Σκηνικό Οργουελ στην Τουρκία του Ερντογάν.


 Ο Ερντογάν επιδιώκει να αποδομήσει την κοσμική, δυτικότροπη κληρονομιά του κεμαλισμού για να οικοδομήσει μια «νέα Τουρκία» ισλαμική, εθνικιστική, υπερσυντηρητική.

Κωνσταντινούπολη, 17 Ιουλίου 2016. Με νωπό ακόμη το αίμα των 250 ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους τη δραματική νύχτα της 15ης προς 16η Ιουλίου, ο Ταγίπ Ερντογάν χαρακτηρίζει, ενώπιον τεράστιου πλήθους οπαδών του, το αποτυχημένο πραξικόπημα «θεόπεμπτο δώρο», που θα ανοίξει τον δρόμο για μια «νέα Τουρκία». Οι καχύποπτοι σμίγουν τα φρύδια, αλλά σιωπούν. Οι αισιόδοξοι θέλουν να ελπίζουν ότι ο Ερντογάν θα βγει σοφότερος από τη σκληρή δοκιμασία, θα πάρει αποστάσεις από τους σκληρούς ισλαμιστές –μήπως ο παλιός του σύμμαχος Φετουλάχ Γκιουλέν δεν ενοχοποιήθηκε για το πραξικόπημα;– και θα αναζητήσει στοιχειώδη συναίνεση με την κοσμική και κουρδική αντιπολίτευση. Η συμμετοχή του κυβερνώντος, ισλαμικού κόμματος ΑΚΡ στο συλλαλητήριο υπέρ της δημοκρατίας που οργάνωσε το κεμαλικό κόμμα CHP στις 24 Ιουλίου ενίσχυσε αυτές τις προσδοκίες.

Εναν χρόνο αργότερα, οι ελπίδες αποδείχθηκαν φρούδες. Οι καταιγιστικές εξελίξεις τη χρονιά που πέρασε, με αποκορύφωμα το άκρως αμφιλεγόμενο δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου, έδειξαν ότι ο Ερντογάν εννοούσε να αξιοποιήσει το «ουρανόπεμπτο δώρο» για να οικοδομήσει ενός ανδρός αρχή. Το πόσο έχει «ξεφύγει» ο Τούρκος πρόεδρος φάνηκε από όσα είπε την περασμένη Πέμπτη σε επίσημη τελετή για την πρώτη επέτειο του στρατιωτικού κινήματος, στο προεδρικό του μέγαρο. Εκεί, παραλλήλισε τη νύχτα της 15ης Ιουλίου 2016 με τη μάχη της Καλλίπολης του 1915, παραπέμποντας σε μια νέα εκστρατεία των μεγάλων δυνάμεων της Δύσης εναντίον της χώρας του και παρομοιάζοντας τον εαυτό του με τον Κεμάλ Ατατούρκ, έτοιμο να ηγηθεί ενός νέου «Πολέμου της Ανεξαρτησίας». Παράξενο το πολιτικό υβρίδιο αυτού του ηγέτη, που εμφανίζεται Ατατούρκ Νο 2 κατά το ήμισυ και αντι-Ατατούρκ κατά τα λοιπά. Από τον ιδρυτή του σύγχρονου τουρκικού κράτους παίρνει τις μεθόδους, δηλαδή τα χειρότερα: τον ωμό αυταρχισμό, τον υπερσυγκεντρωτισμό, τον μακιαβελισμό και την προσωπολατρία.

Στόχος η αποδόμηση

Με αυτά τα εργαλεία επιδιώκει να αποδομήσει την κοσμική, δυτικότροπη κληρονομιά του κεμαλισμού για να οικοδομήσει μια «νέα Τουρκία» ισλαμική, εθνικιστική και υπερσυντηρητική, όπως υποδηλώνει και η κυβερνώσα συμμαχία του ισλαμικού ΑΚΡ με τους Γκρίζους Λύκους του ΜΗΡ. Ηδη, ο Δαρβίνος αφαιρέθηκε από τη διδακτέα ύλη, ενώ κάθε δημόσιο εκπαιδευτικό ίδρυμα υποχρεώθηκε να διαθέτει το δικό του τζαμί.

Πέρυσι τέτοιο καιρό και για λίγες μέρες μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα ο εχθρός εντοπιζόταν αποκλειστικά στην «τρομοκρατική οργάνωση» του Φετουλάχ Γκιουλέν (FETO), άντε και στους ενδεχόμενους ξένους υποστηρικτές της. Σήμερα, ο Ερντογάν και οι επιτελείς του μιλούν συλλήβδην για «τους τρομοκράτες του FETO, του Ισλαμικού Κράτους και του (κουρδικού) ΡΚΚ», παρότι τζιχαντιστές και Κούρδοι χωρίζονται από ποτάμια αίματος. Αλλά ο χορός των δαιμόνων δεν τελειώνει εδώ. Το συροκουρδικό PYD, που μάχεται τους τζιχαντιστές στην απέναντι πλευρά των συνόρων, είναι «παρακλάδι του ΡΚΚ» και βομβαρδίζεται ανηλεώς. Το αριστερό, φιλοκουρδικό κόμμα HDP, τρίτη δύναμη στην τουρκική Βουλή, είναι «πολιτική ομπρέλα των τρομοκρατών» και οι ηγέτες του βρίσκονται στη φυλακή.

