Οι ελληνικές φαβέλες και οι νεκροί της Μάνδρας.
Ο πολεοδομικός σχεδιασμός αποτελεί, από την εποχή της κλασικής Ελλάδας, τον τρόπο με τον οποίο δομείται ορθολογικά η πόλη, ο φορέας της κοινωνικής και πολιτικής δραστηριότητας. Μέχρι το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι κάτοικοι των παραδοσιακών χωριών και πόλεων της Ελλάδας ήταν «μάστορες» στη χωροθέτηση των οικισμών τους, εξασφαλίζοντας τη μέγιστη προστασία από τα καιρικά φαινόμενα (για παράδειγμα, από πλημμύρες) και τη διατήρηση του δημόσιου χώρου. Είναι η νεότερη οικιστική «ανάπτυξη» της οικονομικής υπερεκμετάλλευσης ή της βίαιας μετακίνησης πληθυσμών που δημιούργησε τις ευρωπαϊκές φαβέλες ελληνικού τύπου.
Ο Ιππόδαμος ο Μιλήσιος, στην ακμή της κλασικής εποχής, εκπόνησε σχέδια ελληνικών αποικιών που είχαν τάξη και κανονικότητα, σε αντίθεση με τον συγκεχυμένο τρόπο με τον οποίο αναπτύσσονταν οι πόλεις. Στην αρχή της δεκαετίας του ’80, ο Αντώνης Τρίτσης, προσπαθώντας να κινητοποιήσει κοινωνικές δυνάμεις για την καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης (νέφος), εκστόμισε την περίφημη φράση «το νέφος είναι πολιτικό».
Εννοούσε πως η απουσία πολιτικής χωροθέτησης των βιομηχανιών (λιπάσματα κ.λπ.), που ήταν υπεύθυνες για μεγάλες εκπομπές ρύπων, σε συνάρτηση με τη γεωμορφολογία και τις μετεωρολογικές συνθήκες, ήταν η αιτία αυξημένων τιμών ρύπανσης στο λεκανοπέδιο. Οι πολιτικές αντιπαραθέσεις της εποχής ήταν οξείες, αλλά, με τον καιρό, το κλείσιμο, η μετεγκατάσταση βιομηχανιών και η εισαγωγή κυκλοφοριακού δακτυλίου για τον περιορισμό των οχημάτων στην Αθήνα, βελτίωσε την κατάσταση.
Η πολεοδομική ανασυγκρότηση
Ο Κεφαλονίτης πολιτικός προχώρησε στην επιχείρηση πολεοδομικής ανασυγκρότησης (ΕΠΑ) με στόχο την ενίσχυση του σχεδιασμού των πόλεων, τον σταδιακό περιορισμό της αυθαίρετης δόμησης, την οριοθέτηση του δημόσιου χώρου και λοιπά. Το θέμα των μπαζωμένων ρεμάτων αποτελούσε μέρος της πολιτικής του. Το ίδιο και το θέμα των αυθαιρέτων, που προσπάθησε να αντιμετωπίσει με συνδυασμό μέτρων σχεδιασμένης οικιστικής επέκτασης, ζώνες οικιστικού ελέγχου, μεταφορά συντελεστή δόμησης.
Οι διεπιστημονικές ομάδες που συγκροτήθηκαν για την σύνταξη πολεοδομικών μελετών, περιλάμβαναν και γεωλόγους και δασολόγους και υδραυλικούς μηχανικούς. Προσέκρουσε, όμως, στο γεγονός πως η πολεοδομία και η χωροταξία δεν εφαρμόζονται χωρίς τη συναίνεση των ισχυρών οικονομικών παραγόντων, ή τον έλεγχό τους.
Ζητήματα πολιτικής γης, κερδοσκοπικής οικοδομικής δραστηριότητας και εκκλησιαστικής περιουσίας αποτέλεσαν τις αιτίες για τις οποίες ο Τρίτσης «έθεσε εαυτόν εκτός Κινήματος». Είχε όμως κάνει κάτι σημαντικό. Είχε καταστήσει -έστω για λίγο- σαφές στην ελληνική κοινωνία τη σχέση αιτίου-αιτιατού στη λεγόμενη «παραγωγή του δομημένου περιβάλλοντος».
Η πολιτική νιρβάνα
Πέρασαν πολλά ανέμελα χρόνια από τότε. Και σήμερα, αφού ξορκίσαμε τους «ενοχλητικούς», βρεθήκαμε για πολλοστή φορά αντιμέτωποι με το θέμα των πλημμυρών στις αστικές ζώνες. Ζώνες ανοχύρωτες από την άποψη της αντιπλημμυρικής προστασίας τον χειμώνα και αντιπυρικής προστασίας το καλοκαίρι.
Η Μάνδρα είναι μια τέτοια περιοχή με τρομακτικό πρόβλημα εγκληματικής πολεοδομικής αμέλειας, δηλαδή κερδοσκοπικής τακτοποίησης αυθαιρεσιών, με πρωτοβουλίες επιτηδείων και πρόσχημα τους φτωχούς οικιστές. Καθώς τα τελευταία χρόνια αποψιλώθηκαν οι γειτονικοί ορεινοί όγκοι σε μεγάλο βαθμό, χωρίς ανάλογα μέτρα θεραπείας, ενώ τα ρέματα απορροής ομβρίων έχουν φράξει ένας εθνικός δρόμος, εργοστάσια και κατοικίες, προέκυψε η συγκλονιστική καταστροφή.
Ενδιαφέρον είναι πως η Μάνδρα διαθέτει και πολεοδομικό σχέδιο (στο οποίο εντάχθηκαν τα αυθαίρετα) και Κτηματολόγιο. Επομένως, το ερώτημα είναι πώς η πολεοδομική Αρχή -που δεν είναι στη Μάνδρα- δέχθηκε ως ιδιοκτησίες ιδιωτών εκτάσεις που βρίσκονται πάνω στα ρέματα. Το μυστικό είναι πως τα υποθηκοφυλακεία «δηλώνουν ανίσχυρα» στις μετεγγραφές, όταν απουσιάζει η οριοθέτηση των ρεμάτων, που είναι και προϋπόθεση για την εκπόνηση αντιπλημμυρικών έργων.
Η υπερεκμετάλλευση του χώρου
Όπως προαναφέραμε, είναι εύκολο να διαπιστώσει κανείς ότι οι κάτοικοι των παραδοσιακών χωριών και πόλεων της χώρας ήταν «μάστορες» στη χωροθέτηση των οικισμών τους, ώστε να εξασφαλίζουν τη μέγιστη προστασία από τα καιρικά φαινόμενα. Μετά τον εμφύλιο, οι αναζητούντες ανωνυμία Έλληνες της επαρχίας και όλοι οι ντόπιοι οικονομικοί μετανάστες πολλαπλασίασαν άναρχα τον πληθυσμό των αστικών κέντρων.
Οι λεκάνες απορροής βιάστηκαν, τα ρέματα μπαζώθηκαν για να πουληθούν οικόπεδα «με φως, νερό, τηλέφωνο, πέντε λεπτά από την Ομόνοια», καθώς φτωχοί έποικοι αναζητούσαν «ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι τους». Δημιουργήθηκαν έτσι οι ευρωπαϊκές φαβέλες ελληνικού τύπου. Οι πολιτικοί, αναζητώντας εκλογική πελατεία, αδιαφόρησαν. Η Αττική, το Ηράκλειο, η Βέροια είναι εξόφθαλμα παραδείγματα του εγκλήματος που συντελέστηκε στο σώμα της Ελλάδος.
