ΕΛΛΑΔΑ-ΤΟΥΡΚΙΑ: Κείμενα 27ης Δεκεμβρίου 2017

(1) Ο κίνδυνος των ακραίων στοιχείων. 

 (2) Στον αέρα η στρατηγική «εξημέρωσης του θηρίου» μέσω Ε.Ε..

(3) Oι προβλέψιμες όψεις ενός “απρόβλεπτου γείτονα”.

 (4) Η Γερμανία προτείνει νέο μοντέλο για τις σχέσεις Τουρκίας-Ε.Ε..

(5) Η Οικονομία του Ερντογάν.

 (6) Τουρκία: Τέσσερις συστοιχίες S-400 με ρωσική χρηματοδότηση.

 (7) Bell OH-58D Kiowa Warrior


 1.
Ο κίνδυνος των ακραίων στοιχείων.

Η κεμαλική αποστροφή προς οτιδήποτε θρησκευτικό είχε διατηρήσει επί δεκαετίες τον θεσμό του μουφτή στη Θράκη εκτός του ραντάρ της Αγκυρας. Τα πράγματα άλλαξαν στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Το τουρκικό προξενείο Κομοτηνής ανακάλυψε τον επηρεασμό της μειονότητας δια των μουφτήδων. Οι τελευταίοι μπορούσαν να ελέγξουν τους ιμάμηδες (που προΐστανται της προσευχής, κάτι αντίστοιχο των χριστιανών ιερέων). Πρόκειται για ένα δίκτυο που φτάνει παντού σε κάθε τζαμί, σε κάθε μειονοτικό χωριουδάκι της Θράκης.

Από τότε η Τουρκία προσπαθεί να ελέγξει τον θεσμό διεκδικώντας μετ’ επιτάσεως τη λαϊκή εκλογή των μουφτήδων. Στο ελληνικό επιχείρημα ότι ούτε στην Τουρκία ούτε σε άλλες ισλαμικές χώρες εκλέγονται οι μουφτήδες, η απάντηση της Αγκυρας είναι ότι η Ελλάδα δεν είναι μουσουλμανικό κράτος. Επομένως δεν δικαιούται να ορίζει τον μουφτή.

Η μέχρι τώρα εμπειρία δείχνει ότι εάν γίνει αποδεκτό το τουρκικό αίτημα, θα παραδοθεί ένας κρίσιμος θεσμός της μειονότητας στην Τουρκία. Κατ’ αρχάς, είναι αμφίβολο εάν θα τολμήσουν να εμφανισθούν υποψήφιοι που δεν συμπλέουν με τις αντιλήψεις της Τουρκίας. Το 1985 ανατέθηκαν καθήκοντα τοποτηρητή της μουφτείας Κομοτηνής σε έναν επιφανή μουσουλμάνο θεολόγο. Παραιτήθηκε εντός έξι μηνών λόγω των ισχυρότατων πιέσεων που δέχθηκε. Είναι βέβαιον ότι το ίδιο θα συμβεί σε οποιαδήποτε διαδικασία «εκλογής».

Ενδεικτική είναι η περίπτωση της Βουλγαρίας. Στη χώρα υπάρχει αρχιμουφτής που εκλέγεται από ένα σώμα στο οποίο υποτίθεται ότι συμμετέχουν θρησκευτικοί λειτουργοί. Επειδή, όμως, το Ισλάμ δεν έχει ιερατείο με την τυπική έννοια της χριστιανικής εκκλησίας, στις εκλογικές διαδικασίες συμμετέχουν διάφορα άτομα που ισχυρίζονται ότι είναι θρησκευτικοί λειτουργοί σε τεμένη. Το αποτέλεσμα είναι ότι η χώρα έχει δύο αρχιμουφτήδες (ο ένας φυσικά ελέγχεται από την Τουρκία), που σέρνονται επί χρόνια στα βουλγαρικά αλλά και ευρωπαϊκά δικαστήρια.

Επιπλέον στην Ελλάδα ο μουφτής ασκεί δικαστικά καθήκοντα. Ομως δεν νοείται εκλογή δικαστή μέσα από λαϊκή ψήφο. Θα μπορούσε να συζητηθεί η υπόδειξη κάποιων υποψηφίων που δύνανται να ανταποκριθούν στα καθήκοντα του μουφτή από πλευράς θεολογικής καταρτίσεως. Αυτό θα ήταν όμως αντικείμενο μιας επιστημονικής επιτροπής από καθηγητές ισλαμικών πανεπιστημίων, που θα εξέταζαν τις επιστημονικές γνώσεις. Τέλος, υπάρχει κάτι που δεν πρέπει να μας διαφεύγει. Ουδείς από τους γηγενείς μουσουλμάνους της ελληνικής Θράκης έχει εντοπισθεί να πολεμά με ακραίες οργανώσεις στη Μέση Ανατολή. Μόνον η Ελλάδα από τα ευρωπαϊκά κράτη έχει αυτό το τιμητικό προνόμιο. Η απουσία θρησκευτικού φανατισμού μεταξύ των Ελλήνων μουσουλμάνων είναι σημαντική κατάκτηση. Οφείλεται στο ότι θρησκευτικοί λειτουργοί με ήπιες απόψεις συνεργάζονται με το ελληνικό κράτος στις μουφτείες, στα ιεροδιδασκαλεία και σε τεμένη.

Αντιθέτως, οι δύο ψευδομουφτήδες που ελέγχονται από την Τουρκία έχουν άλλες προτεραιότητες: Τον Ιούλιο του 2014 ο Ερντογάν κάλεσε τους μουσουλμάνους όλης της Ευρώπης σε συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας κατά της ισραηλινής εισβολής στη Γάζα. Στη συγκέντρωση της Ξάνθης που διοργάνωσαν οι δύο ψευδομουφτήδες, εθεάθησαν για πρώτη φορά στη Θράκη να κυκλοφορούν άτομα τυλιγμένα με τις σημαίες του ιερού ισλαμικού πολέμου, Τζιχάντ. Δήθεν «δημοκρατικές» σκέψεις περί εκλογής των μουφτήδων κινδυνεύουν να φέρουν ακραία στοιχεία στην πνευματική καθοδήγηση της μειονότητας.

