Πέντε μέτωπα μέχρι τον Μάιο.


Επί ποδός... πολέμου κυβέρνηση και θεσμοί για την «επόμενη μέρα»

Δεν είναι κάθε αξιολόγηση... γιορτή. Το γνωρίζουν πολύ καλά τόσο στην ελληνική κυβέρνηση όσο και στο στρατόπεδο των θεσμών. Η ηρεμία με την οποία ολοκληρώθηκε σε τεχνικό επίπεδο η διαπραγμάτευση για την τρίτη αξιολόγηση παραπέμπει στη νηνεμία πριν από την καταιγίδα. Η τέταρτη αξιολόγηση μόνο περίπατος δεν θα είναι, όπως εύκολα μπορεί να συνειδητοποιήσει κάποιος αν διαβάσει την «ατζέντα». 
 
Όχι, δεν είναι τα 82 προαπαιτούμενα αυτά που «τρομάζουν». Είναι οι συσχετισμοί που θα έχουν διαμορφωθεί τον Μάιο και οι ισορροπίες που θα επικρατούν στις σχέσεις Ευρώπης - ΔΝΤ, με την Αθήνα να βρίσκεται για μια ακόμη φορά στη μέση. 
 
 Κάποιος είπε στις Βρυξέλλες ότι η Ελλάδα δεν είναι πλέον ο ελέφαντας μέσα στο δωμάτιο. 
 Κάποιος άλλος όμως – εν προκειμένω ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών – είχε παρομοιάσει τους δανειστές με τα «λιοντάρια» που τσακώνονται.
Τον Μάιο, όταν πλέον θα κορυφώνεται η συζήτηση για την ολοκλήρωση του τρίτου μνημονίου, οι θεσμοί θα έχουν κάθε λόγο να διαφωνούν στην πλάτη της Ελλάδας. 
 Θα γίνει η ρύθμιση για το χρέος που ζητά το ΔΝΤ; 
 Θα εφαρμοστεί νωρίτερα η μείωση του αφορολογήτου, όπως επίσης θέλει το Ταμείο; 
 Θα πάρουν οι Ευρωπαίοι τις διασφαλίσεις που θέλουν ότι οι μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα θα συνεχιστούν; 
 Θα εξασφαλίσει η ελληνική κυβέρνηση τα επιχειρήματα που χρειάζεται για να πείσει τους πολίτες, λίγους μήνες πριν από τις εκλογές, ότι η έξοδος από τα μνημόνια είναι μια νίκη για την Ελλάδα – και πάντως όχι πύρρειος; 
Ένα είναι σίγουρο: ο Μάιος του 2018 θα είναι ιστορικός μήνας.
 
Η άποψη που έχουν διαμορφώσει πολλοί ότι η τρίτη αξιολόγηση έκλεισε γρήγορα και εύκολα επειδή όλα τα μεγάλα θέματα παραπέμφθηκαν ή ήταν εξ αρχής προγραμματισμένο να κλείσουν στην τέταρτη αξιολόγηση, έχει μια βάση. 
Αν, για παράδειγμα, συζητούσαμε τώρα τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος ή το αν θα εφαρμοστεί από το 2019 ή στην προγραμματισμένη του ημερομηνία η μείωση του αφορολογήτου, ο «λευκός καπνός» από το Hilton δεν θα έβγαινε απόγευμα Σαββάτου ύστερα από μόλις 4-5 εικοσιτετράωρα συζητήσεων. 
 
