχεδόν υπαγορεύεται- από το παρελθόν. Κάποτε ως κατεύθυνση, άλλοτε ως νουθεσία, ενίοτε ως πλάνη. Ξεχνάμε ότι η ιστορία δεν υπαγορεύει κείμενα, αλλά χρησμούς, ότι αρκεί μια λάθος ερμηνεία για να παράξει μια εσφαλμένη εντύπωση.

Η κρίση της τελευταίας οκταετίας, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε μια τέτοια ιστορική πλάνη. Μέσα στον αχό της μετεμφυλιακής και στον απόηχο της μεταπολιτευτικής περιόδου πιστέψαμε ότι η Ευρώπη ήταν μια ανερχόμενη νέα δύναμη (το αντίπαλο δέος της Αμερικής) και ότι τα μεγάλα ζητήματα που μας απασχολούσαν ήταν ταυτόσημα με τα ζητήματα της Ευρώπης. Απεμπολήσαμε έτσι το καθήκον δημιουργίας ενός σύγχρονου κράτους, και την χάραξη μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής, παρά αναθέσαμε στην κεντρική εξουσία τον ρόλο του διαχειριστή κοινοτικών οδηγιών, κανονισμών και κονδυλίων.

Κάπως έτσι πλανηθήκαμε ξανά γιατί η σύγχρονη Ευρώπη μπορεί να διέπεται από κανόνες και θεσμούς υψηλής πολιτικής και εταιρικής διακυβέρνησης, αλλά κατά βάθος δεν είναι παρά ένας "υπερκρατικός" οργανισμός για επιχειρήσεις (business) όπου η κάθε χώρα είναι υπεύθυνη για τα του οίκου της. Και όσοι Ελληνες πολιτικοί γκρινιάζουν σήμερα για την στροφή της Ευρώπης προς τον νεοφιλελευθερισμό, ξεχνούν ηθελημένα ή μη, ότι αυτό συμβαίνει όχι εξαιτίας κάποιας κεντρικής ιδεολογικής επιλογής, αλλά επειδή οι χώρες-μέλη μεριμνούν πρωτίστως προς το συμφέρον των δικών τους επιχειρήσεων στο παγκόσμιο σύστημα.

Τελείωσαν οι ιδεολογικές μάχες, δεκαετίες τώρα, όχι όμως και για εμάς. Αρεσκόμαστε να κοιτάμε συνεχώς προς τα πίσω, λες και θα ωφελήσει περισσότερο να βρούμε ποιοι έφταιξαν για τα οκτώ χρόνια της ύφεσης, παρά πως θα αναστηθούμε τον ένατο χρόνο. Διαφέρουμε και σε αυτό πολύ με τους Αμερικάνους εμείς οι Ελληνες.

Έχει επομένως γιατριά η εθνική μας κατάθλιψη; Έχει, είναι η απάντηση αρκεί να φερθούμε ως ενήλικες, και να συνειδητοποιήσουμε ότι ακόμη και σήμερα η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις 50 πλουσιότερες χώρες του κόσμου. Ότι έχει την τύχη να συμμετέχει και στα τρία επίπεδα των οικονομιών με βάση την ιεράρχησή τους στην σημερινή παγκοσμιοποίηση. Ποια είναι αυτά; Το χαμηλότερο είναι εκείνο όπου κυριαρχεί ο πρωτογενής τομέας ― η αγροτική παραγωγή, τα ορυκτά, οι υδρογονάνθρακες. Πιο πάνω βρίσκονται οι οικονομίες όπου κυριαρχεί η βαριά βιομηχανία, η ελαφρά μεταποίηση, το εμπόριο. Και στην κορυφή έχουμε τις οικονομίες όπου κυριαρχούν ο χρηματοπιστωτικός τομέας, οι τράπεζες, οι υπηρεσίες και οι επενδύσεις. Ξέρω ότι κάποιοι θα γελάσουν, αλλά η Ελλάδα συμμετέχει σε όλα τα επίπεδα, πρωτίστως όμως βρίσκεται στην κορυφαία κατηγορία, αν και επί του παρόντος είναι εκεί σχεδόν εν υπνώσει.

Προσοχή, δεν αναφέρομαι μόνο στα μνημόνια, αλλά στην απουσία, αν όχι άρνηση, κατανόησης της παγκοσμιοποίησης. Κατανοώ την μιζέρια μας, μπορεί να κατοικώ και να εργάζομαι στις ΗΠΑ αλλά δεν ζω εκτός τόπου και χρόνου. Γνωρίζω ότι σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις 10 χώρες με την χειρότερη ποιότητα ζωής, με βάση την δημόσια υγεία, τις εργασιακές συνθήκες, το εισόδημα των πολιτών, τις συνθήκες εκπαίδευσης, τις υποδομές, την στέγαση, το περιβάλλον.

Επίσης όμως κατανοώ, ζώντας στην πιο παγκοσμιοποιημένη χώρα του πλανήτη, ότι η ελληνική κοινωνία και οικονομία, και φυσικά οι Ελληνες πολιτικοί, δεν αντιλαμβάνονται ακόμη πως λειτουργεί η παγκοσμιοποίηση, επειδή είτε δεν θέλουν, είτε δεν μπορούν. Δεν θα πάω μακριά. Δείτε τι συμβαίνει με μερικές κομβικές επενδύσεις και ιδιωτικοποιήσεις που κυριαρχούν τις ημέρες αυτές στην ελληνική ειδησεογραφία. Είναι τόσο δύσκολο να πάρουν μπροστά; Ναι, δεν είναι καθόλου εύκολο. Γιατί θίγονται συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων, συντεχνιακά συμφέροντα, συνδικαλιστές, αντίπαλα επιχειρηματικά συμφέροντα ή απλώς οι κάτοικοι μιας περιοχής όπου θα γίνει η επένδυση, κάτι που ένας Αμερικανός δεν θα μπορούσε να καταλάβει. Το αστείο είναι ότι όλοι αυτοί αντιδρούν στο όνομα της προάσπισης του δημοσίου συμφέροντος, το οποίο με την στάση τους υπονομεύουν, κάνουν κακό.

