Οι «άγιοι» σκύλοι.


H ιστορία του Χριστιανισμού είναι γεμάτη από παραδείγματα αγίων που σχετίζονται με τα σκυλιά, με πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα τον Άγιο Λάζαρο και τον Άγιο Ρόκκο, οι οποίοι απεικονίζονται πάντα με το ανώνυμο σκυλί που τους συντρόφευε, τους φρόντιζε και τους ανακούφιζε, γλείφοντας, τις πληγές τους. Υπάρχει όμως και κάτι πιο εντυπωσιακό: δοξασίες για σκύλους οι οποίοι… αγίασαν!

Ο Άγιος Ρόκκος με το πιστό του σκυλί (Ιταλικό χειρόγραφο, 13ος αιώνα).

Στην Ανατολική Εκκλησία έχουμε την περίπτωση του Αγίου Χριστοφόρου του Κυνοκέφαλου. O Χριστόφορος, αν και καταγόταν από τη θηριώδη φυλή των ανθρωποφάγων πλασμάτων με σώμα ανθρώπου και κεφάλι σκύλου, οι οποίοι ζούσαν στις παρυφές του γνωστού κόσμου, σύμφωνα με την παράδοση μεταστράφηκε στο Χριστιανισμό και μαρτύρησε κατά τους διωγμούς του Ρωμαίου αυτοκράτορα Δέκιου.


Ο Άγιος Χριστόφορος ο Κυνοκέφαλος (Καππαδοκία, 17ος αιώνα).

Στη Χριστιανική Δύση, όμως, υπήρξε κάτι ακόμα πιο προκλητικό από έναν άγιο με κεφάλι σκύλου. Στην περιοχή της Λυόν, στη νότια Γαλλία του 13ου αιώνα, ένα πελώριο φίδι μπήκε στο αρχοντικό μιας οικογένειας και κατευθύνθηκε προς το δωμάτιο του μωρού τους, το οποίο κοιμόταν χωρίς την επίβλεψη των γονιών του.

Ενώ το ερπετό πλησίαζε, o Guinefort, το κυνηγόσκυλο της οικογένειας που βρισκόταν στο δωμάτιο, πετάχτηκε για να προστατεύσει το παιδί. Στην πάλη που ακολούθησε η κούνια αναποδογυρίστηκε και πολλά  πράγματα στο δωμάτιο έσπασαν, αλλά εν τέλει ο Guinefort κατάφερε να κομματιάσει το φίδι. Γεμάτο από τα αίματα και πληγωμένος από τα δαγκώματα του φιδιού, το πιστό κυνηγόσκυλο ξάπλωσε δίπλα στην κούνια, φρουρός στο αναστατωμένο αλλά ασφαλές μωρό.

Όταν, όμως, επέστρεψαν οι γονείς του παιδιού, βλέποντας όλη αυτή την αναστάτωση, νόμισαν ότι το σκυλί κατασπάραξε το βρέφος. Τρελός από οργή, ο πατέρας αποκεφάλισε επιτόπου το κυνηγόσκυλο, για να ανακαλύψει λίγο αργότερα, κρυμμένα πίσω από την κούνια, το μωρό και το κομματιασμένο φίδι και να καταλάβει το τραγικό του λάθος.

Η άδικη θανάτωση του «Αγίου» (σκύλου) Guinefort (ξυλογραφία, 15ος αιώνας).

Συντετριμμένος για την άδικη απόφασή του, έθαψε τον Guinefort σε ένα ξεροπήγαδο και φύτεψε δέντρα τριγύρω σε ανάμνηση του γεγονότος. Και πράγματι, ο Guinefort δεν ξεχάστηκε. Όπως περιγράφει ο Δομινικανός Ιεροεξεταστής, Etienne de Bourbon (1180 -1260), όταν οι χωρικοί έμαθαν το γεγονός άρχισαν να επισκέπτονται το σημείο, να τιμούν τον σκύλο ως μάρτυρα και να ζητούν τη βοήθειά του όταν ήταν άρρωστοι ή χρειάζονταν κάτι, ειδικά οι μητέρες με άρρωστα παιδιά.

Ο de Bourbon έγινε προφανώς έξω φρενών: «Είχαν ξεγελαστεί και συχνά εξαπατηθεί από τον Διάβολο που ήθελε με αυτόν τον τρόπο να οδηγήσει τους ανθρώπους σε σφάλματα», σημειώνει στην περιγραφή της επίσκεψής του στην περιοχή (στο κείμενό του με τίτλο De adoratione Guinefortis canis).

