Μια απειλή από μακριά: Οι Ουιγούροι, η ισλαμική τρομοκρατία και οι κινέζικοι στόχοι στην Ελλάδα - Η σημερινή εικόνα.

Turkey's President Recep Tayyip Erdogan, right, and his Chinese President Xi Jinping


(Το άρθρο αποτελεί την συνέχεια του πρώτου μέρους στο οποίο αναφερθήκαμε στο παρελθόν του ΕΤΙΜ)

Το χτύπημα στην Κωνσταντινούπολη

Την Πρωτοχρονιά του 2017 στην Κωνσταντινούπολη σε μια πρωτοφανή τρομοκρατική επίθεση ένας άνδρας σκότωσε 39 άτομα σε ένα κέντρο διασκέδασης. Την ευθύνη για την επίθεση ανέλαβε αμέσως το ISIS. Είχαν προηγηθεί ήδη άλλες 4 επιθέσεις μέσα στο 2016 οι οποίες είχαν στοιχίσει τη ζωή σε 87 ανθρώπους. Το 2015 σε δυο μόνο επιθέσεις 135 άνθρωποι έπεσαν θύματα της τρομοκρατίας.

Οι τουρκικές Αρχές την 17 Ιανουαρίου ανακοίνωσαν την σύλληψη του Abdulkadir Masharipov, Ουζμπέκου υπηκόου και κάτοικου Τουρκίας από το 2016. Ο Masharipov συνελήφθη στο σπίτι ενός Κιργίζιου υπηκόου, στο Esenyurt, ένα δήμο της ευρύτερης μητροπολιτικής περιοχής Κωνσταντινούπολης. Σύμφωνα με τις Αρχές οι καταθέσεις των μαρτύρων είχαν συμβάλει σημαντικά στην επιτυχία τους καθώς, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις, αναζητούσαν έναν άνδρα 35 – 40 ετών με ασιατικά χαρακτηριστικά ο οποίος συστήνονταν ως Abu Muhammed Horasani. Τα παραπάνω, συνδυαστικά με μη ανακοινώσιμες πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών, περιόρισαν την έρευνα σε συγκεκριμένα μέλη της Ουζμπεκικής, Κιργιζικής και Ουιγουρικής κοινότητας που είναι εγκατεστημένα στην Τουρκία.

Πώς όμως έφτασαν μέσα σε 16 μέρες οι Αρχές στα ίχνη του δράστη με τα ελάχιστα – γνωστά σε εμάς – στοιχεία μια περιγραφή και ένα ψευδώνυμο; Και τι σχέση έχει αυτή η σύλληψη με το αντικείμενο του άρθρου;

Η άκρη του νήματος

Τις μέρες που ακολούθησαν την σύλληψη του Masharipov ορισμένες λεπτομέρειες ήρθαν σταδιακά στο φως. Καταρχήν έγινε σαφές ότι η Τουρκία γνώριζε επί μακρόν πως συγκεκριμένα μέλη της Ουζμπεκικής, Κιργιζικής και Ουιγουρικής διασποράς που βρίσκεται στη χώρα έχουν σχέση με ριζοσπαστικά ισλαμικά τρομοκρατικά δίκτυα. Και από ότι φάνηκε από την ταχύτητα των ερευνών πολλοί ύποπτοι πρέπει να βρίσκονταν υπό παρακολούθηση. Ήταν άλλωστε γνωστή στις Αρχές η σχέση Γκρίζων Λύκων και Ουιγούρων τρομοκρατών από τα χτυπήματα εναντίον κινεζικών στόχων στην Κωνσταντινούπολη το 2015.