  'Αγγελος Μ. Συρίγος ,
 αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.


27/12/2017




2.
Στον αέρα η στρατηγική «εξημέρωσης του θηρίου» μέσω ΕΕ.

Χρονολογείται από πολύ παλιά η προσπάθεια της Αθήνας να μετατρέψει τα ελληνοτουρκικά προβλήματα σε ευρωτουρκικά. Μέχρι το 1999, το προσπαθούσε, θέτοντας όρους και ζητώντας ανταλλάγματα για να μην εμποδίζει το κάθε βήμα της Τουρκίας προς την ΕΕ. Από το 1999, η ελληνική πλευρά άλλαξε γραμμή πλεύσης και μετατράπηκε σε υποστηρικτή της ευρωπαϊκής προοπτικής της γειτονικής χώρας. Τα ανταλλάγματα που είχε τότε εξασφαλίσει ήταν δύο: Πρώτον, άνοιξε ο δρόμος για την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ. Δεύτερον, η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας συνδέθηκε με την επίλυση των ελληνοτουρκικών προβλημάτων.
Στην Αθήνα, ήλπιζαν στην πολιτική “εξημερώσεως του θηρίου”. Ήλπιζαν ότι η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας θα διατηρούσε χαμηλά τη θερμοκρασία στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, θα επηρέαζε θετικά την πολιτική της στάση και θα βοηθούσε τη φιλοευρωπαϊκή πτέρυγα να κερδίσει στην εσωτερική διαμάχη εξουσίας που σοβούσε τότε στην Τουρκία.

Εκείνη η στρατηγική αποτελούσε το πιο συγκροτημένο σχέδιο που είχε υιοθετήσει η Ελλάδα έναντι της Τουρκίας μετά τη δεκαετία του 1970. Ήταν, επίσης, απολύτως ορθή στη διαπίστωση των προβλημάτων που είχαν δημιουργηθεί μέχρι τότε. Εμπεριείχε, όμως, σοβαρά, δομικού περιεχομένου, προβλήματα:

  • Πρώτον: αρκούσε ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της Τουρκίας για να λυθούν τα ελληνοτουρκικά προβλήματα;
  • Δεύτερον: επιθυμούσε η Άγκυρα να μετριάσει τις διεκδικήσεις της προκειμένου να γίνει μέλος της ΕΕ;
  • Τρίτον: ποια ήταν ακριβώς η φιλοευρωπαϊκή πτέρυγα στο εσωτερικό της Τουρκίας;
Τα γεγονότα κατέδειξαν τα όρια της συγκεκριμένης στρατηγικής. Τα περισσότερα από τα ελληνοτουρκικά προβλήματα (π.χ. η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου) δεν σχετίζονταν με κάποιες ευρωπαϊκές σταθερές. Η ίδια η Τουρκία δεν δεχόταν να «εξημερωθεί». Τέλος, το πολιτικό Ισλάμ του Ερντογάν σάρωσε τις άλλες πολιτικές δυνάμεις με την εξαίρεση του παραδοσιακού κεμαλικού κόμματος.

Ριζική αλλαγή δεδομένων

Η εν λόγω στρατηγική, παρά τα προβλήματα και τα όριά της, αποτελούσε έναν τρόπο διαχείρισης της τουρκικής επιθετικότητας. Απόδειξη αυτού είναι το ότι την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας στήριξαν όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις μετά το 1999. Το ενδιαφέρον είναι ότι συνεχίζουμε την ίδια στρατηγική μέχρι και σήμερα, παρότι τα δεδομένα έχουν αλλάξει ριζικά.

Η απόφαση των Βρετανών να αποχωρήσουν από την ΕΕ σήμανε, μεταξύ άλλων, και το τέλος της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας. Αν και δεν το παραδέχεται κανείς επισήμως, είναι σαφές ότι η Τουρκία πλέον προσδοκά μόνο μια ειδική σχέση με την ΕΕ. Το ίδιο και οι Ευρωπαίοι. Εμείς, όμως, έχουμε παραμείνει στην προηγούμενη ρητορική, που ακούγεται παράταιρη και στην καλύτερη περίπτωση διπλωματικά προσχηματική.

Δεν είναι μόνο η Ελλάδα που έχει κενό στρατηγικής. Το πρόβλημα του Ερντογάν είναι μεγαλύτερο. Η Τουρκία έχει εμπλακεί στη συριακή κρίση και έχει καταστεί μέρος του προβλήματος. Είναι σήμερα η χώρα με τους περισσότερους πρόσφυγες παγκοσμίως. Οι επισήμως καταγεγραμμένοι Σύροι ανέρχονται σε 3.320.000. Δίπλα σε αυτούς, πρέπει να ζουν έως και ένα εκατομμύριο πρόσφυγες και μετανάστες από διάφορες χώρες. Ανάμεσά τους, βρίσκονται/κρύβονται και χιλιάδες φανατισμένοι οπαδοί του Ισλαμικού Κράτους που διέφυγαν όταν οι τζιχαντιστές άρχισαν χάνουν έδαφος στα πεδία των μαχών.

Ο κουρδικός εφιάλτης

Στην Άγκυρα είναι εφιάλτης το γεγονός ότι οι Κούρδοι της Συρίας ελέγχουν περίπου το 25% του εδάφους της χώρας, το μεγαλύτερο μέρος της ζώνης που εφάπτεται της τουρκικής επικράτειας. Εν αντιθέσει προς τους Κούρδους του Ιράκ, οι Κούρδοι της Συρίας είναι ουσιαστικά παρακλάδι του ΡΚΚ.

Ο Ερντογάν είναι αντιμέτωπος και με την περιδίνηση, στην οποία ο ίδιος έχει οδηγήσεις τις σχέσεις της χώρας του με τη Δύση. Αν και μέλος του ΝΑΤΟ, φλερτάρει έντονα με τη Ρωσία που θεωρείται από πλείστα όσα κράτη της Ατλαντικής Συμμαχίας σαν το «απόλυτο κακό». Ούτε παντρεύεσαι ούτε αλλάζεις συμμάχους ανά εβδομάδα. Αυτές οι σχέσεις χτίζονται σε βάθος χρόνου. Ο Τούρκος πρόεδρος δείχνει να ερωτοτροπεί με έναν στρατηγικού χαρακτήρα επαναπροσανατολισμό.

