"Ναρκοπέδιο" για την Ε.Ε. το "κλειστό βρετανικό πορτοφόλι".


 Η έναρξη της συζήτησης στη Βουλή των Κοινοτήτων επί του σχεδίου νόμου για την αποχώρηση της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση φέρνει αντιμέτωπη την Τερέζα Μέι με ανυπέρβλητες δυσκολίες – είτε σε ό,τι αφορά καθαυτή τη διαπραγμάτευση με τους "27" είτε τις αντιδράσεις στο ίδιο της το κόμμα.

Η ακύρωση της Πράξης για τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες του 1972 (ήτοι του νόμου που προσδιόρισε την ένταξη της Βρετανίας στην τότε ΕΟΚ) επιτεύχθηκε με τη μεγάλη πλειοψηφία των 318 ψήφων έναντι 68, και με αντίστοιχα άνετα περιθώρια υπερψηφίστηκε η στέρηση σχετικού δικαιώματος βέτο στην Ουαλία, τη Σκωτία και τη Βόρεια Ιρλανδία (318-52). Όμως δεν είναι διόλου δεδομένο ότι η υπόλοιπη διαδικασία συζήτησης του νομοσχεδίου θα κυλήσει εξίσου εύκολα.

Ήδη σε σημαντικό σημείο τριβής έχει αναδειχθεί ο προσδιορισμός της 29ης Μαρτίου 2019 έως της ημέρας στην οποία θα έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία της αποχώρησης. Μια ομάδα "ανταρτών" βουλευτών των Συντηρητικών, ανάμεσά τους και τέως υπουργοί, καθιστά σαφές ότι αντιτίθεται σε έναν τέτοιο προσδιορισμό, κρίνοντας ότι αυτός δεν προσφέρει την αναγκαία ευελιξία.

Η στάση της αντιπολίτευσης

Από την πλευρά τους οι Εργατικοί προειδοποιούν ότι μια τέτοια κίνηση απειλεί να οδηγήσει σε έξοδο χωρίς συμφωνία βάσει του άρθρου 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας. Με ανοιχτή επιστολή του στην πρωθυπουργό, ο σκιώδης υπουργός των Εργατικών για το Brexit, Κιρ Στάρμερ, υποστήριξε μάλιστα ότι, δεδομένων των αντιδράσεων στο εσωτερικό του κόμματός της, η Τερέζα Μέι δεν έχει πλέον το αναγκαίο κύρος και νομιμοποίηση να συνεχίσει να χειρίζεται τη διαπραγμάτευση.

Οι Εργατικοί δείχνουν αποφασισμένοι να επιμείνουν στα σημεία που έχουν αναδείξει , ιδίως στα ζητήματα που αφορούν την κατοχύρωση των δικαιωμάτων των εργαζομένων μετά την έξοδο από την Ε.Ε. Έχουν, δε, καταθέσει 470 τροπολογίες, με συνολική έκταση 86 σελίδων.

Φυλλορροεί η κυβέρνηση

Την ίδια στιγμή, πληθαίνουν οι ενδείξεις μιας ευρύτερης και βαθύτερης κρίσης στο εσωτερικό των Συντηρητικών. Οι διαδοχικές παραιτήσεις, μέσα σε διάστημα μικρότερο της μιας εβδομάδας, του υπουργού Άμυνας Μάικλ Φάλον (υπό το βάρος καταγγελιών για σεξουαλική παρενόχληση) και της υφυπουργού Διεθνούς Ανάπτυξης Πρίτι Πατέλ (ύστερα από τις αποκαλύψεις για επαφές της στο Ισραήλ χωρίς γνώση και εξουσιοδότηση της βρετανικής κυβέρνησης), κλόνισαν το κυβερνών κόμμα και έθεσαν υπό αίρεση την ικανότητα της Μέι να ανταποκριθεί σε μια τόσο απαιτητική συγκυρία.

Παράλληλα, πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν να παραιτηθεί και ο, εκ των πρωτεργατών του Brexit, υπουργός Εξωτερικών, Μπόρις Τζόνσον, ύστερα από τις απανωτές γκάφες του, που έχουν εξοργίσει τους Λίβυους, τους Αμερικανούς ή τους Ισπανούς, καθώς και την αποκάλυψη ότι με δήλωσή του ενοχοποίησε Βρετανίδα υπήκοο που αντιμετωπίζει φυλάκιση στο Ιράν. Δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι εάν συνεχιστεί η κρίση των Συντηρητικών η επάνοδος των Εργατικών στη διακυβέρνηση θα πραγματοποιηθεί πολύ νωρίτερα του νομιζόμενου.