Το παράδειγμα των επενδύσεων δεν είναι καθόλου τυχαίο. Αν καταφέρουμε να σπάσουμε τον καθρέφτη των παρωπίδων μας, τότε θα μείνουμε έκπληκτοι απ΄όσα θα αντικρίσουμε. Θα δούμε για παράδειγμα ότι πέραν του μίζερου λόγου της εγχώριας πολιτικής υπάρχει η καθαρότητα της δημιουργικής εξωστρέφειας. Ότι εκτός από δογματισμό και εσωστρέφεια υπάρχουν πολλές επιτυχημένες ιδιωτικές δράσεις. Ότι αν καταφέρουμε ως κοινωνία να διασυνδεθούμε με τον υπόλοιπο κόσμο, οι πολλοί καλοί επιστήμονες που διαθέτουμε στην Ελλάδα θα δουν τι συμβαίνει έξω και θα θελήσουν να το ξεπεράσουν.

Θα δούμε όμως και την δεύτερη φάση της παγκοσμιοποίησης. Ότι εκεί έξω υπάρχει ένας σφριγηλός, γεμάτος ζωή, χώρος, αυτός του Ασιατικού Ειρηνικού που ψάχνει για ζεύξη με την γηρασμένη και στάσιμη οικονομικά Ευρώπη, της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης. Τι πιο χαρακτηριστικό από την "Θαλάσσια Οδό του Μεταξιού", μια επένδυση υποδομών 2,6 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που ξεκινά από την Σαγκάη, περνά από 40 χώρες, και φτάνει στον Πειραιά. Είναι μια άνευ προηγουμένου νέα ιστορική προοπτική, η χώρα μας ευνοείται απ' αυτήν, αλλά δεν έχουμε ακόμη πιάσει την ευκαιρία από τα μαλλιά.

Δεν κατανοώ το γιατί, το αποδίδω σε καθαρή εσωστρέφεια, (και άρα σε κάτι που μπορεί να αλλάξει), το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν ανάγει σε νούμερο ένα στόχο της να διεκδικήσει ένα κατά πολύ μεγαλύτερο του σημερινού μερίδιο από τον παγκόσμιο πλούτο. Στα επόμενα χρόνια η χώρα έχει ρεαλιστικές δυνατότητες να πολλαπλασιάσει το ΑΕΠ της. Το λένε όλοι οι ξένοι ότι η Ελλάδα από τη θέση της αποτελεί την φυσική πύλη της Ασίας προς την Ευρώπη, πως έχει πρωτοφανείς δυνατότητες να γίνει wold-class κόμβος για shipping, logistics, υπηρεσίες μάρκετινγκ, ενέργειας, υγείας, παιδείας, έρευνας, banking, φιλοξενίας και ελαφράς μεταποίησης (μεταξύ άλλων).

Για να ανοίξει όμως η χώρα στην παγκοσμιοποίηση χρειάζεται αξιόπιστη ηγεσία και σχέδιο για πρωτοβουλίες μεγάλης στρατηγικής εμβέλειας στη διοίκηση, στις υποδομές, στη παιδεία, στην ενέργεια, στην έρευνα και καινοτομία, στην υγεία και στην απασχόληση. Ηγεσία και σχέδιο, και κυρίως λιγότερη εσωστρέφεια.

Ναι ως λαός έχουμε μια θαυμάσια ιστορία, που λίγοι έχουν. Αλλά αυτό δεν λέει τίποτα. Αν δεν τοποθετήσουμε την χώρα μας στο νέο κόσμο, αν συνεχίσουμε απομονωμένοι να ψάχνουμε για λύσεις κυνηγώντας την ουρά μας, τότε η διαμόρφωση του κοινού μας μέλλοντος δεν θα είναι παρά μια ακόμη επιζήμια παρερμηνεία ενός ιστορικού χρησμού. Αντίθετα, με αξιόπιστη ηγεσία, κινητοποίηση της εγχώριας αλλά και διασπορικής Ελληνικής συλλογικότητας, και κυρίως αλλαγή νοοτροπίας όπου θα δίνονται ευκαιρίες, οι άριστοι θα βγαίνουν μπροστά, και οι άλλοι θα εμπνέονται από αυτούς, θα βρεθούμε ενώπιον μιας επ-Ανάστασης που θα γίνει πράγματι στο όνομα του δημοσίου συμφέροντος. Όχι, δεν πρέπει να περιμένουμε τίποτα από το κράτος, μόνο να μας αφήσει να κάνουμε την δουλειά μας. Ας διαψεύσουμε τους εαυτούς μας, ας τους επανεφεύρουμε, δεν είναι δα και πυρηνική φυσική (rocket science)!


 Λευτέρης Τσουκαλάς, 
καθηγητής Πυρηνικής Τεχνολογίας στο Πανεπιστήμιο Purdue University της Ιντιάνα, και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών.

  20 Απριλίου 2017