Τι στο διάβολο συμβαίνει στη Σαουδική Αραβία;
Το διπλό στοίχημα του πρίγκιπα Salman.
Είναι περίεργο το στοίχημα που παίζει ο διάδοχος του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας πρίγκηπας Mohammad bin Salman. Διότι τη στιγμή ακριβώς που έχει εξαπολύσει εντός των συνόρων της χώρας του, υπό το πρόσχημα της καταπολέμησης της διαφθοράς, ένα μεγάλο κύμα εκκαθαρίσεων των πιθανών ανταγωνιστών του για την εξουσία, παράλληλα ανεβάζει κατακόρυφα τους τόνους της περιφερειακής αντιπαράθεσης.
Συμβαίνει αυτά τα δύο να συνδέονται, με έναν τρόπο που μένει να διερευνηθεί – και πάντως στο εγχείρημά του αυτό ο φιλόδοξος πρίγκιπας δεν είναι μόνος.
Άλλωστε η έναρξη των εκκαθαρίσεων συνέπεσε με δύο άλλα αξιοπερίεργα γεγονότα: την υποβολή (με μήνυμα από σαουδαραβικού εδάφους και προς σαουδαραβικό κανάλι, μετά από συνάντηση με τον Mohammad bin Salman) της παραίτησης του Saad Hariri από τη θέση του πρωθυπουργού του Λιβάνου, καθώς και την εκτόξευση από το έδαφος της Υεμένης πυραύλου εναντίον του αεροδρομίου του Ριάντ.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Hariri (ο οποίος λίγο πριν κληθεί εσπευσμένα στο Ριάντ είχε εγκάρδια συνάντηση με τον Ali Akban Velayati, απεσταλμένο του ανώτατου ηγέτη του Ιράν αγιατολλάχ Hamenei) συνόδευσε την παραίτησή του με μύδρους κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας και κατά της συμμάχου της, σιιτικής λιβανικής οργάνωσης Hezbollah, η οποία συμμετέχει με δύο υπουργούς στην κυβέρνησή του.
(Ο ηγέτης της Hezbollah, Hassan Nasrallah από την πρώτη στιγμή διατύπωσε την άποψη ότι η παραίτηση του Λιβανο-σαουδάραβα Hariri επιβλήθηκε από το Ριάντ, ενδεχομένως για λόγους οικονομικούς ή εξαιτίας των δεσμών του με κλάδους της βασιλικής οικογένειας που έπεσαν σε δυσμένεια. Πάντως ο Hariri, για τον οποίο εκφράζονταν εικασίες ότι συμπεριλαμβάνεται στους κρατούμενους των εκκαθαρίσεων δεν εγκατέλειψε τη Σαουδική Αραβία παρά μετά από πιέσεις της Γαλλίας και άλλων κρατών).
Ο Σαουδάραβας υπουργός για θέματα Περσικού Κόλπου, Thamer al-Sabhan, ο οποίος διακρίνεται για τον σουνιτικό σεκταρισμό του, είχε προαναγγείλει από την προηγούμενη εβδομάδα "εντυπωσιακές εξελίξεις”. Την Δευτέρα κατηγόρησε ούτε λίγο ούτε πολύ τον Λίβανο ότι με τις ενέργειές του κήρυξε τον πόλεμο στη Σαουδική Αραβία, εφόσον περιλαμβάνει στην κυβέρνηση και δεν αφοπλίζει τη Hezbollah.
Επιπλέον, σε τηλεφωνική επικοινωνία του με τον Βρετανό υπουργό Εξωτερικών Boris Johnson ο (και υπουργός Άμυνας) πρίγκιπας Mohammad bin Salman κατηγόρησε την Τρίτη το Ιράν ότι με το να χορηγεί στους αντάρτες Houthi της Υεμένης πυραύλους σαν αυτόν που εβλήθη το Σάββατο εναντίον του αεροδρομίου "Βασιλιάς Χάλεντ”, πραγματοποιεί ευθεία στρατιωτική επίθεση εναντίον του βασιλείου.
Στον Ισραήλ, πάλι, ο διπλωματικός συντάκτης του τηλεοπτικού καναλιού 10, Barak Ravid έφερε στο φως τηλεγράφημα με το οποίο τα υπουργείο Εξωτερικών καλεί τις ανά τον κόσμο ισραηλινές πρεσβείες να επιχειρηματολογήσουν υπέρ της οπτικής της Σαουδικής Αραβίας και να αναδείξουν τους κινδύνους που συνεπάγεται η ενδυνάμωση του Ιράν, των Houthi και της Hezbollah.
