Ο «Σέρλοκ Χολμς» της γενοκτονίας των Αρμενίων αποκαλύπτει τις χαμένες αποδείξεις.



Για περισσότερο από έναν αιώνα, η Τουρκία αρνείται οποιοδήποτε ρόλο στην εξόντωση των Αρμενίων, την οποία οι ιστορικοί αναγνώρισαν ως γενοκτονία που επίσημα ξεκίνησε στις 24 Απριλίου 1915, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η τουρκική αφήγηση που αρνείται τη γενοκτονία βασίζεται στο επιχείρημα ότι τα πρωτότυπα έγγραφα από τα μεταπολεμικά στρατιωτικά δικαστήρια που καταδίκασαν τους σχεδιαστές της γενοκτονίας δεν βρέθηκαν πουθενά.


Τώρα, ο   Taner Akçam , ένας Τούρκος ιστορικός στο Πανεπιστήμιο Clark στο Worcester της Μασαχουσέτης, ο οποίος έχει μελετήσει τη γενοκτονία εδώ και δεκαετίες συγκεντρώνοντας έγγραφα από όλο τον κόσμο για να επιβεβαιώσει την κρατική συνέργεια στις δολοφονίες, λέει ότι έχει αποκαλύψει ένα πρωτότυπο τηλεγράφημα από τις δίκες σε αρχείο του Αρμενικού Πατριαρχείου Ιεροσολύμων.

Η αποκάλυψή του, το εύρημά του σύμφωνα με τον Τ. Akcam είναι «ένας σεισμός στον τομέα» δηλώνοντας ότι με αυτό ελπίζει ότι θα αφαιρέσει το «τελευταίο τούβλο στον τοίχο της τουρκικής άρνησης».

Η ιστορία λοιπόν αρχίζει το 1915 σε ένα γραφείο στην τουρκική πόλη Erzurum, όταν ένας υψηλόβαθμος αξιωματούχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έριξε ένα τηλεγράφημα με μυστικό κώδικα σε έναν συνάδελφό του, ζητώντας λεπτομέρειες για τις απελάσεις και τις δολοφονίες Αρμενίων στην Ανατολική Ανατολία, το ανατολικότερο μέρος της σύγχρονης Τουρκίας.

Αργότερα, ένα αποκρυπτογραφημένο αντίγραφο του τηλεγράφου βοήθησε στο να καταδικαστεί ο αξιωματούχος Behaeddin Shakir για το σχεδιασμό της εξόντωσης που οι επιστήμονες βεβαίωσαν εδώ και πολύ και η Τουρκία έχει από καιρό αρνηθεί: συγκεκριμένα την οργανωμένη δολοφονία 1.5 εκατομμυρίων Αρμενίων από τους ηγέτες της καταρρέουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η οποία αναγνωρίστηκε ως η πρώτη γενοκτονία του 20ού αιώνα.

Στη συνέχεια όμως, τα περισσότερα από τα πρωτότυπα έγγραφα, καθώς και η ορκωτή μαρτυρία από τις δίκες εξαφανίστηκαν, αφήνοντας τους ερευνητές να βασίζονται κυρίως σε περιλήψεις από την επίσημη οθωμανική εφημερίδα.

Ο Τ. Akcam δήλωσε ότι είχε λίγες ελπίδες ότι το νέο του εύρημα θα αλλάξει αμέσως τα πράγματα, δεδομένης της ακάθεκτης πολιτικής άρνησης της Τουρκίας και ιδιαίτερα σε περίοδο πολιτικής αναταραχής, όταν ο πρόεδρός της, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει μετατραπεί σε σκληρό εθνικιστική.

«Η πεποίθησή μου ως Τούρκος είναι ότι η δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία μπορούν να εδραιωθούν μόνο με την αντιμετώπιση της ιστορίας και την αναγνώριση των ιστορικών αδικημάτων», δήλωσε.