Επίσης έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό η διασύνδεση ISIS με τους κεντρασιάτες ριζοσπάστες μουσουλμάνους. Αφορμή στάθηκε η αξιοποίηση της πληροφορίας σχετικά με το ψευδώνυμο Abu Muhammed Horasani που χρησιμοποιούσε ο δράστης. «Horasani» σημαίνει «από το Χορασάν» Πρόκειται για την ιστορική ονομασία μιας ευρείας περιοχής στην Κεντρική Ασία η οποία εκτείνονταν από το σημερινό Τουρκεστάν μέχρι την δυτική Κίνα. Την ονομασία Χορασάν για την περιοχή αναβίωσε και χρησιμοποιούσε το ISIS σε χάρτες οι οποίοι προπαγάνδιζαν την αναβίωση του Χαλιφάτου από την κεντρική Ασία μέχρι την Ισπανία.

Η χρήση της ονομασίας δεν ήταν τυχαία. Το αφήγημα του Χορασάν ως Επαρχία του Χαλιφάτου έβρισκε ευρεία απήχηση στους τουρκόφωνους ριζοσπάστες ισλαμιστές τρομοκράτες – αυτονομιστές Ουιγούρους, Ουζμπέκους και Κιργίζιους οι οποίοι θεωρήθηκαν ιδανική δεξαμενή στρατολόγησης μαχητών. Επιπλέον το ISIS αξιοποιούσε την ιδεολογία του παντουρκισμού για να διατηρεί επαφές με το χώρο των υπερ – εθνικιστών Τούρκων Γκρίζων Λύκων, οι οποίοι φαίνεται να διατηρούν πρόσβαση στο τουρκικό «βαθύ κράτος». Όπως φάνηκε από τις διαρροές των στοιχείων της έρευνας οι τρομοκράτες αξιοποιούσαν υφιστάμενα δίκτυα προκειμένου να μετακινούνται και να βρίσκουν ασφαλές καταφύγιο όταν διώκονταν.Η διατήρηση αυτών των δικτύων εντός Τουρκίας αναγκαστικά εμπλέκει με κάποιο τρόπο τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες οι οποίες, για σειρά λόγων, διατηρούν ένα από τα εκτενέστερα δίκτυα πληροφοριοδοτών και συνεργασιών στην ευρύτερη περιοχή.

Ξανά οι Ουιγούροι

Ειδικά για τους Ουιγούρους μαχητές που, όπως αναφέραμε στο προηγούμενο άρθρο, είχαν μεταφέρει την έδρα τους στο Αφγανιστάν, η οργάνωση – κλειδί για την μεταφορά τους ήταν η Jabah al Fateh al Sham (JFS), το συριακό παρακλάδι της Al Qaeda γνωστό και με την ονομασία Al-Nusra Front ή Jabhat al-Nusra. Περίπου 5000 Ουιγούροι μαχητές, ένας καθόλου αμελητέος αριθμός, εκτιμάται πως βρέθηκαν στη Συρία να πολεμούν για την επικράτηση του Χαλιφάτου. Ακόμη όμως και στην Συρία η σκέψη των Ουιγούρων ήταν πάντοτε στραμμένη στην Κίνα. Και ήταν αυτός ο λόγος που το ISIS, προκειμένου να διατηρεί την πίστη των Ουιγούρων στο σκοπό του, έστρεψε το ενδιαφέρον του και προς την Κίνα. Το 2017 για πρώτη φορά στην ιστορία της η Κίνα δέχτηκε απειλή για τρομοκρατικές επιθέσεις από ξένη ισλαμική οργάνωση.

Μετά τις ήττες του ISIS και την οριστική απώλεια των εδαφών του οι περισσότεροι Ουιγούροι διέφυγαν της σύλληψης και προσπάθησαν να βρουν προσωρινό καταφύγιο και να επιστρέψουν είτε στο Αφγανιστάν είτε στην Κίνα. Ο πιο ασφαλής δρόμος ήταν, φυσικά, να περάσουν τα τουρκικά σύνορα μαζί με τους άλλους πρώην μαχητές του ISIS που διέφευγαν από τη Συρία. Η μαζική έξοδος όλων των πρώην μαχητών του ISIS σε ορισμένες περιπτώσεις έγινε με την ανοχή των δυνάμεων που επικράτησαν στο πεδίο της μάχης, ίσως και ως προιόν συνδιαλαγής προκειμένου να συντομευτεί η τελευταία φάση των συγκρούσεων στα αστικά κέντρα. Σε κάθε περίπτωση το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο: η μεγάλη πλειοψηφία των Ουιγούρων μαχητών βρέθηκε στην Τουρκία.