Προφανώς, Ισραήλ και Σαουδική Αραβία βρίσκονται σε συντονισμό – και πιθανότατα αναζητούν εναλλακτικές για την ανάσχεση του Ιράν μετά την αποτυχία των επιλογών τους σε Συρία και Ιράκ. Tμήμα του "εκσυγχρονιστικού οράματος” του πρίγκιπα διαδόχου ενδεχομένως είναι η "νομιμοποίηση” μιας συνεργασίας που ούτως ή άλλως προχωρά εν κρυπτώ.
Ούτως ή άλλως, ο Σαουδάραβας διάδοχος σημάδεψε τα δυόμιση χρόνια της πορείας του προς την κορυφή με σπασμωδικά επιθετικές κινήσεις στο εξωτερικό που υπέκρυπταν αντι-ιρανική αιχμή, όπως ο αιματηρός πόλεμος της Υεμένης και ο αποκλεισμός του Κατάρ, αλλά και ένα βίαιο πνεύμα αντισιιτικού σεκταρισμού (βλ. λ.χ. τον αποκεφαλισμό του ηγέτη της σαουδαραβικής αντιπολίτευσης Nimr al Nimr).
Κάτι τέτοιο, δείχνει να έχει την ενθάρρυνση του Donald Trump, ο οποίος μέσω Twitter εξέφρασε τη βεβαιότητα ότι οι Σαουδάραβες ιθύνοντες "ξέρουν καλά τι κάνουν”. Άλλωστε ο προεδρικός γαμβρός Jared Kushner επισκέφθηκε εκτός προγράμματος την Σαουδική Αραβία, παραμονές των εκκαθαρίσεων, και είχε μακρά συνομιλία με τον Mohammad bin Salman.
Παράγοντες περισσότερο θεσμικοί όπως οι υπουργοί Άμυνας και Εξωτερικών των ΗΠΑ έχουν πάντως αποφύγει να τοποθετηθούν. Αντίθετα η πρεσβευτής στα Ηνωμένα Έθνη Nikki Haley (κατεξοχήν φερέφωνο των πιο σκληροπυρηνικών τάσεων του φιλοϊσραηλνού λόμπι) έχει ήδη υιοθετήσει τις σαουδαραβικές πληροφορίες περί των πυραύλων που φέρεται να χορηγεί το Ιράν στους Houthi.
Του Κώστα Ράπτη
8/11/2017
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Τι στο διάβολο συμβαίνει στη Σαουδική Αραβία;
Μετά τη δημιουργία μιας επιτροπής για την καταπολέμηση της διαφθοράς -με επικεφαλής τον Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν - από τον βασιλιά Σάλμαν, οι δυνάμεις ασφαλείας το Σάββατο προχώρησαν στη σύλληψη 11 πριγκίπων, συμπεριλαμβανομένου του γνωστού δισεκατομμυριούχου επενδυτή Αλουαλίντ μπιν Ταλάλ και τεσσάρων υπουργών.
Ο 32χρονος πρίγκιπας Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, γνωστός ως «MBS», που θα αναλάβει τον θρόνο όταν ο βασιλιάς Σαλμάν, 81 ετών, παραιτηθεί από το θρόνο αργότερα μέσα στο έτος, θεωρείται από τους αναλυτές ως ο άνθρωπος πίσω από αυτές τις συλλήψεις που στόχο έχουν να εδραιωθεί η εξουσία της οικογένειάς του και των συμμάχων του, πριν πάρει το θρόνο, με μια μεγαλειώδη, αν και ριψοκίνδυνη, στρατηγική. «Η επιχείρηση εκκαθάρισης αποτελεί μια σημαντική πολιτική εξέλιξη στη Σαουδική Αραβία και ένα χτύπημα στην παλιά καθεστηκυία τάξη», αναφέρει η Helima Croft της RBC Capital Markets.
«Η Σαουδική Αραβία είναι μια μοναρχία χωρίς γραπτό Σύνταγμα ή ανεξάρτητους κυβερνητικούς θεσμούς όπως Κοινοβούλιο ή δικαστήρια, επομένως οι κατηγορίες της διαφθοράς είναι δύσκολο να εκτιμηθούν» έγραψε ο David Kirkpatrick των «New York Times». «Τα όρια μεταξύ του δημόσιου χρήματος και του πλούτου της βασιλικής οικογένειας είναι δυσδιάκριτα και η διαφθορά στη χώρα θεωρείται ευρέως διαδεδομένη.
