Ινστιτούτα Κομφούκιος: Η «σοφή επίθεση» της Κίνας.




Είναι μια από τις πιο φιλόδοξες εκστρατείες δημοσίων σχέσεων που έχουν αναληφθεί ποτέ από οποιαδήποτε κυβέρνηση στον κόσμο. Είναι τα Ινστιτούτα Κομφούκιου, τα οποία για πολλούς αποτελούν μέρος του σχεδίου να γίνει η Κίνα κορυφαία παγκόσμια δύναμη.

«Η Κίνα θα είναι παγκόσμιος ηγέτης όσον αφορά την εθνική δύναμη και τη διεθνή επιρροή», δήλωσε ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ κατά την ομιλία του τον Οκτώβριο στο 19ο Εθνικό Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας. Ο Κινέζος πρόεδρος απευθυνόμενος στους περισσότερους από 2.000 εκπροσώπους του «μεγαλύτερου κόμματος του κόσμου», το οποίο μετρά 89 εκατομμύρια μέλη, δήλωσε: «Θα βελτιώσουμε την ικανότητά μας να διεξάγουμε διεθνή επικοινωνία για να πούμε καλά τις ιστορίες της Κίνας, να παρουσιάσουμε μια πραγματική, πολυδιάστατη και πανοραμική άποψη της Κίνας και να ενισχύσουμε την πολιτισμική “μαλακή δύναμη” της χώρας μας».

Ο στόχος του κόμματος που μοιράζονται και οι διαδοχικοί ηγέτες, από τον Μάο Τσε Τουνγκ στον Σι Τζινπίνγκ, είναι να τοποθετήσουν τη χώρα στην κορυφή της πυραμίδας ισχύος του κόσμου. Η Κίνα κάποτε κατέλαβε τη θέση αυτή, σύμφωνα με την επίσημη αφήγηση, αλλά την έχασε κατά τη διάρκεια του «αιώνα της ταπείνωσης» στα χέρια ξένων χωρών, ιδιαίτερα της Ιαπωνίας και των ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών.

Κατά τη διάρκεια των δυόμισι ετών που σπουδάζει στο στο Ινστιτούτο Κομφούκιου της Μαδρίτης, ο Ισπανός Juan Gavira γοητεύτηκε από την εξέγερση Taiping της Κίνας, μια εξέγερση του 19ου αιώνα, από τις πιο αιματηρές και σημαντικές στην ανθρώπινη ιστορία, που όμως απουσιάζει από την ιστορία που μαθαίνουνε στη Δύση. Υπό τον Χουνγκ Σιου Τσουάν η εξέγερση των Ταϊπίνγκ ξέσπασε το 1850, τη στήριζαν κυρίως οι λαϊκές μάζες και εμφορούνταν από ταοϊστικές, βουδιστικές και χριστιανικές ιδέες για την ισότητα. Το καθεστώς κοινωνικής επανάστασης κατάργησε την ατομική ιδιοκτησία, καθιέρωσε την ισότητα των δύο φύλων, απαγόρευσε τον καπνό, το όπιο και το οινόπνευμα, εισήγαγε νέο ημερολόγιο και διάφορες άλλες πολιτιστικές μεταρρυθμίσεις, χωρίς να παραλείψει να μειώσει τους φόρους. Ο επαναστατικός αγροτικός πόλεμος των Ταϊπίνγκ ήταν ο πιο αμείλικτος και αιματηρός σε ολόκληρο τον 19ο αιώνα, ένας από τους πλέον αιματηρούς της ιστορίας και ασφαλώς ο αιματηρότερος στην ιστορία της Κίνας, καθώς κόστισε, όπως προαναφέραμε, τουλάχιστον είκοσι εκατομμύρια νεκρούς. Η Αυτοκρατορία, αποδυναμωμένη ήδη από τις επιδρομές των Βρετανών, δε συνήλθε ποτέ από αυτήν την εξέγερση.

