Σκληρό παιχνίδι ισχύος μεταξύ Ευρωπαίων, ΔΝΤ και ελληνικής κυβέρνησης για τους όρους.


Στις Βρυξέλλες θέλουν διακαώς να «πουλήσουν» ένα καλοκαιρινό success story το οποίο να αφορά την Ελλάδα. Η «έξοδος από το μνημόνιο» και της τελευταίας χώρας της Ευρωζώνης που παραμένει σε αυτό φαντάζει ως ιδανικό «τέλος» για μια ιστορία που απασχόλησε όλον τον πλανήτη επί μια οκταετία. 

Προφανώς το υπό επεξεργασία success story βολεύει πάρα πολύ και την ελληνική κυβέρνηση, η οποία θα βρεθεί με ένα εξαιρετικό «όπλο» στα χέρια της ενόψει των επικείμενων εκλογών. 

Την... ωραία ατμόσφαιρα φαίνεται να χαλάει προς το παρόν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το οποίο, για τους δικούς του λόγους – σε καμία περίπτωση δεν είναι μόνο τεχνοκρατικοί –, έχει αποφασίσει ότι θα παίξει τον ρόλο του... κακού. 

Πίσω από τους προβληματισμούς σχετικά με το κατά πόσο το πρωτογενές πλεόνασμα της Ελλάδας θα μπορεί να φτάσει στο 3,5% του ΑΕΠ την περίοδο μετά το 2018, κρύβεται η ανησυχία για το κατά πόσον η ελληνική οικονομία θα μπορέσει να «κρατηθεί» σε μια θετική τροχιά αν τη βγάλουν από τη θερμοκοιτίδα των μνημονίων. 

Έτσι η συζήτηση μπορεί να βγαίνει προς τα έξω ως μια «μάχη» για το αφορολόγητο και την περικοπή των συντάξεων, στην πραγματικότητα όμως είναι μια «μάχη» προβλέψεων και εκτιμήσεων σχετικά με το κατά πόσον η Ελλάδα μπορεί να σταθεί στις αγορές χωρίς τα εξασφαλισμένα λεφτά του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης.

Ο κρίσιμος Απρίλιος

Αυτό που έχει καταστεί πλέον σαφές σε όλους τους τόνους είναι ότι η διαπραγμάτευση για την ελληνική υπόθεση δεν θα είναι καθόλου εύκολη το επόμενο διάστημα. Το γεγονός ότι η τρίτη αξιολόγηση έκλεισε με σχετική ευκολία οφείλεται σε έναν και μόνο λόγο: στο ότι το ΔΝΤ περιορίστηκε σε ρόλο παρατηρητή καθώς τα θέματα που το ενδιαφέρουν (δημοσιονομικό και διευθέτηση χρέους) δεν μπήκαν στο τραπέζι. 

Το... πάρτι θα ξεκινήσει μετά το Eurogroup του Απριλίου, στο πλαίσιο του οποίου αναμένεται να παρουσιαστεί το αναπτυξιακό σχέδιο της Ελλάδας για την περίοδο μετά το 2018. Στην εαρινή σύνοδο του ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον (θα πραγματοποιηθεί στις 21 - 22 Απριλίου) αναμένεται να ξεκαθαρίσει το ποια στάση σκοπεύει να τηρήσει το Ταμείο, ενώ από τον Μάιο και μετά – οπότε αναμένεται η άφιξη των θεσμών στην Αθήνα για την ολοκλήρωση της τέταρτης αξιολόγησης – οι τόνοι αναμένεται να ανέβουν.

Έτσι όπως έχουν διαμορφωθεί τα χρονοδιαγράμματα, είναι σαφές ότι πηγαίνουμε για... θρίλερ: απόφαση για το δημοσιονομικό (που είναι και ένα από τα πιο κρίσιμα θέματα) δεν πρόκειται να ληφθεί παρά μέσα στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουνίου, καθώς Ευρωπαίοι και ΔΝΤ αποφάσισαν ότι θα περιμένουν να πάρουν στα χέρια τους τα στοιχεία για την πορεία του ΑΕΠ κατά το πρώτο τρίμηνο της φετινής χρονιάς, τα οποία δεν πρόκειται να είναι διαθέσιμα πριν από τις 4 Ιουνίου.

Ένα σκληρό παιχνίδι ισχύος πρόκειται να κορυφωθεί το επόμενο διάστημα και, για να μπορέσει κάποιος να προβλέψει ποιος θα κερδίσει, θα πρέπει να καταγράψει τα δεδομένα που υπάρχουν αυτή τη στιγμή.

