Η σημασία της τριμερούς συνάντησης κορυφής Ρωσίας-Τουρκίας-Ιράν.
Η συνάντηση κορυφής που πραγματοποιούν σήμερα Τετάρτη στο θέρετρο του Σότσι στη Μαύρη Θάλασσα οι ηγέτες της Ρωσίας Vladimir Putin, της Τουρκίας Tayyip Erdogan και του Ιράν Hassan Rowhani με αντικείμενο την συριακή κρίση είναι οπωσδήποτε ιστορική.
Αφενός διότι για πρώτη φορά συνεργάζονται στο ανώτατο επίπεδο οι τρεις χώρες που λάνσαραν την λεγόμενη "διαδικασία της Αστάνα” για την αποκλιμάκωση των συγκρούσεων στη Συρία. Πρόκειται για ένα ετερόκλητο σύνολο που αποτυπώνει την στροφή της Τουρκίας μετά το 2016 προς συμπράξεις αποκλίνουσες, αν όχι ανταγωνιστικές προς τις προτεραιότητες της Δύσης.,
Αφετέρου η σημερινή συνάντηση συμπίπτει με καταλυτικές εξελίξεις στα πεδία των μαχών που οδήγησαν τον μεν Ιρανό πρόεδρο να ανακοινώσει την ήττα του Ισλαμικού Κράτους, τον δε Σύρο πρόεδρο Bashar al-Assad να πραγματοποιήσει προχθές αιφνιδιαστική ευχαριστήρια συνάντηση στο Σότσι με τον Putin αλλά και τους κορυφαίους των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων. Όσοι αισθάνονται νικητές δεν έχουν λόγους να το κρύβουν...
Η τριμερής του Σότσι, που προετοιμάσθηκε από συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών των τριών χωρών την Κυριακή στην Αττάλεια, εντάσσεται στο πλαίσιο μιας περίπλοκης χορογραφίας, με την οποία η Ρωσία επιδιώκει να καθοδηγήσει τις εξελίξεις προς το επόμενο στάδιο των πολιτικών διεργασιών για το μέλλον της Συρίας, με τη σύγκληση επί ρωσικού εδάφους ενός Συριακού Εθνικού Κογκρέσου Διαλόγου, ενόψει και της επανάληψης της διαδικασίας της Γενεύης, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, στα τέλη του μηνός. (Η διαφορά της διαδικασίας της Γενεύης από τη διαδικασία της Αστάνα έγκειται στο ότι η πρώτη επικεντρώνει στο πολιτικό στοιχείο και περιλαμβάνει και τις ΗΠΑ, ενώ η δεύτερη κυρίως στο επιχειρησιακό, με τη δημιουργία τεσσάρων "ζωνών αποκλιμάκωσης”)
Είναι χαρακτηριστικό ότι το Κρεμλίνο φρόντισε τόσο να πραγματοποιηθεί η επίσκεψη Assad (η πρώτη που ανακοινώνεται μετά από εκείνην του 2015, όταν, σε καιρούς πολύ δύσκολους για τη Δαμασκό, εγκαινιαζόταν η συριακή στρατιωτική εμπλοκή της Ρωσίας), προκειμένου να διασκεδαστούν οι εντυπώσεις ότι το μέλλον της Συρίας διαμορφώνεται ερήμην της στο Σότσι, όσο και να υπάρξουν επαφές με την "απέναντι πλευρά”, ήτοι οι τηλεφωνικές συνομιλίες που είχε την Τρίτη ο Putin με τον Donald Tramp και τον μονάρχη της Σαουδικής Αραβίας.
Η ωριαίας διάρκειας συνδιάλεξη του Ρώσου προέδρου με τον Αμερικανό ομόλογό του έρχεται σε συνέχεια της κοινής δήλωσης που εξέδωσαν οι δύο ηγέτες στις 11 Νοεμβρίου στο Βιετνάμ, όπου υποστηριζόταν ότι η συριακή κρίση "δεν έχει στρατιωτική λύση”, ενώ η συνομιλία με τον βασιλέα Σαλμάν προφανώς δεν είναι άσχετη με το γεγονός ότι το Ριάντ συγκαλεί σύνοδο των αντιπολιτευόμενων συριακών οργανώσεων. Η σύνοδος αυτή, την πραγματοποίηση της οποίας καλωσόρισε μάλιστα ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Sergei Lavrov, αποβλέπει στην δημιουργία ενός νέου, ενοποιημένου μπλοκ δυνάμεων, το οποίο να περιλαμβάνει όχι μόνο την Υψηλή Επιτροπή Διαπραγματεύσεων (HNC) που συγκροτήθηκε με σαδουδαραβική ενθάρρυνση το 2015, αλλά και την Εθνική Συμμαχία της αντιπολίτευσης που εδρεύει στην Κωνσταντινούπολη, ανεξάρτητες προσωπικότητες, αλλά και τις λεγόμενες πλατφόρμες του Καϊρου και της Μόσχας που θεωρούνται περισσότερο φιλικές προς το καθεστώς της Δαμασκού.