Είναι ενδεικτικό λέει ο Juan Gavira στο ρεπορτάζ του Politico, για το πόσο λίγα είναι ακόμη γνωστά στη Δύση για την Κίνα, παρά την αυξανόμενη σημασία της στη διεθνή σκηνή.

Για τον συνάδελφό του Sergi Muñoz, φοιτητή επίσης στο Ινστιτούτο Κομφούκιου της Μαδρίτης, το Ινστιτούτο αυτό είναι κάτι που πρέπει να αποκτήσει για το βιογραφικό του. «Είναι η γλώσσα του 21ου αιώνα», λέει. «Είναι πολύ σημαντικό αν θέλετε να αναπτύξετε μια καλή καριέρα».

Και οι δύο άντρες ανυπομονούν να κάνουν το πρώτο ταξίδι τους στην Κίνα, προκειμένου να δοκιμάσουν τις γλωσσικές δεξιότητές τους και να γνωρίσουν περισσότερα για τη χώρα.

Ινστιτούτα Κομφούκιου

Ο Κομφούκιος (551–479 π.Χ.) ήταν Κινέζος διδάσκαλος, πολιτικός και φιλόσοφος, ο οποίος επηρέασε με το έργο του τον τρόπο σκέψης στην Κίνα και άλλα μέρη της Ασίας. Τα έργα του και τα σοφά του λόγια είναι επίσης γνωστά στην Αμερική και την Ευρώπη.

Το 2004 η Κίνα ξεκίνησε την ίδρυση μη κερδοσκοπικών δημόσιων ιδρυμάτων με στόχο την προώθηση της γλώσσας και του πολιτισμού της σε ξένες χώρες. Οι εκπαιδευτικοί αυτοί οργανισμοί με έδρα την Κίνα ονομάστηκαν Ινστιτούτα Κομφούκιου προς τιμήν του πιο γνωστού και αγαπημένου δασκάλου του έθνους.

Συνολικά, 516 Ινστιτούτα Κομφούκιου και 1.076 τάξεις Κομφούκιου λειτουργούν σήμερα σε 142 χώρες και περιοχές, Συνολικά υπάρχουν 2,1 εκ. άνθρωποι που μαθαίνουν κινέζικα και την κινεζική κουλτούρα αυτή τη στιγμή, όπως ανέφερε το ειδησεογραφικό πρακτορείο Xinhua. Το Ινστιτούτο Κομφούκιος Αθηνών - το πρώτο Ινστιτούτο Κομφούκιος στην Ελλάδα - λειτουργεί με έδρα το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ιδρύθηκε το έτος 2009 στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών σε συνεργασία με το University of International Business and Economics του Πεκίνου και το Office of Chinese Language Council International (HANBAN).

Το Ινστιτούτο Κομφούκιος είναι μη κερδοσκοπικός εκπαιδευτικός οργανισμός που λειτουργεί υπό την εποπτεία του Chinese Language Council International της Κίνας. Στο πλαίσιο λειτουργίας του δημιουργεί παραρτήματα σε επίλεκτα Πανεπιστήμια σε όλον τον κόσμο, τα οποία αναπτύσσουν μια σειρά από δραστηριότητες που έχουν ως στόχο την ανάπτυξη πολιτιστικών και εκπαιδευτικών συνεργασιών με άλλες χώρες και τη διάδοση της κινεζικής γλώσσας και του κινεζικού πολιτισμού σε όλο τον κόσμο.

Η πολιτική του Ινστιτούτου Κομφούκιου διαφέρει από το Γαλλικό Ινστιτούτο, το Ινστιτούτο Γκαίτε, το Βρετανικό Συμβούλιο, το Ισπανικό Ινστιτούτο Cervantes, που διατηρούν οι παγκόσμιες δυνάμεις, οι οποίες αποφάσισαν να συντηρήσουν τη «μαλακή δύναμή τους», ακόμη και όταν η «σκληρή» υποχώρησε. Οι διαφορές είναι σημαντικές τόσο ως προς το μέγεθος όσο και ως προς το μοντέλο επέκτασης. Τα Ινστιτούτα Κομφούκιου «προσκολλώνται» σε ακαδημαϊκά ιδρύματα. Δεν επιδιώκουν να είναι αυτόνομα ιδρύματα όπως π.χ. το Γαλλικό Ινστιτούτο κ.λπ. Δεν διαθέτουν καν δικά τους κτίρια: επιδιώκουν να στεγάζονται εντός ακαδημαϊκών ιδρυμάτων της Δύσης, μέσα σε πανεπιστημιακούς χώρους.

