Τι σημαίνει η τριμερής Ιράν - Ρωσίας - Αζερμπαϊτζάν.




Σε οποιαδήποτε άλλη συγκυρία θα μπορούσε να θεωρηθεί συνάντηση ρουτίνας. Όχι όμως στο φόντο της ήττας του Ισλαμικού Κράτους και του ξαναμοιράσματος της τράπουλας σε όλη τη Μέση Ανατολή.

Οι πρόεδροι της Ρωσίας, Vladimir Putin και του Αζερμπαϊτζάν, Ilham Aliyev φιλοξενούνται σήμερα από τον Ιρανό ομόλογό τους Hasan Rowhani, σε μία τριμερή συνάντηση στην οποία θα κυριαρχήσουν τα θέματα της οικονομικής συνεργασίας, αλλά και του μέλλοντος της Συρίας.

Ο ένοικος του Κρεμλίνου, ειδικότερα, θα γίνει δεκτός και από τον ανώτατο πνευματικό ηγέτη της Ισλαμικής Δημοκρατίας, αγιατολάχ Ali Hamenei, ο οποίος αναμφίβολα θα επιμείνει στο ζήτημα της διεθνούς συμφωνίας του 2015 για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, η οποία απειλείται αφότου ο Donald Trump "αποπιστοποίησε” τη συμμόρφωση της Τεχεράνης με το "πνεύμα” της.

Σε προετοιμασία, ούτως ειπείν, αυτής της συνάντησης, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Sergey Lavrov δήλωσε μόλις την Τρίτη ότι η Μόσχα ανησυχεί βαθύτατα για τον "απρόβλεπτο χαρακτήρα” που έχει αποκτήσει η αμερικανική διπλωματία, όπως δείχνει το παράδειγμα της αμφισβήτησης της ιρανικής συμφωνίας ή οι απειλές πολέμου εναντίον της Βόρειας Κορέας.

Τριμερής συνάντηση Ιράν-Ρωσίας-Αζερμπαϊτζάν έχει διοργανωθεί και τον Αύγουστο 2016 στο Μπακού, καθώς οι συγκεκριμένες χώρες μοιράζονται πολλά: αποτελούν μεγάλους εξαγωγείς υδρογονανθράκων και περιβάλλουν την Κασπία Θάλασσα της οποίας ορέγονται τον υποθαλάσσιο πλούτο. Το Αζερμπαϊτζάν, ειδικότερα, αποτελεί έναν ενδιαφέροντα "ενδιάμεσο”, με την έννοια ότι πρόκειται για μία κοσμική, πρώην σοβιετική Δημοκρατία, στην οποία επικρατεί το σιιτικό δόγμα και αφθονούν οι ιρανικές πολιτισμικές επιδράσεις.

Οι τρεις χώρες ενδιαφέρονται να συντονίσουν την ενεργειακή πολιτική τους (καθόλου τυχαία, ο Putin συνοδεύεται από τον υπουργό Ενέργειας Alexander Novak) και να προωθήσουν τη σιδηροδρομική σύνδεσή τους, στο πλαίσιο του Μεταφορικού Διαδρόμου Βορρά-Νότου, ο οποίος προβλέπεται να καταλήγει στην Ινδία.

Αλλά ακόμη και από αυτή την άποψη το Αζερμπαϊτζάν αποτελεί ιδιόμορφη περίπτωση, καθώς μόλις τη Δευτέρα ο Aliyev εγκαινίασε σιδηροδρομική σύνδεση του Μπακού με την Τουρκία μέσω Γεωργίας – σχέδιο που θα μπορούσε να θεωρηθεί ανταγωνιστικό προς τις φιλοδοξίες της Μόσχας και της Τεχεράνης.

