Πώς η Γαλλία κάνει την Λιβύη χειρότερη.
Από αριστερά προς τα δεξιά: Ο πρωθυπουργός της Λιβύης, Fayez al-Sarraj, ο Γάλλος πρόεδρος, Emmanuel Macron, και ο στρατάρχης Khalifa Haftar, κοντά στο Παρίσι, τον Ιούλιο του 2017. PHILIPPE WOJAZER / REUTERS
Πώς η Γαλλία κάνει την Λιβύη χειρότερη.
Ο Macron ενισχύει τον Haftar.
Ένας από τους λόγους για τους οποίους η σύγκρουση στη Λιβύη έχει συρθεί επί έξι και μισό χρόνια είναι η αποδιαρθρωμένη, παραταξιακή φύση των ξένων παρεμβολών. Μόνο μια παγκόσμια δύναμη με τεράστια επιρροή και μόχλευση θα μπορούσε να συμβάλει στην σταθεροποίηση του διεθνούς ανταγωνισμού για την έκβαση του εμφυλίου πολέμου της Λιβύης.
Στις 25 Ιουλίου, στις ειρηνευτικές συνομιλίες στο Παρίσι [1] που συγκάλεσε ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν [2], οι ηγέτες των δύο κύριων παρατάξεων της Λιβύης -ο πρωθυπουργός, Fayez al-Sarraj, της διεθνώς αναγνωρισμένης Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA) στην Τρίπολη και ο στρατάρχης Khalifa Haftar του αυτο-αποκαλούμενου Εθνικού Στρατού της Λιβύης, που εδρεύει κοντά στην ανατολική πόλη της Βεγγάζης- συμφώνησαν προφορικά [3] σε εκεχειρία και σε εθνικές εκλογές που θα διεξαχθούν «το συντομότερο δυνατό». Η συμφωνία έφερε θετικούς τίτλους [στα μέσα μαζικής ενημέρωσης] και χρησίμευσε ως ένα αρχικό διπλωματικό επίτευγμα για τον νέο Γάλλο πρόεδρο. Αλλά με το να συμπεριλάβει τον Χαφτάρ στις συνομιλίες -παρά την υποστήριξη του ΟΗΕ, της ΕΕ και του ΝΑΤΟ στην GNA- η Γαλλία βοηθά τον μετασχηματισμό του από έναν άτιμο πολέμαρχο σε έναν νόμιμο πολιτικό ηγέτη, ενθαρρύνοντας έτσι τα σχέδιά του να κατακτήσει και να κυβερνήσει την χώρα στο σύνολό της. Συνεπώς, η Σύνοδος Κορυφής του Παρισιού είναι απίθανο να οδηγήσει σε μια βραχυπρόθεσμη λύση στον εμφύλιο πόλεμο της χώρας [4].
Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΩΝ ΓΑΛΛΩΝ «ΓΕΡΑΚΙΩΝ»
Η διπλωματική πρωτοβουλία του Macron, της οποίας ο τόνος και ο τύπος ευνόησε τον Haftar, είναι συνεπής με τις προηγούμενες ενέργειες της Γαλλίας στην Λιβύη τα τελευταία χρόνια. Από τις αρχές του 2015, η Γαλλία βοήθησε τον συνασπισμό του Haftar [5], αναπτύσσοντας συμβούλους, μυστικούς πράκτορες και ειδικές δυνάμεις στην ανατολική Λιβύη, ενώ παράλληλα προσέφερε ελάχιστα στην GNA. Τον Φεβρουάριο, ο Χαφτάρ δήλωσε σε μια γαλλική εφημερίδα [6] ότι η Γαλλία στηρίζει την κυβέρνησή του «από ηθική άποψη και από την άποψη της ασφάλειας». (Η Γαλλία αναγνώρισε δημόσια αυτήν την στρατιωτική υποστήριξη τον Ιούλιο του 2016, αφού τρεις στρατιώτες των γαλλικών ειδικών δυνάμεων σκοτώθηκαν σε συντριβή ελικοπτέρου [7] κοντά στην Βεγγάζη).
