Το τουρκικό τελεσίγραφο πριν τον «Αττίλα ΙΙ», σύμφωνα με τα απόρρητα αρχεία της CIA.
Ο τρόπος με τον οποίο η Τουρκία απροκάλυπτα είχε παρουσιάσει το τελεσίγραφό της εναντίον της Κύπρου και της Ελλάδας σε Βρετανούς και Αμερικανούς, μερικές ημέρες πριν από τη δεύτερη εισβολή, αποτυπώνεται στα έγγραφα με τις απόρρητες ενημερώσεις της CIA τόσο στο καθημερινό ενημερωτικό Έγγραφο προς τον πρόεδρο των ΗΠΑ όσο και σε έγγραφο της 13ης Αυγούστου του 1974 προς τον θάλαμο επιχειρήσεων του Λευκού Οίκου.
Η Τουρκία απειλώντας με στρατιωτική δράση ακόμη και τους Βρετανούς αλλα και τις δυνάμεις του ΟΗΕ στην Κύπρο, ήθελε να εξασφαλίσει ότι με δεδομένη την αδυναμία της Ελλάδας θα είχε πλήρως ελεύθερο το πεδίο για να προχωρήσει στην δεύτερη εισβολή.
Αφού οδηγούσε σε αδιέξοδο τις συνομιλίες της Γενεύης, θέτοντας ένα μαξιμαλιστικό διχοτομικό πλαίσιο διεκδικήσεων, έθετε πλέον ως όρο στο τελεσίγραφο της την αποδοχή όλων αυτών των πολιτικών διεκδικήσεων προκειμένου να μην επαναλάβει την στρατιωτική δράση.
Με δεδομένη και την πολιτική κρίση στην Ουάσιγκτον (παραίτηση Νίξον) κανείς δεν έκανε την παραμικρή προσπάθεια για να αποτρέψει την δεύτερη εισβολή. Αντιθέτως από τα κείμενα ενημερώσεων του Λευκού Οίκου από την CIA, μάλλον διαφαινόταν διάθεση ικανοποίησης των τουρκικών απαιτήσεων.
Υ.Γ.: Συνεχίζοντας την έρευνα και μελέτη των αποχαρακτηρισμένων σημαντικών απορρήτων για δεκαετίες εγγράφων της CIA, που ξεκινήσαμε με τον Μιχάλη Ιγνατίου, αποκαλύπτονται σημαντικές πτυχές της σύγχρονης ιστορίας μας. Και κυρίως δίνονται απαντήσεις για τα «πώς» και τα «γιατί» σημαντικών γεγονότων όπως η τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Τουλάχιστον για τον τρόπο με τον οποίο η μια εκ των δυο υπερδυνάμεων, οι ΗΠΑ αντιμετώπισε τέτοια γεγονότα, πως άφηναν να εξελιχθούν τα γεγονότα, όταν δεν τίθονταν σε κίνδυνο η κι αν ακόμη εξυπηρετούνταν τα ζωτικά συμφέροντα τους.
Μέσα από τα απόρρητα αυτά έγγραφα αποτυπώνεται όμως και το διεθνές περιβάλλον στο οποίο εξελίχθηκαν σημαντικά ιστορικά γεγονότα και, κυρίως σε ότι αφορά στην Κύπρο, αποδεικνύεται η διαχρονικότητα της τουρκικής επιδίωξης για έλεγχο του νησιού μέσω του διαχωρισμού των κοινοτήτων και την συγκρότηση ενός αδύναμου κεντρικού κράτους…
Α) Προς: Άμεσο: White House /Situation Room
(13 Αυγούστου 1974)
Θέμα: Τουρκική απόφαση για επανάληψη στρατιωτικής δράσης στην Κυπρο εάν οι προτάσεις της δεν γίνουν αποδεκτές στην Γενεύη.