Προφανώς τέτοιες πρακτικές δεν θα γίνονταν αποδεκτές: Πήγαμε στο σημείο – γράφει ο de Bourbon – και μαζέψαμε τους ανθρώπους και κηρύξαμε ενάντια σε αυτή την πρακτική. Και βάλαμε να ξεθάψουν το νεκρό σκυλί και να κόψουν τα δέντρα στο αλσύλλιο, και τα κάψαμε μαζί με τα κόκκαλα του σκυλιού. Κατόπιν ζητήσαμε να βγάλουν διαταγή οι άρχοντες της περιοχής με την οποία απειλούσαν με σύλληψη και επιβολή προστίμου οποιονδήποτε ξαναπήγαινε σε αυτό το σημείο για παρόμοιο σκοπό στο μέλλον.

Αλλά αυτά δεν ήταν αρκετά για να σταματήσουν τις λαϊκές δοξασίες. Ο Guinefort συνέχισε να τιμάται σαν «μάρτυρας/άγιος» από τους κατοίκους της περιοχής για αιώνες αργότερα, μέχρι και λίγο πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο λεπρός (Άγιος) Λάζαρος και ο σκύλος του, κάτω από το τραπέζι του πλουσίου (παραβολή στο κατά Λουκά Ευαγγέλιο). Αβαείο του Moissac (Tarn-et-Garonne), Γαλλία, 12ος αιώνας.

  Ιωσήφ Μποτετζάγιας,
αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου, πρόεδρος του Συλλόγου Μέριμνας Απροστάτευτων Ζώων «ΚΙΒΩΤΟΣ Μυτιλήνης» και συνεργάτης του www.zoosos.gr. 
Tο απόσπασμα αποτελεί μέρος της έρευνας του για το υπό έκδοση βιβλίο του από τις εκδόσεις «Αλεξάνδρεια».


9 Μαρτίου 2017 


  ΣΧΕΤΙΚΑ -ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ   

 1.
(...)
 Ο Άγιος Χριστόφορος απεικονιζόμενος ως κυνοκέφαλος 

Ο Άγιος Χριστοφόρος περιγράφεται και εικονίζεται πολλές φορές και ως κυνοκέφαλος, προφανώς λόγω της σύνδεσής του με το έθνος των Σκυλοκεφάλων. Εντοπίζεται έτσι σε τοιχογραφίες, φορητές εικόνες ακόμα και σε μικρογραφίες χειρογράφων. Όλες αυτές οι αναπαραστάσεις προέρχονται από την περίοδο της ύστερης Τουρκοκρατίας, ιδίως του 17ου και 18ου αιώνων, σε λαϊκές επαρχιακές ζωγραφιές. Σύμφωνα με τον Ανδρέα Ξυγγόπουλο, καμία παράσταση του αγίου ως κυνοκεφάλου απαντάται στα βυζαντινά χρόνια. Σύμφωνα με το Συναξάριο του του Αγίου, αναφερεται 'ο,τι, «Περί τούτου του ενδόξου και μεγαλομάρτυρος τερατώδη λέγεται τινά και παράδοξα, ότι τε κυνοπρόσωπος ήν εκ της χώρας των τους ανθρώπους κατεσθιόντων και ότι πρότερον ανθρώπους ήσθιεν, ύστερον δεν μετά το πιστεύσαι Χριστώ μετεμορφώθη. Ουκ έστι δε τούτο, ούκ έστιν. Αλλά τινές αυτόν ούτως υπενόησαν διά το εθνικόν και άγριον και φοβερόν». Δηλαδή για την Εκκλησιαστική συνείδηση η λαϊκή αυτή παράδοση η σχετική με την απεικόνιση του Αγίου ως σκύλου, αποκρούσθηκε.[1] Σε κώδικα του 11ου αιώνα ο Χριστόφορος, «εκ του γένους των κυνοκεφάλων υπήρχεν, γης δε των ανθρωποφάγων». Και περιγράφεται ως άνδρας νεανίας, φοβερός τω είδει και υπερμεγέθης τω σώματι και τω πάχει . Οι δε οφθαλμοί αυτού ως αστήρ ο πρωί ανατέλλων, και οι οδόντες αυτού ως συαγρού εξέχοντες. [2] Έτσι από τα κείμενα προκύπτει πως υπήρχε παράδοση περί καταγωγής του Χριστόφορου από τη χώρα των Κυνοκεφάλων, χωρίς όμως να λέγεται ότι αυτός ήταν κυνοκεφαλος.[3] Το θέμα της ερμηνείας του Κυνοκέφαλου αγίου έχει απασχολήσει τους ερευνητές οι οποίοι το συνδέουν με τον αιγύπτιο θεό Άνουβι αλλά δυσκολεύονται να βρουν τη συνέχεια αφού η μορφή αυτή είναι γνωστή περισσότερο από νεώτερες εικόνες.[4] Γενικά η απεικόνισή του αγίου ως σκύλου συνδέεται με μια λαϊκή, ανατολική μορφή του αγίου.[5]
(...)

2. 
 Θωμάς Μαφρέδας 2007, «Άγιος Χριστόφορος ο Κυνοκέφαλος»  
http://web.archive.org/web/20070927212506/www.archive.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=229

3.
 Holy Dogs and Dog-Headed Saints

4.

5.