Ο κύριος υποστηρικτής του Χάφταρ στο Παρίσι είναι ο υπουργός Εξωτερικών, Jean-Yves Le Drian. Από το 2012 έως το 2017, ο Le Drian υπηρέτησε ως υπουργός Άμυνας του προέδρου François Hollande. Στην θέση αυτή, συνέβαλε στην εδραίωση μιας μετατόπισης, που ξεκίνησε υπό τον προκάτοχο του Ολάντ, Νικολά Σαρκοζί, μακριά από την συγκρατημένη εξωτερική πολιτική του προέδρου Ζακ Σιράκ (1995-2007) στην πιο θεληματική και παρεμβατική στάση της Γαλλίας τα τελευταία χρόνια. Όταν πρόκειται για την Αφρική και την Μέση Ανατολή, το Παρίσι έχει απομακρυνθεί πολύ από την φιλειρηνική στάση με τις «πατάτες ελευθερίας» (freedom fries) στα μέσα της του 2000.
Τα άρτι αναρρηθέντα γεράκια της Γαλλίας χωρίζονται σε δύο στρατόπεδα. Το πρώτο –παίρνοντας παράδειγμα από τον Σαρκοζί και, στα πρώτα χρόνια της προεδρίας του, τον Hollande- υποστηρίζει την προώθηση της φιλελεύθερης δημοκρατίας και έχει μια τάση προς την αλλαγή καθεστώτων. Ο Hollande, για παράδειγμα, ποτέ δεν αμφισβήτησε δημοσίως την απόφαση του Σαρκοζί να ανατρέψει τον Καντάφι το 2011 και υπήρξε ένας αρχικός υπέρμαχος της Δυτικής παρέμβασης κατά του καθεστώτος του προέδρου Μπασάρ Αλ Άσαντ στην Συρία. Η δεύτερη ομάδα είναι πιο επιφυλακτική και (κατά την άποψή της) ρεαλιστική. Δίνει προτεραιότητα στην σταθερότητα στην Αφρική και την Μέση Ανατολή και ευνοεί την επιδίωξη των γαλλικών εθνικών συμφερόντων, στρατιωτικά ερχόμενη αντιμέτωπη με τον τζιχαντισμό, και διεξάγοντας μια ιδεολογική εκστρατεία ενάντια στο πολιτικό Ισλάμ στο εξωτερικό.
Ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Jean-Yves Le Drian (δεξιά) μιλά με τον υπουργό Εξωτερικών της Γερμανίας Sigmar Gabriel στο παλάτι του Élysée, τον Αύγουστο του 2017. PHILIPPE WOJAZER / REUTERS
Ο Le Drian εμπίπτει σε αυτό το δεύτερο στρατόπεδο, το οποίο φαίνεται να έχει βρει υποστηρικτή τον Macron, ο οποίος αποκήρυξε [8] την [δια της αλλαγής καθεστώτων] προώθηση της δημοκρατίας ως «μια μορφή νεοσυντηρητισμού εισαγόμενη από το εξωτερικό». Η συχνά επαινούμενη επιφυλακτικότητα του τότε υπουργού Άμυνας Le Drian καθορίστηκε σε μεγάλο βαθμό από την παρέμβαση της Γαλλίας τον Ιανουάριο του 2013 εναντίον των τζιχαντιστικών ομάδων στο βόρειο Μάλι -μια (αν και στρατηγικά ελλιπής [9]) επιτυχία σε τακτικό επίπεδο που ενίσχυσε την φήμη της προσέγγισής του «πρώτα η ασφάλεια» [10]. Και από τον Ιανουάριο του 2015, μια σειρά καταστροφικών τρομοκρατικών επιθέσεων στο γαλλικό έδαφος έχουν τραυματίσει το κοινό, δημιουργώντας ένα περιβάλλον στο οποίο η πολιτική της Γαλλίας θα μπορούσε να αγνοήσει τις ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δημοκρατικά ιδανικά, χωρίς να προκαλέσει πάρα πολλή κατακραυγή εγχωρίως.