Η διαχρονική αυτή εξέλιξη δεν μπορεί να δικαιολογηθεί με τίποτε. Γι’ αυτό και ο Κυριάκος Μητσοτάκης αποφεύγει ευφυώς να αναζητήσει ευθύνες τώρα. Ουσιαστικά, αποφεύγει να προσφέρει στον Αλέξη Τσίπρα νέο επιχείρημα αντιπαράθεσης για αμαρτίες που έχουν ξεκινήσει από πιο παλιά. Τότε που η κεντρική οδός Φιλελλήνων έμεινε λειψή, ακολουθώντας το κραυγαλέο παράδειγμα της «τυφλής» οδού 3ης Σεπτεμβρίου.
Η διάχυση της ευθύνης
Όμως, σχετικά με την τραγωδία στη Μάνδρα, δεν είναι επιτρεπτά δυο πράγματα:
Το πένθος είναι βαρύ και για τα πολλά θύματα και για την απουσία υπεύθυνης πολιτικής. Η κηδεία με δημόσια δαπάνη φαντάζει σαν επιβεβαίωση της ευθύνης της Πολιτείας (κυβερνήσεων, πελατειακής γραφειοκρατίας και «τεχνοδομής»). Ας μην ξεχνάμε, όμως, πως συνεχίζεται η νομιμοποίηση αυθαιρέτων κατασκευών (κατοικιών και επιχειρηματικών) ανεξάρτητα από τη θέση τους (π.χ. σε ρέμα) ή τη στατική τους επάρκεια.
Η ακύρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού
Επιπλέον, στα μνημονιακά χρόνια, έχει καταργηθεί μεγάλος αριθμός πολεοδομικών εργαλείων. Παράδειγμα είναι η Επιχείρηση Πολεοδομίας, Οικισμού και Στέγασης (ΔΕΠΟΣ), που σκοπό είχε την οικιστική πολιτική και -μεταξύ άλλων- μετεγκατάσταση και ιδιοκτητών αυθαιρέτων. Καταργήθηκε, επίσης, ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας και οι αντίστοιχοι οργανισμοί Θεσσαλονίκης και Ιωαννίνων, που διέθεταν εργαλεία συνολικότερης παρέμβασης και συσσωρευμένη γνώση. Έτσι, ο σχεδιασμός και εποπτεία του μητροπολιτικού χώρου της Αθήνας, που εμφανίζει μεγάλη πολυπλοκότητα θεμάτων και ανάγκη παρεμβάσεων ευρύτερης κλίμακας, αποδυναμώθηκε.
Ας θυμηθούμε επίσης πως, με τον εφαρμοστικό νόμο του Μνημονίου που ίδρυσε το ΤΑΙΠΕΔ (Ν 3986/2011), προβλέπεται η δυνατότητα ακύρωσης κάθε πολεοδομικής διάταξης του εγκεκριμένου ρυθμιστικού πλαισίου της χώρας. Κι αυτό, προκειμένου κάθε μεγάλη επενδυτική πρόταση να εγκαθιδρύει καθεστώς σχεδιασμού, προσαρμοσμένο ειδικά στις απαιτήσεις και τις ανάγκες της. Να απαιτεί δηλαδή παρεκκλίσεις, εξαιρέσεις και τροποποιήσεις ρυθμίσεων, που αποτελούν Νόμο του Κράτους.
Με την αποδυνάμωση όμως του πολεοδομικού σχεδιασμού μέσα στη δίνη της κρίσης και υπό την πίεση των οικονομικών (εισπρακτικών) αναγκών, «κάθε πολίτης μένει μόνος, με τον θεό εναντίον όλων». Με άλλα λόγια, μπορούν να προωθηθούν ιδιωτικοί σχεδιασμοί και ευκαιριακές διευθετήσεις, που εξυπηρετούν συγκυριακά συμφέροντα, με πρόσχημα την οικονομική ανάπτυξη.
Αυτό θα συνεχιστεί, όσο οι εκλεγμένοι πολιτικοί συνεχίζουν να χαϊδεύουν αυτιά και να ανοίγουν παράθυρα στη νομοθεσία.
Γεράσιμος Ποταμιάνος
21 Νοεμβρίου 2017
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
1.
Αμέτοχοι στο έγκλημα, ανέγγιχτοι από την τιμωρία.
Ποιά είναι η απόσταση ανάμεσα στη συμφορά και στην αντιξοότητα; Αυτή ακριβώς που σε χωρίζει από τη γιαγιά που έμενε στο παραδιπλανό στενό.
Ο Ιππόδαμος ο Μιλήσιος, στην ακμή της κλασικής εποχής, εκπόνησε σχέδια ελληνικών αποικιών που είχαν τάξη και κανονικότητα, σε αντίθεση με τον συγκεχυμένο τρόπο με τον οποίο αναπτύσσονταν οι πόλεις. Στην αρχή της δεκαετίας του ’80, ο Αντώνης Τρίτσης, προσπαθώντας να κινητοποιήσει κοινωνικές δυνάμεις για την καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης (νέφος), εκστόμισε την περίφημη φράση «το νέφος είναι πολιτικό».
Εννοούσε πως η απουσία πολιτικής χωροθέτησης των βιομηχανιών (λιπάσματα κ.λπ.), που ήταν υπεύθυνες για μεγάλες εκπομπές ρύπων, σε συνάρτηση με τη γεωμορφολογία και τις μετεωρολογικές συνθήκες, ήταν η αιτία αυξημένων τιμών ρύπανσης στο λεκανοπέδιο. Οι πολιτικές αντιπαραθέσεις της εποχής ήταν οξείες, αλλά, με τον καιρό, το κλείσιμο, η μετεγκατάσταση βιομηχανιών και η εισαγωγή κυκλοφοριακού δακτυλίου για τον περιορισμό των οχημάτων στην Αθήνα, βελτίωσε την κατάσταση.
Η πολεοδομική ανασυγκρότηση
Ο Κεφαλονίτης πολιτικός προχώρησε στην επιχείρηση πολεοδομικής ανασυγκρότησης (ΕΠΑ) με στόχο την ενίσχυση του σχεδιασμού των πόλεων, τον σταδιακό περιορισμό της αυθαίρετης δόμησης, την οριοθέτηση του δημόσιου χώρου και λοιπά. Το θέμα των μπαζωμένων ρεμάτων αποτελούσε μέρος της πολιτικής του. Το ίδιο και το θέμα των αυθαιρέτων, που προσπάθησε να αντιμετωπίσει με συνδυασμό μέτρων σχεδιασμένης οικιστικής επέκτασης, ζώνες οικιστικού ελέγχου, μεταφορά συντελεστή δόμησης.
Οι διεπιστημονικές ομάδες που συγκροτήθηκαν για την σύνταξη πολεοδομικών μελετών, περιλάμβαναν και γεωλόγους και δασολόγους και υδραυλικούς μηχανικούς. Προσέκρουσε, όμως, στο γεγονός πως η πολεοδομία και η χωροταξία δεν εφαρμόζονται χωρίς τη συναίνεση των ισχυρών οικονομικών παραγόντων, ή τον έλεγχό τους.
