Ο ΛΟΓΟΣ ΣΤΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ: Ece Temelkuran.Στο στόχαστρο του Ερντογάν ...







Κάθε απάντηση στο ερώτημα “Τι θα γίνει με την Τουρκία” έχει προσωπικό κόστος

Η Ece Temelkuran είναι σήμερα 44 χρόνων και έχει νιώσει πολλές φορές στο πετσί της τι σημαίνει αυτό. Ηταν η πιο πολυδιαβασμένη πολιτική αρθρογράφος στην Τουρκία και η πρώτη που καρατομήθηκε από τα έντυπα μεγάλης κυκλοφορίας όταν θεωρήθηκε πως είχε έρθει η ώρα.

Μια νέα γυναίκα, φεμινίστρια, δημοκρατική σοσιαλίστρια (sic), που είχε το θράσος να φοράει κολάν στους παραλιακούς δρόμους του Βοσπόρου και να απορρίπτει κώδικες συμπεριφοράς επιβεβλημένους στο «ασθενές φύλο»· που αρθρογραφούσε για τους Κούρδους και τους Αρμένιους και δεν είχε γίνει φωνή κανενός κόμματος· που ασκούσε κριτική στην κυβέρνηση μπροστά σε ξένα ακροατήρια…

Εκείνη είναι που, χωρίς να κατονομάζει τον Ερντογάν, είχε γράψει στα 38 της: «Κοιτάξου στον καθρέφτη, αρχηγέ! Πρέπει να μάθεις αυτό: Αρνούμαστε! Σε αγνοούμε! Μπορείς να συνεχίσεις να διατάζεις όσο θες! Εμείς δεν σε ακούμε!»

Ηταν τέλη Δεκεμβρίου του 2011. Πριν από τα γεγονότα στο Πάρκο Γκεζί της Ιστανμπούλ (2013). Πριν να εκλεγεί πρόεδρος της Δημοκρατίας ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και πριν από την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος (15/7/2016), που έγινε η αφορμή για ένα κυνήγι μαγισσών χωρίς προηγούμενο, σε μια χώρα που ήθελε να λέγεται Κοινοβουλευτική Δημοκρατία και τώρα πια δείχνει την πυγμή της ως Προεδρική Δημοκρατία.

Τότε, 34 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων 19 παιδιά, είχαν θεωρηθεί «τρομοκράτες» και δολοφονήθηκαν ύστερα από βομβαρδισμό στην πόλη Ρομπόσκι, στα σύνορα Τουρκίας - Ιράκ. Αλλά το γραφείο του πρωθυπουργού είχε απαγορέψει στα ΜΜΕ οποιαδήποτε αναφορά στο θέμα. Τότε, η Ετζέ Τεμελκουράν απολύθηκε με ένα τηλεφώνημα ενός λεπτού.

Διότι το άρθρο της ήταν καταπέλτης για τον πρωθυπουργό, και ξεκινούσε έτσι: «Το πήραμε το μήνυμα. Θα 'θελες να σκοτώνεις τα παιδιά ελεύθερος, κι εμείς να παρακολουθούμε σιωπηλοί, λέγοντας από μέσα μας πως “κάποιο λόγο θα ’χει”».

Η απόλυσή της δεν ήταν όμως αρκετή, oύτε οι παραπομπές της σε τρεις δίκες. Υποβλήθηκε λοιπόν σε δημόσιο λιντσάρισμα στο διαδίκτυο από τους οπαδούς του «αρχηγού» και τους ειδικούς στο τρολάρισμα που, όπως αποδείχθηκε, είχαν προσληφθεί από το κυβερνών AΚP (Adalet ve Kalkınma Partisi - Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης), «ένα κέντρο παραγωγής εθνικής οργής».

Αυτό κράτησε δυο χρόνια, τραυματικά για εκείνην. Και τότε η Τεμελκουράν εγκατέλειψε τη δημοσιογραφία και στράφηκε προς τη λογοτεχνία. Μια λογοτεχνία σαν λεπίδι, όπως αποδεικνύει το αφήγημά της Τουρκία, Παραφροσύνη και Μελαγχολία (εκδ. Καστανιώτη, μτφρ. Ελένη και Μαρία Παξινού), που πρωτοκυκλοφόρησε πέρσι στα αγγλικά και δεν κυκλοφορεί στα τουρκικά.

«Οσοι μπορούν να γράψουν», λέει στην Εισαγωγή της για την ελληνική έκδοση, «πρέπει να μεταδώσουν την αλήθεια στην επόμενη γενιά».

ΕκDubaiσμός

Η Τουρκία οδεύει προς έναν «εκντουμπαϊσμό», υποστηρίζει η Τεμελκουράν, η οποία θα μιλήσει στην Αθήνα την ερχόμενη Πέμπτη (Ιανός, 8 μ.μ.). Οπως γράφει, τα εμπορικά κέντρα που φυτρώνουν ακόμα και σε φτωχές περιοχές και οι ουρανοξύστες που υψώνονται και παρουσιάζονται από την κυβέρνηση ως δείκτες ευημερίας, αποτελούν χαρακτηριστική εφαρμογή ενός «τέλεια σχεδιασμένου κοινωνικού προγράμματος».