Ορόσημο ο Δεκέμβριος

Στο ευρωπαϊκό μέτωπο, οι διαπραγματεύσεις με τους εκπροσώπους των "27" δεν βαίνουν και τόσο ομαλά. Στο επίκεντρο της διαπραγμάτευσης βρίσκονται τα σημεία που έχουν τεθεί ως προϋποθέσεις για το πέρασμα λεγόμενη "Φάση 2" των διαπραγματεύσεων, ήτοι το ζήτημα των Ευρωπαίων πολιτών που κατοικούν στη Βρετανία, το ζήτημα των συνόρων στην Ιρλανδία και το ζήτημα των οικονομικών υποχρεώσεων του Λονδίνου προς την Ε.Ε. Ο χρόνος πιέζει, καθώς ζητούμενο θα ήταν οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων να είναι σε θέση στη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου να δώσουν το πράσινο φως για την έναρξη της "Φάσης 2".

Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Αντόνιο Ταγιάνι, επιμένει ότι η Βρετανία θα πρέπει να πληρώσει τουλάχιστον 60 δισ. ευρώ για να μπορέσει να ολοκληρωθεί ομαλά η αποχώρηση. Υπογράμμισε, παράλληλα, ότι ενώ η Ευρώπη μιλάει με μία φωνή δεν ισχύει το ίδιο για τη Βρετανία. Σε ανάλογο τόνο και η Πολωνή πρωθυπουργός, Μπεάτα Σίντλο, αναφέρθηκε σε στασιμότητα των διαπραγματεύσεων.

Οι οικονομικές διαφορές

Η ολοκλήρωση του έκτου γύρου των διαπραγματεύσεων δεν έφερε μεγάλα αποτελέσματα, όσο και εάν η βρετανική πλευρά υποστηρίζει ότι κέρδισε μεγαλύτερη ευελιξία σε δύο κρίσιμα ζητήματα: αυτό της μετάβασης στις "συνεχείς διαπραγματεύσεις" και αυτό της επικέντρωσης στην "πολιτική διαπραγμάτευση" παρά στην "τεχνική". Από τη μεριά τους οι Ευρωπαίοι επιμένουν στον ακριβή προσδιορισμό του ύψους που θα έχει το λεγόμενο reste à liquider, δηλαδή το ποσό των υποχρεώσεων της Βρετανίας σε διάφορες δαπάνες της Ε.Ε. (που είναι περίπου 12%-13%, φθάνοντας τα 30 δισεκατομμύρια ευρώ) και τη συνεισφορά της Βρετανίας στις συντάξεις των κοινοτικών υπαλλήλων (8,75 δισεκατομμύρια ευρώ). Πάντως, ο επικεφαλής διαπραγματευτής από πλευράς Κομισιόν, Μισέλ Μπαρνιέ, κατέστησε σαφές ότι θα χρειαστούν απτές παραχωρήσεις από τη μεριά της Βρετανίας για να επιτραπεί το πέρασμα στην επόμενη φάση των διαπραγματεύσεων.

Το ιρλανδικό ζήτημα

Περισσότερο προβληματική και από την οικονομική διαφορά είναι όμως, για τους προφανείς πρακτικούς και ιστορικούς λόγους, η αναβίωση του "ιρλανδικού ζητήματος". Αρκεί και μόνο να αναλογιστεί κανείς ότι θεμέλιο των Συμφωνιών της Μεγάλης Παρασκευής που έφεραν το 1997 την ειρήνευση στο Όλστερ ήταν η από κοινού συμμετοχή Βρετανίας και Ιρλανδίας στην Ε.Ε.

Το Δουβλίνο έχει συνειδητοποιήσει ότι, εάν η σύνοδος του Δεκεμβρίου δώσει το πράσινο φως για την προώθηση των διαπραγματεύσεων, περιορίζονται δραματικά οι δυνατότητές του να επηρεάσει τη συνέχεια της διαδικασίας, εξού και απειλεί με βέτο. Ζητούμενο εν προκειμένω είναι η διατήρηση και μετά το Brexit των ανοικτών συνόρων μεταξύ της Βόρειας Ιρλανδίας και της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας, κάτι που όμως συνεπάγεται τη δημιουργία συνοριακών ελέγχων μεταξύ Βόρειας Ιρλανδίας και λοιπής Βρετανίας. Η ιρλανδική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η διαδικασία της αποχώρησης πρέπει να εγγυάται ουσιαστικά την παραμονή της Βρετανίας στην ενιαία αγορά ή τουλάχιστον τη διατήρηση σε ισχύ περίπου 100 κανονισμών για την τελωνειακή πολιτική και τη γεωργία.

Ποια μελλοντική σχέση;

Όμως, η πιο μεγάλη αντιπαράθεση αφορά τον ίδιο τον πυρήνα της μελλοντικής σχέσης της Βρετανίας με την Ε.Ε. Η βρετανική πλευρά επιμένει να φαντασιώνεται τον τετραγωνισμό του κύκλου: μια ειδική σχέση με αναβαθμισμένες οικονομικές συναλλαγές, αντίστοιχες της κοινής αγοράς, χωρίς πλήρη κατοχύρωση των "τεσσάρων ελευθεριών", συμπεριλαμβανομένης της επίμαχης ελευθερίας εγκατάστασης προσώπων, προσκρούει στην ίδια τη φιλοσοφία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, όσο και αν η Ε.Ε. κινείται στην κατεύθυνση μιας περισσότερο μεταβλητής γεωμετρίας.

Του Κώστα Ράπτη


18/11/2017