Ζητήματα πολιτικής γης, κερδοσκοπικής οικοδομικής δραστηριότητας και εκκλησιαστικής περιουσίας αποτέλεσαν τις αιτίες για τις οποίες ο Τρίτσης «έθεσε εαυτόν εκτός Κινήματος». Είχε όμως κάνει κάτι σημαντικό. Είχε καταστήσει -έστω για λίγο- σαφές στην ελληνική κοινωνία τη σχέση αιτίου-αιτιατού στη λεγόμενη «παραγωγή του δομημένου περιβάλλοντος».
Η πολιτική νιρβάνα
Πέρασαν πολλά ανέμελα χρόνια από τότε. Και σήμερα, αφού ξορκίσαμε τους «ενοχλητικούς», βρεθήκαμε για πολλοστή φορά αντιμέτωποι με το θέμα των πλημμυρών στις αστικές ζώνες. Ζώνες ανοχύρωτες από την άποψη της αντιπλημμυρικής προστασίας τον χειμώνα και αντιπυρικής προστασίας το καλοκαίρι.
Η Μάνδρα είναι μια τέτοια περιοχή με τρομακτικό πρόβλημα εγκληματικής πολεοδομικής αμέλειας, δηλαδή κερδοσκοπικής τακτοποίησης αυθαιρεσιών, με πρωτοβουλίες επιτηδείων και πρόσχημα τους φτωχούς οικιστές. Καθώς τα τελευταία χρόνια αποψιλώθηκαν οι γειτονικοί ορεινοί όγκοι σε μεγάλο βαθμό, χωρίς ανάλογα μέτρα θεραπείας, ενώ τα ρέματα απορροής ομβρίων έχουν φράξει ένας εθνικός δρόμος, εργοστάσια και κατοικίες, προέκυψε η συγκλονιστική καταστροφή.
Ενδιαφέρον είναι πως η Μάνδρα διαθέτει και πολεοδομικό σχέδιο (στο οποίο εντάχθηκαν τα αυθαίρετα) και Κτηματολόγιο. Επομένως, το ερώτημα είναι πώς η πολεοδομική Αρχή -που δεν είναι στη Μάνδρα- δέχθηκε ως ιδιοκτησίες ιδιωτών εκτάσεις που βρίσκονται πάνω στα ρέματα. Το μυστικό είναι πως τα υποθηκοφυλακεία «δηλώνουν ανίσχυρα» στις μετεγγραφές, όταν απουσιάζει η οριοθέτηση των ρεμάτων, που είναι και προϋπόθεση για την εκπόνηση αντιπλημμυρικών έργων.
Η υπερεκμετάλλευση του χώρου
Όπως προαναφέραμε, είναι εύκολο να διαπιστώσει κανείς ότι οι κάτοικοι των παραδοσιακών χωριών και πόλεων της χώρας ήταν «μάστορες» στη χωροθέτηση των οικισμών τους, ώστε να εξασφαλίζουν τη μέγιστη προστασία από τα καιρικά φαινόμενα. Μετά τον εμφύλιο, οι αναζητούντες ανωνυμία Έλληνες της επαρχίας και όλοι οι ντόπιοι οικονομικοί μετανάστες πολλαπλασίασαν άναρχα τον πληθυσμό των αστικών κέντρων.
Οι λεκάνες απορροής βιάστηκαν, τα ρέματα μπαζώθηκαν για να πουληθούν οικόπεδα «με φως, νερό, τηλέφωνο, πέντε λεπτά από την Ομόνοια», καθώς φτωχοί έποικοι αναζητούσαν «ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι τους». Δημιουργήθηκαν έτσι οι ευρωπαϊκές φαβέλες ελληνικού τύπου. Οι πολιτικοί, αναζητώντας εκλογική πελατεία, αδιαφόρησαν. Η Αττική, το Ηράκλειο, η Βέροια είναι εξόφθαλμα παραδείγματα του εγκλήματος που συντελέστηκε στο σώμα της Ελλάδος.
Η διαχρονική αυτή εξέλιξη δεν μπορεί να δικαιολογηθεί με τίποτε. Γι’ αυτό και ο Κυριάκος Μητσοτάκης αποφεύγει ευφυώς να αναζητήσει ευθύνες τώρα. Ουσιαστικά, αποφεύγει να προσφέρει στον Αλέξη Τσίπρα νέο επιχείρημα αντιπαράθεσης για αμαρτίες που έχουν ξεκινήσει από πιο παλιά. Τότε που η κεντρική οδός Φιλελλήνων έμεινε λειψή, ακολουθώντας το κραυγαλέο παράδειγμα της «τυφλής» οδού 3ης Σεπτεμβρίου.
Η διάχυση της ευθύνης
Όμως, σχετικά με την τραγωδία στη Μάνδρα, δεν είναι επιτρεπτά δυο πράγματα:
- Πρώτον, η μεγιστοποίηση της ατομικής ευθύνης των φτωχών οικιστών, καθώς η κύρια ευθύνη ανήκει στους πολιτικούς. Νομοθεσία υπήρχε, αλλά απουσίαζαν ή δεν ενεργοποιήθηκαν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί και -το κυριότερο- απουσίαζε πολιτική κατοικίας.
- Δεύτερον, η επίκληση από τους αδαείς και τους μηρυκάζοντες περί κλιματικής αλλαγής, προς αιτιολόγηση της εγκληματικής αμέλειας. Οι πλημμύρες είναι σύνηθες φαινόμενο με θύματα, από την αρχή της δεκαετίας του ’60, όταν εντάθηκε η εσωτερική μετανάστευση. Οι απούσες δράσεις είναι η εφαρμογή της πολεοδομικής νομοθεσίας και η υλοποίηση αντιπλημμυρικών έργων και αναδάσωσης.
Το πένθος είναι βαρύ και για τα πολλά θύματα και για την απουσία υπεύθυνης πολιτικής. Η κηδεία με δημόσια δαπάνη φαντάζει σαν επιβεβαίωση της ευθύνης της Πολιτείας (κυβερνήσεων, πελατειακής γραφειοκρατίας και «τεχνοδομής»). Ας μην ξεχνάμε, όμως, πως συνεχίζεται η νομιμοποίηση αυθαιρέτων κατασκευών (κατοικιών και επιχειρηματικών) ανεξάρτητα από τη θέση τους (π.χ. σε ρέμα) ή τη στατική τους επάρκεια.
Η ακύρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού
Επιπλέον, στα μνημονιακά χρόνια, έχει καταργηθεί μεγάλος αριθμός πολεοδομικών εργαλείων. Παράδειγμα είναι η Επιχείρηση Πολεοδομίας, Οικισμού και Στέγασης (ΔΕΠΟΣ), που σκοπό είχε την οικιστική πολιτική και -μεταξύ άλλων- μετεγκατάσταση και ιδιοκτητών αυθαιρέτων. Καταργήθηκε, επίσης, ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας και οι αντίστοιχοι οργανισμοί Θεσσαλονίκης και Ιωαννίνων, που διέθεταν εργαλεία συνολικότερης παρέμβασης και συσσωρευμένη γνώση. Έτσι, ο σχεδιασμός και εποπτεία του μητροπολιτικού χώρου της Αθήνας, που εμφανίζει μεγάλη πολυπλοκότητα θεμάτων και ανάγκη παρεμβάσεων ευρύτερης κλίμακας, αποδυναμώθηκε.