Υβριδικοί πόλεμοι και ασύμμετρες απειλές

Στην Τουρκία σήμερα έχει παραμείνει άγνωστος – σε εμάς – αριθμός Ουιγούρων μαχητών οι οποίοι εικάζεται πως έχουν βρει εκεί καταφύγιο με την ανοχή – αν όχι ενθάρρυνση – των κρατικών υπηρεσιών. Δεδομένης της εκπαίδευσης και της εμπειρίας που έχουν αποκτήσει είναι πλέον ευπρόσδεκτοι σε κάθε μεγάλη τρομοκρατική οργάνωση η οποία σχεδιάζει νέες επιχειρήσεις. Το σχεδόν βέβαιο είναι πως η πρώτη προτεραιότητα των Ουιγούρων εξακολουθεί να είναι η επιστροφή στην Κίνα και η συνέχιση του αγώνα στην Xinjiang.

Το εντελώς αβέβαιο και ασαφές είναι η φύση της (υπαρκτής όπως είδαμε) σχέσης των Ουιγούρων με τους Γκρίζους Λύκους καθώς και ο ρόλος του τουρκικού κράτους σε αυτή τη σχέση. Είναι γνωστό ότι, επισήμως, η τουρκική κυβέρνηση έχει χαρακτηρίσει το ETIM ως τρομοκρατική οργάνωση και για ευνόητους λόγους που σχετίζονται με το κουρδικό ζήτημα καταδικάζει κάθε ενέργεια που στρέφεται ενάντια στην ενότητα της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Όμως είναι εξίσου γνωστό πως ο Πρόεδρος Ερντογάν έχει κατά καιρούς υποδαυλίσει τόσο τα θρησκευτικά όσο και τα εθνικιστικά πάθη εκμεταλλευόμενος κάθε φορά τις περιστάσεις.

Η νέα στρατηγική της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή της Μ. Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου θα μπορούσε να «αξιοποιήσει» ένα δυναμικό όπως αυτό των Ουιγούρων μαχητών στρέφοντας τους σε στόχους που θα παρείχαν κέρδη και στις δύο πλευρές. Από τις τελευταίες κινήσεις του Προέδρου Ερντογάν προκύπτει ότι δεν είναι ο τύπος ηγέτη που θα είχε ιδιαίτερες ηθικές αναστολές έναντι οποιασδήποτε δράσης θα μπορούσε δυνητικά να αποφέρει οφέλη για τον ίδιο και την χώρα του. Βέβαια οι Ουιγούροι απέχουν πολύ από το να θεωρηθούν πειθήνιο όργανο των σκοπών της Άγκυρας. Επιπλέον, μέχρι σήμερα, σπάνια έχουν επιχειρήσει να πλήξουν στόχο μη κινεζικών συμφερόντων και ποτέ δεν έχουν δράσει εκτός Ασίας. Υπό αυτή την έννοια θα συνιστούσε σοβαρή απόκλιση μια αλλαγή στο μοτίβο δράσης τους. Παρόλα αυτά η εμπειρική σοφία σε τέτοιες περιπτώσεις συνιστά να ελπίζουμε για το καλύτερο αλλά να σχεδιάζουμε για το χειρότερο και να ενεργούμε με οδηγό τα στοιχεία και όχι τις προτιμήσεις μας.

 Ανδρέας Λιούμπας,

Υποψήφιος διδάκτορας Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ειδικευόμενος στην κινέζικη στρατηγική. Ερευνητής στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων και Αρωγό Μέλος της Ακαδημίας Στρατηγικών Αναλύσεων.

Φωτογραφία: AP Images

16/4/2018



    ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