Τα «βρόμικα» πετροδόλαρα στην υπηρεσία του ISIS...


Αραγε, τι θα έλεγε σήμερα ο Ανταμ Σμιθ για την απειλητική πλευρά των «βρόμικων» πετροδολαρίων; Οι περισσότερες χώρες εξασφαλίζουν τα έσοδά τους με την προσπάθεια και την... εξυπνάδα τους. Τα κράτη του Κόλπου, όμως, χρωστούν την ύπαρξή τους στη γεωπολιτική τους θέση. Οσο σκληρότερα εργάζεται η Κίνα, όσο πιο γρήγορα αναπτύσσεται η Ινδία, τόσο περισσότερο αυξάνεται η τιμή του πετρελαίου. Οι εισπράξεις των κρατών του Περσικού εξαρτώνται από την τιμή των κατηγοριών του πετρελαίου, οι οποίες είναι γνωστές στην αγορά ως «Αrabian light» ή ως «Oman blend». Μπορεί, όμως, το τεράστιο ύψος των πετροδολαρο-κεφαλαίων να έχει μόνον ευχάριστες επιπτώσεις; Τη δεκαετία του 1970, τα κεφάλαια της περιοχής του Περσικού Κόλπου είχαν αποδειχθεί ολέθρια για τη Λατινική Αμερική, διότι μέσω της ανακύκλωσής τους από τις δυτικές τράπεζες προκάλεσαν μια κρίση χρέους διάρκειας μίας δεκαετίας.

Τα κράτη του Κόλπου υπέφεραν και αυτά από τη στασιμότητα που απέφεραν στη Δύση, εξού και η επί εικοσαετία πτώση της τιμής του πετρελαίου. Με τα χρήματα της δεκαετίας του 1970 έκτισαν τεράστια οικοδομήματα, όπως το αεροδρόμιο King Κhalid, στο Ριάντ. Εκαναν τους εμπόρους όπλων να πλουτίσουν. Διασταύρωσαν τη δομή των οικονομιών τους εν ονόματι της διαφοροποιήσεως. Επί παραδείγματι, σπέρνοντας σιτάρι μέσα στην έρημο. Αλλά ούτε τη φορά αυτή τα κράτη του Περσικού Κόλπου μπόρεσαν να διαχειριστούν καλύτερα τα πλούτη τους. Διότι τα τεράστια αυτά κεφάλαια απαιτούν δύσκολους χειρισμούς. Τα πετροδόλαρα των κρατών του Κόλπου ανακυκλώθηκαν σε σπάταλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, σε σπάταλους αγοραστές σπιτιών σε αναξιόπιστες περιοχές της Αμερικής, στα διάσημα subrime ομόλογα και τα λοιπά τοξικά... Τα κράτη του Κόλπου πράττουν το παν για να δαπανήσουν τον πλούτο τους. Ομως, αυτή η αθώα συμπεριφορά αποτελεί παρελθόν.

Ενας υπερσύγχρονος παράδεισος πάνω στην άμμο έχει στηθεί στο Ντουμπάι για τα «περίεργα» πετροδόλαρα της Σαουηδικής Αραβίας και γενικώς των πετρελαιάδων του Κόλπου. Ιδιαίτερα τολμηρές απόψεις ακούστηκαν σε ένα εξαιρετικού γεωοικονομικού ενδιαφέροντος συνέδριο με αντικείμενο: Να μοιραστούν τον πλούτο τους οι χώρες του Κόλπου, αντί τα πετροδόλαρα μέσω ιδιωτικών διαύλων να καταλήγουν σε οργανώσεις τύπου ISIS! Το συμπέρασμα: Να συνειδητοποιήσουν οι πετρελαιοπαραγωγοί χώρες του Κόλπου ότι η γενναιοδωρία -με τη διοχέτευση κονδυλίων για μεγάλα αναπτυξιακά σχέδια μέσω θεσμοθετημένων οδών- τελικά ανταμείβεται και να σταματήσουν, ορισμένες από αυτές, να προσφέρουν αφειδώς κονδύλια στις τζιχαντιστικές ομάδες.