Ας θυμηθούμε επίσης πως, με τον εφαρμοστικό νόμο του Μνημονίου που ίδρυσε το ΤΑΙΠΕΔ (Ν 3986/2011), προβλέπεται η δυνατότητα ακύρωσης κάθε πολεοδομικής διάταξης του εγκεκριμένου ρυθμιστικού πλαισίου της χώρας. Κι αυτό, προκειμένου κάθε μεγάλη επενδυτική πρόταση να εγκαθιδρύει καθεστώς σχεδιασμού, προσαρμοσμένο ειδικά στις απαιτήσεις και τις ανάγκες της. Να απαιτεί δηλαδή παρεκκλίσεις, εξαιρέσεις και τροποποιήσεις ρυθμίσεων, που αποτελούν Νόμο του Κράτους.
Με την αποδυνάμωση όμως του πολεοδομικού σχεδιασμού μέσα στη δίνη της κρίσης και υπό την πίεση των οικονομικών (εισπρακτικών) αναγκών, «κάθε πολίτης μένει μόνος, με τον θεό εναντίον όλων». Με άλλα λόγια, μπορούν να προωθηθούν ιδιωτικοί σχεδιασμοί και ευκαιριακές διευθετήσεις, που εξυπηρετούν συγκυριακά συμφέροντα, με πρόσχημα την οικονομική ανάπτυξη.
Αυτό θα συνεχιστεί, όσο οι εκλεγμένοι πολιτικοί συνεχίζουν να χαϊδεύουν αυτιά και να ανοίγουν παράθυρα στη νομοθεσία.
Γεράσιμος Ποταμιάνος
21 Νοεμβρίου 2017
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
1.
Αμέτοχοι στο έγκλημα, ανέγγιχτοι από την τιμωρία.
Ποιά είναι η απόσταση ανάμεσα στη συμφορά και στην αντιξοότητα; Αυτή ακριβώς που σε χωρίζει από τη γιαγιά που έμενε στο παραδιπλανό στενό.
Γιαγιά δίχως εγγόνια καθότι άτεκνη, συνταξιούχος του ΟΓΑ -έτσι ονομάζουν κατ' ευφημισμόν τις συντάξεις απορίας, οι οποίες έπεσαν από τα 360 στα 320 ευρώ-, βιρτουόζα στο να επιβιώνει με το ελάχιστο, ευπροσήγορη και κοινωνικότατη, δικτυωμένη στον μικρόκοσμό της - άναβε τα καντήλια στο νεκροταφείο και εξασφάλιζε ένα χαρτζιλίκι, βοηθούσε τις καλόγριες στο κοντινό μοναστήρι, τής έβγαζαν εκείνες καθημερινά μερίδα. Είχε και άλλα τυχερά, έλεγε για ένα τάληρο τον καφέ, κάποιες στη Μάνδρα ισχυρίζονταν ότι έβλεπε τα μελλούμενα. Έκανε σχέδια στα ογδόντα της, θα πήγαινε την άνοιξη εκδρομή με τα ΚΑΠΗ στα ιαματικά λουτρά της Αιδηψού. "Το νερό με ξανανιώνει!" έλεγε.
Απ' το νερό το βρήκε. Χύμηξε -σπάζοντας τα τζάμια- ο χείμαρρος μέσα στο σπίτι της. Κοίταζε άναυδη τη στάθμη να ανεβαίνει, να παρασέρνει το κρεββάτι, το εικονοστάσι, το κάδρο με τη φωτογραφία του μακαρίτη, τα ποτηράκια του λικέρ που είχε αγοράσει σε μια εμποροπανήγυρη το 1993. Και να' θελε, δεν πρόφτασε να αντιδράσει. Οι πυροσβέστες την αντίκρισαν να επιπλέει μπρούμυτα - ο κότσος της είχε λυθεί - κανείς στη γειτονιά δεν το υποψιαζόταν ότι τα κάτασπρα μαλλιά της ήταν τόσο μακριά, πως θα της σκέπαζαν στο φέρετρο τους ώμους. Για χάρη της -και για τους άλλους δεκαοχτώ νεκρούς- κηρύχτηκε εθνικό πένθος.
Ενώ εσύ, εσύ είσαι σώος και αβλαβής. Μένεις στον τρίτο γαρ, σε προικώο οροφοδιαμέρισμα. Ώσπου να κοπάσει η θεομηνία είχατε κλειδαμπαρωθεί, είχατε κατεβάσει και τα παντζούρια, ούτε σταγόνα δεν σάς απείλησε, από την τηλεόραση ενημερωνόσασταν για ό,τι βιβλικό συνέβαινε γύρω σας. Έκανες τον σταυρό σου νευρικά, πήγαινες πέρα-δώθε, τσέκαρες και ξανατσέκαρες τις χαραμάδες που είχε φράξει με κουβέρτες η γυναίκα σου, έπινες το ουίσκι απ' το μπουκάλι μπας και καλμάρεις λίγο, μπας και δεν βάλεις τις φωνές.
Τόλμησες να ξεμυτίσεις το επόμενο πρωί. Βούλιαζαν οι γαλότσες σου μέσα στη λάσπη ενώ κατευθυνόσουν προς το μαγαζί σου. Προσπέρναγες αναποδογυρισμένα αυτοκίνητα, πνιγμένα σκυλιά. Δεν θα έπρεπε να εκπλαγείς όταν διαπίστωσες ότι το εμπόρευμά σου είχε ολοσχερώς καταστραφεί. Πως οι χαρτοπετσέτες και τα ρολά υγείας και τα βαμβάκια και οι πάνες (είχες τη μεγαλύτερη αποθήκη στην ευρύτερη περιοχή, παράγγελνες απ'τα εργοστάσια με τα φορτηγά), πως όλα, όλα είχαν γίνει πολτός. Και όμως, έμεινες στήλη άλατος. Κοίταζες τα γκρεμισμένα ράφια, τις νάυλον συσκευασίες που επέπλεαν, τον συναγερμό που' χε βραχυκυκλώσει και είχε κάψει τις λάμπες ασφαλείας, "δεν μάς έμεινε μαντίλι να κλάψουμε..." μονολόγησες. Κι έβγαλες ένα "αμαν!" αντάξιο σε σπαραγμό των παππούδων σου όταν εγκατέλειπαν πρόσφυγες τη Μικρασία.
Ανήγγειλε η κυβέρνηση αποζημιώσεις για τους πληγέντες. Κάτι είναι κι αυτό... Γύρευε όμως πόσος χρόνος θα περάσει μέχρι να καταβληθούν, τι αυτοψίες, τι ουρές στα υπουργεία για αιτήσεις και για κόντρα αιτήσεις. Η αγορά θέλει να την ποτίζεις χρήμα κάθε δευτερόλεπτο, ειδάλλως σε πετάει εκτός. Το δημόσιο δίνει χρήμα σπάνια και με το σταγονόμετρο. Πόσοι επιχειρηματίες που τούς ήρθε ο ουρανός σφοντύλι ανέκαμψαν ποτέ χάρη στην κρατική αρωγή; Ακόμα και οι ιδιωτικές ασφαλιστικές βγάζουν συνήθως την ουρά τους εάν πρόκειται για φυσικές μαζικές καταστροφές...