Είναι ένα πρόγραμμα που «τρέχει» την τελευταία δεκαετία, από τη δεύτερη πρωθυπουργική θητεία του Ερντογάν, προσβλέποντας στη μετατροπή των πολιτών σε υπάκουα καταναλωτικά όντα μιας κοινωνίας με συντηρητικές αξίες και στην απομάκρυνσή τους από τους δημόσιους χώρους και τους δρόμους της διαμαρτυρίας.

Η εξέγερση στο Γκεζί ήταν μια απόπειρα αντίστασης σ’ αυτό· όμως «δεν προέκυψε από αυτήν ούτε ένα πολιτικό σχήμα ικανό να αντιμετωπίσει το ΑΚΡ…»

Η Τουρκία της Τεμελκουράν διαβάζεται απνευστί επειδή ξεφεύγει από τον κανόνα των αφηγήσεων αντιφρονούντων που απαριθμούν τις κακοδαιμονίες του τόπου τους. Η ματιά της είναι ανθρωπολογική, κοινωνιολογική και πολιτική, ο τόνος είναι οργισμένος και ειρωνικός αλλά κάπου-κάπου τρυφερός, η προσέγγισή της είναι θεματική και συγκριτική με ιστορικό βάθος, και η πρώτη ύλη της πλούσια και ερεθιστική.

Είναι μια επιλογή κρίσιμων γεγονότων από το χθες και το σήμερα της Τουρκίας, που τα φωτίζει με λεπτομερή τεκμηρίωση και τα συνδυάζει με την ολοζώντανη παρουσίαση προσωπικών διαδρομών όπου πρωταγωνιστούν επώνυμες αλλά και αφανείς μορφές της τουρκικής αντιπολίτευσης. Κλείνοντας το βιβλίο της, μένουμε με την αίσθηση ότι, πράγματι, στην Τουρκία «έχει ανατείλει μια νέα εποχή διαμαρτυρίας».

Η ώρα των Κούρδων και το πολιτικό μέλλον της Τουρκίας

Ο Ερντογάν είναι «το μεγαλύτερο ίσως φαινόμενο στην πολιτική ιστορία της Τουρκίας», γράφει η Ετζέ Τεμελκουράν. Στο βιβλίο της θα βρούμε, λοιπόν, ένα πολύ σκοτεινό πορτρέτο του αλλά και πέντε σελίδες για το μυστικό της επικοινωνιακής ρητορικής του που πείθει τις μάζες ότι το μαύρο είναι άσπρο.

Θα παρακολουθήσουμε μια κατεδάφιση των διανοούμενων που έγιναν πρόθυμοι στυλοβάτες του, καθώς και του Σλάβοϊ Ζίζεκ («διαπιστώνω ότι υπηρετείτε σχέδια ενός διεθνούς μάρκετινγκ»), ο οποίος «διάβασε» την Τουρκία του Ερντογάν ως πρότυπο για τον αραβικό κόσμο.

Θα διαπιστώσουμε την εξάπλωση του ισλαμικού συντηρητισμού σε συνδυασμό με τον νεοφιλελευθερισμό και θα ξεχωρίσουμε τα «θύματα» από τα χιλιάδες θύματα του ΑΚΡ.

Θα δούμε τα δουλικά ΜΜΕ που «αναδιοργανώθηκαν μετά το ’80 με βάση τη σχέση τους με το κεφάλαιο», αλλά και το κατεστημένο της υποταγμένης Δικαιοσύνης. Θα γνωρίσουμε εκπληκτικές γυναίκες που υφίστανται ακραία καταπίεση και οδηγούνται στην αυτοκτονία, όπως η ασκούμενη δικαστίνα Ντιντέμ Γιαϊλαλί.

Αλλά και δημοσιογράφους -όπως ο Αχμέτ Σικ και άλλοι 103 συνάδελφοί του- που έχουν φυλακιστεί με βάση τον αντιτρομοκρατικό νόμο, χωρίς ετυμηγορία. Και θα βυθιστούμε στις εστίες αντίστασης στο κουρδικό Ντιγιάρμπακιρ ή στο εναλλακτικό Τζιχανγκίρ…

Είναι δύσκολο να προβλέψουμε το πολιτικό μέλλον της Τουρκίας, ωστόσο η Ετζέ Τεμελκουράν το επιχειρεί: Η επόμενη δεκαετία θα είναι, γράφει, η δεκαετία των Κούρδων, που θα βρεθούν στο προσκήνιο της επικαιρότητας από πολιτική και πολιτισμική άποψη.

«Αυτοί είναι που υπερασπίζονται σήμερα τα σύνορα της Τουρκίας ενάντια στον ISIS». Για τις γυναίκες τα πράγματα θα είναι χειρότερα, λέει, και θα χρειαστεί να προασπίσουν τόσο την αξιοπρέπεια όσο και την ύπαρξή τους. Η καθημερινότητα όσο και η κοινωνική και πολιτική ζωή θα γίνουν απρόβλεπτες, όπως στις χώρες της Μέσης Ανατολής.

Παράλληλα, θα φανερωθούν οι συνέπειες από το χάος του εκπαιδευτικού συστήματος που εφαρμόζει διακρίσεις για θρησκευτικούς, πολιτικούς και ταξικούς λόγους, ενώ η μεσαία και ανώτερη τάξη θα αρχίσουν να εγκαταλείπουν τη χώρα. Παρ' όλα αυτά, στο βάθος βλέπει φως. Διότι «πάντα την τελευταία στιγμή η Τουρκία θα ανασυγκροτείται…»

 Μικέλα Χαρτουλάρη


09.06.2017