Η Κίνα χρησιμοποίησε μια ταχεία και ευέλικτη προσέγγιση, βασιζόμενη στα πανεπιστήμια υποδοχής και στα πειραματικά σχολεία. Τα Ινστιτούτα Κομφούκιος είναι κοινοπραξίες μεταξύ ενός τοπικού πανεπιστημίου και της κινεζικής κυβερνητικής υπηρεσίας που είναι υπεύθυνη για το πρόγραμμα που είναι γνωστό με τη συντομογραφία του: Hanban. Το Πεκίνο συνεργάζεται επίσης με δημοτικά σχολεία και γυμνάσια για να δημιουργήσει «Confucius Classrooms» για τους νεότερους φοιτητές.

Για τις εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις που τα φιλοξενούν, ένα Ινστιτούτο Κομφούκιος είναι συνήθως μια καλή επιχείρηση. Οι συμφωνίες μπορεί να διαφέρουν, αλλά το Hanban κανονικά χρηματοδοτεί την ίδρυση του κέντρου, παρέχει δασκάλους και υλικό από την Κίνα και πληρώνει για να το διατηρήσει. Η τοπική εγκατάσταση παρέχει συνήθως την υποδομή και το διοικητικό και διοικητικό προσωπικό.







Μια έξυπνη στρατηγική

Η Isabel Cervera, διευθύντρια του Ινστιτούτου Κομφούκιος της Μαδρίτης, δήλωσε ότι το κέντρο καλύπτει το 50% του προϋπολογισμού του με δικά του έσοδα, κυρίως αμοιβές για μαθήματα και εξετάσεις. Το αυτόνομο πανεπιστήμιο της Μαδρίτης, όπου φιλοξενείται, προμηθεύει πόρους σε είδος που αντιπροσωπεύουν το 20% του προϋπολογισμού. Το Hanban παρέχει το υπόλοιπο 30% σε μετρητά και εργατικό δυναμικό.

Τα προκαταβολικά χρήματα που παρέχει το Hanban μπορούν να ποικίλλουν σημαντικά - από αναφερόμενο ποσό 3,4 εκατομμυρίων ευρώ στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ στην Καλιφόρνια μέχρι τα 127,000 δολάρια που υποσχέθηκαν στο Πανεπιστήμιο της Σαραγόσα, την πιο πρόσφατη συμφωνία που υπογράφηκε στην Ισπανία.

Η ευελιξία αυτή επέτρεψε στο δίκτυο των Ινστιτούτων Κομφούκιος να επεκταθεί γρήγορα με σχετικά μικρό κόστος. Η Ισπανία δαπανά περίπου 60 εκατομμύρια ευρώ από τα χρήματα των φορολογουμένων για να διδάξει 115.000 αλλοδαπούς φοιτητές στο Ινστιτούτο Θερβάντες. Η Κίνα δαπάνησε 270 εκατομμύρια ευρώ το 2015 - η τελευταία ετήσια έκθεση που είναι διαθέσιμη στο διαδίκτυο - για να φτάσει σε 1,4 εκατομμύρια φοιτητές παγκοσμίως.

«Είναι μια πολύ έξυπνη στρατηγική, όχι μόνο από οικονομική άποψη, αλλά και από την άποψη της ευκολίας διείσδυσης στην αγορά», δήλωσε η Isabel Cervera.