Και αυτά τα θέματα, όπως πολλά ακόμη εξαιρετικά κρίσιμα, παραπέμφθηκαν να συζητηθούν και να συμφωνηθούν με την ολοκλήρωση της τέταρτης αξιολόγησης και ουσιαστικά με το κλείσιμο του τρίτου μνημονίου. Η ατζέντα, όπως διαμορφώνεται μέχρι στιγμής, έχει ως εξής:
 
Προαπαιτούμενα

Δεδομένου ότι μέχρι τις 22 Ιανουαρίου θα έχει εκπληρωθεί και το τελευταίο από τα 110 προαπαιτούμενα της τρίτης αξιολόγησης, θα αρχίσει ο Γολγοθάς των προαπαιτούμενων της τέταρτης αξιολόγησης, τα οποία έχουν φτάσει αισίως στα 82 με προοπτικές περαιτέρω αύξησης. Έτσι έγινε και με την τρίτη αξιολόγηση. Στο τέλος Ιουνίου το αναθεωρημένο μνημόνιο προέβλεπε την εκπλήρωση 113 προαπαιτούμενων μέχρι το τέλος του μνημονίου και τελικώς φτάσαμε στα 110 προαπαιτούμενα μόνο για την ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης. Απαιτήσεις των δανειστών σπάνε σε περισσότερες δράσεις, με αποτέλεσμα ο κατάλογος να γίνεται ολοένα και μακρύτερος. 
 
Στον κατάλογο της τέταρτης αξιολόγησης θα κυριαρχούν και πάλι η οριστικοποίηση των αλλαγών στα αναπηρικά επιδόματα, το κλείσιμο των εκκρεμοτήτων προκειμένου να ξεκινήσουν οι εργασίες στο Ελληνικό, η αλλαγή του πλαισίου της διαιτησίας στην αγορά εργασίας, η λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας, το νέο σύστημα αντικειμενικών αξιών, που μετατέθηκε από την τρίτη στην τέταρτη αξιολόγηση, κ.λπ. 
 
Δημοσιονομικά

Χωρίς η κυβέρνηση να έχει στα χέρια της στατιστικά στοιχεία για την πορεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού κατά το 2018 (σ.σ.: ο προϋπολογισμός της Ελλάδας είναι κάθε χρόνο οπισθοβαρής), θα πρέπει να πείσει κατά κύριο λόγο το ΔΝΤ ότι το πρωτογενές πλεόνασμα του 2019 μπορεί να ξεπεράσει το 3,5% του ΑΕΠ χωρίς να έρθει νωρίτερα η μείωση του αφορολογήτου. 
 
Δεν θα είναι εύκολο. Για την ακρίβεια θα είναι ένα από τα δυσκολότερα θέματα της τέταρτης αξιολόγησης, εκτός αν γίνει κάποιο... μαγικό με το ΔΝΤ. Η κατάσταση έχει ως εξής: 
 Το Ταμείο περιορίστηκε σε παθητικό ρόλο κατά την τρίτη αξιολόγηση διότι για το 2018 «βλέπει» πρωτογενές πλεόνασμα 2,2% και όχι 3,5%. Άρα, με τον προϋπολογισμό του 2017 να κλείνει προς το 3%, είναι απολύτως ικανοποιημένο. 
 
 Για το 2019 όμως είναι πολύ πιθανό ότι θα ζητήσει, εκτός από τη μείωση των συντάξεων και τη μη εφαρμογή του «καλού πακέτου» για το 2019, να επιβληθεί και η μείωση του αφορολογήτου. Αυτό ισοδυναμεί με πολιτική βόμβα για την κυβέρνηση, καθώς θα προκαλέσει τεράστιες απώλειες εισοδήματος σε εκατοντάδες χιλιάδες συνταξιούχους, οι οποίες θα φτάσουν μέχρι και τις δυόμισι συντάξεις. 
 
Το ενδεχόμενο να έχει αποσυρθεί το ΔΝΤ από το ελληνικό πρόγραμμα μέχρι τότε φαντάζει ουτοπικό σε αυτή τη φάση. Άλλωστε ο κανονισμός του ΔΝΤ, ακόμη και αν δεν υπάρξει νέα χρηματοδοτική εμπλοκή του Ταμείου με την Ελλάδα, προβλέπει εποπτεία και μετά τη λήξη του προγράμματος. 
Εκτός από το αφορολόγητο, υπάρχει και η συζήτηση για το καλό πακέτο του 2019. Θα ενεργοποιηθεί όπως θέλει η ελληνική κυβέρνηση ή όχι; Υπενθυμίζεται ότι το καλό πακέτο του 2019 προβλέπει την επιδότηση ενοικίου, τη δημιουργία νέων βρεφονηπιακών σταθμών, την περαιτέρω επέκταση του προγράμματος σχολικών γευμάτων και τη δημιουργία προγραμμάτων ενεργητικής απασχόλησης μέσω του ΟΑΕΔ, αλλά και επενδύσεις σε υποδομές ενέργειας και στον πρωτογενή τομέα.
 