Αυτή η απομάκρυνση από τον ιδεαλιστικό παρεμβατισμό ταιριάζει στον Le Drian, ο οποίος από το 2013 ώθησε επιτυχώς την Γαλλία να ενισχύσει την υποστήριξή της σε πολλές καταπιεστικές κυβερνήσεις [10], συμπεριλαμβανομένων εκείνων του Idriss Deby [11] στο Τσαντ, και του Denis Sassou Nguesso στο Κονγκό [12]. Επίσης, έκανε ευκολότερο για την Γαλλία να επιδιώξει τους βραχυπρόθεσμους εμπορικούς της στόχους, όπως καταδεικνύει η πιο στενή στήριξή της [13] στον Αιγύπτιο πρόεδρο, Abdel Fattah el-Sisi. Το 2015-2016, η Αίγυπτος αγόρασε 24 αεριωθούμενα αεροσκάφη Rafale [14], δύο πλοία Mistral, μια φρεγάτα και πυραύλους αξίας 5,2 δισεκατομμυρίων ευρώ από την Γαλλία. Οι συνολικές πωλήσεις γαλλικών όπλων [15] έφθασαν τα 18 δισ. ευρώ το 2015 και τα 14 δισ. ευρώ τον περασμένο χρόνο -ετήσια στοιχεία σχεδόν τριπλάσια του μέσου όρου του Σαρκοζί. Τον Σεπτέμβριο του 2015, ο Le Drian απομακρύνθηκε περαιτέρω από την ανθρωπιστική αλλαγή καθεστώτων, δηλώνοντας ότι ο πρόεδρος Assad είναι μόνο ο εχθρός του συριακού λαού [16] -όχι της διεθνούς κοινότητας. (Ο Macron χρησιμοποίησε την ίδια φράση [17] ένα μήνα αφότου έγινε πρόεδρος).
Πράγματι, τα τελευταία πέντε χρόνια η Γαλλία ανέπτυξε ισχυρότερους δεσμούς ασφαλείας με την Μπουργκίνα Φάσο, το Τσαντ, την Αίγυπτο, την Ιορδανία, το Μάλι, την Μαυριτανία και τον Νίγηρα. Έχει εμπλακεί στρατιωτικά με το Ισλαμικό Κράτος (ή ISIS) στο Ιράκ και την Συρία, ενώ παράλληλα κάνει άλματα στην καλλιέργεια σχέσεων με την Σαουδική Αραβία υποστηρίζοντας σιωπηρώς τον πόλεμο στην Υεμένη, υιοθετώντας μια σκληρή στάση όσον αφορά την επιβολή της πυρηνικής συμφωνίας με το Ιράν, βραβεύοντας με το μετάλλιο της Λεγεώνας της Τιμής τον περασμένο χρόνο τον τότε πρίγκιπα-διάδοχο Mohammed bin Nayef. Η Γαλλία ενίσχυσε επίσης τις σχέσεις της με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, όπου διατηρεί στρατιωτική βάση από το 2009 [18].
Από το Μαρόκο έως την Ακτή του Ελεφαντοστού, την Αίγυπτο και πέρα από αυτήν, μια ευρεία περιοχή γαλλικής επιρροής εμφανίζεται προσωρινά στην Αφρική και την Μέση Ανατολή. Σε αυτό το περιφερειακό πλαίσιο, μια Λιβύη που κυβερνάται από τον Haftar, ή κάποιον με παρόμοια ιδεολογία, φαίνεται να είναι ένας λογικός, σχεδόν αυτονόητος στόχος που πρέπει να επιδιωχθεί. Και δεδομένου ότι ο Macron προφανώς υιοθέτησε την προσέγγιση του Le Drian, οι κατηγορίες περί εγκλημάτων πολέμου [19] που απευθύνθηκαν στον Haftar -καθώς και η τάση του για μη κοσμική [20], αντι-φιλελεύθερη [21], στρατιωτική διακυβέρνηση [22]- δεν είναι πιθανό να εγείρουν μεγάλες ανησυχίες στο Παρίσι.