Διόλου τυχαία, πριν από την συνάντηση του Ριάντ ανακοινώθηκε η παραίτηση του Riad Hijab (πρωθυπουργού της Συρίας μέχρι το 2012, οπότε αποσκίρτησε) από την ηγεσία του HNC. Ομοίως αποχώρησαν στελέχη που θεωρούνταν σκληροπυρηνικά, όπως οι Suheir Atassi και Riad Naassan Agha.
Από την άλλη πλευρά, οι τριβές της "τριάδας” με τις ΗΠΑ και τους περιφερειακούς τους συμμάχους συνεχίζονται. Το Ιράν βρίσκεται στο επίκεντρο της τεράστιας ρητορικής έντασης που εγείρει η Σαουδική Άραβία σε συνδυασμό με τις εκκαθαρίσεις στο εσωτερικό της. Η Τουρκία δια του περιβάλλοντος του Tayyip Erdogan απειλεί με αποχώρηση από το ΝΑΤΟ, ενώ η Ρωσία δέχεται τις πιέσεις του Ισραήλ να μην επιτρέψει την παραμονή δυνάμεων του Ιράν ή της Χεζμπολλάχ κοντά στα υψώματα του Γκολάν.
Απαντά δε στους ισχυρισμούς του Αμερικανού υπουργού Άμυνας James Mattis ότι η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στη Συρία δικαιολογείται από τον αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους, ο οποίος δεν τελειώνει εύκολα, κατηγορώντας τις ΗΠΑ ότι ενεργά διευκολύνει την αναδίπλωση των τζιχαντιστών προς τη συρο-ιρακινή μεθόριο.
Ωστόσο, τις μεγαλύτερες δυσκολίες της αντιμετωπίζει η ρωσική διπλωματία εξ οικείων. Σε πρόσφατη ομιλία του ο Bashar al-Assad τόνισε τη σημασία που έχει ο Αραβισμός ως ιδεολογικό θεμέλιο του καθεστώτος του, επιχειρώντας προφανώς να προκαταλάβει ιδέες για μετονομασία της Συριακής Αραβικής Δημοκρατίας και του Συριακού Αραβικού Στρατού, με στόχο την καλύτερη ενσωμάτωση σε συμβολικό επίπεδο των εθνικών και θρησκευτικών μειονοτήτων, όπως η κουρδική. Το θέμα αυτό είναι βέβαιο ότι απασχόλησε τις επαφές το στο Σότσι – παράλληλα, εννοείται, με το μέλλον της ρωσικής στρατιωτικής παρουσίας στη Συρία.
Το "κουρδικό αγκάθι”, από την άλλη πλευρά, δυσκολεύει ιδιαίτερα τη συνεννόηση με την Άγκυρα. Ο λόγος για τον οποίο η Τουρκία αποτελεί μέρος της "διαδικασίας της Αστάνα” είναι το γεγονός ότι οι φόβοι της για την ενδυνάμωση των Κούρδων της Συρίας (και την ενίσχυσή τους από τις ΗΠΑ) ξεπερνούν την επιθυμία της για "αλλαγή καθεστώτος” στη Δαμασκό.
Όμως, μολονότι αποκρούει κάθε σενάριο ακρωτηριασμού της Συρίας, με αιχμή αυτή τη φορά το κουρδικό στοιχείο, η Μόσχα θεωρεί ότι η χώρα δεν μπορεί να επιστρέψει στο συγκεντρωτικό μοντέλο που ίσχυε πριν το ξέσπασμα της κρίσης. Εξ ού και ενθαρρύνει τη συμμετοχή, έστω και με χαμηλό προφίλ, των Κούρδων στο Συριακό Εθνικό Κογκρέσσο Διαλόγου.
Από την πλευρά της η Τουρκία απειλεί να επέμβει στο αυτονομημένο κουρδικό καντόνι του Αφρίν στη βόρεια Συρία, το οποίο ουσιαστική τελεί υπό την προστασία της Ρωσίας,
Η επίσκεψη του Tayyip Erdogan την προηγούμενη εβδομάδα στην Ρωσία (πρώτο σταθμό μιας περιοδείας που συνεχίσθηκε στο Κουβέιτ και το Κατάρ) κατέστησε σαφή την νευρικότητα της Τουρκίας επί του θέματος. Ο τρόπος με τον οποίο θα εξελιχθεί η σημερινή τριμερής του Σότσι θα κρίνει πολλά.
Του Κώστα Ράπτη
22/11/2017