Η υποταγή στη βούληση του αντιπάλου:Διδακτικό παράδειγμα από τη… Χαμάς για την ελληνική αποτροπή.

Israeli border police arrest a young Palestinian as hundreds of Palestinian Muslim worshipers pray in front of the Lions' Gate near the entrance to the al-Aqsa compound in Jerusalem's Old City, 17 July 2017. Hundreds of Palestinian Muslim worshipers refuse to pass through the new security check and shouted slogans against Israel and argued with police as Israel reopened the holy site after it was closed for Friday prayers after the fatal Palestinian shooting attack on Isaeli secuirty personnel. EPA, ABIR SULTAN

Η θεωρία της αποτροπής περιλαμβάνει την επιλογή της επίδειξη δυνατότητας άρνησης των στόχων του αντιπάλου (deterrence by denial), για να εγκαταλείψει τη μη αποδεκτή συμπεριφορά και την επίδειξη δυνατότητας τιμωρίας του αντιπάλου (deterrence by punishment), εάν εμπλακεί στην «απαγορευμένη» συμπεριφορά.

Η χθεσινή επικαιρότητα σημαδεύτηκε από την ανακοίνωση της επίτευξης συμφωνίας ανάμεσα στη Χαμάς που ελέγχει τη Λωρίδα της Γάζας και τη Φατάχ που ελέγχει την Παλαιστινιακή Αρχή και εδρεύει στη Δυτική Όχθη. Πρόκειται αναμφισβήτητα για σημαντική εξέλιξη που αλλάζει τα δεδομένα στην περιοχή, πολιτικά και επιχειρησιακά, ενώ αναδεικνύει τον κρίσιμο ρόλο της Αιγύπτου που μεσολάβησε, για την ασφάλεια της περιοχής.

Λίγες ώρες μετά όμως, ερχόταν η δημοσίευση μελέτης από την πλευρά του έγκυρου ισραηλινού ινστιτούτου στρατηγικών μελετών «Μπεγκίν – Σαντάτ» (BESA: Begin–Sadat Center for Strategic Studies) στο πλαίσιο της εκδοτικής του δραστηριότητας (Perspectives Paper No. 612, October 13, 2017), την οποία υπογράφει ο ειδικός Γιαακόβ Λαπίν, που αποκαλύπτει για τους λιγότερο μυημένους στις καθημερινές «διεργασίες» του μετώπου Ισραήλ-Χαμάς, μια εξέλιξη που δύναται να αλλάξει τα δεδομένα.

Μια εξέλιξη η οποία θα μπορούσε να έχει ενισχύσει το κίνητρο της Χαμάς να αναζητήσει την αποκλιμάκωση με τη Φατάχ, ώστε η «επίδειξη αυτοσυγκράτησης» να χρησιμοποιηθεί επικοινωνιακά, προτού οι συνθήκες στο έδαφος (κυριολεκτικά όπως θα δούμε σε λίγο…), απλά θα το απαγορεύουν.

Το υπόγειο τείχος γύρω από τη Γάζα

Ο συγγραφέας αποκαλύπτει τις εκτιμήσεις των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων (IDF: Israel Defense Forces) ότι μέχρι το 2019 θα έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή ενός υπογείου τείχους που θα αποκλείσει το Ισραήλ από τη Λωρίδα της Γάζας, μήκους 60 χιλιομέτρων, έναντι κόστους ανά χιλιόμετρο, ύψους 42,5 εκατομμυρίων δολαρίων! Ακούγεται «τρελό», όμως δεν είναι. Ας το εξηγήσουμε λοιπόν.

Ο στόχος των Ισραηλινών υπευθύνων για τον αμυντικό σχεδιασμό της χώρας, που ερευνούσαν διάφορες λύσεις, τεχνικές και μη, ήταν να αντιμετωπίσουν τη θανάσιμη απειλή των υπογείων τούνελ που κατασκευάζονταν μαζικά από τη Χαμάς. Πέραν του λαθρεμπορίου, μέσω των τούνελ εξαπέλυε καταδρομικού τύπου επιθέσεις για να επιτυγχάνει την απαγωγή Ισραηλινών, κατά προτίμηση προερχόμενων από τις ένοπλες δυνάμεις.

Αυτό ως τακτική επιλέγεται από τη Χαμάς, καθώς γνωρίζει ότι η κοινωνικοπολιτική πίεση στο εσωτερικό της ισραηλινής κοινωνίας θα είναι εξαιρετικά ισχυρή για την απελευθέρωση του αιχμαλώτου έναντι ακόμα και βαρύτατου κόστους, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν.

Όπως καταδεικνύει η πρόσφατη ιστορία, για να αφεθεί ελεύθερος ένας απλός στρατιώτης αφήνονταν μετά από διαπραγματεύσεις ελεύθεροι εκατοντάδες Παλαιστίνιοι κρατούμενοι, πολλοί εκ των οποίων είχαν εμπλακεί σε αιματηρές τρομοκρατικές ενέργειες, παραβατικές συμπεριφορές που θα συνεπάγονταν σε οποιαδήποτε χώρα πολυετείς καθείρξεις.

Η τεχνολογία δίνει μια λύση αποτροπής…

Τούτων λεχθέντων, καθίσταται προφανής ο στόχος κατασκευής του υπογείου τείχους. Θα απαγορεύσει την πρόσβαση Παλαιστίνιων ισλαμιστών μαχητών σε ισραηλινό έδαφος. Όπως μάλιστα φρόντισαν να διαρρεύσει οι Ισραηλινοί, παρότι οι λεπτομέρειες της κατασκευής παραμένουν άκρως απόρρητες, η υπόγεια κατασκευή θα ενσωματώνει και αισθητήρες υψηλής τεχνολογίας, μέσω των οποίων θα μπορούν να εντοπίζουν εγκαίρως περεταίρω εργασίες κατασκευής τούνελ.