Ο πρωθυπουργός Ecevit και το Τουρκικό Γενικό Επιτελείο αποφάσισαν στις 11 Αυγούστου ότι:
- καμία παραχώρηση δεν θα γίνει στην Γενεύη πέραν όσων έχουν ενσωματωθεί στην τουρκική πρόταση,
- εάν οι συνομιλίες στην Γενεύη αποτύχουν να παράξουν ικανοποιητικό αποτέλεσμα, οι τουρκικές δυνάμεις στην Κύπρο θα προελαύσουν για να πάρουν την Αμμόχωστο και να διασώσουν τους 10.000 τούρκους που βρίσκονται περικυκλωμένοι από τις ελληνοκυπριακές δυνάμεις εκεί,
- Εάν είναι αναγκαίο οι τουρκικές δυνάμεις στην Κύπρο θα πολεμήσουν και εναντίον των Βρετανών, εάν επιχειρήσουν να παρέμβουν. Ενδεχόμενη αεροπορική επίθεση των Βρετανών εναντίον των τουρκικών δυνάμεων θα έχει σαν αποτέλεσμα ανταποδοτικά χτυπήματα στις βρετανικές αεροπορικές βάσεις στο νησί,
Η τουρκική δράση θα στοχεύει στην απελευθέρωση των Τούρκων και Τουρκοκυπρίων που κρατούνται από τις ελληνικές δυνάμεις. Θα περιορισθεί στην Κύπρο, εκτός εάν υπάρξει επέκταση της σύγκρουσης από την Ελλάδα (λογοκριμένη πρόταση)…, οι Τούρκοι ίσως να κινηθούν το πρωινό της 14ης Αυγούστου, εάν δεν εκπληρωθούν οι όροι τους στην Γενεύη.
Μια επιτυχημένη επιχείρηση θα επεκτείνει τον τουρκικό έλεγχο στην περιοχή μεταξύ της Λευκωσίας και της Αμμοχώστου. Η Τουρκική κυβέρνηση αναμένει την αντίθετη δημόσια αντίδραση στην επανάληψη των συγκρούσεων, αλλά αυτό δεν θα την αποτρέψει.
… ενδείξεις ανάπτυξης δυνάμεων για απόκρουση έναντι πιθανών απειλών από την Σοβιετική Ένωση ή την Βουλγαρία, αλλά το Τουρκικό Γενικό Επιτελείο δεν αναμένει παρέμβαση από αυτές τις χώρες.
Β) The President’s Daily Brief
(12 Αυγούστου)
ΕΛΛΑΔΑ-ΤΟΥΡΚΙΑ-ΚΥΠΡΟΣ
Η Διάσκεψη της Γενεύης εκφυλίζεται αυτό το Σαββατοκύριακο από μεγάλες καθυστερήσεις και την προσωρινή αποχώρηση των Τούρκων, αλλά τουλάχιστον είχε αποτέλεσμα την συμφωνία για την ανταλλαγή κρατουμένων και την εκκένωση τουρκοκυπριακών θυλάκων από ελληνοκυπριακές δυνάμεις.
Αν και φαίνεται να υπάρχει μικρή πρόοδος στην επίλυση των συνταγματικών θεμάτων οι ηγέτες Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων χθες διακήρυξαν ότι υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω επαφές και διαπραγματεύσεις. Είπαν ακόμη ότι η σημερινή συνάντηση θα είναι «κρίσιμη».
Σε μια θυελλώδη συνάντηση το βράδυ του Σαββάτου, ο τουρκοκύπριος εκπρόσωπος Denktash επίσημα παρουσίασε τις τουρκικές απαιτήσεις για εγκατάλειψη του Συντάγματος του 1960, τον γεωγραφικό διαχωρισμό των δυο κοινοτήτων και πλήρη τοπική αυτονομία. Ο ελληνοκύπριος εκπρόσωπος Κληρίδης επέμεινε ότι πρέπει να παραμείνει το Σύνταγμα του 1960 και απέρριψε την ιδέα του γεωγραφικού διαχωρισμού, αλλά συμφώνησε στην τοπική αυτονομία των Τουρκοκυπρίων.
Ο τούρκος πρωθυπουργός Ecevit είπε στον αμερικανό πρέσβη ότι οι αρχές του γεωγραφικού διαχωρισμού και του ανεξάρτητου κυρίαρχου κράτους δεν είναι διαπραγματεύσιμα. Είπε πάντως ότι το σχήμα της ομόσπονδης διοίκησης και του μεγέθους του τουρκικού τομέα είναι διαπραγματεύσιμα. Οι Τούρκοι έχουν δημόσια απαιτήσει 30% του εδάφους του νησιού για τις κοινότητες τους.