Το Ισλαμικό Κράτος ανέλαβε την ευθύνη για τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Ιράν, την ώρα που η περιοχή της Μέσης Ανατολής και ο αραβικός κόσμος μοιάζει με καζάνι που βράζει. Πρόκειται για την πρώτη μεγάλη επίθεση των ισλαμιστών τρομοκρατών στο Ιράν. Και σε παγκόσμιο επίπεδο πρόκειται για την τέταρτη μεγαλύτερη τρομοκρατική επίθεση που φέρει την υπογραφή του Ισλαμικού Κράτους από την έναρξη του Ραμαζανιού, ιερού μήνα των μουσουλμάνων. Η ανάληψη ευθύνης των τρομοκρατικών επιθέσεων στην Τεχεράνη από το Ισλαμικό Κράτος θα έχει «τεράστιες συνέπειες» στην περιοχή. Η απάντηση του Ιράν θα μπορούσε να μεταμορφώσει εντελώς τον τρόπο με τον οποίο το καθεστώς της Τεχεράνης και άλλες χώρες πολεμούν το Ισλαμικό Κράτος, κάτι το οποίο θα ήθελε το ISIS. Δέκα μέρες νωρίτερα, το Ισλαμικό Κράτος είχε καλέσει τους υποστηρικτές του σε ολοκληρωτικό πόλεμο κατά των απίστων της Δύσης με αφορμή την έναρξη του Ραμαζανιού και λίγα 24ωρα μετά τη βομβιστική επίθεση του Μάντσεστερ. Εκατομμύρια μουσουλμάνοι σε όλο τον κόσμο γιορτάζουν το Ραμαζάνι, έναν ιερό μήνα νηστείας και θρησκευτικής αφοσίωσης που ξεκίνησε από τις 27 Μαΐου και θα ολοκληρωθεί στις 24 Ιουνίου. Οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες ασφαλείας έχουν ήδη λάβει έκτακτα μέτρα ασφαλείας για να αντιμετωπίσουν τυχόν επιθέσεις κατά τη διάρκεια του μουσουλμανικού ιερού μήνα από υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους. Οι αιματηρές επιθέσεις στην Τεχεράνη σημειώνονται την ώρα που το Κατάρ, η πλούσια χώρα του Κόλπου που έχει συμμαχήσει με το Ιράν, βρίσκεται σε «καραντίνα» από τους Αραβες γείτονές του. Στη Ράκα της Συρίας, την άτυπη «πρωτεύουσα» του Ισλαμικού Κράτους, βρίσκεται μεγάλη επιχείρηση κατά των τζιχαντιστών, με συντονισμένη επίθεση των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF) από τα ανατολικά, δυτικά και βόρεια της ελεγχόμενης από το Ισλαμικό Κράτος πόλης.

Αλλά γεωπολιτική και ευημερία δεν συμβαδίζουν αρμονικά σε αυταρχικά καθεστώτα. Στις 11 Φεβρουαρίου του 1945, ο Αμερικανός πρόεδρος Φραγκλίνος Ντελάνο Ρούζβελτ αναχωρούσε από τη Γιάλτα έχοντας μόλις κλείσει την ιστορική συμφωνία με τους Στάλιν και Τσόρτσιλ για τη μεταπολεμική τάξη πραγμάτων. Αντί να επιστρέψει στην Ουάσινγκτον, ο Ρούζβελτ έβαλε πλώρη κατευθείαν για το Σουέζ. Ηταν μια παράτολμη απόφαση: Ο Αμερικανός πρόεδρος, καθηλωμένος από καιρό σε αναπηρικό καροτσάκι, έβλεπε την υγεία του να επιδεινώνεται ταχύτατα -θα πέθαινε δύο μήνες αργότερα-, ενώ υπήρχε πάντα ο φόβος να τορπιλισθεί το σκάφος του από τους Ναζί. Ωστόσο, το ραντεβού δικαιολογούσε το ρίσκο. Στο κατάστρωμα του αμερικανικού πολεμικού πλοίου «Κουίνσι», ο Ρούζβελτ υποδέχθηκε τον βασιλιά Αμπντελαζίζ μπιν Αμπντουλραχμάν αλ Σαούντ, γνωστό και ως Ιμπν Σαούντ, ο οποίος είχε ιδρύσει το κράτος της Σαουδικής Αραβίας μόλις το 1932. Λέγεται ότι, μόλις έμαθε ότι ανακαλύφθηκε πετρέλαιο στα άγονα εδάφη του Μωάμεθ, ο Ιμπν Σαούντ έβαλε να κλείσουν το πηγάδι, προβλέποντας ότι η μυρωδιά του «μαύρου χρυσού» θα έφερνε στη χώρα του τις μεγάλες, δυτικές δυνάμεις και θα πυροδοτούσε εμφύλιους πολέμους για τη διανομή της λείας.