Στην πραγματικότητα, το αυταρχικό καθεστώς του Αζερμπαϊτζάν αποτελούσε επί πολλά χρόνια την κατεξοχήν "σφήνα” της Δύσης μεταξύ της Ρωσίας και του Ιράν. Όμως ο διαρκής φόβος του Aliyev (κατάλληλα τροφοδοτούμενος από ρωσικές πληροφορίες) για το ενδεχόμενο μιας έξωθεν υποκινούμενης "έγχρωμης επανάστασης” τον φέρνει το τελευταίο διάστημα όλο και πιο κοντά προς τους πρώην σοβιετικούς εταίρους του.

Ιδίως για το Ισραήλ, το θέαμα της τριμερούς μάλλον εμπνέει αμηχανία. Το Αζερμπαϊτζάν αποτελεί τον κύριο προμηθευτή του εβραϊκού κράτους σε πετρέλαιο, καθώς και τον αγοραστή οπλισμού ισραηλινής κατασκευής, κόστους 5 δισ. δολαρίων. Γενικότερα, η χώρα του Aliyev αντιμετωπίζεται ως "βατήρας” των ισραηλινών στρατηγικών συμφερόντων προς την κατεύθυνση του Ιράν.

Αλλά και η Ρωσία αποτελεί τακτικό συνομιλητή του Ισραήλ, ιδίως μετά τη στρατιωτική ανάπτυξή της στη Συρία. Άλλοτε με απευθείας επαφές, λ.χ. τα ταξίδια του ισραηλινού πρωθυπουργού Netanyahu στη Μόσχα και άλλοτε με στρατιωτικά τετελεσμένα (όπως τα ισραηλινά αεροπορικά πλήγματα εναντίον στόχων της Χεζμπολάχ ή και του συριακού καθεστώτος εντός της επικράτειας της Συρίας), το Ισραήλ δοκιμάζει τα νέα όρια που θέτει στην κίνησή του ο έλεγχος του εναέριου χώρου της Ανατολικής Μεσογείου από τα ρωσικά πυραυλικά συστήματα.

Όπως περίπου συνέβη και με την Τουρκία, ο Putin βρέθηκε σε θέση να "εκβιάσει” την επιθυμία διαλόγου και συνεργασίας του Ισραήλ – η οποία του είναι χρήσιμη και για την εξισορρόπηση της σχέσης του με το Ιράν.

Οι επαφές του Ρώσου προέδρου στην Τεχεράνη έρχονται να αναδείξουν το βάθος της ρωσο-ιρανικής σύμπραξης (την οποία άλλωστε ενθαρρύνουν περαιτέρω οι αμερικανικές απειλές), που όμως δεν αναιρεί την αυτοτέλεια της στρατηγικής της καθεμίας από τις δύο πλευρές.

Εν προκειμένω, και με δεδομένο τον καταλυτικό ρόλο των σιιτικών πολιτοφυλακών υπό την καθοδήγηση των Ιρανών Φρουρών της Επανάστασης τόσο στη Συρία όσο και στο Ιράκ, Putin και Rowhani-Hamenei εισέρχονται σε μία λεπτή διαπραγμάτευση γύρω από τις ιρανικές φιλοδοξίες για την "επόμενη ημέρα”, τον μέλλον του Assad στην συριακή προεδρία, την ανοικοδόμηση και την "αποκέντρωση” της Συρίας, την παραμονή ή Ιρανών ενόπλων στη χώρα κ.ο.κ.

Καθόλου τυχαία, η Ρωσία σπεύδει την ίδια στιγμή να ανακοινώσει την δρομολόγηση μιας πολιτικής διαδικασίας στο Σότσι με τη συμμετοχή περίπου 30 κομμάτων και οργανώσεων της συριακής συμπολίτευσης ή αντιπολίτευσης – με τη συμμετοχή για πρώτη φορά και των Κούρδων. Πρόκειται για ένα "πικρόν ποτήριον” που η Τουρκία υποχρεώνεται να αποδεχθεί, μπροστά στην χειρότερη εναλλακτική μιας απόσχισης των Κούρδων της Συρίας με αμερικανική ενθάρρυνση.

του Κώστα Ράπτη


1/11/2017