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, η Τουρκία επιχειρεί μία επικίνδυνη σχοινοβασία μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, γεγονός που καταδεικνύει τα αδιέξοδα του Ερντογάν. Τα περιθώρια να ξεφύγει η Τουρκία από την αντικειμενικά δυσχερή θέση, στην οποία έχει περιέλθει, είναι περιορισμένα. Τα προβλήματα οφείλονται κυρίως στον ηγέτη της, που δεν μπορεί να τα ξεπεράσει. Τα στελέχη που τον πλαισίωναν και με τους οποίους οδήγησε το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης στην εξουσία έχουν σχεδόν όλοι απομακρυνθεί. Στη θέση τους, βρίσκονται μέλη της ευρύτερης οικογενείας του, αυλοκόλακες και φανατικοί προσωπολάτρες.

  αναπληρωτής καθηγητής διεθνούς δικαίου και εξωτερικής πολιτικής στο Πάντειο πανεπιστήμιο. Έχει επανειλημμένως ασχοληθεί με τα ελληνοτουρκικά, το προσφυγικό και το μεταναστευτικό ζήτημα από θέσεις ευθύνης.


  27 Δεκεμβρίου 2017 


 3.
Oι προβλέψιμες όψεις ενός “απρόβλεπτου γείτονα”

Είναι γεγονός ότι η επίσκεψη του προέδρου Ερντογάν προκάλεσε πολιτική τρικυμία στην Ελλάδα. Στις χαρτογραφημένες διπλωματικές θάλασσες, όμως, η οπτική γωνία των συγκρίσεων και αναλύσεων ήταν διαφορετική. Ο καθένας στοιχήθηκε δυστυχώς πίσω από τις πολιτικές προτιμήσεις και συμπάθειες. Δεν είναι σίγουρα η πρώτη φορά που αυτό συμβαίνει. Σίγουρα δεν είναι και η τελευταία.

  Μας προδιαθέτει όμως άσχημα για το τι πρόκειται να ακολουθήσει σύντομα –ίσως συντομότερα από ότι περιμένουμε- εντός και εκτός Βουλής για το θέμα της ονομασίας της ΠΓΔΜ ενόψει της προσεχούς Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ. Δυστυχώς η οιονεί οπαδική αντιμετώπιση και των πιο κρισίμων θεμάτων της Πολιτικής Εθνικής Ασφάλειας, αυτών δηλαδή που ονομάζουμε Εθνικά Θέματα, τείνει να αντικαταστήσει την λογική και την γνώση και να κατισχύσει της νηφαλιότητας και ψυχραιμίας.

 Αυτό που βλέπουμε πλέον είναι η αποτίμηση και η εκτίμηση κάθε σημαντικού και κορυφαίου γεγονότος στην εξωτερική πολιτική να ακολουθεί την πορεία και γνωστή οδό των Εξεταστικών Επιτροπών της Βουλής. Κάθε πολιτικό κόμμα βγάζει το δικό του πόρισμα. Είναι το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί στην χώρα μας ειδικά την στιγμή αυτή. Εννοώ τα εννιά περίπου χρόνια της κρίσης που μας βρίσκει ανοιχτούς με τόσα σωρευμένα προβλήματα αξιακής και εθνικής επιβίωσης. Επίσης, με περιορισμένες αντικειμενικά οικονομικές και όχι μόνον δυνατότητες. Θα προτιμήσω λοιπόν να ξαναβάλω τα πράγματα σε μία λογική σειρά.

 Κλιμάκωση των διεκδικήσεων από την Άγκυρα

 Παρατηρούμε ότι τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία έχει βαθμηδόν προβεί σε μεθοδική κατακόρυφη αύξηση και ποιοτική αναβάθμιση των νομικών της αμφισβητήσεων και των πολιτικών της διεκδικήσεων. Οι θέσεις και οι επιδιώξεις της Άγκυρας δεν είναι νέες. Είναι πάγιες, σταθερά και μόνιμα καταγεγραμμένες σε όλα τα επίσημα κείμενα της Τουρκίας εδώ και δεκαετίες.

 Επίσης, είναι δημοσιευμένες στην επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Εξωτερικών της Τουρκίας όπου φαίνεται πως κάθε τόσο προστίθεται και μια νέα αμφισβήτηση και διεκδίκηση. Να διευκρινίσουμε, επίσης, ότι έχουν δοθεί επίσημα και στην Ελλάδα. Βεβαίως και εμείς έχουμε από την πλευρά μας αντιδράσει σε κάθε περίπτωση γραπτώς και προφορικώς.

 Νέα εν τούτοις κατάσταση αποτελεί η συστηματική και κλιμακούμενη μεταφορά τους από το πεδίο της πολιτικό-διπλωματικής αντιπαράθεσης στο θέατρο του στρατιωτικού και επιχειρησιακού σχεδιασμού και μεθοδικών αεροναυτικών ενεργειών στο Αιγαίο. Η επισήμανση αυτή θα πρέπει να αξιολογηθεί ως αντίβαρο στην προβολή του αδύναμου μεν, μέχρι πρότινος πραγματικού δε, επιχειρήματος ότι στα 15 χρόνια της κυριαρχίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας δεν έγινε θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο.

 Το ερώτημα, όμως, που τίθεται είναι το ακόλουθο: αν δεν έγινε μέχρι σήμερα θερμό επεισόδιο, πού οφείλεται αυτό; Στην προσοχή που επιδεικνύει η Άγκυρα, ή μήπως στη δική μας φροντίδα και τακτική; Οι όροι που χρησιμοποιούμε είναι κατ’ ανάγκην προσεκτικοί. Τα όσα διαδραματίζονται τον τελευταίο καιρό στο Αιγαίο, πρέπει επίσης να προστεθούν τόσο στον επαναπροσδιορισμό όσο και στην οριοθέτηση της απειλής (προθέσεις-δυνατότητες).