Το παρασκήνιο και η γεωπολιτική σκακιέρα
Εμβληματική, κατά τους αναλυτές, θεωρείται η σύλληψη του δισεκατομμυριούχου επενδυτή Αλουαλίντ μπιν Ταλάλ. Πρόκειται για τον 50ό πλουσιότερο άνθρωπο στον πλανήτη κατά το περιοδικό Forbes) ο οποίος είναι και μακρινός συγγενής του μπιν Σαλμάν. Ο συλληφθείς ανιψιός του βασιλιά της Σαουδικής Αραβία, πρίγκιπας Αλουαλίντ μπιν Ταλάλ, που έχει προσωπική περιουσία 19 δισ. δολ. και είναι ιδιοκτήτης της γιγαντιαίας επενδυτικής εταιρείας Kingdom Holding, ελέγχει μεγάλα μετοχικά πακέτα στη Citigroup, στην Twitter και σε δεκάδες άλλες εταιρείες εισηγμένες στη Wall Street, στο Λονδίνο και στις ασιατικές αγορές.
Σύμφωνα και με το ρεπορτάζ του Politico, μεταξύ των άλλων συλληφθέντων βρίσκονται ο Σαλέχ Κάμελ, ένας άλλος δισεκατομμυριούχος που ήταν επικεφαλής ενός από τους μεγαλύτερους επιχειρηματικούς ομίλους στη Μέση Ανατολή, ο Αντέλ Φακιέ, ο οποίος ως υπουργός «οικονομίας και σχεδιασμού» συμμετείχε στενά στο «Vision 2030 project», το οποίο έχει σκοπό να ανεξαρτητοποιήσει το Βασίλειο από τα πετρελαϊκά εισοδήματα του που βαίνουν μειούμενα στη χώρα, ο Ibrahim al-Assaf, ο οποίος υπηρέτησε 20 χρόνια ως υπουργός οικονομικών του βασιλείου μέχρι το 2016, ο Amr al-Dabbagh, ο οποίος ως κυβερνήτης της Γενικής Υπηρεσίας Επενδύσεων της Σαουδικής Αραβίας μεταξύ 2004 και 2012 οδήγησε σε αύξηση των ξένων επενδύσεων στη χώρα, ο Μπακρ Μπιν Λάντεν, πρόεδρος του Σαουδικού Ομίλου BinLadin και αδελφός του δολοφονημένου ηγέτη της Αλ Κάιντα Οσάμα Μπιν Λάντεν, κ.ά.
«Οι συλλήψεις του Αλουαλίντ και άλλων 11 πριγκίπων, τεσσάρων εν ενεργεία υπουργών και δεκάδων πρώην υπουργών και άλλων αξιωματούχων γεννά φόβους ότι η σαουδαραβική ελίτ θα πάψει ή έχει ήδη πάψει να συναινεί στην πολιτική του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν», δήλωσε στο Reuters ο Τζέισον Τάβι, οικονομολόγος της Capital Economics στην Ασία. Στόχος του Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν είναι η απεξάρτηση της μεγαλύτερης χώρας παραγωγής πετρελαίου στον κόσμο από το... πετρέλαιο.
Όταν τον Ιούνιο του 2015 ο 29χρονος τότε Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν ανακηρύχθηκε διάδοχος του θρόνου, όλοι κατάλαβαν ποιος κάνει κουμάντο στη Σαουδική Αραβία. Ανέλαβε αμέσως τον εκσυγχρονισμό και τη μετάβαση σε νέο οικονομικό μοντέλο, που προετοιμάζει τη χώρα «για ένα μέλλον χωρίς πετρέλαιο», πήρε πάνω του τον πόλεμο στην Υεμένη και την αντιπαράθεση με το Ιράν. Στην πρώτη του συνέντευξη, στον Economist, μίλησε για «τα σύνορά μου, την οικονομία μου, την πολιτική μου».
Η σύσταση επενδυτικού ταμείου 2 τρισ. δολαρίων, που θα εστιάσει στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην τεχνητή νοημοσύνη και την αυτοματοποίηση, το σχέδιο φουτουριστικής μεγαλούπολης στις όχθες της Ερυθράς Θάλασσας, η απόφαση για εισαγωγή του κρατικού πετρελαϊκού κολοσσού Αramco στο χρηματιστήριο ενθουσίασαν πολλούς. Το ίδιο συνέβη με την πρόσφατη ανακοίνωση ότι θα επιτραπεί η οδήγηση στις γυναίκες. Ο πρίγκιπας ήξερε πολύ καλά ότι η κίνηση αυτή σηματοδοτούσε περισσότερο από κάθε άλλο την αλλαγή.