Η Χαμάς φέρεται να έχει σκάψει παντού στη Γάζα και να έχει κατασκευάσει τούνελ για λόγους αμυντικού σχεδιασμού και της απόκτησης δυνατότητας να αιφνιδιάζει τις ισραηλινές δυνάμεις σε περιόδους επιχειρήσεων, χωρίς να διστάζει να χρησιμοποιεί ανθρώπινες ασπίδες.

Συγκεκριμένα, συγκεκριμένες πληροφορίες αναφέρουν είτε σπίτια όπου κατοικούν πολυμελείς οικογένειες είτε κοινωνικές και θρησκευτικές δομές (νοσοκομεία, τζαμιά, κ.λπ.), τα οποία εάν επιχειρήσουν να εξουδετερώσουν οι Ισραηλινοί θα έχουν να αντιμετωπίσουν τη διεθνή κατακραυγή και μια επιχειρησιακή επιτυχία θα μετατραπεί σε επικοινωνιακό Βατερλό.

Οι ισραηλινές υπηρεσίες πληροφοριών όμως έχουν χρησιμοποιήσει τα τελευταία χρόνια σε μαζική κλίμακα διάφορα τεχνικά μέσα, από μη επανδρωμένα αεροχήματα κάθε μεγέθους, κατασκοπευτικά αερόστατα και ειδικά ραντάρ, με αποτέλεσμα να έχουν εντοπίσει πολλά σημεία τέτοιας δραστηριότητας και πλέον «υπόσχονται» στους μαχητές της Χαμάς να μετατρέψουν τα τούνελ σε υπόγειους τάφους εάν επιχειρηθεί να χρησιμοποιηθούν σε περίπτωση νέου πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας.

Η Χαμάς δείχνει να έχει λάβει το ισραηλινό αποτρεπτικό μήνυμα, με τις ταξιαρχίες «Izzadin al–Qassam» να εκδίδουν ανακοίνωση στην οποία υποστηρίζουν ότι το υπόγειο τείχος «δεν θα περιορίσει την ικανότητα της αντίστασης» και δεσμεύτηκε να εξεύρει τις λύσεις για να υπερπηδήσει το εμπόδιο. Άρα δεν τις έχει εντοπίσει ακόμα…

Οι «αποτρεπτικοί υπολογισμοί» (deterrence calculus)

Για να επιστρέψουμε όμως καταληκτικά στο κεντρικό ζήτημα της παρούσας ανάλυσης – παρουσίασης, πόσο πιθανό είναι η νέα αυτή λύση στην οποία κατέληξαν οι Ισραηλινοί για να αντιμετωπίσουν το μεγάλο πρόβλημα των υπόγειων τούνελ, να επηρέασε τη σκέψη και τον σχεδιασμό της Χαμάς; Είναι εύλογο να υποθέσουμε πως «ναι».

Όμως, όπως συμβαίνει στην αποτροπή, το μεγάλο πρόβλημα είναι δεν ξέρεις ποτέ με βεβαιότητα ότι λειτουργεί, το εικάζεις, ενώ το ξέσπασμα εχθροπραξιών αποτελεί απόδειξη κατάρρευσής της. Δεν έχει νόημα να αναπτυχθεί η επαναφορά της έννοιας στην εξέλιξη των επιχειρήσεων (intra–war deterrence), είναι κάτι διαφορετικό και περισσότερο πολύπλοκο.

Το γενικότερο δίδαγμα όμως παραμένει σημαντικό και χρήσιμο ακόμα και για την Ελλάδα. Για να αντιμετωπίσεις τον οποιονδήποτε αντίπαλο, αρχικά χρειάζεσαι ισχυρή βούληση. Στη συνέχεια να αναζητάς αντισυμβατικούς τρόπους να ανταποκριθείς στην πρόκληση και να μη διστάσεις να επενδύσεις στην αντιμετώπισή της.

Το αποτέλεσμα είναι να αλλάζουν τα δεδομένα και παρότι διάφορες γραφικές και «ιδεολογικά φορτισμένες» φωνές θα αντιταχθούν φωνάζοντας π.χ. για τις αμυντικές δαπάνες, αυτό που θα έχεις πετύχει θα είναι να ενισχύσεις την ειρήνη και την ασφάλεια του πληθυσμού που έχεις υποχρέωση να προστατεύσεις.

Τόσο απλά. Διότι η αποτροπή, που δεν είναι αποκλειστικά στρατιωτική, παρότι χωρίς το στρατιωτικό μέρος της είναι ενίοτε το πλέον αποφασιστικό, είναι η πιο φιλειρηνική πολιτική. Κι ας περνά μέσα από τις «τρισκατάρατες» και συκοφαντημένες, βέβαια όχι πάντα χωρίς αφορμή, αμυντικές δαπάνες.

Η εναλλακτική είναι δυστυχώς η αποθράσυνση του αντιπάλου, οι στρατιωτικοί εκβιασμοί και στο τέλος πιθανότατα θα επιβληθεί και η στρατιωτική σύγκρουση που θέλεις να αποφύγεις και μάλιστα υπό δυσμενείς όρους. Εκτός αν αποφασίσεις να υποταχθείς στη βούληση του αντιπάλου…

Ζαχαρίας Μίχας,

Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας (ΙΑΑΑ/ISDA)

http://mignatiou.com/2017/10/i-ipotagi-sti-voulisi-tou-antipalou-didaktiko-paradigma-apo-ti-chamas-gia-tin-elliniki-apotropi/

OCTOBER 13, 2017