 Ευμετάβλητη πολιτική

 Προς συμπλήρωση της μεγάλης εικόνας, να θυμηθούμε ότι η πολιτική του προέδρου Ερντογάν, ιδίως μετά το 2012, είναι ευμετάβλητη, αλλοπρόσαλλη και ευκαιριακή. Κατά κανόνα προσαρμόζεται στις προσωπικές του επιλογές και στους δικούς του πολιτικούς στόχους, ίσως και οράματα. Εντός της Τουρκίας πρωτίστως, αλλά και εκτός αυτής.

 Ας θυμηθούμε ότι την τελευταία τετραετία οι εντός του εσωτερικού πολιτικού σκηνικού συμμαχίες του αιωρήθηκαν, παρά τις συγκυριακές διαψεύσεις, από το ένα άκρο (ενδεχόμενη παρασκηνιακή συμφωνία με Οτσαλάν) μέχρι το άλλο άκρο, σήμερα, δηλαδή τους «Γκρίζους Λύκους» του κ. Μπαχτσελί. Αλήθεια, έχουμε αντιληφθεί τι σημαίνει για την Τουρκία και το κόμμα του η χειρονομία (συμβολικό σήμα των Γκρίζων Λύκων) του πρωθυπουργού κ. Γιλντιρίμ ενώπιον της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης;

 Μέχρι πριν λίγους μήνες θα ήταν μια αδιανόητη για το ΑΚΡ ενέργεια. Και όμως, αυτά συμβαίνουν χωρίς πλέον να αποτελούν την εξαίρεση. Οι χθεσινοί αντίπαλοι του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) είναι οι σημερινοί του σύμμαχοι. Δεν πρέπει συνεπώς να μας εκπλήσσει η εξέλιξη αυτή.

 Ακριβώς την ίδια «απρόβλεπτη ευελιξία» επέδειξε ο πρόεδρος Ερντογάν και στα μέτωπα της Συρίας. Συστρατεύτηκε με το Ιράν και τη Ρωσία, τους στενότερους και σταθερότερους συμμάχους του Μπασάρ Ελ Άσαντ. Πριν μερικούς μήνες ήσαν οι αντίπαλοι της Τουρκίας στο συριακό θέατρο πολιτικών, διπλωματικών και στρατιωτικών επιχειρήσεων. Συνεπώς, είναι παρακινδυνευμένο να θεωρούμε ότι η έναντι της Ελλάδος πολιτική του προέδρου Ερντογάν αποτελεί μια «σταθερή παράμετρο» και να προεξοφλείται το σήμερα και το αύριο μόνο σε συνδυασμό με το χθες.

 Πραγματική απειλή

 Η μόνη ασφαλής πρόβλεψη, σήμερα, είναι ακριβώς η αδυναμία εκτίμησης του σημείου μέχρι το οποίο θα ήταν διατεθειμένος και πρόθυμος να προχωρήσει ο πρόεδρος της Τουρκίας και οι νέοι ευκαιριακοί πολιτικοί του σύμμαχοι στην κλιμάκωση των ενεργειών στο Αιγαίο. Πρέπει να είμαστε έτοιμοι για κάθε ενδεχόμενο. Η απειλή είναι πραγματική. Δεν είναι εικονική.

 Η έλλειψη θεσμικού αντίβαρου και δημοκρατικού αντίλογου και η ετοιμότητα του κ. Ερντογάν να κάνει ακόμη και την πιο απρόβλεπτη κίνηση χάριν των προσωπικών του επιδιώξεων επιβάλλουν προσοχή, σύνεση και ετοιμότητα. Ταυτόχρονα, επιβάλλουν την εξάντληση όλων των διμερών διαύλων επικοινωνίας με την Τουρκία και προσωπικά με τον ίδιο τον πρόεδρό της. Ο λόγος είναι απλός. Είμαστε υποχρεωμένοι να γνωρίζουμε τι σκέπτεται ειδικά την στιγμή αυτή, έστω και αν διαφωνούμε και μας ενοχλούν τα λόγια και οι επιλογές του.

 Υπό την προϋπόθεση ότι δεν μας επιφυλάσσουν κάθε φορά δυσάρεστες εκπλήξεις με λόγια και με έργα –πράγμα όχι εύκολο πάντοτε εκ των προτέρων να εξασφαλισθεί–εκτιμώ ότι είναι χρήσιμη και σκόπιμη η πύκνωση των διμερών επισκέψεων στο υψηλότερο δυνατόν επίπεδο. Ας μην τρέφουμε, όμως, ψευδαισθήσεις για μεταβολή της πολιτικής της νέας Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα και στο Κυπριακό.

 Τα σχετιζόμενα με την Ελλάδα θέματα, που σταθερά θέτει η Άγκυρα εδώ και χρόνια, αποτελούν το τελευταίο ή εν πάση περιπτώσει ένα από τα τελευταία πανίσχυρα χαρτιά που θα θελήσει να αξιοποιήσει ο κ. Ερντογάν, αν πιστέψει ότι θα τον ωφελήσει προσωπικά στην προώθηση των μύχιων επιδιώξεών του. Με άλλα λόγια τόσον ο Τούρκος πρόεδρος και το κόμμα του όσο και οι πιο φανατικοί πολιτικοί αντίπαλοί του στην Τουρκία ευθυγραμμίζονται πλήρως στις πλέον σκληρές και αδιάλλακτες θέσεις και διεκδικήσεις. Αυτό ισχύει και για το πακέτο των ζητημάτων που έχουν ανοίξει έναντι της Ελλάδος και στο Κυπριακό.

 Μονόδρομος ένας νέος τρόπος συμβίωσης 

 Είναι, εν τούτοις, προτιμότερο να γνωρίζουμε απευθείας τις ενδόμυχες σκέψεις του προέδρου της Τουρκίας και όχι μέσω των ΜΜΕ ή των παραμορφωτικών φακών τρίτων. Οι τρίτοι, κατά κανόνα φίλοι και σύμμαχοι, πρωτίστως ενδιαφέρονται και μεριμνούν για τα δικά τους συμφέροντα. Πράγμα απολύτως φυσιολογικό.

