Ο σεισμός και οι δύο Τουρκίες.




Με αφορμή τον πρόσφατο σεισμό στο νοτιοανατολικό Αιγαίο και τις καταστροφικές συνέπειες στα τουρκικά τουριστικά θέρετρα της νοτιοδυτικής Μικράς Ασίας, αναδείχθηκε και πάλι στο δημόσιο πεδίο ένα δραματικό πολιτισμικό και κοινωνικό χάσμα που δεν καλύπτεται εύκολα.

Πρόκειται για το χάσμα μεταξύ θρησκευόμενων σουνιτών μουσουλμάνων από την μια και των εκκοσμικευμένων Τούρκων, όπως είναι οι Αλεβίτες, οι φιλελεύθεροι και άλλοι που ακολουθούν έναν δυτικό τρόπο ζωής. Γνωρίζουμε καλά από την κοινωνική θεωρία αλλά κυρίως από την ιστορική εμπειρία και την πολιτική πρακτική των τελευταίων ετών πως τα θρησκευτικά χάσματα δύνανται να  επιφέρουν τις πιο βίαιες μορφές συγκρούσεων.

Η Σμύρνη των απίστων

Όπως είναι γνωστό, στο φαντασιακό και στη δημόσια ρητορική των πιστών μουσουλμάνων Τούρκων, οι δυτικές επαρχίες της χώρας με επίκεντρο την Σμύρνη θεωρούνται και αναπαρίστανται σαν «γη απίστων». Κι αυτό, επειδή ο τρόπος ζωής εκεί μοιάζει περισσότερο με αυτόν των Ελλήνων παρά με τον τρόπο ζωής και την κοσμοαντίληψη που αρμόζει στους σουνίτες μουσουλμάνους της Ανατολίας.

Οι σουνιτικές αυτές ομάδες περιγράφουν ακόμα την Σμύρνη ως gavur Izmir, δηλαδή ως Σμύρνη των απίστων. Γι’ αυτούς τους «απίστους» από την άλλη, οι σουνίτες μουσουλμάνοι Τούρκοι είναι φανατικοί, φονταμενταλιστές και «καθυστερημένοι».

Οι εκατέρωθεν ύβρεις, προσβολές και απειλές έχουν λάβει τρομακτικές διαστάσεις που σε αρκετές περιπτώσεις οδήγησαν και σε περιστατικά φυσικής βίας, τα οποία, όμως, αποσιωπήθηκαν από τα τουρκικά ΜΜΕ. Πρόκειται για δύο κοσμοαντιλήψεις και τρόπους ζωής θεμελιακά ασυμβίβαστους. Υποχρεώνονταν να συνυπάρξουν για δεκαετίες κάτω από τον αυταρχισμό του κεμαλικού κράτους.

Οι πολιτικές ανατροπές των τελευταίων 15 ετών και η άνοδος του πολιτικού Ισλάμ στην εξουσία επέφερε πλήρη ανατροπή. Οι αντιπαραθέσεις αυτές και το αμοιβαίο μίσος βγήκαν πλέον στην επιφάνεια. Είναι σχεδόν αδύνατο να καμουφλαριστεί και να απορροφηθεί μέσα από τους υπάρχοντες πολιτικούς σχηματισμούς. Το πολιτισμικό, ιδεολογικό και συναισθηματικό χάσμα διευρύνεται, θέτοντας σε σοβαρή αμφισβήτηση το ενιαίον αυτού που θεωρείται  «τουρκικό έθνος».

Σκοταδισμός

Με αφορμή τον πρόσφατο σεισμό στις τουριστικές περιοχές των μικρασιατικών παραλίων ξέσπασε ένας πόλεμος μεταξύ των δύο αυτών κοσμοαντιλήψεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πολλοί πιστοί σουνίτες μουσουλμάνοι ανάρτησαν στο tweeter και στο Facebook υβριστικά μηνύματα. Επιχαίρουν για τον σεισμό στα τουριστικά αυτά θέρετρα και για τις καταστροφές που υπέστησαν οι κάτοικοι και οι τουρίστες, μιας και τα θεωρούν κέντρα αμαρτίας και διαστροφής!

Μερικά μόνο χαρακτηριστικά μηνύματα είναι τα εξής:
  • Προς τους αρνητές του Ισλάμ, τα εκκοσμικευμένα σκυλιά, ορίστε, αυτή είναι η δικαιοσύνη του Θεού.
  • Ο σεισμός πάει εκεί που υπάρχει μοιχεία και αμαρτία, στο Μπόντρουμ (μια από τις πιο τουριστικές επαρχίες των μικρασιατικών παραλίων).
  • Οι αμαρτίες που γίνονται στο Μπόντρουμ δεν ξεπλένονται ούτε με σεισμούς ούτε και με πλημμύρες. Συνέλθετε έεεεε μουσουλμάνοι.
  • Το 90% των σεισμών στην πατρίδα μας γίνονται στις πρωτεύουσες της ακολασίας και της αμαρτίας, δηλαδή στη Σμύρνη, στην Μούγλα, στο Μπόντρουμ, στο Αϊβαλί και στον Τσεσμέ. Βάλτε επιτέλους μυαλό!

Οι βαθιές κοινωνικές ρωγμές λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων, ειδικά σε συνθήκες κρίσης και αυταρχισμού, είναι εξαιρετικά δύσκολο να θεραπευθούν. Μένει να δούμε πως θα εξελιχθεί η δυναμική αυτών των πολιτισμικών και κοινωνικών σχισμάτων αλλά και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις τους στο κεντρικό πολιτικό σύστημα και στη λειτουργία της τουρκικής κρατικής γραφειοκρατίας.

 διδάκτορας ανθρωπολογίας του αμερικανικού πανεπιστημίου Princeton (Πρίνστον). Διεξάγει επιτόπια έρευνα στην Τουρκία. Τα τρέχοντα ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι η πολιτική ανθρωπολογία, εθνοτικά κινήματα και μειονότητες στην Τουρκία, μουσική ακρόαση και πολιτική εξουσία, τουρκικό πολιτικό Ισλάμ. Έχει διδάξει στα πανεπιστήμια Princeton και Rutgers. Στην τρέχουσα περίοδο διδάσκει στο College Year in Athens.


 24 Ιουλίου 2017