Ένα από τα μεγαλύτερα κίνητρα για τα τοπικά κολέγια και πανεπιστήμια είναι να προσελκύσουν περισσότερους Κινέζους φοιτητές στις πανεπιστημιουπόλεις τους. Οι πολίτες από χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης πληρώνουν υψηλότερα δίδακτρα για όλα τα είδη σπουδών στα περισσότερα ευρωπαϊκά κολέγια, μερικές φορές πέντε φορές περισσότερο από ό, τι πληρώνουν οι πολίτες της ΕΕ. Τα Ινστιτούτα Κομφούκιου ενθαρρύνουν επίσης τη συνεργασία μεταξύ των πανεπιστημίων και των κέντρων φιλοξενίας τους στην Κίνα και χρηματοδοτούν ακαδημαϊκές ανταλλαγές και ερευνητικά προγράμματα για τους φοιτητές και καθηγητές.

Για τα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το όφελος είναι να είναι σε θέση να προσφέρουν σχεδόν χωρίς επιπλέον κόστος κινεζική γλώσσα στα αναλυτικά προγράμματα σπουδών τους. «Οι γονείς την αγαπούν», δήλωσε η María Luisa Ochoa, υπεύθυνη για το πρόγραμμα Confucius Classroom στην Ανδαλουσία, την πρωτοπόρο περιοχή στην Ισπανία, η οποία σήμερα έχει πάνω από 3.400 μαθητές.

Γεωπολιτικά «παιχνίδια»

Η ταχεία επέκταση των Ινστιτούτων Κομφούκιου έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις και κριτικές στη Δύση.

Τα Ινστιτούτα Κομφούκιος υποστηρίζει ο Willy Lam, καθηγητής στο Κινεζικό Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ, είναι υπεύθυνα για την εξάπλωση ενός ευνοϊκού οράματος για το «πρότυπο της Κίνας» και για την «ορθή» άποψη των δυτικών διανοουμένων και του ευρύτερου κοινού.

Ωστόσο, τα Ινστιτούτα Κομφούκιου σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές λειτουργούν ως το μακρύ χέρι της κινεζικής προπαγάνδας ώστε να διεισδύσουν σε περιοχές πλούσιες σε ορυκτά πχ. στην Αφρική. Στην Αφρική υπάρχουν περίπου 20 Ινστιτούτα Κομφούκιου διεσπαρμένα σε 13 αφρικανικές χώρες.

Σύμφωνα με ορισμένους άλλους αναλυτές λειτουργούν ακόμη και ως κέντρα κατασκοπείας ή/και βιομηχανικής κατασκοπείας. Τέλος, σύμφωνα με άλλες αναφορές τα Ινστιτούτα Κομφούκιου λειτουργούν ως το «όχημα» διείσδυσης του κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος στα πανεπιστήμια της Δύσης.

Πολλοί μιλώντας για τα Ινστιτούτα Κομφούκιου, κάνουν λόγο ανοικτά για Δούρειους Ίππους της Κίνας, με στόχο την κινεζική ηγεμονία και την εκ των έσω άλωση.

Όπως μάλιστα υποστηρίζουν ο αντικειμενικά μεγάλος κινεζικός πολιτισμός είναι απλώς το προκάλυμμα, καθώς τα «απαγορευμένα θέματα» είναι πολλά. Όπως η εκκαθάριση εκατομμυρίων Κινέζων αντιφρονούντων-ακαδημαϊκών-επιστημόνων, τα sweat shops, ο κοινωνικός έλεγχος, κ.ά. που είναι λογοκριμένα σε αντίθεση με το κουνγκ φου και τον Δαλάι Λάμα. 

Αυτές οι επικρίσεις έχουν οδηγήσει κάποια κολέγια να καταργήσουν τα Ινστιτούτα Κομφούκιος, όπως το Πανεπιστήμιο του Σικάγου, το Σουηδικό Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, το Πανεπιστήμιο Λιόν της Γαλλίας και το Πανεπιστήμιο McMaster του Καναδά.