 Ας θυμίσω επίσης ότι το ευρωπαϊκό πλαίσιο υπήρξε το αποκλειστικό θεμέλιο της πολιτικής μας έναντι της Άγκυρας. Σήμερα, η ευρωπαϊκή αυτή διάσταση περιορίζεται και υποχωρεί. Η ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ δεν είναι ορατή. Θα είναι ιστορικό ατύχημα αν προκριθεί η λεγόμενη «ειδική σχέση». Η Ελλάδα οφείλει συνεπώς να επεξεργασθεί εδώ και τώρα ένα νέο παράλληλο πλαίσιο «τρόπου συμβίωσης» με την Τουρκία του κ. Ερντογάν.

 Οι διμερείς όμως διαβουλεύσεις επιβάλλουν την αποκατάσταση της ισορροπίας που έχει μεταβληθεί και προϋποθέτουν την αναβάθμιση της αποτρεπτικής μας ισχύος. Με πρώτη προτεραιότητα την πολιτική συνεννόηση. Γνωρίζω ότι ακούγεται ρομαντικό. Ίσως και ουτοπικό αν λάβει κανείς υπόψη του το αχρείαστο και άκαιρο κλίμα πόλωσης που υπάρχει στην Αθήνα.
Ένα, όμως, είναι βέβαιο. Μετά από εννιά χρόνια κρίσης βυθιζόμαστε περισσότερο βαθιά στην αξιακή παρακμή. Δεν μάθαμε το μάθημά μας. Η οικονομική κρίση δεν ήλθε νομοτελειακά. Είναι αποτέλεσμα μίας βαθύτερης και γενικευμένης κρίσης που περνάμε ως χώρα. Ευθύνη έχουμε όλοι. Σε διαφορετικό όμως βαθμό. Ήλθε η στιγμή να δράσουμε ως άτομα και να απαιτήσουμε ως πολίτες την αναγκαία και απαραίτητη πολιτική συνεννόηση για την ενίσχυση και αναβάθμιση της αποτρεπτικής μας ισχύος.

   Αλέξανδρος Μαλλιάς 

 https://slpress.gr/ethnika/oi-provlepsimes-opseis-enos-aprovleptou-geitona/

 27/12/2017  



  4.
Η Γερμανία προτείνει νέο μοντέλο για τις σχέσεις Τουρκίας-Ε.Ε.

 Ένα νέο μοντέλο για τις σχέσεις Ε.Ε.-Τουρκίας προτείνει το Βερολίνο, ανοίγοντας τα χαρτιά του στο θέμα της τελματωμένης ενταξιακής πορείας της γείτονος.

 Με συνέντευξή του που δημοσιεύθηκε στις 26 Δεκεμβρίου στην εφημερίδα Westdeutsche Allgemeine Zeitung o Σοσιαλδημοκράτης υπουργός Εξωτερικών του απερχόμενου "μεγάλου συνασπισμού” Sigmar Gabriel δράττεται της ευκαιρίας που προσφέρουν οι εν εξελίξει διαπραγματεύσεις για το Brexit ώστε να επισημάνει πως η όποια ευρω-βρετανική συμφωνία προκύψει θα μπορούσε να αντιγραφεί και στην τουρκική περίπτωση.

 Ο ίδιος εκφράζει την ελπίδα ότι μια "έξυπνη συμφωνία με τη Βρετανία” θα μπορούσε να αποτελέσει μοντέλο και για το μελλοντικό καθεστώς μεταξύ των "27” και της Τουρκίας.

 Ο Sigmar Gabriel παραδέχεται αυτό που αποτελεί κοινό μυστικό, ότι δηλ. η προοπτική πλήρους ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. δεν έχει πιθανότητες να εκπληρωθεί. "Δεν μπορώ να φανταστώ την Τουρκία ή την Ουκρανία να γίνονται μέλη τα επόμενα λίγα χρόνια” δηλώνει ο επικεφαλής της γερμανικής διπλωματίας, ομαδοποιώντας τους δύο μεγαλύτερους "πονοκεφάλους” σε ό,τι έχει να κάνει με την διεύρυνση της Ε.Ε., αντιπροτείνοντας "εναλλακτικές μορφές στενότερης συνεργασίας” στη θέση της πλήρους ένταξης.

 Μία επιλογή θα ήταν το να προσφερθεί στην Τουρκία μια "νέα, ενισχυμένη μορφή τελωνειακής ένωσης”, αλλά ακόμη και αυτή η λύση προαπαιτεί "αλλαγές στο πολιτικό περιβάλλον της Τουρκίας”.

 Είναι προφανές ότι οι εντάσεις που προέκυψαν μεταξύ Άγκυρας και Βερολίνου μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου 2016 αφήνουν ακόμη τα σημάδια τους.

 Η τουρκική πλευρά κατηγορεί την γερμανική για την εξαιρετικά υποτονική εκδήλωση αλληλεγγύης, αλλά και για ανοχή προς όσους συλλήβδην η Άγκυρα αποκαλεί "τρομοκράτες” (Κούρδους αυτονομιστές του ΡΚΚ, μέλη του δικτύου του ιεροκήρυκα Fethullah Gulen κ.ο.κ.).