Δυό κόμποι σού στέκονται στον λαιμό. Ο ένας είναι ότι δεν σού επιτρέπεται να θρηνήσεις για την απώλεια τής περιουσίας σου. "Εδώ οι άλλοι έχασαν τις ζωές τους, τους γονείς τους!" θα σε κεραυνοβολούσαν όλα τα βλέμματα και θα σού έδειχναν το γκρεμίδι τής γριούλας. "Εγώ όμως έχω να ταΐσω τέσσερα στόματα..." θα τούς αντέτεινες. "Να τα ταΐσεις! Καιρός να αποδειχθεί στην πράξη τί αξίζεις! Δεν έρχονται όλα πάντοτε εύκολα. προικώα! Ανασκουμπώσου!".
Ο δεύτερος κόμπος είναι το σενάριο "Έγκλημα και Τιμωρία" που διακινήθηκε ευρέως από δημοσιογράφους και πολιτικούς των Συριζανέλ. "Κάποιοι επί δεκαετίες μπάζωναν τα ρέματα. Τα ρέματα φούσκωσαν και εκδικήθηκαν. Το σάπιο καθεστώς ύστερα από τον Εμφύλιο και κατά τη Μεταπολίτευση έπνιξε τα παιδιά και τα αποπαίδια του..." αποφάνθηκαν.
Τυπικά δεν έχουν άδικο. Ας μάθουν ωστόσο -ή ας θυμηθούν- τί εικόνα παρουσίαζαν η Μάνδρα, οι δυτικές -και άλλες- συνοικίες της Αθήνας μέχρι τα '80ς. Πώς ζούσε εκεί ο κόσμος στοιβαγμένος σε αυλές, σε παραπήγματα, με εξωτερικά αποχωρητήρια, με τοίχους πλίθινους που έμπαζαν και με στέγες από ελενίτ... Πώς ένα διαμέρισμα σε πολυκατοικία, με δικό του μπάνιο -που να μην το λες "μέρος"-, με καλοριφέρ, με τηλέφωνο ακόμα-ακόμα εφόσον είχες μέσο στον ΟΤΕ, ένα διαμέρισμα σαν κι εκείνα που έδειχναν στις ελληνικές ταινίες και στα ασπρόμαυρα σήριαλ, αποτελούσε όνειρο ζωής...
Βεβαίως και η ανοικοδόμηση πραγματοποιήθηκε πρόχειρα και άναρχα, ενίοτε και παράνομα. Ασφαλώς και ο κάθε κρίκος τής αλυσίδας, οι οικοπεδούχοι, οι εργολάβοι, οι υπάλληλοι της πολεοδομίας έκαναν, με το αζημίωτο, τα στραβά μάτια. Τα κόμματα δε εξουσίας εξασφάλιζαν ψηφαλάκια νομιμοποιώντας αυθαίρετα.
Δεν κυβερνάνε όμως, στην ουσία, τα κόμματα. Η ανάγκη κυβερνάει. Η δίψα των ανθρώπων για ένα καλύτερο αύριο, στον βωμό του οποίου δεν διστάζουν να θυσιάσουν το μεθαύριο.
Μακάρι ένα κράτος με πυγμή να έβλεπε σε βάθος τριάντα και πενήντα χρόνων, να επεσήμαινε και να απέτρεπε προκαταβολικά τους κινδύνους. Πώς θα μπορούσε εντούτοις να διαθέτει ένα τέτοιο κράτος ένας λαός καραβοτσακισμένος, ρεταλιασμένος από πολέμους κι από διχασμούς, ένας λαός που λαχταρούσε απλώς να ξαποστάσει και να απολαύσει ένα μικρό μερίδιο ιδιωτικής ευτυχίας;
Τα μεγαλόπνοα στρατηγικά σχέδια για την Ελλάδα τα εκπονούσαν διανοούμενοι και τεχνοκράτες, τα ανακοίνωναν σε επιστημονικά συνέδρια και τα τύπωναν σε βιβλία, αδιαφορώντας στην ουσία εάν η πραγματικότητα τα διέψευδε παταγωδώς. Τις περιβαλλοντολογικές ανησυχίες τις έτρεφαν άνθρωποι που είχαν λύσει τα βιοτικά προβλήματά τους.
Κακώς; Κάκιστα. Οι ίδιοι όμως είναι και σήμερα που -από απόσταση ασφαλείας- ρητορεύουν για τη συμφορά στην Μάνδρα. Αμέτοχοι, κάποιοι τους, στο Έγκλημα. Ανέγγιχτοι όλοι τους από την Τιμωρία. Οι ίδιοι είναι που νοσταλγούν την Αττική με τα επτακόσια ποτάμια και νεροσυρμές της, με τα δασωμένα της βουνά, τις ειδυλλιακές ακρογιαλιές της. "Τι τόπο είχαμε! Πώς τον κατέστρεψαν!" δακρυροούν. "Μονάχοι σας τον είχατε τον τόπο; Εμείς πού βρισκόμασταν;" θα τούς ρώταγες.
Αυτά και άλλα τόσα θα' θελες να πεις, να τα βγάλεις από μέσα σου, να τα αφιερώσεις στη γριούλα σου γειτόνισσα που ονειρεύοταν να πάει για λουτρά στην Αιδηψό, πού οι μεσίστιες σημαίες δεν θα τής έκαναν καμιάν εντύπωση.
Αυτά θα ήθελες να γράψεις. Μα το χαρτί σου έχει γίνει πολτός.
Χρήστος Χωμενίδης,
συγγραφέας
21/11/2017
2.
Η φύση εκδικείται τους ηλίθιους…
«Το χθεσινό φαινόμενο δεν έχει κάποια σύνδεση με την κλιματική αλλαγή. Το μέγεθος της καταστροφής, της χθεσινής τουλάχιστον, οφείλεται στο γεγονός ότι είχανε επιχωματωθεί/μπαζωθεί τα ρέματα».
K. Καρτάλης, καθηγητής στον Τομέα Φυσικής Περιβάλλοντος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Huffington Post 15/11/17)
Σύμφωνα με το άρθρο 5 του Κτιριοδομικού Κανονισμού: «1.1. Απαγορεύεται απολύτως η δόµηση µέσα στην έκταση που περικλείεται από τις οριογραµµές του ρέµατος».
