Ενα βήμα εμπρός και ένα πίσω.
'Ενα βήμα εμπρός και ένα πίσω.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Το Κιρκούκ, το Ιρακινό Κουρδιστάν και η επιρροή της Ρωσίας.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Το Κιρκούκ, το Ιρακινό Κουρδιστάν και η επιρροή της Ρωσίας.
http://us.pressfrom.com/news/world/-92237-iraqi-forces-retake-the-oil-rich-city-of-kirkuk-in-escalating-dispute-with-kurds/
http://www.post-gazette.com/powersource/policy-powersource/2017/10/16/Kurds-withdraw-as-Iraqi-forces-push-into-disputed-Kirkuk-seize-oil-fields/stories/201710160185
Καθώς πλησιάζει το τέλος του Ισλαμικού Κράτους σε Συρία και Ιράκ, νέες συγκρούσεις εγγράφονται στην ημερήσια διάταξη, με το κουρδικό πρόβλημα να διαδραματίζει κομβικό ρόλο, προειδοποιούσαν καιρό τώρα οι πιο έγκυροι αναλυτές των δρώμενων στη Μέση Ανατολή. Η εβδομάδα που πέρασε, με τις κατακλυσμιαίες, όσο και αντίρροπες για τους Κούρδους εξελίξεις στις δύο χώρες, δικαίωσε απολύτως αυτές τις εκτιμήσεις.
Υστερα από τρίμηνη πολιορκία, οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), κορμός των οποίων είναι οι μαχητές του αριστερού κουρδικού κόμματος PYD, κατέλαβαν τη Ράκα, «πρωτεύουσα» του χαλιφάτου που είχαν ανακηρύξει οι τζιχαντιστές σε Συρία και Ιράκ. Εχοντας ήδη απελευθερώσει το μεγαλύτερο μέρος του συριακού Κουρδιστάν (Ροτζάβα) στο βόρειο τμήμα της χώρας, κατά μήκος των συνόρων με την Τουρκία, οι Κούρδοι μαχητές, που υποστηρίζονται στρατιωτικά από τις ΗΠΑ, όχι μόνο κερδίζουν σε κύρος και διαπραγματευτική ισχύ, αλλά και επεκτείνουν τα εδάφη που ελέγχουν, πέρα από τις κουρδικές περιοχές της χώρας.
Η εξέλιξη αυτή γιγάντωσε τις ανησυχίες της Τουρκίας, που θεωρεί το PYD παρακλάδι του ΡΚΚ και έχει ήδη επέμβει στρατιωτικά στη βόρεια Συρία για να βάλει σφήνα ανάμεσα στα κουρδικά «καντόνια». Ηδη η Αγκυρα έχει συγκροτήσει «πολιτική διοίκηση» της απελευθερωμένης Ράκα με ενεργούμενά της, ανταγωνιστική προς εκείνη που έχουν διαμορφώσει οι SDF.
Γεγονός είναι ότι ενδεχόμενη διοίκηση της αραβικής πόλης από το κουρδικό στοιχείο θα αντιμετωπιζόταν από πολλούς κατοίκους της ως ξένη κατοχή, κάτι που θα διευκόλυνε ένοπλη επέμβαση είτε της Τουρκίας είτε της κυβέρνησης Ασαντ. Οι Κούρδοι της Συρίας το γνωρίζουν, γι’ αυτό και είναι πολύ προσεκτικοί, δίνοντας έμφαση στις συμμαχίες με αραβικές δυνάμεις. Αλλωστε, όσα συνέβησαν την περασμένη εβδομάδα στο γειτονικό ιρακινό Κουρδιστάν τούς υπενθύμισαν πόσο γρήγορα μια ασταθής νίκη μπορεί να μετατραπεί σε συντριπτική ήττα.
Στις 25 Σεπτεμβρίου, οι Κούρδοι πανηγύριζαν με χορούς και τραγούδια το «Ναι» στο δημοψήφισμα της ανεξαρτησίας που οργάνωσε ο πρόεδρος του ιρακινού Κουρδιστάν, Μασούντ Μπαρζανί, αγνοώντας τις προειδοποιήσεις της Βαγδάτης, της Αγκυρας, της Τεχεράνης, αλλά και όλων των μεγάλων δυνάμεων. Δημοψήφισμα που έλαβε χώρα όχι μόνο στα εδάφη της κουρδικής αυτόνομης περιοχής (KRG), αλλά και σε εκείνα που είχαν καταλάβει οι Κούρδοι μαχητές (Πεσμεργκά) το 2014, εκδιώκοντας το Ισλαμικό Κράτος, συμπεριλαμβανομένου του πολυεθνικού Κιρκούκ, εκ των κυριότερων κέντρων της ιρακινής παραγωγής πετρελαίου.