ΕΥΝΟΪΚΟΙ ΑΝΕΜΟΙ
Εκτός από την εγχώρια πολιτική της Γαλλίας, οι διεθνείς άνεμοι έχουν μετατοπιστεί υπέρ του Haftar. Ο στρατηγός και ο Εθνικός Λιβυκός Στρατός του -που υποστηρίζονται από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο, την Ιορδανία και την Ρωσία- ταιριάζουν καλά στο παράδειγμα ασφάλειας που έθεσαν η Σαουδική Αραβία και οι Ηνωμένες Πολιτείες στην Διάσκεψη Κορυφής του Ριάντ [23] τον Μάιο, το οποίο δίνει έμφαση στην αντιτρομοκρατία και την αντίσταση στον ισλαμισμό εις βάρος της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πριν από τις συνομιλίες του Ιουλίου στο Παρίσι, ο Macron και ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, δήλωσαν στον Τύπο [24] ότι «μοιράζονται τις ίδιες προθέσεις σχετικά με την Λιβύη», πράγμα που σημαίνει ότι η Ουάσιγκτον έδωσε στο Παρίσι το πράσινο φως για να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην χώρα.
Στρατεύματα πιστά στο Haftar κατά την διάρκεια εκστρατείας κατά Ισλαμιστών μαχητών κοντά στα σύνορα μεταξύ Λιβύης και Αιγύπτου, τον Ιούνιο του 2014. REUTERS
Αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες υπό τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα ήταν ισχυροί υποστηρικτές της GNA, η διοίκηση του Trump υποχώρησε [25] από την εμπλοκή της στην Λιβύη –για παράδειγμα, ο υπουργός Εξωτερικών Rex Tillerson, ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θα καταργήσει την θέση ειδικού απεσταλμένου των ΗΠΑ για την χειμαζόμενη βορειοαφρικανική χώρα. Η σημερινή προτεραιότητα της Ουάσιγκτον είναι να αποφευχθεί να αποκτήσουν πρόσβαση οι τζιχαντιστικές ομάδες όπως το ISIS, στην χώρα. Αλλά εκτός από την περιορισμένη αυτή αποστολή -η οποία πιθανότατα θα υποστηριχθεί από μικρό αριθμό ειδικών δυνάμεων των ΗΠΑ [26]- οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι τώρα ικανοποιημένες με το να αφήνουν τους στενούς συμμάχους τους να αντιμετωπίσουν την Λιβύη με τον τρόπο που κρίνουν κατάλληλο.
Στην πράξη, η μετατόπιση της Ουάσιγκτον από την υποστήριξη της GNA στο να γίνει λιγότερο αφοσιωμένη, είναι ένα δώρο προς τον Haftar. Για παράδειγμα, όταν το ISIS ανέλαβε την ευθύνη για μια επίθεση στις 26 Μαΐου εναντίον Κοπτών Χριστιανών στη Minya της Αιγύπτου, το Κάιρο χρησιμοποίησε την επίθεση ως πρόσχημα για βομβιστικές επιδρομές στην Λιβύη [27] που στόχευαν αντιπάλους του Haftar μη συνδεδεμένους με το ISIS. Οι Ηνωμένες Πολιτείες παρέμειναν σιωπηλές, ενώ ο Le Drian εξέφρασε δημοσίως την υποστήριξή του [28] για τις ενέργειες της Αιγύπτου. Και η Γαλλία απέφυγε να επικρίνει τα ΗΑΕ για παραβίαση του διεθνούς δικαίου επειδή παρείχε όπλα [29] στον Haftar και λειτουργούσε μια αεροπορική βάση [30] στην ανατολική Λιβύη.
ΑΝΑΚΑΤΕΥΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΧΥΛΟ
Το Παρίσι επιμένει ότι δεσμεύεται να στηρίξει την πολιτική συμφωνία της Λιβύης που υποστηρίζεται από τα Ηνωμένα Έθνη [31], ενώ συνιστά να τροποποιηθεί ώστε να γίνει «πιο περιεκτική». Υπογεγραμμένη στην Skhirat το 2015, και προγραμματισμένη να λήξει τον Δεκέμβριο, αυτή η συμφωνία αποκλείει μια στρατιωτική λύση και τονίζει την ανάγκη για πολιτικό έλεγχο των ενόπλων δυνάμεων. Ζητά επίσης από τον πολιτικό διάλογο να συμπεριλάβει όσο το δυνατόν περισσότερες αντιμαχόμενες φατρίες της Λιβύης, δεδομένου ότι μια αποτυχία να το πράξει θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερη βία στην πορεία. Ωστόσο, η ρητορική υποστήριξη του Παρισιού στην συμφωνία των Ηνωμένων Εθνών δεν έχει νόημα αν συγκριθεί με την πραγματικότητα των πράξεών του. Για παράδειγμα, η Γαλλία δεν συμπεριέλαβε πολλές φατρίες της Λιβύης στις ειρηνευτικές συνομιλίες του Ιουλίου (αν και ο Le Drian, σε μια προσπάθεια να διορθώσει την παράβλεψη, συναντήθηκε νωρίτερα αυτόν τον μήνα με μετριοπαθή στοιχεία στην παράκτια πόλη Misrata). Εξάλλου, ο Macron δεν είχε απαιτήσεις από τον Haftar, ενώ τον καλωσόρισε ως έναν πολιτικό σε ισότιμη βάση με τον Sarraj και αναγνώρισε την «στρατιωτική νομιμοποίηση» των πράξεών του.
Η διπλωματική αγκαλιά της Γαλλίας, η οποία δεν μπορεί να υποχωρήσει εύκολα, έχει καταστήσει το Haftar πιο αποδεκτό στην διεθνή σκηνή και ενθάρρυνε [32] την 40 μηνών στρατιωτική του εκστρατεία. Απηχεί τις ενέργειες των Εμιρατινών, οι οποίοι, όταν φιλοξένησαν τον Serraj και τον Haftar τον Μάιο, δίνοντας λίγη προσοχή στον ΟΗΕ, παρουσίασαν τον Haftar ως πολιτικό και απέκλεισαν πολλούς από τους πολιτικούς του αντιπάλους. Τόσο το Αμπού Ντάμπι όσο και το Παρίσι ενθάρρυναν τις εκλογές στην Λιβύη για την άνοιξη του 2018, μια προοπτική που μπορεί εύκολα να χρησιμοποιηθεί για να αποφευχθεί ο πραγματικός διάλογος [33], καθώς οι φατρίες που επιδιώκουν να αποφύγουν έναν συμβιβασμό μπορούν να επισημάνουν τις επερχόμενες εκλογές ως γεγονός που θα επιλύσει τα ρήγματα της Λιβύης δια μιάς. Ωστόσο, η πρόσφατη ιστορία της χώρας δείχνει ότι αυτό είναι αδύνατο.
Ένας από τους λόγους για τους οποίους η σύγκρουση στην Λιβύη έχει συρθεί επί έξι και μισό χρόνια είναι η αποδιαρθρωμένη, παραταξιακή φύση των ξένων παρεμβολών [34]. Μόνο μια παγκόσμια δύναμη με τεράστια επιρροή και μόχλευση θα μπορούσε να συμβάλει στην σταθεροποίηση του διεθνούς ανταγωνισμού για την έκβαση του εμφυλίου πολέμου της Λιβύης. Η Γαλλία, ωστόσο, δεν έχει τέτοια επιρροή ή αντοχή, και δεν έχει δείξει καμία επιθυμία να αποφύγει την παραταξιακή πολιτική. Η αυξανόμενη μονόπλευρη υποστήριξη του Haftar από το Παρίσι θα προσθέσει μόνο στο ευρύ ρεύμα των ξένων παρεμβάσεων στην σύγκρουση στην Λιβύη. Η κίνηση είναι απίθανο να βοηθήσει να φέρει την Λιβύη πιο κοντά στην ειρήνη.
