«Μια αστραπή η ζωή μας… μα προλαβαίνουμε» – 60 χρόνια χωρίς τον Νίκο Καζαντζάκη.
Ο έλληνας γίγαντας της παγκόσμιας σκέψης έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα πριν από 60 χρόνια – ήταν 26 Οκτωβρίου του 1957 όταν άφηνε την τελευταία του πνοή στο Φράιμπουργκ της (τότε) Δυτικής Γερμανίας. Μεταξύ τόσων άλλων αυτό το γενναιόδωρο πνεύμα μας κληροδότησε φράσεις-μαθήματα ζωής. Για όλους!
Το να θες να γράψεις κάτι για τον Νίκο Καζαντζάκη είναι σαν να κάθεσαι στην κορυφή ενός όρους από δημοσιεύματα, αναφορές και ύμνους και να υποκρίνεσαι ότι αυτό το βουνό δεν υπάρχει. Ματαιοπονείς. Ενας τιτάνας της παγκόσμιας σκέψης, ένας γήινος φιλόσοφος, ένας λογοτέχνης που θα είχε το Νομπέλ στο τσεπάκι του αν δεν τα έβαζε με την πανίσχυρη Εκκλησία, ένας πολίτης του κόσμου, ένας αυθεντικός εκπρόσωπος μιας ταραχώδους όσο και φωτισμένης εποχής – αλλά πάλι, ξεφύγαμε, αρχίσαμε να μιλάμε εμείς για τον Νίκο Καζαντζάκη, ο οποίος έφυγε από τη ζωή μια ημέρα σαν κι αυτή πριν από 60 χρόνια, 26 Οκτωβρίου του 1957 στο Φράιμπουργκ της (τότε) ΔυτικήςΓερμανίας – η κηδεία του θα γινόταν στις 5 Νοεμβρίου στη γενέτειρά του την Κρήτη.
Σε αυτές τις λιγοστές περιπτώσεις είναι προτιμότερο να σιωπάς. Και να αφήνεις τον άνθρωπο να μιλάει. Ο Νίκος Καζαντζάκης λοιπόν, μέσα από ιστορικές φράσεις του:
1. «Μια αστραπή η ζωή μας… μα προλαβαίνουμε».
2. «Είπα στη μυγδαλιά: “Αδερφή, μίλησέ μου για τον Θεό”. Κι η μυγδαλιά άνθισε».
3. «Εχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον παράδεισο και μπες μέσα».
4. «Ο,τι δεν συνέβη ποτέ, είναι ό,τι δεν ποθήσαμε αρκετά».
5. «Ν’ αγαπάς την ευθύνη
να λες εγώ, εγώ μονάχος μου
θα σώσω τον κόσμο.
Αν χαθεί, εγώ θα φταίω».
6. «Ε, κακομοίρη άνθρωπε, μπορείς να μετακινήσεις βουνά, να κάμεις θάματα, κι εσύ να βουλιάζεις στην κοπριά, στην τεμπελιά και στην απιστία! Θεό έχεις μέσα σου, Θεό κουβαλάς και δεν το ξέρεις – το μαθαίνεις μονάχα την ώρα που πεθαίνεις, μα ‘ναι πολύ αργά».
7. «Αν μια γυναίκα κοιμηθεί μόνη, ντροπιάζει όλους τους άντρες».
8. «Ο σωστός δρόμος είναι ο ανήφορος».
9. «Δεν υπάρχουν ιδέες, υπάρχουν μονάχα άνθρωποι που κουβαλούν τις ιδέες, κι αυτές παίρνουν το μπόι του ανθρώπου που τις κουβαλάει».
10. «Η πέτρα, το σίδερο, το ατσάλι δεν αντέχουν. Ο άνθρωπος αντέχει».
11. «Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο· καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο· το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή».
12. «Αγάπα τον άνθρωπο γιατί είσαι εσύ…»
13. «Υπάρχει στον κόσμο τούτον ένας μυστικός νόμος – αν δεν υπήρχε, ο κόσμος θα ‘ταν από χιλιάδες χρόνια χαμένος – σκληρός κι απαραβίαστος: το κακό πάντα στην αρχή θριαμβεύει και πάντα στο τέλος νικάται».
14. «Το πρώτο σου χρέος, εχτελώντας τη θητεία σου στη ράτσα, είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους προγόνους. Το δεύτερο, να φωτίσεις την ορμή τους και να συνεχίσεις το έργο τους. Το τρίτο σου χρέος, να παραδώσεις στο γιο τη μεγάλη εντολή να σε ξεπεράσει».
15. «Ολάνθιστος γκρεμός της γυναικός το σώμα».
16. «Σωτηρία θα πει να λυτρωθείς απ’ όλους τους σωτήρες· αυτή ‘ναι η ανώτατη λευτεριά, η πιο αψηλή, όπου με δυσκολία αναπνέει ο άνθρωπος. Αντέχεις;»
17. «Τα τετραθέμελα του κόσμου τούτου: ψωμί, κρασί, φωτιά, γυναίκα».
18. «H καρδιά του ανθρώπου είναι ένα κουβάρι κάμπιες – φύσηξε, Χριστέ μου, να γίνουν πεταλούδες!»
19. «Η Ελλάδα επιζεί ακόμα, επιζεί νομίζω μέσα από διαδοχικά θαύματα».