Το σχέδιο της Κομισιόν

Η Κομισιόν μπαίνει πρακτικά στη δική της... προεκλογική περίοδο. Το 2019 είναι έτος ευρωεκλογών, ενώ μέχρι τον Οκτώβριο της επόμενης χρονιάς θα κριθεί πρακτικά ποιος θα διοικήσει τον οργανισμό για τα επόμενα τέσσερα - πέντε χρόνια. 

Το 2019 θα είναι ούτως ή άλλως δύσκολη χρονιά λόγω Brexit, οπότε το «στρατηγείο» των Βρυξελλών δεν θέλει να υπάρχει εκκρεμότητα με την Ελλάδα. Θέλει λοιπόν να κλείσει το ελληνικό ζήτημα με έναν... βελούδινο τρόπο, χωρίς όμως να φορτώσει πρόσθετα βάρη στους Ευρωπαίους φορολογούμενους.
Πώς θα επιτευχθεί αυτό; Το μέχρι τώρα σχέδιο προβλέπει τα εξής:

1 
Δίνουμε στους Έλληνες την ικανοποίηση ότι κατάφεραν να βγουν από τα μνημόνια και τους υποσχόμαστε ότι θα τηρηθεί η συμφωνία για τη διευθέτηση του χρέους. Πώς; Με έναν τρόπο ο οποίος δεν θα αποβαίνει εις βάρος των... Ευρωπαίων φορολογούμενων (σ.σ.: οι οποίοι ψηφίζουν του χρόνου, για να μην ξεχνιόμαστε). Εδώ μπαίνει στην εξίσωση η ρήτρα ανάπτυξης για τη διευθέτηση του χρέους – η λεγόμενη «γαλλική πρόταση».

Η σύνδεση της πορείας του ελληνικού ΑΕΠ με τα μέτρα διευθέτησης του χρέους, είναι ένας εύσχημος τρόπος για να στραφεί κάποιος στον Γερμανό ή στον Αυστριακό ψηφοφόρο και να του πει ότι, αν η Ελλάδα έχει ικανοποιητικό ρυθμό ανάπτυξης, τότε θα εξυπηρετήσει μόνη της το υπέρογκο χρέος μέσα από τα πρωτογενή πλεονάσματα «μαμούθ».

2
 Επιβεβαιώνουμε τις προβλέψεις για υψηλούς στόχους ανάπτυξης και τεράστια πρωτογενή πλεονάσματα για την Ελλάδα για όλη την περίοδο μέχρι το 2023, προκειμένου να μην τεθεί καν ζήτημα λήψης πρόσθετων δημοσιονομικών μέτρων από την 1.1.2019. Τα πολιτικά «κεφάλια» των Βρυξελλών γνωρίζουν πολύ καλά ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός δεν θα αντέξει ούτε μια ημέρα στο Μέγαρο Μαξίμου αν κληθεί να προχωρήσει από την 1.1.2019 σε ταυτόχρονη μείωση του αφορολογήτου και των συντάξεων.

3
 Συνδέουμε οποιοδήποτε μέτρο έχει κόστος με «προαπαιτούμενα» και κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να μην χρειαστεί να ασχοληθούν σοβαρά τα κοινοβούλια των χωρών - μελών της Ευρωζώνης με την «υπόθεση Ελλάδα». Έτσι:

Πολύ δύσκολα θα φτάσουμε σε μια απόφαση για προληπτική γραμμή στήριξης (σ.σ.: απαιτεί έγκριση από τα κοινοβούλια και ένα νέο μνημόνιο, το οποίο κανείς δεν θέλει στην Ευρώπη).

Πολύ δύσκολα θα ακούσουμε για επιμηκύνσεις στην αποπληρωμή του ελληνικού χρέους πέραν των 20 ετών (σ.σ.: και αυτό απαιτεί έγκριση από τα κοινοβούλια).

Θα κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν ώστε το Eurogroup του Ιουνίου (ή έστω του Ιουλίου) να λάβει εορταστικό χαρακτήρα και να κλείσει με την ανακοίνωση πλήρους συμφωνίας για το ελληνικό ζήτημα. 

Γιατί; Διότι οποιαδήποτε παράταση του τρίτου μνημονίου ισοδυναμεί με νέο μνημόνιο και πρέπει επίσης να περάσει από τα κοινοβούλια.

Ο βελούδινος συμβιβασμός

Υπάρχει και η πλευρά του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Για τους δικούς του λόγους το ΔΝΤ δεν φαίνεται να θέλει να αποχωρήσει από την Ελλάδα και την ευρωζώνη. Ένας λόγος μπορεί να είναι ότι θα φανεί πως θέλει να αποχωρήσει την ώρα που στην Ευρώπη θα στήνουν «γιορτή» για την έξοδο της Ελλάδας από τα μνημόνια. 