Χρηματοδότηση

Υπάρχει ένας «κουβάς» λεφτά, τα οποία φτάνουν τα 46 δισ. ευρώ, που έχει εγκριθεί να δοθούν στην Ελλάδα στο πλαίσιο της τρίτου μνημονίου και πρέπει να αποφασιστεί το μέλλον τους. Από αυτήν τη δεξαμενή θα βγουν τα χρήματα που θα δανειστεί η Ελλάδα στο πλαίσιο της τρίτης και της τέταρτης αξιολόγησης. 
 
Αυτά, με βάση τον μέχρι τώρα προγραμματισμό, ο οποίος είναι πολύ πιθανό να ανατραπεί, θα φτάσουν περίπου τα 18 δισ. ευρώ. Από εκεί και πέρα θα υπάρχουν άλλα 27 δισ. ευρώ προς διάθεση. Αυτό δεν σημαίνει ότι η Ελλάδα θα τα δανειστεί όλα (αν και θα ήθελε, λόγω του χαμηλού επιτοκίου ή για να αποπληρώσει το χρέος προς το ΔΝΤ, που είναι ακριβότερο). Υπάρχουν πολλά θέματα ανοικτά. 
 
 Πρώτον, ποιο θα είναι το ποσό που θα δοθεί στο πλαίσιο της τέταρτης αξιολόγησης. 
 Δεύτερον, ποιο θα είναι το ποσό που θα δοθεί για να φτιαχτεί ο «κουμπαράς» ασφαλείας. Το ότι θα γίνει αυτός ο κουμπαράς είναι συμφωνημένο από τον περασμένο Ιούνιο. Το περιεχόμενο του, όμως, δεν είναι συμφωνημένο. Θα εξαρτηθεί από το χρονικό διάστημα κατά το οποίο θέλουν οι δανειστές να είναι εξασφαλισμένη η Ελλάδα μετά το τέλος του τρίτου μνημονίου. 
 
Αν δηλαδή αποφασιστεί ότι θα πρέπει να έχουμε διαθέσιμα για να καλύψουμε τις χρηματοδοτικές μας ανάγκες για δύο χρόνια μετά τη λήξη του προγράμματος, είναι προφανές ότι το ποσό που θα δανειστούμε θα είναι πολύ μεγαλύτερο (θα φτάσει έως και τα 20 δισ. ευρώ) συγκριτικά με το ποσό που απαιτείται για να καλυφθούν οι χρηματοδοτικές ανάγκες ενός έτους.
 
Σε εκκρεμότητα, εκτός από τον «κουμπαρά», υπάρχει και το θέμα της πιθανής ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών. Αυτό είναι ακόμη ένα ανοιχτό ζήτημα, καθώς δεν έχουν ξεκινήσει καν τα stress tests των τραπεζών. Φυσικά υπάρχει πάντοτε στο τραπέζι το θέμα της αποπληρωμής του ΔΝΤ στο πλαίσιο αναχρηματοδότησης του ελληνικού δανεισμού. 
 
Αυτό, προς το παρόν, είναι ένα ζήτημα το οποίο οι Ευρωπαίοι δεν θέλουν να συζητούν (σ.σ.: ο Ρέγκλινγκ το έχει αποκλείσει δημοσίως). Άλλο ένα κρίσιμο μέτωπο, το οποίο επίσης συνδέεται με το ερώτημα: «Μέσα ή έξω το ΔΝΤ από την Ελλάδα».


19/12/2017