Ωστόσο, τα οικονομικά και γεωπολιτικά κέρδη που υποσχόταν ο «μαύρος χρυσός» στη βασιλική οικογένεια έκαναν τον πειρασμό ακατανίκητο. Το 1945, η Σαουδική Αραβία ήταν ήδη το σημαντικότερο πετρο-κράτος του πλανήτη. Στο «Κουίνσι», ο Ρούζβελτ εξασφάλισε φτηνό πετρέλαιο με αντάλλαγμα στρατιωτική προστασία στο υπερσυντηρητικό βασίλειο των Σαούντ. Η γεωπολιτική -εξτρεμιστική βία σε όλες τις ηπείρους, χρόνιοι εμφύλιοι πόλεμοι, ακόμα και το φάσμα της πυρηνικής εξάπλωσης- βρίσκεται σε κρίσιμη φάση. Είμαι σύμφωνη με όσους αναγνωρίζουν στην παγκόσμια οικονομία από καλά έως εξαιρετικά χαρακτηριστικά - με τις προφανείς, βέβαια, εξαιρέσεις της Αφρικής. Αλλά το μείζον ζήτημα που με απασχολεί είναι το εξής: εάν, όπως αρμόζει, κρίνουμε απορριπτικά τη γεωπολιτική, σημαίνει αυτό ότι στον σημερινό αλληλεξαρτώμενο κόσμο θα πρέπει να υποβαθμίσουμε βαθμιαία τον χαρακτηρισμό ως καλής ή εξαιρετικής που αναγνωρίζουμε στην οικονομία;

Από την οικονομική ιστορία δεν μπορούν να αντληθούν σαφή διδάγματα. Οι πολιτισμοί ανέρχονται και πέφτουν. Μερικοί, όπως ο προκολομβιανός υπερκατοικημένος Νέος Κόσμος, αυτοκαταστρέφονται, όταν ο υπερβολικά μεγάλος αριθμός ανθρώπων εκχερσώνει το περιβάλλον του. Υπάρχουν, για να το πούμε έτσι, παραδείγματα της κατάρας του Μάλθους, όπου μια αποδιοργανωμένη γεννητικότητα οδηγεί στην παγίωση του νόμου των μειουμένων αποδόσεων. Ωστόσο, η Εποχή της Επιστήμης, που διαρκεί από το 1600 έως σήμερα σε όλες τις ηπείρους, εξακολουθεί να ξεπερνά τον νόμο των μειουμένων αποδόσεων. Εκτός από τις περιπτώσεις όπου είτε φυλετικές ή θρησκευτικές συγκρούσεις είτε σταλινικές ή μαοϊκές δικτατορίες εμποδίζουν τη μίμηση των παγκόσμιων συστημάτων της αγοράς, η σύγκλιση προς τα υψηλότερα κριτήρια παραγωγικότητας των ΗΠΑ, της Ευρώπης και της λεκάνης του Ειρηνικού ουδέποτε υπήρξε ευκολότερη απ’ ό,τι στον 21ο αιώνα. Επιπλέον, οι υπερδυνάμεις αλληλεπιδρούν μεταξύ τους στο πλαίσιο της πολύπλευρης γεωπολιτικής της παγκοσμιοποίησης.

 ΖΕΖΑ ΖΗΚΟΥ  


11/6/2017