Οι ηγέτες των δυο κοινοτήτων ήταν κάπως πιο ευέλικτοι στις ιδιωτικές συζητήσεις τους. Μιλώντας νωρίτερα στον βοηθό υπουργό Εξωτερικών Hartman, ο Κληρίδης είπε ότι θα πει στον Denktash ότι θα πρέπει να εξετάσει το σχήμα της απολύτως αυτόνομης τουρκοκυπριακής κεντρικής Αρχής (Authority) που θα ασκεί αρμοδιότητα επί όλων των τουρκοκυπριακών κοινοτήτων.
Η Βρετανία διέκοψε το Σάββατο μια προγραμματισμένη απόσυρση δυνάμεων και αεροπλάνων από τις βάσεις της στην Κύπρο μετά την προειδοποίηση των τούρκων αξιωματούχων για νέες επιχειρήσεις σε περίπτωση που δεν υπάρξει πρόοδος στις συνομιλίες.
Οι δυνάμεις της Ελληνοκυπριακής Εθνικής Φρουράς άρχισαν την εκκένωση των τουρκοκυπριακών θυλάκων την Κυριακή και είναι σε εξέλιξη τα σχέδια για την απελευθέρωση κρατουμένων. Καμία σημαντική εχθροπραξία δεν έχει αναφερθεί στην Κύπρο για τρίτη συνεχόμενη ημέρα.
Η ανώτατη στρατιωτική και πολιτική ηγεσία συνεδρίασε σε Αθήνα και Άγκυρα χθες, πιθανότατα για τον σχεδιασμό σχεδίων έκτακτης ανάγκης στην περίπτωση αδιέξοδου στις συνομιλίες. Σύμφωνα με το ραδιόφωνο των Αθηνών, οι έλληνες ηγέτες αποφάσισαν να μεταφέρουν στρατιωτικές δυνάμεις έξω από την πρωτεύουσα για να ενισχύσουν άλλες μονάδες. Μερικές από αυτές ίσως κατευθύνονται στα νησιά του Αιγαίου οπού θα είναι σε καλύτερη θέση να αντιδράσουν σε μια νέα τουρκική στρατιωτική επιχείρηση στην Κύπρο.
Γ) The President’s Daily Brief
(13 Αυγούστου 1974)
ΤΟΥΡΚΙΑ-ΕΛΛΑΔΑ-ΚΥΠΡΟΣ
«Ο τούρκος πρωθυπουργός Ecevit, μιλώντας χθες στην Άγκυρα, δήλωσε ότι η Ελλάδα έχει 24 ώρες για να αποδεχθεί τις νέες τουρκικές προτάσεις για το συνταγματικό μέλλον της Κύπρου. Οι προτάσεις αυτές θα χωρίσουν την Κύπρο σε μικρές εθνικές πολιτικές μονάδες -καντόνια- αλλά θα διατηρήσουν το σχήμα των δυο αυτόνομων εθνικών Διοικήσεων εντός μιας Ομοσπονδίας. Μέχρι χθες η Τουρκία και οι Τουρκοκύπριοι επέμειναν στον διαχωρισμό του νησιού σε δύο ομόσπονδα κράτη κάτω από μια ασθενή κεντρική κυβέρνηση.
Χθες, το απόγευμα ο τούρκος υπουργός εξωτερικών Gunes έδωσε το τελεσίγραφο στον βρετανό υπουργό Εξωτερικών Callaghan. Πρέπει να αποδοθεί στην Τουρκία άμεσα η διοίκηση του μεγαλύτερου καντονίου της- η περιοχή μεταξύ Κερύνειας και Αμμοχώστου. Πρέπει επίσης να υπάρξει συμφωνία στην διαπραγμάτευση του μεγέθους και των συνόρων των άλλων πέντε καντονιών -γύρω από Πάφο, Πόλις Λεύκα, Λάρνακα και Καραβά, προσφέροντας τελικά στους Τουρκοκυπρίους το ένα τρίτο του νησιού. Ο Gunes είπε στον Callaghan ότι εχει σκληρές οδηγίες από την Άγκυρα να αποσπάσει συμφωνία σε αυτά τα ζητήματα στην τριμερή συνάντηση που ήταν προγραμματισμένη για τις 10 μ.μ. στην Γενεύη χθες το βράδυ.