Αλλά και το CHP, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, εμφανίζεται ως «σύμμαχος των τρομοκρατών» γιατί καταγγέλλει ότι ο Ερντογάν ήξερε για το πραξικόπημα, αλλά το άφησε να εξελιχθεί για να εξαπολύσει το δικό του αντι-πραξικόπημα. Ο βουλευτής του, Ενίς Μπερμπέρογλου, βρίσκεται κι αυτός στη φυλακή, με ποινή κάθειρξης 25 χρόνων, επειδή έδωσε στον Τύπο ντοκουμέντα για τις βρώμικες δουλειές της μυστικής υπηρεσίας ΜΙΤ με την ισλαμική αντιπολίτευση της Συρίας. Κι όταν ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου οργανώνει, στις 9 Ιουλίου, τεράστια διαδήλωση της αντιπολίτευσης στην Κωνσταντινούπολη, αποκορύφωμα της μεγάλης και καθόλα ειρηνικής πορείας 25 ημερών από την Αγκυρα, ο Ερντογάν τον προειδοποιεί προσωπικά: «Θα βρεθείς σε μια κατάσταση απ’ όπου δεν θα μπορείς να ξεμπερδέψεις»!

«Ολοι» στη φυλακή

Οπως δημοσιοποίησε πρόσφατα το τουρκικό υπουργείο Δικαιοσύνης, αυτήν τη στιγμή βρίσκονται στη φυλακή περίπου 50.600 άνθρωποι, κατηγορούμενοι ότι εμπλέκονταν με τους επίδοξους πραξικοπηματίες. Ο Τύπος βρίσκεται στον γύψο και η Δικαιοσύνη τελεί υπό ωμή χειραγώγηση. Τούρκοι ακτιβιστές παραθέτουν σωρεία μικρών, καθημερινών περιστατικών, ενδεικτικών μιας ζοφερής ατμόσφαιρας, που θυμίζει μυθιστόρημα του Οργουελ. Ενδεικτικά, όπως ανέφερε η εφημερίδα Cumhuriyet, φοιτήτρια συνελήφθη στη Σαμψούντα ύστερα από καταγγελία γείτονά της ότι πέταξε βιβλία του Γκιουλέν στα σκουπίδια. Η Σήμανση βρήκε αποτυπώματα της άτυχης κοπέλας σε κάποια από τα βιβλία του ιμάμη – τον οποίο, ας σημειωθεί, είχαν επισκεφθεί στην Πενσιλβάνια των ΗΠΑ ο πρώην πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ και ο πρώην πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου. Αυτό ήταν αρκετό για να βρεθεί στη φυλακή.

Απρόβλεπτος «παίκτης»

Στον διεθνή στίβο, η «νέα Τουρκία» του Ερντογάν εμφανίζεται ως απρόβλεπτος «παίκτης», αποξενωμένη από τους παραδοσιακούς συμμάχους της. Η ούτως ή άλλως δύσκολη προοπτική ένταξης στην Ε.Ε. έχει εξοστρακιστεί πλέον στις ελληνικές καλένδες, καθώς οι σχέσεις της Τουρκίας με σημαντικές χώρες της Ενωσης, όπως η Γερμανία, η Ολλανδία και η Αυστρία, βρίσκονται στο ναδίρ ύστερα από τις γνωστές περιπέτειες την περίοδο του δημοψηφίσματος.

Οσο για τις ΗΠΑ, αν ο Ερντογάν προσδοκούσε ότι θα βρει κατανόηση από τον Ντόναλντ Τραμπ –ο οποίος, ως επιχειρηματίας, είχε δουλειές και με την Τουρκία–, η ελπίδα μετατράπηκε σε οργή όταν ο νέος Αμερικανός πρόεδρος όχι μόνο συνέχισε, αλλά κλιμάκωσε την πολιτική Ομπάμα, εξοπλίζοντας με πιο βαριά όπλα τους Κούρδους της Συρίας. Αλλά και στον αραβικό κόσμο, η Τουρκία ήρθε σε σύγκρουση με παραδοσιακά φιλικές της χώρες, όπως η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία, όταν αποφάσισε να στηρίξει το Κατάρ – μια κίνηση μεγάλου πολιτικού ρίσκου.

Αναζητώντας αντίβαρο στην αποξένωσή του από τη Δύση, ο Ταγίπ Ερντογάν έριξε γέφυρες, αμέσως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, προς τον Βλαντιμίρ Πούτιν, από τον οποίο ζήτησε συγγνώμη για την προγενέστερη κατάρρευση ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους.

Καρποί αυτής της προσέγγισης υπήρξαν η δρομολόγηση του αγωγού Turkish Stream, η επιτάχυνση της κατασκευής του πυρηνικού εργοστασίου στο Ακούγιου και η αγορά ρωσικών πυραύλων S-400. Ωστόσο, μόνον αφελείς θα πίστευαν –και ο Ερντογάν ασφαλώς δεν είναι αφελής– ότι η Μόσχα μπορεί να εμπιστευθεί την Αγκυρα. Αλλωστε, η υποστήριξη των Κούρδων από τη Ρωσία –ιδιαίτερα με την αποστολή ρωσικών στρατευμάτων στον απειλούμενο από την Τουρκία κουρδικό θύλακο του Αφρίν, στη βόρεια Συρία– μιλάει από μόνη της.

ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
16/7/2017