 Η παροχή ασύλου από τη Γερμανία σε εκατοντάδες εκζητούμενους Τούρκους πολίτες, (κυρίως στρατιωτικούς που υπηρετούσαν σε βάσεις του ΝΑΤΟ), η "πολιτική ομήρων” που καταγγέλλεται ότι εφαρμόζει σε αντίποινα η Άγκυρα, συλλαμβάνοντας δημοσιογράφους ή ακτιβιστές που έχουν (και) την γερμανική υπηκοότητα, καθώς και η απροθυμία της Ε.Ε. να άρει την υποχρέωση βίζας όσο η Τουρκία δεν αλλάζει την αντιτρομοκρατική της νομοθεσία, αποτελούν ακανθώδη ζητήματα που προκάλεσαν τεταμένες σχέσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Γερμανία έχει αποσύρει τα μαχητικά της αεροσκάφη από την τουρκική βάση του Ιντσιρλίκ (όπου είχαν αναπτυχθεί στο πλαίσιο της εκστρατείας κατά του ISIS) μετά την άρνηση των τουρκικών αρχών να επιτρέψουν την επίσκεψη γερμανικής κοινοβουλευτικής αντιπροσωπείας.
Πάντως ο Sigmar Gabriel χαιρέτισε, ως γεγονός που θα επιτρέψει την "βήμα προς βήμα αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και τη χαλάρωση της έντασης στις διμερείς σχέσεις” το ότι το τελευταίο διάστημα έξι συλληφθέντες απελευθερώθηκαν ή επιτράπηκε να εγκαταλείψουν την Τουρκία. Προφανώς δεν είναι άσχετο το γεγονός ότι και η γερμανική πλευρά έκλεισε την ποινική διερεύνηση δεκάδων ιμάμηδων αποσπασμένων στη Γερμανία, οι οποίοι είχαν κατηγορηθεί ότι ασκούσαν παρακολούθηση σε βάρος Τούρκων μεταναστών για λογαριασμό του τουρκικού καθεστώτος.   
  Κώστας Ράπτης


27/12/2017

5.
Η Οικονομία του Ερντογάν.

H οικονομική ανάπτυξη της Τουρκίας, υποστήριξε ο πρόεδρος της χώρας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, σε μια πρόσφατη ομιλία, ήταν «η καλύτερη απάντηση» σε αυτούς που «προσπαθούν να εμφανίσουν την Τουρκία ως αδύναμη χώρα».

Τα πιο πρόσφατα στοιχεία, που δημοσιεύθηκαν στις 11 Δεκεμβρίου, είναι πράγματι θεαματικά, αναφέρει το Politico: Tο ΑΕΠ της Τουρκίας αυξήθηκε κατά 11,1% το τρίτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, ξεπερνώντας την Κίνα, την Ινδία και τις προσδοκίες των περισσότερων οικονομολόγων. Ωστόσο, πίσω από τους εντυπωσιακούς αριθμούς, διαγράφονται επίσης αυξανόμενοι κίνδυνοι, από την επιδείνωση του πληθωρισμού και τα νομισματικών ζημιών, μέχρι την ανεργία και το διαρκώς αυξανόμενο έλλειμμα. Οι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι ο σημερινός ρυθμός ανάπτυξης είναι μη βιώσιμος και μπορεί να σηματοδοτεί επερχόμενους μπελάδες.

«Αυτή είναι σαφώς μια οικονομία που υπερθερμαίνεται» λέει ο Αττίλα Γεσιλαντά, Τούρκος αναλυτής της εταιρείας συμβούλων, Global Source Partners. «Παράγει πάρα πολλές παρενέργειες για το μέγεθος της ανάπτυξής της και αυτό δεν είναι το καλό είδος ανάπτυξης». Ο πληθωρισμός έφτασε υψηλό 14 ετών, με σχεδόν 13% τον περασμένο μήνα, πολύ πάνω από το στόχο του 5% της Τουρκίας. Η τουρκική λίρα έχει χάσει 11% της αξίας της από το Σεπτέμβριο, υποχωρώντας μπροστά στις εντάσεις μεταξύ της Άγκυρας και των Ηνωμένων Πολιτειών, καθώς η αντιδυτική ρητορική του Ερντογάν συνεχίζει να αποθαρρύνει τους επενδυτές. Για να τους καθησυχάσει, η Τουρκία έβαλε στην πρώτη γραμμή ένα νέο πρόσωπο: Την Χατισέ Καραχάν, την μόνη γυναίκα σύμβουλο του Ερντογάν σε οικονομικά ζητήματα.

Αλλοπρόσαλλη τακτική

Η ακαδημαϊκός, η οποία εξακολουθεί να διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Medipol της Κωνσταντινούπολης, εντάχθηκε στην ομάδα του Ερντογάν το περασμένο Καλοκαίρι, με προσωπική προεδρική πρόταση. Τα αναπτυξιακά μεγέθη, που έρχονται ένα χρόνο μετά από μια απροσδόκητη συρρίκνωση του ΑΕΠ, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, έδειξαν ότι η οικονομία της Τουρκίας είναι «ανθεκτική», δήλωσε η Καράχαν στην Politico. Ωστόσο, αναγνώρισε ότι η χώρα χρειάζεται να βρει μια ισορροπία για να εξασφαλίσει βιώσιμη ανάπτυξη. «Πρέπει να αναπτυχθούμε, αλλά δεν πρέπει να ενεργοποιήσετε τις ευπάθειες και άλλες επικίνδυνες παρενέργειες όπως ο πληθωρισμός», σημειώνει.

Η Καράχαν ξεχωρίζει από τους πολλούς «yes-men» που περιβάλλουν τον πρόεδρο: Ακόμη και οι επικριτές την, παραδέχονται ότι έχει «καθαρό μάτι» στον τομέα της και την χαρακτηρίζουν ότι ως ικανή οικονομολόγο, η οποία ακούει την κριτική και δίνει τίμιες συμβουλές. «Είναι μια ανάσα φρέσκου αέρα. Νομίζω ότι οι επενδυτές θα την λατρέψουν» λέει ο Τίμοθι Ας, αναλυτής, ειδικευμένος στις αναδυόμενες αγορές, από την «Blue Bay Asset Management». Απαξίωσε, δε, τους υπόλοιπους συμβούλους του Ερντογάν ως «αμήχανους» που δεν είχαν τίποτα άλλο να προσφέρουν παρά «τρελές οικονομικές πολιτικές». Η Καράχαν, λέει ο Άς, είναι «ορθόδοξη» οικονομολόγος, ενώ ο Ερντογάν και οι άλλοι σύμβουλοί του συχνά πρότειναν ιδέες που έρχονται σε αντίθεση με την παραδοσιακή οικονομική σύνεση.