Ο ελληνοκύπριος ηγέτης Κληρίδης και ο Έλληνας ΥΠΕΞ Μαύρος, ανακοίνωσαν ότι δεν θα συμμετέχουν στην συνάντηση αυτή. Ο Callaghan έπεισε τον Gunes να αποδεχθεί αυτή την αναβολή μέχρι σήμερα το πρωί, αλλά ο Gunes είπε στους δημοσιογράφους ότι εάν οι τουρκικές προτάσεις δεν γίνουν αποδεκτές στην σημερινή συνάντηση, οι «συνομιλίες της Γενεύης θα τερματισθούν».
Ο Αμερικανός βοηθός ΥΠΕΞ Hartman, αφού μίλησε με τον Gunes και τον Callaghan, ανέφερε ότι οι Tούρκοι φαίνεται να τείνουν στην διάλυση της Διάσκεψης. Ο Callaghan είπε στον Hartman ότι η αποδοχή των τουρκικών προτάσεων θα σημάνουν το τέλος του Κληρίδη και πιθανόν ένα δεξιό στρατιωτικό πραξικόπημα στην Ελλάδα. Η αποδοχή τους επομένως είναι έκτος συζήτησης.
Ο callaghan ανέφερε επίσης ότι ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Denktash είναι εξαιρετικά δυσαρεστημένος με την τούρκικη αδιαλλαξία. Ο Denktash (λογοκριμένες λέξεις) προειδοποίησε τον Callaghan ότι ο τουρκικός στρατός δεν θα διστάσει να ανοίξει πυρ στα στρατεύματα των Ηνωμένων Εθνών, εάν αναμιχθούν με οποιονδήποτε τρόπο.
Ο Gunes εξήγησε την τουρκική θέση στον Hartman λέγοντάς ότι οι τούρκοι πολιτικοί δεν μπορούν να αντισταθούν στην εσωτερική λαϊκή πίεση. Ήταν ασαφής όταν πιέσθηκε να αποκαλύψει το τι θα πράξει η Τουρκία εάν ο Κληρίδης απορρίψει σήμερα τις προτάσεις.
Με την υπόθεση ότι οι Τούρκοι έχουν αποφασίσει να διακόψουν τις συνομιλίες ο Hartman θεωρεί ότι υπάρχουν τρεις πιθανές δράσεις της Τουρκίας. Που πιθανόν θα στοχεύουν σε:
- μονομερή στρατιωτική δράση,
- καλλιέργειά εντάσεων μέχρις ότου ένα «επεισόδιο» προσφέρει την πρόκληση για ανάληψη δράσης,
- απειλή για αποχώρηση από το ΝΑΤΟ με την ελπίδα ότι θα μπορέσουν να αποσπάσουν την στήριξη των ΗΠΑ για να πάρουν αυτό που θέλουν.
Ο Hartman συμπερασματικά θεωρεί ότι η το πλαίσιο των σκέψεων της Άγκυρας είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. Είτε ο Ecevit είναι τυφλά αισιόδοξος ή είναι τόσο αδύναμος που η λαϊκή και στρατιωτική πίεση είναι τόσο αποτελεσματικές σε αυτόν.(λογοκριμένο κείμενο)
Οι τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις είναι σε αυξημένο επίπεδο ετοιμότητας, αλλά δεν έχουμε αποδείξεις ότι σχεδιάζουν μια άμεση στρατιωτική κίνηση. Τουρκικές δυνάμεις εντός και γύρω της Κωνσταντινούπολης έχουν μεταφερθεί σε αμυντικές γραμμές στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας την περασμένη εβδομάδα. Η αλλαγή αυτή ίσως είναι η αντίδραση σε αναφορές από την Αθήνα ότι οι Σοβιετικοί έχουν υποσχεθεί ότι θα βοηθήσουν την Ελλάδα εάν η Τουρκία εισβάλλει. Οι Έλληνες έχουν αρνηθεί ότι έχουν λάβει τέτοια υπόσχεση.
Οι τουρκικές ανησυχίες σχετικά με την βόρεια πτέρυγα έχουν αυξηθεί καθώς η Σοβιετική Ένωση φαίνεται να κινείται περισσότερο προς στήριξη των ελληνικών θέσεων για την Κύπρο και να απομακρύνεται από την προηγουμένη αμεροληψία σχετικά με την Τουρκία».