Φόβος για εμφύλιο
Χαράματα Δευτέρας, επίλεκτες δυνάμεις του ιρακινού στρατού και σιιτικές πολιτοφυλακές (PUM) που υποστηρίζονται από το Ιράν ανακατέλαβαν, χωρίς να συναντήσουν σοβαρή αντίσταση από τους Πεσμεργκά, το Κιρκούκ. Μέσα σε δύο εικοσιτετράωρα, είχαν προελάσει σε όλες τις διαφιλονικούμενες περιοχές του βορείου Ιράκ, εκδιώκοντας τους Κούρδους και επαναφέροντας τα σύνορα στο καλοκαίρι του 2014. Ειδικά η απώλεια του Κιρκούκ –«Ιερουσαλήμ των Κούρδων», στη συνείδηση αυτού του έθνους χωρίς κράτος– αποτέλεσε βαρύτατο πλήγμα για τον Μπαρζανί, η καρέκλα του οποίου πλέον τρίζει πολύ επικίνδυνα. Ο ίδιος κατηγόρησε το αντίπαλο κουρδικό κόμμα PUK –που έχει παραδοσιακά καλές σχέσεις με το Ιράν, ενώ ήταν δίβουλο στο θέμα του δημοψηφίσματος– για «προδοσία». Οι επικριτές του χρεώνουν στον ίδιο την ευθύνη για τον καιροσκοπισμό του δημοψηφίσματος και τη διάσπαση του εσωτερικού μετώπου.
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που φοβούνται έναν νέο κουρδικό εμφύλιο πόλεμο, όπως εκείνον του 1996, που έφερε σε σύγκρουση το PUK με το KDP του Μπαρζανί και ξεπεράστηκε μόνο με άμεση μεσολάβηση των ΗΠΑ.
Σε κάθε περίπτωση, η σύγκρουση για το Κιρκούκ συνιστά κραυγαλέα αποτυχία για τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ και τον υπουργό Αμυνας Τζιμ Μάτις. Δύο στρατοί που εξοπλίστηκαν και εκπαιδεύτηκαν από τους Αμερικανούς, ο κυβερνητικός στρατός του Ιράκ και οι Κούρδοι Πεσμεργκά, ήρθαν σε σύγκρουση, με την Ουάσιγκτον απλώς να νίπτει τας χείρας της. Ακόμη χειρότερο, η ανατροπή στο βόρειο Ιράκ ενίσχυσε έτι περαιτέρω την ιρανική επιρροή.
Οπως μαρτυρούν αραβικές, κουρδικές και ισραηλινές πηγές, το γενικό πρόσταγμα στην εκστρατεία για την ανακατάληψη του Κιρκούκ είχε ο Ιρανός στρατηγός Σουλεϊμανί, επικεφαλής επίλεκτων δυνάμεων των Φρουρών της Επανάστασης, ο οποίος εγκαταστάθηκε έξω από το Κιρκούκ δύο εικοσιτετράωρα πριν από την τελική έφοδο.
Την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, η κυβέρνηση του Μπαρζανί συγκέντρωνε σημαντικές δυνάμεις των Πεσμεργκά έξω από το Κιρκούκ –κάποια μέσα μιλούσαν για δεκάδες χιλιάδες άνδρες– απειλώντας με αντεπίθεση για την «απελευθέρωση» της πόλης. Δεν ήταν όμως σαφές αν επρόκειτο για απλούς λεονταρισμούς ή για πραγματικό σχεδιασμό. Γεγονός είναι ότι οι Αμερικανοί, που έχουν επενδύσει πολλά στο ιρακινό Κουρδιστάν, όπως και οι Τούρκοι, που βλέπουν στον Μπαρζανί ένα κουρδικό αντίβαρο στο PYD και στο ΡΚΚ, έχουν ισχυρούς λόγους να κρατήσουν στη θέση του τον αποδυναμωμένο ηγέτη. Δεν είναι όμως καθόλου βέβαιο ότι είναι ακόμη σε θέση να το πετύχουν.
Ρωσία και Ισραήλ
Την ώρα που ο ιρακινός στρατός ολοκλήρωνε τις επιχειρήσεις του εναντίον των Κούρδων στο βόρειο Ιράκ, ο Ρώσος υπουργός Aμυνας Σεργκέι Σοϊγκού βρισκόταν στο Τελ Αβίβ. Σε συνέχεια αυτής της επίσκεψης, την περασμένη Τετάρτη, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Οπως ανακοινώθηκε από το Κρεμλίνο, οι εξελίξεις στο ιρακινό Κουρδιστάν, όπως και εκείνες στη Συρία, ήταν από τα βασικά αντικείμενα της συζήτησης.