20. «Το ψέμα είναι ανανδρία».
21. «Πού να βρω μια ψυχή σαρανταπληγιασμένη κι απροσκύνητη, σαν την ψυχή μου, να της ξομολογηθώ;»
Ο Καζαντζάκης στην Αίγινα, το 1934
Στο σπίτι του στην Αίγινα το 1941 (αριστερά) και με τον Αγγελο Σικελιανό το 1921
Ο Νίκος Καζαντζάκης στον Ναό της Αφαίας, στην Ηλεία,το 1927
Νίκος & Ελένη Καζαντζάκη
22. «Tι θα πει λεύτερος; Αυτός που δεν φοβάται το θάνατο».
23. «Αφεντικό σε συμπαθώ πάρα πολύ. Εχεις τα πάντα εκτός από λίγη τρέλα και όλοι οι άνθρωποι χρειάζονται λίγη τρέλα… Αλλιώς δεν μπορεί να σπάσει το σκοινί και να ελευθερωθεί».
24. «Νιώθω σαν να χτυπάμε τα κεφάλια μας στα σίδερα.
Πολλά κεφάλια θα σπάσουν.
Μα κάποια στιγμή, θα σπάσουν και τα σίδερα».
25. «Η Κρήτη δεν θέλει νοικοκυραίους, θέλει κουζουλούς. Αυτοί οι κουζουλοί την κάνουν αθάνατη».
26. «Καλή είναι η Κρήτη αλλά μονάχα για να πάρεις φόρα».
27. «Μαζεύω τα σύνεργά μου: όραση, ακοή, γέψη, όσφρηση, αφή, μυαλό, βράδιασε πια, τελεύει το μεροκάματο, γυρίζω σαν τον τυφλοπόντικα σπίτι μου, στο χώμα. Όχι γιατί κουράστηκα να δουλεύω, δεν κουράστηκα, μα ο ήλιος βασίλεψε».
28. «Μην καταδέχεσαι να ρωτάς: “Θα νικήσουμε; Θα νικηθούμε;” Πολέμα!»
29. «Ενιωθα βαθιά πως το ανώτατο που μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος δεν είναι η Γνώση μήτε η Αρετή, μήτε η Καλοσύνη μήτε η Νίκη· μα κάτι άλλο πιο αψηλό, πιο ηρωικό κι απελπισμένο: Το Δέος, ο ιερός τρόμος».
30. «Αν μπορείς κοίταξε τον φόβο κατάματα και ο φόβος θα φοβηθεί και θα φύγει».
31. «Δεν τον φοβάμαι το Θεό, αυτός καταλαβαίνει και συχωρνάει. Τους ανθρώπους φοβάμαι. Αυτοί δεν καταλαβαίνουν και δε συχωρνούν».
32. «Οσο υπάρχουν παιδιά που πεινούν, Θεός δεν υπάρχει»!
33. «Το βουνό ανήκει στο μοναστήρι. Το μοναστήρι ανήκει στο Θεό. Και ο Θεός ανήκει σε όλους».
34. «Ποτέ οι Ελληνες δε δούλεψαν την τέχνη για την τέχνη· πάντα η ομορφιά είχε σκοπό να υπηρετήσει τη ζωή. Και τα σώματα τα ήθελαν οι αρχαίοι όμορφα και δυνατά, για να μπορούν να δεχτούν ισορροπημένο και γερό νου. Κι ακόμα, για να μπορούν –σκοπός ανώτατος– να υπερασπίσουν το άστυ».
35. «Η φυγή δεν είναι νίκη, τ’ όνειρο είναι τεμπελιά, και μόνο το έργο μπορεί να χορτάσει την ψυχή και να σώσει τον κόσμο».
36. «Εγώ κοιτάζω κάθε στιγμή το θάνατο· τον κοιτάζω και δε φοβούμαι· όμως και ποτέ, ποτέ δε λέω: Μου αρέσει. Οχι, δε μου αρέσει καθόλου! Δεν υπογράφω!»
37. «Η ευτυχία είναι πράγμα απλό και λιτοδίαιτο -ένα ποτήρι κρασί, ένα κάστανο, ένα φτωχικό μαγκαλάκι, η βουή της θάλασσας. Τίποτα άλλο».
38. «Κάθε Ελληνας που δεν παίρνει -ας είναι και μια φορά στη ζωή του- μια γενναία απόφαση, προδίνει τη ράτσα του».
39. «Η αιωνιότητα είναι ποιότητα, δεν είναι ποσότητα, αυτό είναι το μεγάλο, πολύ απλό μυστικό».
40. «Η ευτυχία απάνω στη γης είναι κομμένη στο μπόι του ανθρώπου. Δεν είναι σπάνιο πουλί να το κυνηγούμε πότε στον ουρανό, πότε στο μυαλό μας. Η ευτυχία είναι ένα κατοικίδιο πουλί στην αυλή μας».
41. «Σα δεν φτάσει ο άνθρωπος στην άκρη του γκρεμού, δεν βγάζει στην πλάτη του φτερούγες να πετάξει».
42. «Δεν ελπίζω τίποτα. Δεν φοβάμαι τίποτα. Είμαι λέφτερος».
26/10/17
ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
Ο Νίκος Καζαντάκης μιλάει για τον Θεό.
5/11/1957: Η κηδεία του Νίκου Καζαντζάκη