Στα αγγλικά:
Σύνδεσμοι:
[1] http://edition.cnn.com/2017/07/25/middleeast/libya-paris-talks/index.html
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/france/2017-05-07/macrons-victory
[3] https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-07-26/libya-peace-deal-must...
[4] https://www.foreignaffairs.com/regions/libya
[5] http://lemde.fr/1QeAjqs
[6] http://www.lejdd.fr/International/Moyen-Orient/Le-marechal-Haftar-a-la-t...
[7] https://www.wsj.com/articles/three-french-troops-killed-in-libya-while-o...
[8] http://www.lopinion.fr/edition/international/syrie-emmanuel-macron-s-en-...
[9] https://www.thecipherbrief.com/sahel-governments-need-security-assistanc...
[10] https://www.foreignaffairs.com/articles/west-africa/2016-02-01/flawed-st...
[11] http://www.lemonde.fr/afrique/article/2016/08/11/comment-idriss-deby-fai...
[12] http://abonnes.lemonde.fr/international/article/2017/04/21/le-drian-gran...
[13] https://www.mediapart.fr/journal/international/090617/la-france-plus-ami...
[14] http://www.israeldefense.co.il/en/node/30339
[15] http://www.latribune.fr/entreprises-finance/industrie/aeronautique-defen...
[16] http://lelab.europe1.fr/notre-ennemi-cest-daesh-jean-yves-le-drian-expli...
[17] https://www.lorientlejour.com/article/1058617/macron-bachar-ce-nest-pas-...
[18] http://www.nytimes.com/2009/05/27/world/europe/27france.html
[19] https://www.hrw.org/news/2017/03/22/libya-war-crimes-benghazi-residents-...
[20] https://www.hrw.org/news/2017/07/20/libya-incitement-against-religious-m...
[21] http://www.news24.com/Africa/News/coelho-local-authors-slam-books-seizur...
[22] https://www.alaraby.co.uk/english/comment/2016/10/3/is-libya-returning-t...
[23] https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2017/05/22/what-kind-...
[24] https://www.whitehouse.gov/the-press-office/2017/07/13/remarks-president...
[25] https://www.theguardian.com/world/2017/apr/21/donald-trump-remarks-raise...
[26] http://edition.cnn.com/2017/07/10/politics/trump-us-military-libya-strat...
[27] http://www.reuters.com/article/us-egypt-security-analysis-idUSKBN18R2GE
[28] https://www.foreignaffairs.com/../Library/Caches/TemporaryItems/Outlook%...
[29] https://www.defensenews.com/pentagon/2016/04/28/uae-donates-armored-pers...
[30] http://time.com/4746914/libya-civil-war-airplanes-haftar-uae/
[31] http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/dossiers-pays/libye/evenements/article/...
[32] https://www.reuters.com/article/us-libya-security-derna/east-libyan-city...
[33] https://www.foreignaffairs.com/articles/libya/2017-08-15/case-against-el...
[34] http://www.oxfordresearchgroup.org.uk/sites/default/files/Libya_report-p...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/france/2017-05-07/macrons-victory
[3] https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-07-26/libya-peace-deal-must...
[4] https://www.foreignaffairs.com/regions/libya
[5] http://lemde.fr/1QeAjqs
[6] http://www.lejdd.fr/International/Moyen-Orient/Le-marechal-Haftar-a-la-t...
[7] https://www.wsj.com/articles/three-french-troops-killed-in-libya-while-o...
[8] http://www.lopinion.fr/edition/international/syrie-emmanuel-macron-s-en-...
[9] https://www.thecipherbrief.com/sahel-governments-need-security-assistanc...
[10] https://www.foreignaffairs.com/articles/west-africa/2016-02-01/flawed-st...