Το Ισραήλ έχει ισχυρούς λόγους να ανησυχεί για τις εξελίξεις στο βόρειο Ιράκ. Διατηρώντας στενούς δεσμούς με τους Κούρδους εδώ και δεκαετίες, ήταν η μόνη χώρα που στήριξε πολιτικά το δημοψήφισμα. Το κυριότερο, το Ισραήλ ανησυχεί για την αυξανόμενη επιρροή του Ιράν τόσο στο Ιράκ όσο και στη Συρία. Με δεδομένη την προφανή αδυναμία των Αμερικανών να παρέμβουν αποφασιστικά στα δρώμενα, δεν ήταν παράξενο που ο Νετανιάχου επείγεται να έρθει σε κάποιου είδους συνεννόηση με το Κρεμλίνο.
Eχοντας διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στον συριακό εμφύλιο πόλεμο, υπέρ της κυβέρνησης Aσαντ, η Ρωσία προβάλλει σήμερα ως η μόνη ισχυρή δύναμη που μπορεί να συνομιλεί και να επηρεάζει όλες τις πλευρές. Αξιόπιστες διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι οι πιεστικές συμβουλές της Ρωσίας έχουν κάμψει την αρχική αδιαλλαξία της Δαμασκού και ότι ο πρόεδρος Aσαντ είναι έτοιμος να δεχθεί τον μετασχηματισμό του κράτους σε ομοσπονδία, στο πλαίσιο της οποίας η Ροτζάβα, το συριακό Κουρδιστάν, θα έχει διευρυμένη αυτονομία. Τα συμφέροντα της Ρωσίας είναι ισχυρά και στο ιρακινό Κουρδιστάν, όπου πρόσφατα η Rosneft έκανε μεγάλες επενδύσεις.
ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
23/10/2017
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Το Κιρκούκ, το Ιρακινό Κουρδιστάν και η επιρροή της Ρωσίας
Η 25η Σεπτεμβρίου ήταν ημέρα ορόσημο για το Ιρακινό Κουρδιστάν, καθώς μετά το δημοψήφισμα και το ποσοστό να ξεπερνά το 92% υπέρ της ανεξαρτητοποίησης, το όραμα ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν έμοιαζε πιο πιθανό από ποτέ. Στο δημοψήφισμα είχε συμπεριληφθεί εκτός από την επικράτεια που ελέγχεται από τους Κούρδους και η πλούσια σε πετρέλαιο περιοχή Κιρκούκ, γεγονός που ενέτεινε τις αντιδράσεις από την κυβέρνηση του Ιράκ σχετικά με την διεξαγωγή του δημοψηφίσματος. Απόρροια των αντιδράσεων ήταν το Κιρκούκ να μετατραπεί σε πεδίο συγκρούσεων μεταξύ Κουρδικών και Ιρακινών στρατιωτικών δυνάμεων.
Παρά το θετικό κλίμα στις τάξεις των Κούρδων περί ανεξαρτησίας, σχεδόν ένα μήνα μετά το δημοψήφισμα η ζωτικής σημασίας περιοχή Κιρκούκ ανακαταλήφθηκε από τις ιρακινές δυνάμεις δημιουργώντας τριγμούς στο εσωτερικό τους. Παράλληλα, αυτή την κρίσιμη περίοδο παρατηρείται και η διείσδυση της Ρωσίας στο Ιρακινό Κουρδιστάν παγιώνοντας την θέση και επιρροή της στην Μέση Ανατολή. Πως αυτές οι 2 εξελίξεις επηρεάζουν την σταθερότητα στην περιοχή;
Η απώλεια του Κιρκούκ μειώνει τις πιθανότητες περί ανεξαρτησίας;
Το Κιρκούκ θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας για την ανεξαρτησία του Ιρακινού Κουρδιστάν, δεδομένου ότι θα συνείσφερε σε μεγάλο βαθμό στην οικονομική ισχύ του λόγω των πετρελαϊκών κοιτασμάτων. Η συγκεκριμένη περιοχή αποτελεί το μήλον της έριδος δεδομένου ότι παράγει περίπου το 40% του πετρελαίου του Ιράκ. Συγκεκριμένα διαθέτει περισσότερα από 9 δις βαρέλια σε απoθέματα, ενώ έχει την δυνατότητα να παράγει στο μέλλον καθημερινά 1εκ βαρέλια πετρελαίου. Επίσης, αν και δεν ανήκε επίσημα στο Ιρακινό Κουρδιστάν, την συγκεκριμένη περιοχή είχαν καταλάβει οι Peshmerga από το 2014, λίγο μετά την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους.