Αλλά αυτές είναι οι εξαιρέσεις και όχι ο κανόνας. Μεταξύ 2013 και 2016, τα Ινστιτούτα Κομφούκιος στα αμερικανικά πανεπιστήμια αυξήθηκαν κατά 10%, φτάνοντας σε 110 κέντρα. Στην Ευρώπη, ο αριθμός αυξήθηκε κατά 14%, φθάνοντας σε 170 κέντρα. Οι τάξεις Confucius Classrooms αυξήθηκαν κατά 41% στην Αμερική κατά την ίδια χρονική περίοδο, φθάνοντας συνολικά σε 501 κέντρα και αυξήθηκαν κατά 92% στην Ευρώπη, φθάνοντας σε 293 κέντρα.

Πες την αλήθεια

Οι καθηγητές γνωρίζουν τους συμβιβασμούς που πρέπει να γίνουν. Η Isabel Cervera του Ινστιτούτου Κομφούκιου της Μαδρίτης δήλωσε ότι αν θέλει να διεξάγει έρευνα για τέτοια θέματα, θα το κάνει στο τμήμα της πανεπιστημιούπολης και όχι ως μέρος των δραστηριοτήτων του Ινστιτούτου Κομφούκιος.

Τα περισσότερα κέντρα του Κομφούκιου επικεντρώνονται στην κλασική κινεζική κουλτούρα χωρίς αμφιβολία: Τάι Τσι, κινέζικη όπερα, πολεμικές τέχνες. Αλλά ο Manel Ollé, καθηγητής της κινεζικής ιστορίας και του πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο Pompeu Fabra στη Βαρκελώνη, ο οποίος έχει συχνά συνεργαστεί με το τοπικό Ινστιτούτο Κομφούκιος, δήλωσε ότι παρατήρησε ότι η Hanban προοδεύει. «Δεν έχω δει πολλά προβλήματα με τη λογοκρισία», λέει.

Εν πάση περιπτώσει, η κινεζική κυβέρνηση δεν χρειάζεται συνήθως να καταβάλει πολλές προσπάθειες για να εξασφαλίσει ότι οι εκπαιδευτικοί της θα τηρήσουν αποδεκτά θέματα. Είναι πολίτες της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας και έχουν εκπαιδευτεί στο δημόσιο κινεζικό σχολικό σύστημα. Αυτό σημαίνει ότι πολλοί από αυτούς δεν είχαν την ευκαιρία να ακούσουν για απαγορευμένα θέματα. Ή αν έχουν, έχουν μάλλον τροφοδοτηθεί με μια πατριωτική άποψη για αυτά.

Οι περισσότεροι ξένοι παρατηρητές συμφωνούν ότι το αυταρχικό καθεστώς στο Πεκίνο περιορίζει την έκκληση επικοινωνίας που η ασιατική χώρα απευθύνει εκτός των συνόρων της.

Οι Κινέζοι δεν βρίσκονται κοντά στην αντικατάσταση της αγγλικής ως κύριας διεθνούς γλώσσας. Οι ταινίες της χώρας απέχουν πολύ από την επίτευξη της παγκόσμιας επιτυχίας του Χόλιγουντ. Ο περιορισμός των ελευθεριών που επιβάλει για την τάξη και οι σκληρές εργασιακές συνθήκες της είναι απωθητικά. Η εικόνα της Κίνας είναι αρνητική σε μεγάλο μέρος των ασιατικών γειτόνων της - που φοβούνται τη στρατιωτική της άνοδο - και στις δυτικές χώρες.

Αλλά το Πεκίνο στοιχηματίζει μακροπρόθεσμα. Όπως σοφά ο Κομφούκιος είπε κάποτε: «Εάν το σχέδιό σας είναι για ένα χρόνο, φυτέψτε ρύζι. Αν το σχέδιό σας είναι για δέκα χρόνια, φυτέψτε δέντρα. Εάν το σχέδιό σας είναι για εκατό χρόνια, εκπαιδεύστε τα παιδιά». 


28/12/2017