Νίκος Μελέτης
16/8/2017
FILE PHOTO: Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ σε ομιλία του κατά τη διάρκεια της απονομής του Νόμπελ Ειρήνης στο Όσλο της Νορβηγίας/EPA/ HAAKON MOSVOLD LARSEN
25% προωθούσαν οι ΗΠΑ, 30% ζητούσαν οι Τούρκοι:
Απόρρητο έγγραφο με πρόταση της Ουάσινγκτον.
Μεταξύ της Ουάσινγκτον και της Άγκυρας υπήρχε ένα συνεχές κανάλι επικοινωνίας όλους τους μήνες πριν κατά και μετά την εισβολή του 1974. Τα απόρρητα έγγραφα, κυρίως τα αμερικάνικα επιβεβαιώνουν πως η επικοινωνία αυτή γινόταν μόνο στο ψηλότερο επίπεδο. Δηλαδή, σε πολιτικό επίπεδο, παρακάμπτοντας τις πλείστες φορές τους υπηρεσιακούς. Άλλωστε, η εμπλοκή των υπηρεσιακών εμπεριείχε τον κίνδυνο διαρροών, εξέλιξη που θα επηρέαζε αναμφίβολα τους σχεδιασμούς.
Πρωταγωνιστές οι Κίσιγκερ και Ετζεβίτ. Ο καθηγητής και ο φοιτητής. Από τις αρχές Αυγούστου 1974, και ενώ όλοι ανέμεναν την σύγκλιση της Διάσκεψη της Γενεύης, οι Τούρκοι είχαν ενημερώσει τους Αμερικανούς για τα σχέδια τους να επεκτείνουν την υπό κατοχή περιοχή και να συμπεριλάβουν στα λάφυρά τους την Αμμόχωστο. Ο Αμερικανός υπουργός γνώριζε ότι οι Τούρκοι θα προχωρήσουν στη δεύτερη φάση της στρατιωτικής επιχείρησης, που είχαν ονομάσει «ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ» και σύμφωνα με συνεργάτες του και δικά του έγγραφα, που παραμένουν μέχρι σήμερα απόρρητα, δεν ήθελε να τους σταματήσει. Ο Κίσιγκερ ήταν απόλυτος στο θέμα αυτό και πίστευε ότι νομικά η Τουρκία «είχε δίκιο», κάτι που του επιβεβαίωσε εγγράφως και ο νομικός σύμβουλος του Στέϊτ Ντιπάρτμεντ, Χέλμουτ Σόννενφελντ, την επομένη του πραξικοπήματος (Τα μυστικά αρχεία του Κίσιγκερ. Η απόφαση για τη διχοτόμηση. Μ. Ιγνατίου-Κ. Βενιζέλος).
Οι Αμερικανοί διαμόρφωσαν, λίγο πριν τη δεύτερη φάση της εισβολής, ένα πλαίσιο συμφωνίας, το οποίο κωδικοποιήθηκε και παρουσιάσθηκε τότε στα εμπλεκόμενα μέρη. Μια φόρμουλα που προδήλως ευνοούσε τους Τούρκους:
- Οι κυπριακές κοινότητες Ελλήνων και Τούρκων θα έπρεπε να ρυθμίσουν τις εσωτερικές τους υποθέσεις σε μια αυτόνομη βάση. Αυτή η θέση στην πραγματικότητα αποτελεί την ομοσπονδιακή λύση που επιζητούν οι Τούρκοι, παρόλο που ο Κληρίδης προτιμά να την αποκαλεί «καντονιακή». Η καλύτερη λύση θα ήταν να μη δοθεί καμιά ταμπέλα και θα μπορούσε να αποκαλείται απλά «Η Συμφωνία της Γενεύης του 1974».
- Σε εθνικά και διεθνή θέματα, θα έπρεπε να συντονιστούν οι υπευθυνότητες του Ελληνοκύπριου προέδρου και του Τουρκοκύπριου αντιπροέδρου (Κληρίδης και Ντενκτάς). Αυτή η θέση δίνει στους Τούρκους το δικαίωμα αρνησικυρίας που επιζητούν εδώ και καιρό και το οποίο αρνούνταν επίμονα ο Μακάριος.