Όμως, λόγω της υψηλής σημασίας του Κιρκούκ, η ιρακινή κυβέρνηση αντέδρασε άμεσα σκεπτόμενη τόσο μία ενδεχόμενη απώλεια της περιοχής όσο και την ισχυροποίηση των Κούρδων. Μετά από μία σειρά εχθροπραξιών μεταξύ του ένοπλου σώματος των Κούρδων, τους Peshmerga, και του ιρακινού στρατού η περιοχή ανακαταλήφθηκε την περασμένη εβδομάδα από το Ιράκ. Το τελευταίο προπύργιο του Ιρακινού Κουρδιστάν ήταν η αγροτική περιοχή Αλτούν Κούπρι που απέχει 50χλμ από την πρωτεύουσά του, Ιρμπίλ. Ο ιρακινός στρατός αρχικά κατέλαβε τον αερολιμένα, μετά την μεγαλύτερη στρατιωτική βάση και τις σημαντικότερες πετρελαιοπηγές, γεγονός που συνέβαλε στην άμεση επικράτησή του.
Η απώλεια του Κιρκούκ προκάλεσε τριγμούς στο εσωτερικό του Ιρακινού Κουρδιστάν, ιδίως μεταξύ των δύο βασικών κομμάτων που αποτελούν την Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν. Αυτά τα δύο κόμματα είναι το KDP υπό τον Μπαρζανί και το PUK (Πατριωτική Ένωση Κούρδων) υπό τον Ταλαμπανί. To PUK κατηγορεί το KDP ότι μέσω του δημοψηφίσματος έθεσε εν αμφιβόλω την ακεραιότητα της περιοχής, ενώ το KDP κατηγορεί το PUK για συνθηκολόγηση με ιρανικές δυνάμεις. Αξίζει να αναφερθεί ότι το PUΚ είναι φιλικά διακείμενο προς το Ιράν, ενώ και η περιφέρεια Σουλεϊμανίγια , όπου κυριαρχεί το συγκεκριμένο κόμμα, είχε ισχνή συμμετοχή στο δημοψήφισμα. Επίσης, οι Peshmerga κατηγορούν ένα από τα δυο κυβερνητικά κόμματα ότι συνέβαλε στην εδραίωση των ιρακινών δυνάμεων στο Κιρκούκ.
Γίνεται αντιληπτό ότι η Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν δεν είχε ομοιογενή προσέγγιση στο δημοψήφισμα ώστε να εξασφαλίσει την υλοποίησή του. Το ευμετάβλητο περιβάλλον που επικρατεί στο εσωτερικό του δυσχεραίνει την προοπτική ανεξαρτησίας. Οι αλληλοκατηγορίες μεταξύ των διαφορετικών μετώπων και η έλλειψη εμπιστοσύνης συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στην απώλεια της περιοχής του Κιρκούκ.
Τουρκία, Ιράκ, Ιράν και στο βάθος Ρωσία
Από την στιγμή δημοσιοποίησης της διεξαγωγής του δημοψηφίσματος, Τουρκία, Ιράκ και Ιράν θορυβήθηκαν δεδομένου ότι στην επικράτειά τους φιλοξενούν πάνω από 30εκ Κούρδους συνολικά. Μία ενδεχόμενη ανεξαρτητοποίηση του Ιρακινού Κουρδιστάν μπορεί να πυροδοτήσει εξελίξεις και στις υπόλοιπες γειτονικές χώρες με κουρδικό πληθυσμό. Για αυτό τον λόγο, έχοντας την ίδια οπτική με την διεθνή κοινότητα όπου δεν υποστήριζε το δημοψήφισμα την δεδομένη χρονική στιγμή, οι τρεις χώρες έχουν κοινό συμφέρον να ανακόψουν τις βλέψεις περί ανεξαρτησίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Ιράν ως δύναμη που στοχεύει στην περιφερειακή ηγεμονία στην περιοχή της Μέσης Ανατολής φαίνεται να συμμετείχε στην ανακατάληψη του Κιρκούκ από τις ιρακινές δυνάμεις. Ο Πρωθυπουργός του Ιράκ, Χαϊντέρ Αλ Αμπάτι είναι Σιίτης, συνεπώς, αποτελεί επιπλέον κίνητρο για το Ιράν η στήριξή του, ώστε να μην υπονομευθεί η παρουσία του σιιτικού Ισλάμ. Παράλληλα, ως μέλος του ΟΠΕΚ το Ιράν είναι άμεσα ενδιαφερόμενο για τις εξελίξεις σε μία κρίσιμη πετρελαϊκή περιοχή όπως το Κιρκούκ, ειδικά σε μία περίοδο που λόγω της διαμάχης οι τιμές του πετρελαίου παρουσιάζουν ανοδική τάση. Τα 200,000 βαρέλια πετρελαίου από τα 600,000 που παράγει το Ιράκ την δεδομένη χρονική περίοδο παράγονται από το Κιρκούκ.
