ΗΠΑ-Ελλάδα-Τουρκία: μια τριγωνική σχέση, εβδομήντα χρόνια μετά

Εχουν περάσει εβδομήντα χρόνια από τον Μάρτιο του 1947 που ο Αμερικανός πρόεδρος Χάρι Τρούμαν ενέκρινε 400 εκατ. δολάρια για βοήθεια προς Ελλάδα και Τουρκία. Με πρωτοβουλία των ΗΠΑ, οι δύο χώρες άρχιζαν το μακρύ κοινό ταξίδι τους στο δυτικό σύστημα ασφαλείας, ευρισκόμενες για πρώτη φορά στην ιστορία τους στην ίδια συμμαχία.

Ακολούθησε ο πόλεμος της Κορέας το 1950 όπου Ελλάδα και Τουρκία απέστειλαν εκστρατευτικά σώματα. Η επιβράβευση ήρθε με την ταυτόχρονη ένταξή τους στο ΝΑΤΟ το 1952. Θεωρητικώς η συμμετοχή στη Βορειοατλαντική Συμμαχία θα απέτρεπε διμερείς εντάσεις. Στην πράξη χρειάστηκαν πολλαπλές αμερικανικές παρεμβάσεις για να αποτραπούν ελληνοτουρκικές συγκρούσεις.

Το 1964 είχαμε την επιστολή Τζόνσον προς την Τουρκία. Το 1967 ο Αμερικανός προεδρικός εκπρόσωπος Σάιρους Βανς απομάκρυνε το ενδεχόμενο πολέμου μαζί (δυστυχώς) με την ελληνική μεραρχία από την Κύπρο. Το καλοκαίρι του 1976 οι αμερικανικές παρεμβάσεις απέτρεψαν πολεμικές ενέργειες εις βάρος του «Σισμίκ» στο Αιγαίο.

Κατά την κρίση του Μαρτίου του 1987 ο Τουργκούτ Οζάλ, που μόλις είχε βγει από αμερικανικό νοσοκομείο, έσπευσε να διαβεβαιώσει ότι στο Αιγαίο θα επικρατούσε ηρεμία. Το 1996 ο Κώστας Σημίτης, στην παρθενική του ομιλία ως πρωθυπουργού, ευχαριστούσε δημοσίως τις ΗΠΑ για την παρέμβασή τους στα Ιμια.

Παράλληλα υπήρχε και ένας γαλαξίας εντάσεων που σχετίζονταν άμεσα με τις ΗΠΑ. Το 1975 ήταν η εφεκτική εφαρμογή του εμπάργκο αμερικανικών όπλων προς την Τουρκία. Μετά το 1978 ήταν η εφαρμογή της περίφημης αναλογίας 7/10 στη χορήγηση αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας προς Ελλάδα και Τουρκία. Τη δεκαετία του 2000 μάθαμε από τα WikiLeaks για τις παρεμβάσεις των ΗΠΑ να σταματήσουν οι Τούρκοι τις υπερπτήσεις σε νησιά του Αιγαίου.

Μέχρι το 2002 οι διμερείς σχέσεις είχαν για Ελλάδα και Τουρκία απόλυτη προτεραιότητα στην άσκηση της εξωτερικής τους πολιτικής. Αυτό οφειλόταν κυρίως στη διαχρονική απόφαση της Τουρκίας να παραμείνει συνδεδεμένη με τη Δύση. Η Ελλάδα είναι κρίσιμος παράγοντας σε αυτό το πλαίσιο. Μετά την ανάδειξη του Ερντογάν στην εξουσία, η Ελλάδα έπαψε να αποτελεί προτεραιότητα στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας. Επιπλέον, η αυξανόμενη εμπλοκή των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή αναβάθμισε την Τουρκία σε βασικό περιφερειακό παίκτη.

Οι πικρίες της ελληνικής πλευράς στα εβδομήντα αυτά χρόνια ήσαν πολλές. Οι πιο σημαντικές αφορούσαν την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 και τη χούντα. Πέραν αυτών, μόνιμο πρόβλημα (ήδη από τα Σεπτεμβριανά του 1955) ήταν η συχνή ισοπεδωτική εξίσωση θύτη και θύματος. Τα συμπεράσματα είναι δύο: αφενός, όταν Ελλάδα και Τουρκία βρίσκονται στην ίδια συμμαχία, προτιμάται η Τουρκία ως χώρα με καλύτερη γεωστρατηγική θέση. Αφετέρου, δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε τις ΗΠΑ (όπως και όλες τις μεγάλες δυνάμεις) σαν διεθνές δικαστήριο. Κοιτάζουν να εξασφαλίσουν τα συμφέροντά τους. Δεν ενδιαφέρονται να βρουν ποια χώρα έχει δίκιο.