Ένα ρέμα που εισέρχεται στο σπήλαιο Dudan της Τουρκίας. Ήταν εδώ που οι Αρμένιοι κάτοικοι ενός τοπικού χωριού λέγεται ότι ρίχτηκαν, αφού οδηγήθηκαν εκεί από οθωμανικούς χωροφύλακες και κούρδους παραστρατιωτικούς

Μάλιστα, διεύρυνε το επιχείρημά του για να υποστηρίξει ότι μεγάλο μέρος του χάους που επικρατεί στη Μέση Ανατολή σήμερα είναι το αποτέλεσμα της δυσπιστίας μεταξύ των κοινοτήτων σχετικά με τις ιστορικές ατασθαλίες που κανείς δεν είναι πρόθυμος να δει και να αντιμετωπίσει.

«Το παρελθόν στη Μέση Ανατολή» υποστηρίζει «είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ειρήνη και τη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή».

Ο Eric D. Weitz, καθηγητής ιστορίας στο City College της Νέας Υόρκης και ειδικός στη γενοκτονία των Αρμενίων, αποκάλεσε τον Τ. Akcam «τον Sherlock Holmes της γενοκτονίας των Αρμενίων».

Το που ακριβώς βρισκόταν το τηλεγράφημα όλα αυτά τα χρόνια, και πώς το βρήκε ο Τ. Akcam, είναι μια ιστορία από μόνη της. Όταν οι Τούρκοι εθνικιστές άρχισαν να κυριαρχούν στη χώρα το 1922, η αρμενική ηγεσία στην Κωνσταντινούπολη έστειλε 24 κιβώτια δικαστικών αρχείων στην Αγγλία για φύλαξη.

Τα αρχεία φυλάσσονταν εκεί από έναν επίσκοπο, στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στη Γαλλία και, αργότερα, στην Ιερουσαλήμ. Έχουν παραμείνει εκεί από τη δεκαετία του 1930, μέρος ενός τεράστιου αρχείου το οποίο είναι κυρίως απρόσιτο για τους μελετητές, για λόγους που δεν είναι απολύτως σαφείς. Ο Τ. Akcam είπε ότι είχε προσπαθήσει εδώ και χρόνια να αποκτήσει πρόσβαση στο αρχείο, χωρίς τύχη.

Το εγκαταλελειμμένο εσωτερικό ενός αρμενικού μοναστηριού, βόρεια του Ντιγιαρμπακίρ, της Τουρκίας, το οποίο, σύμφωνα με τους ντόπιους, χρησιμοποιείται πλέον για να φιλοξενεί ζώα.

Αντ 'αυτού, βρήκε ένα φωτογραφικό αρχείο του αρχείου της Ιερουσαλήμ στη Νέα Υόρκη, το οποίο κρατούσε ο ανιψιός ενός Αρμένιου μοναχού, ο οποίος ήταν επιζών της γενοκτονίας.

Ενώ διερευνούσε τη γενοκτονία στο Κάιρο τη δεκαετία του 1940, ο μοναχός Κρίκορ Γκεργκερουάν συναντήθηκε με έναν πρώην Οθωμανό δικαστή που είχε προεδρεύσει των μεταπολεμικών δικών. Ο δικαστής του είπε ότι πολλοί από τους φακέλους είχαν καταλήξει στην Ιερουσαλήμ, οπότε ο Guerguerian οδηγήθηκε εκεί για έρευνα.

Το συγκεκριμένο τηλεγράφημα γράφτηκε στα οθωμανικά σε επιστολόχαρτο και κωδικοποιήθηκε με αραβικά γράμματα. Οι τετραψήφιοι αριθμοί υποδηλώνουν λέξεις. Όταν ο Τ. Akcam το σύγκρινε με τους γνωστούς κώδικες του Οθωμανικού Υπουργείου Εσωτερικών από τότε, επιβεβαιώθηκε ότι πρόκειται για επίσημο αρχείο της Κωνσταντινούπολης, αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα και κάποια άλλα τηλεγραφήματα που χρησιμοποιήθηκαν στις μεταπολεμικές δίκες να μπορούσαν μία μέρα να επαληθευτούν με τον ίδιο τρόπο.