- Το βασικότερο, κεντρικής σημασίας για τους Τούρκους, θέμα αυτής της συμφωνίας θα είναι ο εκτεταμένος θύλακας Λευκωσίας-Κυρήνειας που τώρα βρίσκεται υπό τουρκικό έλεγχο και ο οποίος θα αποτελούσε το βασικό τουρκικό προπύργιο στο νησί και θα υπηρετούσε ως ασφαλές καταφύγιο σε περιόδους αναταραχής για τους υπόλοιπους Τουρκοκύπριους που είναι διασκορπισμένοι σε άλλα σημεία. Θα πρέπει, επιπρόσθετα, να οριστούν και άλλοι θύλακοι για να τεθούν υπό τουρκικό έλεγχο, το μέγεθος και ο αριθμός των οποίων θα αποτελέσουν θέμα των διαπραγματεύσεων (ίσως πέντε μεγάλες περιοχές στην Αμμόχωστο, στη Λάρνακα, στη Λεμεσό, στην Πάφο και τη Μόρφου).
- Η εκπλήρωση της συμφωνίας θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνει τη σταδιακή μείωση των τουρκικών δυνάμεων στο νησί, με την επάνοδο της σταθερότητας σε ένα συμφωνημένο, καθορισμένο επίπεδο και αυτό επίσης είναι θέμα προς διαπραγμάτευση, αλλά θα μπορούσε να είναι της τάξης των 5.000 ανδρών.
- Συνταγματική διάταξη θα έπρεπε να απαγορεύει σε κληρικό να υπηρετεί ως πρόεδρος της Κύπρου (αυτό θα έλυνε το πρόβλημα του Μακαρίου ως ατόμου και θα διαβεβαίωνε τους Τούρκους ότι οι παραδοσιακές υπέρ της ένωσης προκαταλήψεις του κλήρου δεν θα έβρισκαν ποτέ ξανά αντανάκλαση σ΄ αυτό το πόστο).
- Τα Ηνωμένα ΄Εθνη θα μπορούσαν να αποχωρούν κατά φάσεις, καθώς αρχίζουν να ισχύουν οι νέες κοινοτικές ρυθμίσεις και η υπάρχουσα νέα ισορροπία στο νησί εξασφαλίζει τον αυτο-εφαρμοζόμενο έλεγχο βάσει της καλή τη πίστει εφαρμογής των συμφωνιών (Department ofState, Secret, Cyprus Options, Σημείωμα του Τζόζεφ Σίσκο στον Χένρι Κίσιγκερ, 12 Αυγούστου 1974).
Στην Ουάσινγκτον θεωρούσαν τότε απόμακρο το ενδεχόμενο να προχωρήσουν οι ιδέες αυτές θεωρώντας κλειδί το εδαφικό, στο οποίο οι Τούρκοι ζητούσαν να διατηρήσουν μια περιοχή πάνω από το 30%. Επί τούτου οι Αμερικανοί προέβαιναν σε μια σειρά εισηγήσεις και έκαναν ασκήσεις επί χάρτου. Σύμφωνα με το ίδιο έγγραφο «ο μεγάλος θύλακας Λευκωσίας-Κυρήνειας καλύπτει μόνο το 10% περίπου του νησιού και εάν προστεθούν και οι άλλοι πέντε θύλακοι που αναφέρθηκαν παραπάνω θα κάλυπταν περίπου το 15% του νησιού». Οι Αμερικανοί γνώριζαν τα πάντα. Άλλωστε, είχαν το χάρτη με τη σημερινή γραμμή ΑΤΤΙΛΑ πριν τη δεύτερη φάση της εισβολής.
Στα λάφυρα πολέμου και η Αμμόχωστος
Ο πρέσβης της Τουρκίας στην Ουάσιγκτον, Μελίχ Εσενμπέλ, επικοινώνησε με τον Σίσκο αργά το απόγευμα της 12ης Αυγούστου και του ανέφερε, σύμφωνα με σημείωμα που έστειλε ο Αμερικανός υφυπουργός στον Κίσιγκερ, τους λόγους για τους οποίους έπρεπε να επεκταθεί η κατοχική γραμμή. Τόνιζε συγκεκριμένα τα εξής: (Department of State, Confidential, Memorandum for the record, 12 Αυγούστου 1974, 6.45 μ.μ.)