Σήμερα η Τουρκία παραζαλισμένη από το Κουρδικό δείχνει να είναι επισφαλής σύμμαχος. Χωρίς να κατέχουμε τόσο καλό οικόπεδο όσο αυτό της γείτονος, θα μπορούσαμε (μαζί με την Κύπρο) υπό προϋποθέσεις να καλύψουμε σημαντικά κενά στην άμυνα της Δύσεως που δείχνει ότι αφήνει ηθελημένα η Τουρκία. Χρειάζεται ψυχραιμία και σοβαρότητα.

 'Αγγελος Μ. Συρίγος,

 αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

3/4/2017

http://www.kathimerini.gr/903440/article/epikairothta/politikh/hpa-ellada-toyrkia-mia-trigwnikh-sxesh-evdomhnta-xronia-meta


            ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ          

File Photo: Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας με τον Πρόεδρο της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν. Φωτογραφία Andrea Bonetti APRIL 2, 2017

1.
Η Ελλάδα προσφέρει αλλά δεν ζητά ποτέ: 
Γεωπολιτικές ισορροπίες και ανταλλάγματα

Μετά το κενό που παρουσιάστηκε σε σχέση με τις προθέσεις της Διοίκησης Τραμπ στις διεθνείς της σχέσεις, έχουν αρχίσει να αναδύονται ενδείξεις των προθέσεων της Ουάσιγκτον.

Εκείνο, πάντως, που φαίνεται να παραμένει ένα από τα σημεία στήριξης της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής είναι οι σχέσεις της με την Τουρκία.

Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να αποδίδουν ιδιαίτερη σημασία στη γεωστρατηγική της θέση θεωρώντας πως εξυπηρετεί τους σκοπούς τους. Ωστόσο, η Ουάσιγκτον δεν διστάζει να διατυπώνει φόβους ή δυσαρέσκεια για ό,τι είναι αντίθετο στα συμφέροντά της. Ετσι, εκδόθηκε οδηγία προς τους Αμερικανούς για τον κίνδυνο να πέσουν θύματα τρομοκρατίας στην Τουρκία, απαγορεύθηκε στους επιβάτες των τουρκικών αερογραμμών, στα ταξίδια τους προς τις ΗΠΑ, να μεταφέρουν στην καμπίνα υπολογιστές και τάμπλετ, ενώ ο Αμερικανός στρατιωτικός διοικητής του NATO στην Ευρώπη εξέφρασε ανησυχία «για την απολυταρχική εκτροπή της Τουρκίας».

Και, λίγο πριν από την επίσκεψη του Αμερικανού ΥΠΕΞ στην Αγκυρα, συνελήφθη ο φερόμενος ως συνεργασθείς με το Ιράν, παρά το αμερικανικό εμπάργκο- αντιπρόεδρος της τουρκικής Τράπεζας Halkbank στην οποία λέγεται ότι ασκούν επιρροή κύκλοι προσκείμενοι στον Τούρκο πρόεδρο.

Από τον περίγυρό μας δεν απουσιάζει η αβεβαιότητα. Ανατολικά της Τουρκίας, η ρευστότητα φαίνεται πως θα παραχωρήσει τη θέση της σε νέες καταστάσεις. Και, όπως αναμένεται, οι Ηνωμένες Πολιτείες παρακολουθούν τις εξελίξεις επιδιώκοντας να μη θιγούν τα συμφέροντά τους. Εάν η Τουρκία σταθεί εμπόδιο σε αυτά, υπάρχουν ενδείξεις ότι η Ουάσιγκτον θα ρίξει το βάρος αλλού. Σε κράτη που συνεργάζονται όχι μόνο στον ενεργειακό και οικονομικό τομέα αλλά και τον αμυντικό. Οπως συνέβη με την άσκηση «Ηνίοχος 2017» με τη συμμετοχή της Ελλάδας, της Ιταλίας, του Ισραήλ και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Απομένει να δούμε αν η Αθήνα θα χειρισθεί με συνέπεια και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό την πραγματικότητα που διαμορφώνεται και χωρίς να ξεχνά πως για ό,τι προσφέρει επιβάλλεται να απαιτεί αντίστοιχα ανταλλάγματα.