Επίσης, σύμφωνα με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας: «Το Κράτος υποχρεούται να διατηρεί τα πάσης φύσεως υδατορέματα στη φυσική τους κατάσταση προς διασφάλιση της λειτουργίας τους ως οικοσυστημάτων, επιτρεπομένης μόνο της εκτέλεσης των απολύτως αναγκαίων τεχνικών έργων διευθέτησης της κοίτης και των πρανών τους προς διασφάλιση της ελεύθερης ροής των υδάτων, αποκλειομένης δε κάθε άλλης αλλοίωσης της φυσικής τους καταστάσεως. Η ένταξή τους σε πολεοδομική ρύθμιση είναι επιτρεπτή μόνο όταν τούτο επιβάλλουν οι ανάγκες ενός ευρύτερου πολεοδομικού σχεδιασμού και μόνο εφόσον διασφαλίζεται η επιτέλεση της φυσικής τους λειτουργίας». (Σ.τ.Ε. 2873/2004, 2215/2002)
Και η νομολογία συνεχίζεται: «Όπως έχει κριθεί, τα ρέματα, δηλαδή οι πτυχώσεις του εδάφους δια των οποίων συντελείται, κυρίως, η απορροή των πλεοναζόντων υδάτων της ξηράς προς τη θάλασσα και οι οποίες αποτελούν επιπλέον φυσικούς αεραγωγούς, με την χλωρίδα και την πανίδα τους συνιστούν οικοσυστήματα που έχουν ζωτική σημασία για την ισορροπία του περιβάλλοντος, ιδίως μάλιστα αυτά που διασχίζουν οικισμούς. Ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος, προστατεύονται, καθ’ όλη τους την έκταση και αδιαφόρως των διαστάσεών τους, από το άρθρο 24 του Συντάγματος και από την οικεία νομοθεσία, η οποία αποβλέπει στη διατήρηση της φυσικής τους κατάστασης, ώστε να διασφαλισθεί η επιτελούμενη από αυτά λειτουργία της απορροής των υδάτων…»
Στη Μάνδρα, συγκεκριμένα, όπου συντελέστηκε η πρόσφατη τραγωδία, υπάρχουν (ή υπήρχαν!) δύο ρέματα, οι «Σούρες», το μεγαλύτερο και της Αγίας Αικατερίνης, το μικρότερο.«Το μεγάλο ρέμα που διαπερνά τη Μάνδρα, οι «Σούρες», έχει δεχτεί τη μεγαλύτερη αλλοίωση, με δεκάδες τετραγωνικά μέτρα του χειμάρρου να έχουν χτιστεί είτε με νόμιμα είτε με αυθαίρετα κτίσματα. Η κοίτη έχει μειωθεί δεκάδες μέτρα, ενώ ένα μεγάλο κομμάτι του ρέματος έχει υπογειοποιηθεί και περνά μέσα από μικρούς αγωγούς. Ο μεγαλύτερος «καταπατητής» του ρέματος είναι ο ίδιος ο Δήμος, ο οποίος έχει χτίσει ένα εργοτάξιο για τα απορριμματοφόρα».Το δεύτερο ρέμα, αυτό της «Αγίας Αικατερίνης», αν και μικρότερο, αποδείχτηκε και το πιο θανατηφόρο. Βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά της πόλης. Η φυσική συνέχεια του ποταμού είναι η κεντρική οδός Κοροπούλη, η οποία όμως έχει διακοπεί υπόγεια λόγω αστοχίας της ΕΥΔΑΠ. Με αποτέλεσμα ο χείμαρρος όταν υπερχειλίζει να «αναζητά» τη φυσική του κοίτη, πνίγοντας τα πάντα στο πέρασμά του.»
(Ελεύθερος Τύπος, 16/11/17).
Τελικά, η Μάνδρα ξεκάθαρα πνίγηκε από τη φυσική υπερχείλιση των δύο ρεμάτων, αφού δεν υπάρχει πλέον καμία διέξοδος για τα όμβρια ύδατα των χειμάρρων που κατεβαίνουν από τα βουνά και ό,τι πέφτει αθροίζεται.
Γενικότερα, στην Αττική έχουν απομείνει πλέον πάνω από 90% λιγότερα ρέματα – διέξοδοι για χειμάρρους – από εκείνα που υπήρχαν το 19ο αιώνα.
Πράγματι, στη χώρα της ανομίας και του ωχαδερφισμού, ελάχιστα ρέματα έχουν παραμείνει εκεί που τα χάραξε η φύση. Πόσα σπίτια, για να μην πούμε οικισμοί, δεν έχουν χτιστεί πάνω σε μπαζωμένα ρέματα; Πόσες φορές ο Ελληνάρας δεν έχει κάνει ό,τι γουστάρει χωρίς να λογοδοτεί πουθενά, χωρίς να σέβεται πολεοδομικές διατάξεις και νομοθεσία και πόσες φορές το διεφθαρμένο κράτος δεν έχει αποδειχθεί παντελώς ανίκανο να πραγματοποιήσει ελέγχους και να φροντίσει για την τήρηση των νόμων;
Είναι, άλλωστε, γνωστό τοις πάσι ότι στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας, το μόνο που ευδοκιμεί είναι το λάδωμα και το φακελάκι και εν τέλει η παρανομία και το μπάχαλο. Κι ύστερα μετράμε τους νεκρούς μας και κλαίμε σαν τις μωρές παρθένες. Και ρίχνουμε την ευθύνη ο ένας στον άλλον και παίζουμε την κολοκυθιά. Και μεμψιμοιρούμε και γκρινιάζουμε κι από πάνω που κανείς – μα κανείς! – δεν παίρνει στα σοβαρά αυτή τη χώρα και βρίσκουμε καταφύγιο στις θεωρίες συνωμοσιολογίας και θυματοποίησης για να παρηγορηθούμε: «Όλοι επιβουλεύονται αυτή την όμορφη χώρα και θέλουν να τη σβήσουν από το χάρτη»!
Μην κουράζεστε παιδιά! Αυτή τη χώρα, με μαθηματική ακρίβεια, θα τη σβήσουμε ΜΟΝΟΙ ΜΑΣ από το χάρτη, κάνοντας τη μία βλακεία πάνω στην άλλη, στρογγυλοκαθισμένοι πάνω σε δάφνες και μεγαλεία άλλων εποχών και θεωρώντας εαυτούς εξυπνότερους των «κουτόφραγκων» και «βελανιδοφάγων». Κάτι σαν τον Νέρωνα, δηλαδή, που έβλεπε τη Ρώμη καιόμενη και ηδονιζόταν…
Χριστιάννα Λούπα
http://www.palmografos.com/permalink/30038.html
16/11/2017
3.
Ρέματα, οικοσυστημική σκέψη στον σχεδιασμό
και το «ρεύμα» της Πράσινης Υποδομής.
Αν. Καθηγήτρια Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πάντειο Πανεπιστήμιο & τ.διευθύντρια του Εθνικού Σημείου Επαφής ESPON
http://www.huffingtonpost.gr/stella-kyvelou/blog-remata-oikosystimiki-skepsi-ston-sxediasmo-kai-to-reuma-tis-prasinis-ypodomis_b_18564638.html?utm_hp_ref=greece
16/11/2017
2.
Η φύση εκδικείται τους ηλίθιους…
«Το χθεσινό φαινόμενο δεν έχει κάποια σύνδεση με την κλιματική αλλαγή. Το μέγεθος της καταστροφής, της χθεσινής τουλάχιστον, οφείλεται στο γεγονός ότι είχανε επιχωματωθεί/μπαζωθεί τα ρέματα».
K. Καρτάλης, καθηγητής στον Τομέα Φυσικής Περιβάλλοντος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Huffington Post 15/11/17)
Σύμφωνα με το άρθρο 5 του Κτιριοδομικού Κανονισμού: «1.1. Απαγορεύεται απολύτως η δόµηση µέσα στην έκταση που περικλείεται από τις οριογραµµές του ρέµατος».