Ο πρόεδρος, για παράδειγμα, συχνά στρέφεται εναντίον ενός ασαφούς «λόμπι των επιτοκίων», πιστεύοντας ότι τα υψηλά επιτόκια ευθύνονται για τον υψηλό πληθωρισμό, παρόλο που η συμβατική θεωρία έχει ακριβώς την αντίθετη άποψη. Οι οικονομολόγοι επισημαίνουν ότι για την καταπολέμηση του πληθωρισμού, η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας πρέπει να αυξήσει τα επιτόκια. Μια σημαντική αύξηση των επιτοκίων θα επιβραδύνει κάπως την ανάπτυξη, εξηγεί ο Ας, αλλά θα σταθεροποιήσει την ασταθή τουρκική λίρα.

Αλλά η αποστροφή του Ερντογάν για την αύξηση των επιτοκίων - και η ρητορική του κυβερνώντος κόμματος - άσκησαν πίεση στην τουρκική κεντρική τράπεζα. Ο πρόεδρος συχνά «μαστιγώνει» δημοσίως τα θεσμικά όργανα, φτάνοντας μέχρι το σημείο να κατηγορήσει τον πρώην επικεφαλής της τράπεζας για «προδοσία» επειδή διατηρούνταν υψηλά τα επιτόκια. Οι επενδυτές ανησυχούν ότι η ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας υποσκάπτεται. Ωστόσο, η Καράχαν καθησυχάζει τις ανησυχίες τους. Ο Εντογάν «καταθέτει την άποψή του σχετικά με τα υψηλά επιτόκια, αλλά δεν θα έλεγα ότι υπάρχει άμεση πίεση στην κεντρική τράπεζα», υποστηρίζει. Εξάλλου, πρόσθεσε, έγιναν ήδη αυξήσεις των επιτοκίων φέτος. «Αυτό δείχνει ότι η κεντρική τράπεζα θα κάνει ό, τι είναι απαραίτητο», υπογραμμίζει με νόημα και με πραγματικούς αποδέκτες τους ξένους επενδυτές.

Στις 14 Δεκεμβρίου, η τράπεζα αύξησε ξανά τα επιτόκια, ωστόσο, η μικρή «ανάβαση» ήταν πολύ μακριά από τις προσδοκίες των επενδυτών, προκαλώντας εκ νέου την πτώση της λίρας. Το εθνικό νόμισμα της Τουρκίας είχε άσχημη χρονιά. Η λίρα υποχώρησε σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ το Φθινόπωρο, όταν η αμερικανική διπλωματική αποστολή στην Τουρκία γνωστοποίησε ότι ανέστειλε όλες τις υπηρεσίες έκδοσης θεωρήσεων εισόδου (visa) - εκτός των θεωρήσεων μετανάστευσης - στις διπλωματικές εγκαταστάσεις των ΗΠΑ στην Τουρκία, ως απάντηση στην σύλληψη ενός διπλωματικού υπαλλήλου της αμερικανικής πρεσβείας για τρομοκρατία. Οι αναλυτές παρακολουθούν επίσης στενά την δίκη, στην Νέα Υόρκη, του Μεχμέτ Χακάν Ατίλλα, του Τούρκου τραπεζίτη που κατηγορείται ότι βοηθά το Ιράν να αποφύγει τις κυρώσεις των ΗΠΑ. Στην υπόθεση έχει εμπλακεί και το όνομα του Ερντογάν, καθώς σύμφωνα με τον βασικό κατηγορούμενο να υποστηρίζει πως ήταν ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος που έδωσε εντολή για σπάσιμο του εμπάργκο στο Ιράν μέσω τουρκικών τραπεζών. Πάντως ο Ερντογάν χαρακτήρισε τη δίκη ως «συνωμοσία» εναντίον της Τουρκίας. Οι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι μια καταδικαστική ετυμηγορία θα μπορούσε να οδηγήσει σε επιβολή προστίμων στις τουρκικές τράπεζες, κάτι που ενδεχομένως θα οδηγήσει σε περαιτέρω αποδυνάμωση της λίρας.

Ο Ερντογάν, ωστόσο, δεν μπορεί να αντέξει οικονομική επιβράδυνση: Αντιμετωπίζει κοινοβουλευτικές και προεδρικές εκλογές το 2019, το τελευταίο εμπόδιο στο όνειρό του να κυβερνήσει την Τουρκία ως εκτελεστικός πρόεδρος, δηλαδή ως απόλυτος κυρίαρχος εξαιτίας των αλλαγών στο Σύνταγμα. Το κυβερνών ΑΚΡ κατέστησε την οικονομική επιτυχία, ως την βασική υπόσχεση στους ψηφοφόρους. Το κόμμα επέβλεπε μια οικονομική άνθηση μετά την άνοδο του στην εξουσία το 2002 και του έχει πιστωθεί η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, των υποδομών και της υγειονομικής περίθαλψης. «Έχουν δεσμευτεί με αυτήν την ρητορική της μεγάλης ανάπτυξης. Αλλά το τίμημα γίνεται όλο και πιο αβάσταχτο» λέει ο Γεσιλαντά, σημειώνοντας ότι οι αυξήσεις των τιμών στα τρόφιμα ήταν η βασική κινητήρια δύναμη του πληθωρισμού. «Μεγάλες μάζες που ψήφισαν το AKP, υποφέρουν σκληρά» εξαιτίας του πληθωρισμού.

Το χέρι που ταϊζει

Έτσι όταν η Τουρκία χτυπήθηκε από την κρίση, μετά και το αποτυχημένο πραξικόπημα, και η οικονομία πήρε τον κατήφορο, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσπάθησε να ενισχύσει την ανάπτυξη με αυξημένες κρατικές δαπάνες και φθηνή πίστωση. Πριν από το δημοψήφισμα του 2017 για τις εξουσίες του Ερντογάν, το AKP ξεκίνησε ένα πρόγραμμα τόνωσης, το κύριο χαρακτηριστικό του οποίου ήταν ένα ταμείο εγγυήσεων. Ωστόσο, το ταμείο αυτό έχει σχεδόν εξαντληθεί, λέει ο Γεσιλαντά. Για να έχει βιώσιμη ανάπτυξη, η Τουρκία χρειάζεται επενδύσεις. Η Καραχάν λέει ότι τα πιο πρόσφατα στοιχεία για την ανάπτυξη δείχνουν άνοδο των επενδύσεων, αλλά οι ξένοι επενδυτές αποφεύγουν όλο και περισσότερο τη χώρα: Τα στοιχεία που δημοσίευσε το υπουργείο Οικονομίας τον Νοέμβριο αποκάλυψαν μείωση κατά 19% στις ξένες επενδύσεις σε σχέση με πέρυσι.