Όσον αφορά Τουρκία και Ιράκ, ίσως τα πιο άμεσα ενδιαφερόμενα μέρη από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και μετά, συνεργασία αναμένεται να υπάρξει ώστε να περιορισθεί η ισχύς του Ιρακινού Κουρδιστάν. Το σημαντικότερο πλήγμα στην Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν πρόκειται να γίνει μέσω της, υπό εξέταση, επαναφοράς του παλαιού αγωγού Κιρκούκ-Τσεϊχάν ώστε να παρακαμφθεί ο αγωγός μέσω του Ιρακινού Κουρδιστάν. Μία τέτοια εξέλιξη επηρεάζει την οικονομική κατάσταση της περιοχής, καθώς η Τουρκία θα εισάγει πλέον πετρέλαιο από το Ιράκ, συνεπώς θα έχει την μορφή οικονομικής κύρωσης. Βέβαια ο αγωγός θα πρέπει να περάσει μέσα από το Ιρμπίλ, οπότε ενδέχεται να προκαλέσει νέο πεδίο συγκρούσεων. Παράλληλα, η Τουρκία έχει κλείσει τα εναέρια σύνορά της, ενώ σκέφτεται για το κλείσιμο και των χερσαίων συνόρων ώστε να μην ικανοποιούνται οι ανάγκες των Κούρδων.
Τουρκία, Ιράκ και Ιράν μπορεί να λειτουργούν με γνώμονα την απομόνωση της Περιφερειακής Κυβέρνησης του Κουρδιστάν ώστε να επιδεινωθεί η κατάστασή της, όμως η Ρωσία αποκτά ενεργό ρόλο στην περιοχή και δη στο Ιρακινό Κουρδιστάν. Σε μία περίοδο όπου η απομόνωση φαντάζει ορατό σενάριο σαν μέσο πίεσης αλλά και με χαμηλό ηθικό λόγω της απώλειας του Κιρκούκ η Ρωσία μέσω της Rosneft ισχυροποιεί την παρουσία της και την επιρροή της στο Ιρακινό Κουρδιστάν.
Πιο συγκεκριμένα η πετρελαϊκή εταιρεία Rosneft σύναψε συμφωνία για την αγορά του 60% του μεγαλύτερου αγωγού της Περιφερειακής Κυβέρνησης του Κουρδιστάν. Αυτή η συμφωνία κρίνεται ως παράνομη από το Ιράκ, καθώς θεωρεί ότι η Ρωσία επεμβαίνει σε εσωτερικές υποθέσεις ενώ καταπατά το Διεθνές Δίκαιο. Η περιοχή εκτιμάται πως διαθέτει 45 δις βαρέλια πετρελαίου και 5,6 τρις κ.μ φυσικού αερίου. Επιπλέον η συμφωνία περιλαμβάνει το ποσό των 400εκ δολαρίων για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων. Βέβαια, η Rosneft κατά το παρελθόν έχει στηρίξει με δάνεια το Ιρακινό Κουρδιστάν που ξεπερνούν τα 2 δις δολάρια.
Συμπέρασμα
Το Ιρακινό Κουρδιστάν στήριζε πολλά για την ενδεχόμενη ανεξαρτησία του στην περιοχή του Κιρκούκ, όμως μετά την απώλειά του, η οικονομική κατάσταση επηρεάζεται δραστικά. Η ανακατάληψη του Κιρκούκ από τις ιρακινές δυνάμεις είναι μία ήττα που δρα αρνητικά στο ηθικό των Κούρδων, ενώ προκαλεί ρήγματα στο εσωτερικό της Περιφερειακής Κυβέρνησης.
Παράλληλα, η Ρωσία έχοντας ήδη ισχυρή παρουσία στην Μέση Ανατολή, ισχυροποιεί την θέση της στο Ιρακινό Κουρδιστάν. Μέσω των επενδύσεων και των συμφωνιών με την Rosneft, η Ρωσία αποτελεί βασικό σύμμαχο της Περιφερειακής Κυβέρνησης σε μία περίοδο απομόνωσης.