Επίσης, σύμφωνα με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας: «Το Κράτος υποχρεούται να διατηρεί τα πάσης φύσεως υδατορέματα στη φυσική τους κατάσταση προς διασφάλιση της λειτουργίας τους ως οικοσυστημάτων, επιτρεπομένης μόνο της εκτέλεσης των απολύτως αναγκαίων τεχνικών έργων διευθέτησης της κοίτης και των πρανών τους προς διασφάλιση της ελεύθερης ροής των υδάτων, αποκλειομένης δε κάθε άλλης αλλοίωσης της φυσικής τους καταστάσεως. Η ένταξή τους σε πολεοδομική ρύθμιση είναι επιτρεπτή μόνο όταν τούτο επιβάλλουν οι ανάγκες ενός ευρύτερου πολεοδομικού σχεδιασμού και μόνο εφόσον διασφαλίζεται η επιτέλεση της φυσικής τους λειτουργίας». (Σ.τ.Ε. 2873/2004, 2215/2002)
Και η νομολογία συνεχίζεται: «Όπως έχει κριθεί, τα ρέματα, δηλαδή οι πτυχώσεις του εδάφους δια των οποίων συντελείται, κυρίως, η απορροή των πλεοναζόντων υδάτων της ξηράς προς τη θάλασσα και οι οποίες αποτελούν επιπλέον φυσικούς αεραγωγούς, με την χλωρίδα και την πανίδα τους συνιστούν οικοσυστήματα που έχουν ζωτική σημασία για την ισορροπία του περιβάλλοντος, ιδίως μάλιστα αυτά που διασχίζουν οικισμούς. Ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος, προστατεύονται, καθ’ όλη τους την έκταση και αδιαφόρως των διαστάσεών τους, από το άρθρο 24 του Συντάγματος και από την οικεία νομοθεσία, η οποία αποβλέπει στη διατήρηση της φυσικής τους κατάστασης, ώστε να διασφαλισθεί η επιτελούμενη από αυτά λειτουργία της απορροής των υδάτων…»
Στη Μάνδρα, συγκεκριμένα, όπου συντελέστηκε η πρόσφατη τραγωδία, υπάρχουν (ή υπήρχαν!) δύο ρέματα, οι «Σούρες», το μεγαλύτερο και της Αγίας Αικατερίνης, το μικρότερο.«Το μεγάλο ρέμα που διαπερνά τη Μάνδρα, οι «Σούρες», έχει δεχτεί τη μεγαλύτερη αλλοίωση, με δεκάδες τετραγωνικά μέτρα του χειμάρρου να έχουν χτιστεί είτε με νόμιμα είτε με αυθαίρετα κτίσματα. Η κοίτη έχει μειωθεί δεκάδες μέτρα, ενώ ένα μεγάλο κομμάτι του ρέματος έχει υπογειοποιηθεί και περνά μέσα από μικρούς αγωγούς. Ο μεγαλύτερος «καταπατητής» του ρέματος είναι ο ίδιος ο Δήμος, ο οποίος έχει χτίσει ένα εργοτάξιο για τα απορριμματοφόρα».Το δεύτερο ρέμα, αυτό της «Αγίας Αικατερίνης», αν και μικρότερο, αποδείχτηκε και το πιο θανατηφόρο. Βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά της πόλης. Η φυσική συνέχεια του ποταμού είναι η κεντρική οδός Κοροπούλη, η οποία όμως έχει διακοπεί υπόγεια λόγω αστοχίας της ΕΥΔΑΠ. Με αποτέλεσμα ο χείμαρρος όταν υπερχειλίζει να «αναζητά» τη φυσική του κοίτη, πνίγοντας τα πάντα στο πέρασμά του.»
(Ελεύθερος Τύπος, 16/11/17).
Τελικά, η Μάνδρα ξεκάθαρα πνίγηκε από τη φυσική υπερχείλιση των δύο ρεμάτων, αφού δεν υπάρχει πλέον καμία διέξοδος για τα όμβρια ύδατα των χειμάρρων που κατεβαίνουν από τα βουνά και ό,τι πέφτει αθροίζεται.
Γενικότερα, στην Αττική έχουν απομείνει πλέον πάνω από 90% λιγότερα ρέματα – διέξοδοι για χειμάρρους – από εκείνα που υπήρχαν το 19ο αιώνα.
Πράγματι, στη χώρα της ανομίας και του ωχαδερφισμού, ελάχιστα ρέματα έχουν παραμείνει εκεί που τα χάραξε η φύση. Πόσα σπίτια, για να μην πούμε οικισμοί, δεν έχουν χτιστεί πάνω σε μπαζωμένα ρέματα; Πόσες φορές ο Ελληνάρας δεν έχει κάνει ό,τι γουστάρει χωρίς να λογοδοτεί πουθενά, χωρίς να σέβεται πολεοδομικές διατάξεις και νομοθεσία και πόσες φορές το διεφθαρμένο κράτος δεν έχει αποδειχθεί παντελώς ανίκανο να πραγματοποιήσει ελέγχους και να φροντίσει για την τήρηση των νόμων;
Είναι, άλλωστε, γνωστό τοις πάσι ότι στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας, το μόνο που ευδοκιμεί είναι το λάδωμα και το φακελάκι και εν τέλει η παρανομία και το μπάχαλο. Κι ύστερα μετράμε τους νεκρούς μας και κλαίμε σαν τις μωρές παρθένες. Και ρίχνουμε την ευθύνη ο ένας στον άλλον και παίζουμε την κολοκυθιά. Και μεμψιμοιρούμε και γκρινιάζουμε κι από πάνω που κανείς – μα κανείς! – δεν παίρνει στα σοβαρά αυτή τη χώρα και βρίσκουμε καταφύγιο στις θεωρίες συνωμοσιολογίας και θυματοποίησης για να παρηγορηθούμε: «Όλοι επιβουλεύονται αυτή την όμορφη χώρα και θέλουν να τη σβήσουν από το χάρτη»!
Μην κουράζεστε παιδιά! Αυτή τη χώρα, με μαθηματική ακρίβεια, θα τη σβήσουμε ΜΟΝΟΙ ΜΑΣ από το χάρτη, κάνοντας τη μία βλακεία πάνω στην άλλη, στρογγυλοκαθισμένοι πάνω σε δάφνες και μεγαλεία άλλων εποχών και θεωρώντας εαυτούς εξυπνότερους των «κουτόφραγκων» και «βελανιδοφάγων». Κάτι σαν τον Νέρωνα, δηλαδή, που έβλεπε τη Ρώμη καιόμενη και ηδονιζόταν…
Χριστιάννα Λούπα
http://www.palmografos.com/permalink/30038.html
16/11/2017
3.
Ρέματα, οικοσυστημική σκέψη στον σχεδιασμό
και το «ρεύμα» της Πράσινης Υποδομής.
Οι διαδρομές των ρεμάτων στην Αθήνα, όπως και σε όλες τις ελληνικές πόλεις, έχουν κυριολεκτικά «θαφτεί» κάτω από στρώματα μπετόν και διαδοχικές φάσεις αστικής ανάπτυξης και κυκλοφοριακών δημοσίων έργων. Αυτή όμως είναι δυστυχώς η πραγματικότητά μας - που πολύ δύσκολα μπορεί να αναστραφεί για το δίκτυο ρεμάτων που έχει ήδη ακυρωθεί - και σε αυτή την πραγματικότητα, και όχι στην κλιματική αλλαγή οφείλονται ασφαλώς τα καταστροφικά και φονικά φαινόμενα των πλημμυρών σήμερα στην ευρύτερη περιοχή των Αθηνών.