Ένας άλλος λόγος μπορεί να είναι ότι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει άλλο «καυτό μέτωπο» στον πλανήτη που να κρατά το ΔΝΤ στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας (σ.σ.: ακόμη και στο μέτωπο της... Βενεζουέλας δεν φαίνεται να υπάρχουν εξελίξεις). Σε κάθε περίπτωση, το ΔΝΤ πρέπει να βρει έναν τρόπο παραμονής στο ελληνικό πρόγραμμα, χωρίς όμως να χρειαστεί να εγκαταλείψει τις θέσεις που έχει υποστηρίξει σταθερά μέχρι τώρα.

1
 Η πρώτη «κόκκινη γραμμή» του ΔΝΤ είναι αυτή της ικανότητας της Ελλάδας να παράγει υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα. Μέχρι τώρα, το Ταμείο επιμένει ότι το 2019 το πρωτογενές πλεόνασμα δεν θα ξεπεράσει το 1,5% του ΑΕΠ αν δεν εφαρμοστούν νέα μέτρα. 

Έτσι, ζητάει από την Πρωτοχρονιά να μειωθούν ταυτόχρονα το αφορολόγητο και οι συντάξεις προκειμένου να φτάσουμε στο 3,5% του ΑΕΠ και, ταυτόχρονα, να μην ενεργοποιηθούν τα «καλά μέτρα» της επόμενης χρονιάς, τα οποία θα προκαλούσαν δημοσιονομικό κόστος 1,8 δισ. ευρώ. 

Στις 23 Απριλίου η Ελληνική Στατιστική Αρχή θα παρουσιάσει στοιχεία για το πρωτογενές πλεόνασμα του 2017, το οποίο αναμένεται να διαμορφωθεί στο 3,5% μετά τη διανομή 1,4 δισ. ευρώ για το κοινωνικό μέρισμα. Έτσι θα ενισχυθεί το ελληνικό επιχείρημα: «Όταν με ανάπτυξη 1,4% καταφέρνουμε να παραγάγουμε πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% χρηματοδοτώντας ταυτόχρονα και κοινωνικές πολιτικές κόστους 1% του ΑΕΠ, για ποιον λόγο δεν θα γίνει εφικτό να παραχθεί το ίδιο πρωτογενές πλεόνασμα με ρυθμό ανάπτυξης 2,5%;». 

Το εύλογο ερώτημα θα απαντηθεί πάντως μετά τον Ιούνιο, προκειμένου να υπάρξουν και τα πρώτα στοιχεία για την πορεία του ΑΕΠ κατά το πρώτο τρίμηνο του 2018. Έλληνες και Ευρωπαίοι θεωρούν πιθανό το ενδεχόμενο να υπάρξει μια υπαναχώρηση του Ταμείου σε αυτό το θέμα ή να επέλθει ένας βελούδινος συμβιβασμός. Δηλαδή, να μην έρθει νωρίτερα το αφορολόγητο, αλλά να αποφασιστεί ότι τα «καλά μέτρα» δεν θα ενεργοποιηθούν παρά μόνον αν προκύψουν στοιχεία για την καλή εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2019.

2 
Στο δεύτερο θέμα που αφορά στη διευθέτηση του χρέους, θα γίνει πραγματική μάχη. Οι Ευρωπαίοι θέλουν να συνδέσουν τα μέτρα διευθέτησης του χρέους με συγκεκριμένα προαπαιτούμενα. Δύο είναι τα βασικά μέτρα τα οποία μπορούν να τεμαχιστούν: 

Το πρώτο σχετίζεται με την επιστροφή των κερδών από τα ελληνικά ομόλογα, τα οποία αυτή τη στιγμή διακρατούν οι κεντρικές τράπεζες της Ευρωζώνης (ANFAs και SMPs).

Το δεύτερο αφορά την επιμήκυνση της διάρκειας αποπληρωμής του ελληνικού χρέους, η οποία επίσης μπορεί να γίνει σταδιακά. Το ΔΝΤ δεν θέλει προϋποθέσεις στο θέμα του ελληνικού χρέους, καθώς δεν θα μπορεί να συμπεριλάβει τα όποια μέτρα αποφασιστούν στη μελέτη για τη βιωσιμότητα του χρέους.

Όσον αφορά τη συνταγή που θα βρεθεί για να παραμείνει το ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα, όλα τα σενάρια είναι ανοιχτά. Ένα από αυτά προβλέπει ότι, με λεφτά του ESM, η Ελλάδα θα εξαγοράσει τα χρέη της προς το ΔΝΤ για να μειώσει την έκθεσή της στον ακριβό δανεισμό. Δεν θα μηδενίσει όμως τις υποχρεώσεις της, προκειμένου να δώσει ένα «άλλοθι» για να παραμείνει το Ταμείο στην Ευρωζώνη – έστω και με... ένα πόδι.


20/3/2018