Παρατηρείται ότι το ζήτημα της ανεξαρτησίας του Κουρδιστάν αφορά ένα εύρος δρώντων που δεν μένουν αμέτοχοι. Τουρκία, Ιράκ και Ιράν ασκούν επιρροή ώστε να περιορισθεί η δράση τόσο των Peshmerga όσο και της Περιφερειακής Κυβέρνησης, ενώ η Ρωσία μέσω της Rosneft δύναται να αποτελέσει δύναμη σταθερότητας για το Ιρακινό Κουρδιστάν. Ποιο θα είναι το μέλλον της περιοχής ακόμα δεν έχει διαλευκανθεί, το σίγουρο είναι ότι ένα νέο πεδίο συγκρούσεων ανοίγει για την Μέση Ανατολή, με το Κιρκούκ να αποτελεί το κύριο σημείο τριβής.
Γιώργος Κουλούρης ,
Διεθνολόγος.
http://www.liberal.gr/arthro/173381/amyna--diplomatia/2017/to-kirkouk-to-irakino-kourdistan-kai-i-epirroi-tis-rosias.html
25/10/2017
Το Κιρκούκ, το Ιρακινό Κουρδιστάν και η επιρροή της Ρωσίας
Η 25η Σεπτεμβρίου ήταν ημέρα ορόσημο για το Ιρακινό Κουρδιστάν, καθώς μετά το δημοψήφισμα και το ποσοστό να ξεπερνά το 92% υπέρ της ανεξαρτητοποίησης, το όραμα ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν έμοιαζε πιο πιθανό από ποτέ. Στο δημοψήφισμα είχε συμπεριληφθεί εκτός από την επικράτεια που ελέγχεται από τους Κούρδους και η πλούσια σε πετρέλαιο περιοχή Κιρκούκ, γεγονός που ενέτεινε τις αντιδράσεις από την κυβέρνηση του Ιράκ σχετικά με την διεξαγωγή του δημοψηφίσματος. Απόρροια των αντιδράσεων ήταν το Κιρκούκ να μετατραπεί σε πεδίο συγκρούσεων μεταξύ Κουρδικών και Ιρακινών στρατιωτικών δυνάμεων.
Παρά το θετικό κλίμα στις τάξεις των Κούρδων περί ανεξαρτησίας, σχεδόν ένα μήνα μετά το δημοψήφισμα η ζωτικής σημασίας περιοχή Κιρκούκ ανακαταλήφθηκε από τις ιρακινές δυνάμεις δημιουργώντας τριγμούς στο εσωτερικό τους. Παράλληλα, αυτή την κρίσιμη περίοδο παρατηρείται και η διείσδυση της Ρωσίας στο Ιρακινό Κουρδιστάν παγιώνοντας την θέση και επιρροή της στην Μέση Ανατολή. Πως αυτές οι 2 εξελίξεις επηρεάζουν την σταθερότητα στην περιοχή;
Η απώλεια του Κιρκούκ μειώνει τις πιθανότητες περί ανεξαρτησίας;
Το Κιρκούκ θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας για την ανεξαρτησία του Ιρακινού Κουρδιστάν, δεδομένου ότι θα συνείσφερε σε μεγάλο βαθμό στην οικονομική ισχύ του λόγω των πετρελαϊκών κοιτασμάτων. Η συγκεκριμένη περιοχή αποτελεί το μήλον της έριδος δεδομένου ότι παράγει περίπου το 40% του πετρελαίου του Ιράκ. Συγκεκριμένα διαθέτει περισσότερα από 9 δις βαρέλια σε απoθέματα, ενώ έχει την δυνατότητα να παράγει στο μέλλον καθημερινά 1εκ βαρέλια πετρελαίου. Επίσης, αν και δεν ανήκε επίσημα στο Ιρακινό Κουρδιστάν, την συγκεκριμένη περιοχή είχαν καταλάβει οι Peshmerga από το 2014, λίγο μετά την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους.
Όμως, λόγω της υψηλής σημασίας του Κιρκούκ, η ιρακινή κυβέρνηση αντέδρασε άμεσα σκεπτόμενη τόσο μία ενδεχόμενη απώλεια της περιοχής όσο και την ισχυροποίηση των Κούρδων. Μετά από μία σειρά εχθροπραξιών μεταξύ του ένοπλου σώματος των Κούρδων, τους Peshmerga, και του ιρακινού στρατού η περιοχή ανακαταλήφθηκε την περασμένη εβδομάδα από το Ιράκ. Το τελευταίο προπύργιο του Ιρακινού Κουρδιστάν ήταν η αγροτική περιοχή Αλτούν Κούπρι που απέχει 50χλμ από την πρωτεύουσά του, Ιρμπίλ. Ο ιρακινός στρατός αρχικά κατέλαβε τον αερολιμένα, μετά την μεγαλύτερη στρατιωτική βάση και τις σημαντικότερες πετρελαιοπηγές, γεγονός που συνέβαλε στην άμεση επικράτησή του.