[11] http://www.lemonde.fr/afrique/article/2016/08/11/comment-idriss-deby-fai...
[12] http://abonnes.lemonde.fr/international/article/2017/04/21/le-drian-gran...
[13] https://www.mediapart.fr/journal/international/090617/la-france-plus-ami...
[14] http://www.israeldefense.co.il/en/node/30339
[15] http://www.latribune.fr/entreprises-finance/industrie/aeronautique-defen...
[16] http://lelab.europe1.fr/notre-ennemi-cest-daesh-jean-yves-le-drian-expli...
[17] https://www.lorientlejour.com/article/1058617/macron-bachar-ce-nest-pas-...
[18] http://www.nytimes.com/2009/05/27/world/europe/27france.html
[19] https://www.hrw.org/news/2017/03/22/libya-war-crimes-benghazi-residents-...
[20] https://www.hrw.org/news/2017/07/20/libya-incitement-against-religious-m...
[21] http://www.news24.com/Africa/News/coelho-local-authors-slam-books-seizur...
[22] https://www.alaraby.co.uk/english/comment/2016/10/3/is-libya-returning-t...
[23] https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2017/05/22/what-kind-...
[24] https://www.whitehouse.gov/the-press-office/2017/07/13/remarks-president...
[25] https://www.theguardian.com/world/2017/apr/21/donald-trump-remarks-raise...
[26] http://edition.cnn.com/2017/07/10/politics/trump-us-military-libya-strat...
[27] http://www.reuters.com/article/us-egypt-security-analysis-idUSKBN18R2GE
[28] https://www.foreignaffairs.com/../Library/Caches/TemporaryItems/Outlook%...
[29] https://www.defensenews.com/pentagon/2016/04/28/uae-donates-armored-pers...
[30] http://time.com/4746914/libya-civil-war-airplanes-haftar-uae/
[31] http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/dossiers-pays/libye/evenements/article/...
[32] https://www.reuters.com/article/us-libya-security-derna/east-libyan-city...
[33] https://www.foreignaffairs.com/articles/libya/2017-08-15/case-against-el...
[34] http://www.oxfordresearchgroup.org.uk/sites/default/files/Libya_report-p...
Jalel Harchaoui,
υποψήφιος διδάκτωρ στο Τμήμα Γεωπολιτικής του Πανεπιστημίου Paris 8. Η διδακτορική του έρευνα επικεντρώνεται στην διεθνή διάσταση της σύγκρουσης στην Λιβύη.
22/09/2017
Οι απόψεις,που δημοσιεύονται στα εκάστοτε-χάριν ενημέρωσης και προβληματισμού-αναρτώμενα άρθρα,ή κάθε είδους κείμενα,του ιστολογίου μου, εκφράζουν αποκλειστικά και μόνο τους αρθρογράφους που επώνυμα τις διατυπώνουν. Οι ''υπογραμμίσεις'' -χρώμα,μέγεθος γραμματοσειράς και οι εικονογραφήσεις-με εικόνες από το World Wide Web-στις αναρτήσεις γίνονται με ευθύνη του blogger.
Στο αρχικό πρωτότυπο κείμενο παραπέμπεστε μέσω των επισυναπτόμενων ενεργών συνδέσμων.
Οι απόψεις,που δημοσιεύονται στα εκάστοτε-χάριν ενημέρωσης και προβληματισμού-αναρτώμενα άρθρα,ή κάθε είδους κείμενα,του ιστολογίου μου, εκφράζουν αποκλειστικά και μόνο τους αρθρογράφους που επώνυμα τις διατυπώνουν. Οι ''υπογραμμίσεις'' -χρώμα,μέγεθος γραμματοσειράς και οι εικονογραφήσεις-με εικόνες από το World Wide Web-στις αναρτήσεις γίνονται με ευθύνη του blogger.
Στο αρχικό πρωτότυπο κείμενο παραπέμπεστε μέσω των επισυναπτόμενων ενεργών συνδέσμων.