  Γιώργος Κακλίκης, 
Πρέσβης επί τιμή

 http://mignatiou.com/2017/04/i-ellada-prosferi-alla-den-zita-tipota-pote-geopolitikes-isorropies-ke-antallagmata/


2/4/17 

2.
Γεωστρατηγικά οικόπεδα 

Η​​ στρατηγική σημασία της Τουρκίας αμφισβητείται, πλέον, ανοικτά. Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι και αναλυτές θεωρούν ότι η Τουρκία έχει μπει σε έναν δρόμο όπου, στην... καλύτερη περίπτωση, δεν μπορούν να βγάλουν άκρη. Συνεχίζει ασφαλώς να είναι μια πολύ μεγάλη χώρα, σε κρίσιμη γεωστρατηγική τοποθεσία και με σημαντικές επιχειρησιακές δυνατότητες. Εχει όμως χαθεί η εμπιστοσύνη. Το βαθύ κράτος, με το οποίο συνδιαλεγόταν επί δεκαετίες το αμερικανικό Πεντάγωνο, έχει ξεδοντιαστεί ή και φυλακιστεί. Οι κορώνες του Ερντογάν και ο ανεξέλεγκτος αυταρχισμός του ενοχλούν τους πάντες. Το Ισραήλ, που ήταν στενός στρατηγικός εταίρος της Αγκυρας, έχει αποστασιοποιηθεί και τον αντιμετωπίζει με μεγάλη καχυποψία. Είναι σαφές ότι συνέβησαν πράγματα στο παρασκήνιο που προκάλεσαν πολύ βαθύ ρήγμα και σε αυτό το μέτωπο.

Μπορεί λοιπόν η Ελλάδα να αναπληρώσει το ενδεχόμενο κενό; Εξαρτάται από το αν και πόση «μπάλα» θα παίξει. Οι Ελληνες πολιτικοί συνήθιζαν να ευλογούν τα γένια της χώρας αναφερόμενοι στη γεωπολιτική της θέση. Σημασία όμως δεν έχει να έχεις το καλό οικόπεδο, αλλά τι κάνεις με αυτό. Η κυβέρνηση, με ισραηλινές «πλάτες», έχει μπει σε έναν στρατηγικό διάλογο με τις Ηνωμένες Πολιτείες που θα μπορούσε να καταλήξει σε πρακτικά αποτελέσματα. Η επίτευξη μιας μακροχρόνιας συμφωνίας για τη βάση της Σούδας θα επέτρεπε στους Αμερικανούς να την αναβαθμίσουν ξοδεύοντας κονδύλια για υποδομές. Αυτή είναι μία από τις πολλές ιδέες και τα σενάρια που συζητούνται.

Οι Αμερικανοί έχουν αρχίσει τον σχεδιασμό τους, όμως, ακόμη και για την περίπτωση που η Τουρκία φύγει από το ΝΑΤΟ ή κλείσει τη βάση του Ιντσιρλίκ. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, θα είναι η πρώτη φορά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο που η Ελλάδα θα βρεθεί απέναντι σε μια Τουρκία που θα βρίσκεται εκτός της δυτικής συμμαχίας ή ακόμη και σε αντίπαλο στρατόπεδο. Ενας παλαιός και έμπειρος διπλωμάτης υποστήριζε πάντοτε ότι θα ήταν καλό να βρεθούμε σε διαφορετικά στρατόπεδα. Το σενάριο είναι απομακρυσμένο, αλλά όχι απίθανο. Θα χρειασθεί όμως μεγάλη προσοχή στο μεσοδιάστημα, καθώς η Ουάσιγκτον και ορισμένοι Ευρωπαίοι θα λειτουργούν με το άγχος να μη χάσουν την Τουρκία, ανεχόμενοι πολλά.

Μια ματιά στον χάρτη δείχνει ότι είμαστε το τελευταίο ανάχωμα απέναντι στην τρομοκρατία, την ανεξέλεγκτη ροή μεταναστών και προσφύγων και μια περιοχή που έχει μετατραπεί σε μια μεγάλη «μαύρη τρύπα». Η Ελλάδα είναι χώρα πρώτης γραμμής για τη Δύση και ενδέχεται να κληθεί να παίξει ενεργά αυτόν τον ρόλο. Θα χρειασθούν ισχυρή πολιτική βούληση και συναίνεση για να παιχθεί αυτό το παιχνίδι. Δεν είναι αστείο, ούτε παιχνίδι να αναλάβεις ρόλους και αποστολές όταν επί δεκαετίες φοβόσουν να στείλεις έναν στρατιωτικό αστυνομικό στο Αφγανιστάν. Και επίσης θα αποκτήσουμε εχθρούς με αυτή την επιλογή και θα αναλάβουμε και ρίσκα, όπως, π.χ., το να γίνουμε στόχος φανατικών ισλαμιστών.

Οι εξελίξεις, όμως, τρέχουν. Η ώρα των αποφάσεων μπορεί και να μην απέχει πολύ.

 ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΠΑΧΕΛΑΣ
 02.04.2017 

http://www.kathimerini.gr/903345/opinion/epikairothta/politikh/gewstrathgika-oikopeda?platform=hootsuite