Η απώλεια του Κιρκούκ προκάλεσε τριγμούς στο εσωτερικό του Ιρακινού Κουρδιστάν, ιδίως μεταξύ των δύο βασικών κομμάτων που αποτελούν την Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν. Αυτά τα δύο κόμματα είναι το KDP υπό τον Μπαρζανί και το PUK (Πατριωτική Ένωση Κούρδων) υπό τον Ταλαμπανί. To PUK κατηγορεί το KDP ότι μέσω του δημοψηφίσματος έθεσε εν αμφιβόλω την ακεραιότητα της περιοχής, ενώ το KDP κατηγορεί το PUK για συνθηκολόγηση με ιρανικές δυνάμεις. Αξίζει να αναφερθεί ότι το PUΚ είναι φιλικά διακείμενο προς το Ιράν, ενώ και η περιφέρεια Σουλεϊμανίγια , όπου κυριαρχεί το συγκεκριμένο κόμμα, είχε ισχνή συμμετοχή στο δημοψήφισμα. Επίσης, οι Peshmerga κατηγορούν ένα από τα δυο κυβερνητικά κόμματα ότι συνέβαλε στην εδραίωση των ιρακινών δυνάμεων στο Κιρκούκ.
Γίνεται αντιληπτό ότι η Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν δεν είχε ομοιογενή προσέγγιση στο δημοψήφισμα ώστε να εξασφαλίσει την υλοποίησή του. Το ευμετάβλητο περιβάλλον που επικρατεί στο εσωτερικό του δυσχεραίνει την προοπτική ανεξαρτησίας. Οι αλληλοκατηγορίες μεταξύ των διαφορετικών μετώπων και η έλλειψη εμπιστοσύνης συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στην απώλεια της περιοχής του Κιρκούκ.
Τουρκία, Ιράκ, Ιράν και στο βάθος Ρωσία
Από την στιγμή δημοσιοποίησης της διεξαγωγής του δημοψηφίσματος, Τουρκία, Ιράκ και Ιράν θορυβήθηκαν δεδομένου ότι στην επικράτειά τους φιλοξενούν πάνω από 30εκ Κούρδους συνολικά. Μία ενδεχόμενη ανεξαρτητοποίηση του Ιρακινού Κουρδιστάν μπορεί να πυροδοτήσει εξελίξεις και στις υπόλοιπες γειτονικές χώρες με κουρδικό πληθυσμό. Για αυτό τον λόγο, έχοντας την ίδια οπτική με την διεθνή κοινότητα όπου δεν υποστήριζε το δημοψήφισμα την δεδομένη χρονική στιγμή, οι τρεις χώρες έχουν κοινό συμφέρον να ανακόψουν τις βλέψεις περί ανεξαρτησίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Ιράν ως δύναμη που στοχεύει στην περιφερειακή ηγεμονία στην περιοχή της Μέσης Ανατολής φαίνεται να συμμετείχε στην ανακατάληψη του Κιρκούκ από τις ιρακινές δυνάμεις. Ο Πρωθυπουργός του Ιράκ, Χαϊντέρ Αλ Αμπάτι είναι Σιίτης, συνεπώς, αποτελεί επιπλέον κίνητρο για το Ιράν η στήριξή του, ώστε να μην υπονομευθεί η παρουσία του σιιτικού Ισλάμ. Παράλληλα, ως μέλος του ΟΠΕΚ το Ιράν είναι άμεσα ενδιαφερόμενο για τις εξελίξεις σε μία κρίσιμη πετρελαϊκή περιοχή όπως το Κιρκούκ, ειδικά σε μία περίοδο που λόγω της διαμάχης οι τιμές του πετρελαίου παρουσιάζουν ανοδική τάση. Τα 200,000 βαρέλια πετρελαίου από τα 600,000 που παράγει το Ιράκ την δεδομένη χρονική περίοδο παράγονται από το Κιρκούκ.