Για τους ιστορικούς, οι δικαστικές υποθέσεις αποτελούσαν ένα κομμάτι από ένα βουνό από αποδεικτικά στοιχεία που εμφανίστηκαν με τα χρόνια -συμπεριλαμβανομένων εκθέσεων σε διάφορες γλώσσες από διπλωμάτες, ιεραπόστολους και δημοσιογράφους που είδαν τα γεγονότα όπως συνέβησαν και που καθιέρωσαν το ιστορικό γεγονός των δολοφονιών και τα προσδιόρισαν ως γενοκτονία.

Η Τουρκία έχει από καιρό αντισταθεί στη λέξη γενοκτονία, λέγοντας ότι τα δεινά των Αρμενίων είχαν συμβεί κατά το χάος ενός παγκόσμιου πολέμου στον οποίο οι Τούρκοι μουσουλμάνοι αντιμετώπισαν επίσης κακουχίες.

Η Τουρκία ισχυρίστηκε επίσης ότι οι Αρμένιοι ήταν προδότες και σχεδίαζαν να συνταχθούν με τη Ρωσία, έναν εχθρό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Αυτή η θέση είναι βαθιά συνδεδεμένη με τον τουρκικό πολιτισμό - είναι πρότυπο στα σχολικά προγράμματα σπουδών - και η δημοσκόπηση έδειξε ότι η πλειοψηφία των Τούρκων μοιράζεται τη θέση της κυβέρνησης.

«Η άποψή μου είναι ότι όσο περισσότερες αποδείξεις κι αν βάζουμε μπροστά στους αρνητές, οι αρνητές θα παραμείνουν αρνητικοί», δήλωσε ο Bedross Der Matossian, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο της Νεμπράσκα και συγγραφέας του «Σκουραισμένα Όνειρα της Επανάστασης: Από την Ελευθερία στη Βία Ύστερη Οθωμανική Αυτοκρατορία».

Η γενοκτονία εορτάζεται κάθε χρόνο στις 24 Απριλίου, όταν μια ομάδα Αρμένιων παραγόντων από την Κωνσταντινούπολη απελάθηκαν.

Ήταν η αρχή της τεράστιας επιχείρησης δολοφονίας, η οποία αφορούσε αναγκαστικές πορείες στην έρημο της Συρίας, συνοπτικές εκτελέσεις και βιασμούς.

Πριν από δύο χρόνια, ο Πάπας Φραγκίσκος αναφέρθηκε στις δολοφονίες ως γενοκτονία και αντιμετώπισε μια καταιγίδα κριτικής από την Τουρκία. Πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ελλάδας, έχουν αναγνωρίσει τη γενοκτονία, προκαλώντας κάθε φορά διπλωματικές αναμετρήσεις με την Τουρκία.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αναφέρουν την εξόντωση ως γενοκτονία, κρατώντας ίσες αποστάσεις με την Τουρκία, συμμάχου του ΝΑΤΟ και συνεργάτη στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας στη Μέση Ανατολή. Ο Μπαράκ Ομπάμα χρησιμοποίησε τον όρο όταν ήταν υποψήφιος για πρόεδρος, αλλά απέφυγε να το κάνει ενώ βρισκόταν στο αξίωμα.

Εφέτος, δεκάδες ηγέτες του Κογκρέσου υπέγραψαν μια επιστολή με την οποία κάλεσαν τον Πρόεδρο Τράμπ να αναγνωρίσει τη γενοκτονία.

Αλλά αυτό είναι απίθανο, ειδικά δεδομένου ότι ο Ντόναλντ Τραμπ συνεχάρη τον Ερντογάν για τη νίκη του στο δημοψήφισμα.

Ο Shakir, ο Οθωμανός αξιωματούχος που έγραψε το ενοχοποιητικό τηλεγράφημα που ανακάλυψε ο Τ. Akcam, είχε εγκαταλείψει τη χώρα από τη στιγμή που το στρατιωτικό δικαστήριο τον καταδίκασε και τον καταδίκασε ερήμην.

Λίγα χρόνια αργότερα, πυροβολήθηκε στους δρόμους του Βερολίνου από δύο Αρμένιους γεγονός που περιγράφεται σε άρθρο του περιοδικού The New York Times.

Με πληροφορίες από The New York Times.

  24/4/2017