Αυτό το άρθρο δεν θα ήθελε να αναζητήσει τις ιστορικές αιτίες μιάς και έχουν ήδη διατυπωθεί πολύ αναλυτικά και εύστοχα από άλλους μελετητές. ( βλ. και Βαίου & Καραλή, 2014 ). Το ζήτημα τίθεται κατά τη δική μας άποψή μας και πάλι προοπτικά. Πώς θα αντιμετωπίσουμε αυτή την πραγματικότητα και θα μετριάσουμε τις επιπτώσεις της στο μέλλον; Ποια είναι αυτή η διαφορετική φιλοσοφία προσέγγισης του χωρικού και πολεοδομικού σχεδιασμού που θα μας επιτρέψει να διατηρήσουμε και να προστατεύσουμε ό,τι έχει απομείνει αλλά και να προβούμε σε παρεμβάσεις διορθωτικές στις πόλεις μας ; Αυτό είναι κατά την άποψή μας το πραγματικό διακύβευμα που απαιτεί ψυχραιμία αλλά και γνώση και αποτελεσματικό συντονισμό ( των επιπέδων διοίκησης μεταξύ τους ) αλλά και μεταξύ της διοίκησης και των υπόλοιπων βασικών stakeholders αλλά και των ίδιων των πολιτών.
Σε μιά εποχή που η ΕΕ σχεδιάζει τα Πράσινα Διευρωπαικά δίκτυα (Trans-European netwok-Green, ΤΕΝ-G) την ανανεωμένη δηλαδή μορφή της Ευρωπαϊκής Πράσινης ζώνης (Green Belt) που θα συνδέει φυσικές και προστατευόμενες περιοχές στην Ευρώπη περνώντας αυτή τη φορά και μέσα από τις πόλεις, με στόχο την διατήρηση της βιοποικιλότητας και την καλύτερη απόδοση των υπηρεσιών τον οικοσυστημάτων (ecosystems services), η Ελλάδα θρηνεί δεκάδες νεκρούς στην περιοχή της Αττικής από ένα ιδιότυπο «τυφώνα» : αυτόν της κρατικής αλλά και δημόσιας ευρύτερα αδιαφορίας για την οικοσυστημική προσέγγιση στον σχεδιασμό και την εμμονή σε παλαιές πελατειακές λογικές αναπαραγωγής του αστικού χώρου.
Σε μιά εποχή που η έννοια και πρακτική της «Πράσινης Υποδομής» ( Green infrastructure) υιοθετείται από την ΕΕ αλλά και τα επί μέρους κράτη μέλη και που οι πρωτοβουλίες αυξάνονται για την οικοσυστημική προσέγγιση στον σχεδιασμό, η Ελλάδα παραμένει εγλωβισμένη στην αναπαραγωγή της «γκρίζας» συμβατικής υποδομής που ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για όλα αυτά τα φαινόμενα που δεν σχετίζονται μόνο με το κλίμα αλλά περισσότερο με το «στραβό το κλήμα που το έφαγε και ο γάιδαρος»...
Τι είναι όμως αυτή η "πράσινη υποδομή" ;
Είναι μια οικονομικά αποδοτική και ανθεκτική προσέγγιση για τη διαχείριση των επιπτώσεων των πλημμυρικών καιρικών φαινομένων, που προσφέρει πολλά οφέλη για τις κοινότητες όπου εφαρμόζεται. Σε αντίθεση με την μοναδικού σκοπού γκρίζα υποδομή ομβρίων υδάτων - τη συμβατική δηλαδή αποχέτευση και τα συμβατικά συστήματα επεξεργασίας νερού - που έχει σχεδιαστεί για να μεταφέρει τα αστικά νερά μακριά από το δομημένο περιβάλλον, η πράσινη υποδομή μειώνει και επεξεργάζεται τα όμβρια στην πηγή τους, παρέχοντας παράλληλα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη.
Ας μην ξεχνάμε οτι η απορροή των ομβρίων υδάτων αποτελεί σημαντική αιτία ρύπανσης των υδάτων στις αστικές περιοχές. Όταν η βροχή πέφτει στις στέγες, στους δρόμους και στους χώρους στάθμευσης των πόλεων και των προαστίων τους, το νερό δεν μπορεί να απορροφηθεί από το αδιαβροχοποιημένο έδαφος όπως θα έπρεπε. Η αποστράγγιση γίνεται μέσω υδρορροών, αποχετεύσεων και άλλων μηχανικών συστημάτων συλλογής ομβρίων και απορρίπτεται σε κοντινά υδατικά συστήματα. Η απορροή των ομβρίων υδάτων μεταφέρει σκουπίδια, βακτήρια, βαρέα μέταλλα και άλλους ρύπους από τον αστικό χώρο. Οι υψηλότερες ροές που οφείλονται σε ισχυρές βροχοπτώσεις μπορούν να προκαλέσουν διάβρωση και πλημμύρες σε αστικά ρέματα, καταστρέφοντας τους οικοτόπους, τις ιδιοκτησίες των πολιτών και την υπάρχουσα δημόσια υποδομή.
Αντίθετα, όταν η βροχή πέφτει σε φυσικές, μη αδιαβροχοποιημένες περιοχές, το νερό απορροφάται και φιλτράρεται από το χώμα και τα φυτά. Η απορροή των ομβρίων υδάτων είναι καθαρότερη και αποτελεί πλέον πολύ μικρότερο πρόβλημα. Η πράσινη υποδομή χρησιμοποιεί τη βλάστηση, τα ίδια τα εδάφη και άλλα στοιχεία και πρακτικές για την αποκατάσταση ορισμένων από τις φυσικές διαδικασίες που απαιτούνται για τη διαχείριση του νερού και τη δημιουργία υγιέστερου αστικού περιβάλλοντος. Στην κλίμακα της πόλης , η πράσινη υποδομή μπορεί να είναι μια σειρά δικτυωμένων μεταξυ τους φυσικών περιοχών που παρέχει φυσικούς οικοτόπους, προστασία από πλημμύρες, καθαρότερο αέρα και καθαρότερο νερό. Στην κλίμακα της γειτονιάς τα συστήματα διαχείρισης ομβρίων που μιμούνται τη φύση απορροφούν και αποθηκεύουν το νερό.
Πέραν όμως των τεχνικών λύσεων που υπάρχουν και αναμένουν να τις μάθουμε και να τις αξιοποιήσουμε, αυτό που χρειάζεται είναι τα θεσμικά εργαλεία για την εφαρμογή τους. Αυτά είναι που θα έπρεπε να απασχολήσουν ένα συντονιστικό όργανο κρατικών φορέων, φορέων τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά και μη κυβερνητικών οργανώσεων, ιδιωτών που κατέχουν καινοτόμο τεχνογνωσία αλλά και συλλογικοτήτων πολιτών. Αλλά και η μεταφορά γνώσης σε αυτούς που σχεδιάζουν αλλά και σε αυτούς που αποφασίζουν.
Στέλλα ΚυβέλουΑς ευχηθούμε να μην επικρατήσουν και πάλι οι «φονικές» κατ'αποτέλεσμα μικροπολιτικές λογικές και οι μικροαποζημιώσεις πελατειακού χαρακτήρα. Ας γίνει αυτή η τραγική καταστροφή έναυσμα για έναν υπεύθυνο, μη συγκυριακό και με σύγχρονη γνώση σχεδιασμό.
Αν. Καθηγήτρια Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πάντειο Πανεπιστήμιο & τ.διευθύντρια του Εθνικού Σημείου Επαφής ESPON
http://www.huffingtonpost.gr/stella-kyvelou/blog-remata-oikosystimiki-skepsi-ston-sxediasmo-kai-to-reuma-tis-prasinis-ypodomis_b_18564638.html?utm_hp_ref=greece
16/11/2017