«Η κυβέρνηση της Τουρκίας θεωρεί απολύτως αναγκαίο ότι ο μεγάλος βόρειος τουρκικός θύλακας που φτάνει μέχρι την Αμμόχωστο πρέπει να είναι οικονομικά βιώσιμος. Θα έπρεπε να γίνει συμφωνία, κατ΄ αρχήν, για την δημιουργία του μεγάλου θυλάκου στο βορρά και μετά οι άλλοι θύλακοι μπορούν να αποτελέσουν θέμα περαιτέρω διαπραγματεύσεων».
Σύμφωνα με τον Τούρκο πρέσβη, υπήρχε, δήθεν, ένα επείγον πρόβλημα στο οποίο η τουρκική κυβέρνηση ήθελε να επισύρει την προσοχή του Χένρι Κίσιγκερ. Υποστήριξε: «Οι Ελληνοκύπριοι οικοδομούν στρατιωτικές οχυρώσεις στις περιμέτρους των μακρινότερων τουρκικών θέσεων. Αυτές οι οχυρώσεις θα έπρεπε να καταστραφούν και οι Ελληνοκύπριοι να αποτραβηχτούν 20 χιλιόμετρα από την τουρκική ζώνη. Κατά την άποψη της τουρκικής κυβέρνησης, η μεγαλύτερη τουρκική στρατιωτική μονάδα στην Κύπρο περιβάλλεται από αυτές τις οχυρωματικές κατασκευές. Η τουρκική κυβέρνηση θέλει επίσης να προειδοποιήσει την κυβέρνηση των ΗΠΑ ότι είναι πολύ ενοχλημένη με τη συμπεριφορά του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι Βρετανοί μεταφέρουν επίσης δυνάμεις από άλλες χώρες μέσα στην Κύπρο». (Department of State, Confidential, Memorandum for the record, 12 Αυγούστου 1974, 6.45 μ.μ.)Αντιθέτως με τη στάση της Βρετανίας και τις κινήσεις των Ελληνοκυπρίων, ο Ενσενμπέλ ανέφερε πως «η τουρκική κυβέρνηση εκτιμά τη στάση βοήθειας που υιοθετήθηκε από την κυβέρνηση των ΗΠΑ στην παρούσα κατάσταση».
Την επόμενη μέρα στην Αγκυρα υπήρξαν αλλεπάλληλες τηλεφωνικές επικοινωνίες του Αμερικανού πρέσβη Ρόμπερτ Μακόμπερ, με τον Ετζεβίτ. Ο Τούρκος Πρωθυπουργός είχε καταστήσει σαφές πλέον πως επίκειται προέλαση των κατοχικών δυνάμεων εισβολής. Οι Αμερικανοί ζητούσαν αναβολή σχεδίων για 36 ώρες, χωρίς όμως στα έγγραφα να γίνεται αναφορά για τους λόγους που η Ουάσιγκτον έθετε κάτι τέτοιο. Ο Μακόμπερ είπε στον Ετσεβίτ πώς εάν απέρριπτε την πρόταση, δεν θα είχε απορρίψει απλώς το αίτημα των Ελλήνων και των Ελληνοκύπριων, που άρχιζαν να δείχνουν κάποια κινητικότητα, αλλά επίσης, κάτι πιο σημαντικό, θα είχε απορρίψει τις ΗΠΑ. Ο Ετσεβίτ είπε ότι καταλάβαινε το επιχείρημα. Ωστόσο, εξήγησε πως «αυτός και ο στρατός εργάζονταν μαζί και δεν ήξερε εάν (οι στρατιωτικοί) θα ήταν πρόθυμοι να καθυστερήσουν». Ήταν, είπε, στα όριά του και δεν ήταν καθόλου σίγουρος ότι μπορούσε να πείσει τους στρατιωτικούς. Επανέλαβε ότι ο στρατός ήταν πολύ ανυπόμονος… (Department of State, Confidential, Memorandum for the record, 12 Αυγούστου 1974, 6.45 μ.μ.)
Πηγή: Τα μυστικά αρχεία του Κίσιγκερ. Η απόφαση για τη διχοτόμηση. Μ. Ιγνατίου-Κ. Βενιζέλος
ΚΩΣΤΑΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ
16/8/2017