Όσον αφορά Τουρκία και Ιράκ, ίσως τα πιο άμεσα ενδιαφερόμενα μέρη από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και μετά, συνεργασία αναμένεται να υπάρξει ώστε να περιορισθεί η ισχύς του Ιρακινού Κουρδιστάν. Το σημαντικότερο πλήγμα στην Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν πρόκειται να γίνει μέσω της, υπό εξέταση, επαναφοράς του παλαιού αγωγού Κιρκούκ-Τσεϊχάν ώστε να παρακαμφθεί ο αγωγός μέσω του Ιρακινού Κουρδιστάν. Μία τέτοια εξέλιξη επηρεάζει την οικονομική κατάσταση της περιοχής, καθώς η Τουρκία θα εισάγει πλέον πετρέλαιο από το Ιράκ, συνεπώς θα έχει την μορφή οικονομικής κύρωσης. Βέβαια ο αγωγός θα πρέπει να περάσει μέσα από το Ιρμπίλ, οπότε ενδέχεται να προκαλέσει νέο πεδίο συγκρούσεων. Παράλληλα, η Τουρκία έχει κλείσει τα εναέρια σύνορά της, ενώ σκέφτεται για το κλείσιμο και των χερσαίων συνόρων ώστε να μην ικανοποιούνται οι ανάγκες των Κούρδων.
Τουρκία, Ιράκ και Ιράν μπορεί να λειτουργούν με γνώμονα την απομόνωση της Περιφερειακής Κυβέρνησης του Κουρδιστάν ώστε να επιδεινωθεί η κατάστασή της, όμως η Ρωσία αποκτά ενεργό ρόλο στην περιοχή και δη στο Ιρακινό Κουρδιστάν. Σε μία περίοδο όπου η απομόνωση φαντάζει ορατό σενάριο σαν μέσο πίεσης αλλά και με χαμηλό ηθικό λόγω της απώλειας του Κιρκούκ η Ρωσία μέσω της Rosneft ισχυροποιεί την παρουσία της και την επιρροή της στο Ιρακινό Κουρδιστάν.
Πιο συγκεκριμένα η πετρελαϊκή εταιρεία Rosneft σύναψε συμφωνία για την αγορά του 60% του μεγαλύτερου αγωγού της Περιφερειακής Κυβέρνησης του Κουρδιστάν. Αυτή η συμφωνία κρίνεται ως παράνομη από το Ιράκ, καθώς θεωρεί ότι η Ρωσία επεμβαίνει σε εσωτερικές υποθέσεις ενώ καταπατά το Διεθνές Δίκαιο. Η περιοχή εκτιμάται πως διαθέτει 45 δις βαρέλια πετρελαίου και 5,6 τρις κ.μ φυσικού αερίου. Επιπλέον η συμφωνία περιλαμβάνει το ποσό των 400εκ δολαρίων για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων. Βέβαια, η Rosneft κατά το παρελθόν έχει στηρίξει με δάνεια το Ιρακινό Κουρδιστάν που ξεπερνούν τα 2 δις δολάρια.
Συμπέρασμα
Το Ιρακινό Κουρδιστάν στήριζε πολλά για την ενδεχόμενη ανεξαρτησία του στην περιοχή του Κιρκούκ, όμως μετά την απώλειά του, η οικονομική κατάσταση επηρεάζεται δραστικά. Η ανακατάληψη του Κιρκούκ από τις ιρακινές δυνάμεις είναι μία ήττα που δρα αρνητικά στο ηθικό των Κούρδων, ενώ προκαλεί ρήγματα στο εσωτερικό της Περιφερειακής Κυβέρνησης.
Παράλληλα, η Ρωσία έχοντας ήδη ισχυρή παρουσία στην Μέση Ανατολή, ισχυροποιεί την θέση της στο Ιρακινό Κουρδιστάν. Μέσω των επενδύσεων και των συμφωνιών με την Rosneft, η Ρωσία αποτελεί βασικό σύμμαχο της Περιφερειακής Κυβέρνησης σε μία περίοδο απομόνωσης.
Παρατηρείται ότι το ζήτημα της ανεξαρτησίας του Κουρδιστάν αφορά ένα εύρος δρώντων που δεν μένουν αμέτοχοι. Τουρκία, Ιράκ και Ιράν ασκούν επιρροή ώστε να περιορισθεί η δράση τόσο των Peshmerga όσο και της Περιφερειακής Κυβέρνησης, ενώ η Ρωσία μέσω της Rosneft δύναται να αποτελέσει δύναμη σταθερότητας για το Ιρακινό Κουρδιστάν. Ποιο θα είναι το μέλλον της περιοχής ακόμα δεν έχει διαλευκανθεί, το σίγουρο είναι ότι ένα νέο πεδίο συγκρούσεων ανοίγει για την Μέση Ανατολή, με το Κιρκούκ να αποτελεί το κύριο σημείο τριβής.
Γιώργος Κουλούρης ,
Διεθνολόγος.
http://www.liberal.gr/arthro/173381/amyna--diplomatia/2017/to-kirkouk-to-irakino-kourdistan-kai-i-epirroi-tis-rosias.html
25/10/2017