Οι προκάτοχοί του στήριζαν την εξουσία τους στο πετρέλαιο και τον κλήρο, ο ίδιος τώρα αντιλαμβάνεται ότι η ισχύς των δύο παραγόντων έχει ημερομηνία λήξης. Έτσι τώρα, πριν αναλάβει το θρόνο, στο όνομα της μάχης κατά της διαφθοράς βγάζει από τη μέση όποιον θα μπορούσε να τον αμφισβητήσει.
Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει καλλιεργήσει στενές σχέσεις με τον Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν από την ανάληψη των καθηκόντων του τον Ιανουάριο. Τον χρειάζεται για να δει την Αramco στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης. Και όχι μόνο, αφού ο Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν χρησιμοποιεί την εξουσία του για να κλιμακώσει περαιτέρω τον πόλεμο στην Υεμένη και κινείται επικίνδυνα κοντά στην άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση με το Ιράν.
Λίγες μόνο ώρες πριν την εκτεταμένη εκκαθάριση των μέχρι προχθές ισχυρών ανδρών του βασιλείου, με τις διώξεις περισσότερων των 20 πριγκίπων, υπουργών και επιφανών επιχειρηματιών σε μια πρωτοφανή επίδειξη δύναμης του νεαρού πρίγκιπα και διαδόχου, Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, η Σαουδική Αραβία ανακοίνωσε ότι αναχαίτισε και κατέστρεψε έναν «βαλλιστικό πύραυλο» βορειοανατολικά του Ριάντ που είχαν εκτοξεύσει αντάρτες Houthi στην Υεμένη κατηγορώντας την Τεχεράνη ότι κρύβεται πίσω από την επίθεση, η οποία μπορεί να εκληφθεί ως «αιτία πολέμου».
Ακολούθησε η φημολογούμενη απόπειρα δολοφονίας του πρωθυπουργού του Λιβάνου, Σαάτ Χαρίρι ο οποίος ανακοίνωσε την παραίτησή του κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του στη Σαουδική Αραβία, μια κίνηση που εξέπληξε πολλούς αναλυτές και έριξε τη χώρα του σε μια ακόμη πολιτική κρίση.
Η Σαουδική Αραβία βρίσκεται προφανώς σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι: οι χαμηλές τιμές πετρελαίου την οδηγούν σε ύφεση, ο πόλεμος στην Υεμένη φαίνεται αδιέξοδος ενώ η ιρανική επιρροή στο Λίβανο, τη Συρία και το Ιράκ είναι δυνατή κι ανυποχώρητη.
Μπορείτε να διαβάσετε σχετικά:
Οι αντιδράσεις της αγοράς
Εν τω μεταξύ, εν μέσω της κρίσης στη Σαουδική Αραβία, οι τιμές του πετρελαίου τη Δευτέρα εκτινάχθηκαν στα υψηλότερα επίπεδα της τελευταίας διετίας. Ισχυρές πλην πρόσκαιρες πιέσεις δέχθηκαν οι τιμές των μετοχών στα διεθνή Χρηματιστήρια, καθώς οι επενδυτές ανησύχησαν για το ενδεχόμενο απόσυρσης σαουδαραβικών κεφαλαίων από τις διεθνείς αγορές έπειτα από το κύμα συλλήψεων. Το μεσημέρι στην αγορά του Λονδίνου τα συμβόλαια του πετρελαίου Βόρειας Θάλασσας (τύπου Brent) ενισχύονταν κατά περίπου 50 σεντς και έφθασαν στα 62,49 δολάρια το βαρέλι. Ανάλογη ήταν και η ενίσχυση της τιμής του αργού στην αγορά της Νέας Υόρκης, που έφθασε στα 55,91 δολάρια το βαρέλι.
Ο παγκόσμιος δείκτης MSCI (της Morgan Stanley) που συγκεντρώνει μετοχές από 47 χώρες υποχωρούσε κατά 0,1%. Ειδικότερα οι ευρωπαϊκές μετοχές υπέστησαν ισχυρές πιέσεις το πρωί, κατά τις απογευματινές συνεδριάσεις, όμως, ισορρόπησαν και ο ευρωπαϊκός δείκτης STOXX 600 υποχωρούσε κατά 0,1%. Στη σαουδαραβική Κεφαλαιαγορά η πτώση του γενικού δείκτη ξεπερνούσε το 1,5%.
Πέρα όμως από αυτές τις αντανακλαστικές πρόσκαιρες κινήσεις της αγοράς, η Σαουδική Αραβία περνά από ό,τι φαίνεται στην πιο ασταθή και κρίσιμη περίοδο στην ιστορία της. Και βέβαια θα επηρεάσει την ιστορία μεγάλου μέρους του πλανήτη.
7/11/2017