Η πλειοψηφία των ξένων επενδύσεων και εμπορικών συναλλαγών της Τουρκίας προέρχεται από τη Δύση, η οποία είναι ο αγαπημένος στόχος των καθημερινών ομιλιών του Ερντογάν. «Δεν μπορείς να δαγκώνεις το χέρι που σε ταϊζει» λέει ο αναλυτής Τίμοθι Aς. Για να κερδίσει τις εκλογές του 2019, επισημαίνει, ο Ερντογάν θα χρειαστεί την υποστήριξη των δεξιών και εθνικιστών ψηφοφόρων. «Θα πρέπει να κρατήσει την οικονομία και ταυτόχρονα να ανοίξει την εθνικιστική ατζέντα. Εθνικιστική ατζέντα σημαίνει χτύπημα της Δύσης. Αλλά, δυστυχώς, αυτό είναι επικίνδυνο, αν το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου και της χρηματοδότησης προέρχεται από τη Δύση».

Ωστόσο, η Καράχαν θεωρεί ότι οι εντάσεις μεταξύ της Τουρκίας και των δυτικών συμμάχων της αποτελούν ένα «προσωρινό» πρόβλημα που θα μπορούσε να αντιστραφεί γρήγορα. «Το καλό είναι ότι αυτές οι εντάσεις θα μπορούσαν να μειωθούν, μπορούν να ηρεμήσουν», λέει. Η κριτική του προέδρου στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ ήταν απλώς μια αναζήτηση για «περισσότερη αλληλεγγύη», πρόσθεσε, παρά μια μόνιμη μετατόπιση από την επιρροή της Δύσης. Όμως παραδέχεται ότι η κακή επικοινωνία είναι ένα ζήτημα: «Πήγα πρόσφατα στις Βρυξέλλες. Βλέπω ότι η Ευρώπη δεν μας καταλαβαίνει εντελώς και ίσως εμείς δεν καταλαβαίνουμε τι θέλουν να μας πουν». Σε αντίθεση με τις απόψεις πολλών δυτικών παρατηρητών, ο Ερντογάν είναι «ανοικτός στην κριτική» προσθέτει η Καράχαν. «Ακούει πάντα. Αυτό μου αρέσει σε αυτόν».

Αλλά πολλοί οικονομολόγοι φοβούνται ότι ο πρόεδρος δεν ακούει καμία γνώμη εκτός από την δική του, επισημαίνοντας ότι η λήψη αποφάσεων σε όλους τους τομείς της πολιτικής έχει όλο και περισσότερο συγκεντρωθεί γύρω από τον Ερντογάν. «Έχουμε διαλύσει κάθε έλεγχο και ισορροπία σε αυτή τη χώρα. Ο λόγος του έχει γίνει νόμος και αυτό έχει αυξήσει την αβεβαιότητα και την οικονομική αστάθεια» εκτιμά ο Γεσιλαντά. Ο ίδιος, επίσης, δεν έχει να πει τίποτε άλλο εκτός από επαίνους για την Καραχάν, χαρακτηρίζοντάς την ως «ό,τι καλύτερο διαθέτει η Αγκυρα». Αλλά δεν είναι βέβαιος για το πόση επιρροή έχει. «Είμαι πολύ χαρούμενος που η Χατισέ Καραχάν είναι εκεί» λέει. «Αλλά είναι μόνο μία φωνή ανάμεσα σε πολλές και οι πολλές ανήκουν σε τρελούς ριζοσπάστες. Δεν ξέρω ποιον ακούει ο Ερντογάν». «Το ερώτημα είναι», συμπληρώνει ο Ας, «πόσο πραγματικά ακούει κάποιον από τους συμβούλους του».


 27/12/2017



6.
Τουρκία: Τέσσερις συστοιχίες S-400 με ρωσική χρηματοδότηση.

Άγκυρα και Μόσχα οριστικοποίησαν την συμφωνία για την αγορά 4 «συστοιχιών» (συνταγμάτων;) S-400 αναφέρουν ρωσικά ΜΜΕ επικαλούμενα την ρωσική κρατική εξαγωγική εταιρία Rostec.

 Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι το ύψος της προμήθειας φτάνει τα 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια, το 55% των οποίων χρηματοδοτούνται με ρωσικά δάνεια, ενώ η Τουρκία φέρεται επίσης να καταβάλει το 45% του κόστους ως προκαταβολή.

 Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Rostec Sergey Chemezov οι παραδόσεις των συστημάτων θα ξεκινήσουν το 2020, αν και ορισμένοι ρωσικοί ιστότοποι αναφέρουν ότι έχει συζητηθεί η παράδοση ενός δανεικού «συστήματος» μέσα στο 2018 από ρωσικά αποθέματα προκειμένου να ξεκινήσει η εκπαίδευση των Τούρκων.
 Από ''ΠΤΗΣΗ & ΔΙΑΣΤΗΜΑ''

 https://www.ptisidiastima.com/s-400-turkey/ 

 27/12/2017

7.
Bell OH-58D Kiowa Warrior

 Σύντομο βίντεο που αναδεικνύει τις δυνατότητες του ελικοπτέρου OH-58D Kiowa Warrior στην πτήση " στο πέλος της γης" (Nap of the Earth - ΝΟΕ) για τη διεξαγωγή αθέατης αναγνώρισης με χρήση του MMS (Mast Mounted Sight). Οι συνειρμοί είναι προφανείς, ιδίως για το θέατρο επιχειρήσεων του Έβρου.
Bell OH-58D Kiowa Warrior
jaglavaksoldier 
8.
Ελλάδα-Τουρκία: Ισχύς-Εξοπλισμοί