Η κατάρρευση του ιρανικού νομίσματος απειλεί την πολιτική σταθερότητα.
Το Ιράν αντιμετωπίζει μία χρηματοπιστωτική κρίση, καθώς το νόμισμά του, το ριάλ Ιράν, γνώρισε μία πρωτοφανή υποτίμηση τους τελευταίους μήνες. Τις τελευταίες εβδομάδες η αξία του έναντι του δολαρίου έχει υποχωρήσει κατά 10.000 ριάλ. Η συναλλαγματική ισοτιμία είναι τώρα περίπου στα 60.000 ριάλ προς ένα δολάριο.
Το Ιράν προσπαθεί τώρα να ορίσει μια επίσημη συναλλαγματική ισοτιμία στα 42.000 ριάλ προς ένα δολάριο, κάτι που δεν συμβαδίζει με τα δεδομένα της αγοράς. Στην προσπάθειά της να "νικήσει" την αγορά, η κυβέρνηση έχει προειδοποιήσει για αυστηρές ποινές σε όποιον βρεθεί να ανταλλάσσει ριάλ με διαφορετική τιμή. Πολλοί Ιρανοί συνηθίζουν να ανταλλάσσουν ριάλ με διαφορετικές τιμές από αυτές που επιβάλλει η κυβέρνηση. Πράγματι, κατά την τελευταία δεκαετία η επίσημη (τεχνητή) συναλλαγματική ισοτιμία και αυτή που καθορίστηκε από την αγορά διαφέρουν κατά περίπου 15%.
Σύμφωνα με ανάλυση του BBC, το αίτιο πίσω από αυτή τη μαζική υποτίμηση δεν είναι μια εμπορική ανισορροπία. Εκτός από τις εξαγωγές πετρελαίου, το Ιράν εξάγει αγαθά αξίας περίπου 40 δισ. δολαρίων και εισάγει αγαθά αξίας περίπου 50 δισ. δολαρίων. Το πρόβλημα είναι ότι το Ιράν δυσκολεύεται να φέρει αυτά τα χρήματα πίσω στο Ιράν. Παρά την άρση των διεθνών κυρώσεων μετά την υπογραφή της συμφωνίας για την πυρηνική ενέργεια, το Ιράν δεν μπόρεσε να προσελκύσει σημαντικές διεθνείς τράπεζες στη χώρα.
Τα πραγματικά θύματα είναι οι ιρανικές επιχειρήσεις που βασίζονται στην εισαγωγή ή την εξαγωγή αγαθών. Πολλές από αυτές τις επιχειρήσεις δεν μπόρεσαν να λάβουν συνάλλαγμα από την κυβέρνηση και βασίστηκαν σε ανεπίσημες ανταλλαγές για τις δραστηριότητές τους. Τώρα που η κυβέρνηση εμπλέκεται σε αυτές τις συναλλαγές σε μια προσπάθεια να ορίσει μια ενιαία συναλλαγματική ισοτιμία, θα είναι όλο και πιο δύσκολο για τις επιχειρήσεις αυτές να λειτουργήσουν.
Το Ιράν ίσως προσπαθήσει να αυξήσει τις εξαγωγές πετρελαίου για να ενισχύσει τα αποθεματικά της κυβέρνησης σε δολάρια. Σύμφωνα με την S&P Global Platts, η παραγωγή πετρελαίου του Ιράν αυξήθηκε στα 3,83 εκατ. βαρέλια ημερησίως τον Φεβρουάριο από τα 3,80 εκατ. βαρέλια την ημέρα τον Νοέμβριο. Ωστόσο, η ιρανική βιομηχανία πετρελαίου φαίνεται να αδυνατεί να αυξήσει την παραγωγή πολύ πέρα από αυτό το σημείο. Αν και το όριο παραγωγής που θέτει ο OPEC είναι τεχνικά στα 3,797 εκατ. βαρέλια ημερησίως, επιτρέπεται στο Ιράν να παράγει μέχρι και 4 εκατ. βαρέλια ημερησίως, εφόσον ο δωδεκάμηνος μέσος όρος παραγωγής παραμένει στα 3,797 εκατ. βαρέλια ημερησίως. Είναι γνωστό ότι το Ιράν έχει "κλέψει" στα όρια του OPEC στο παρελθόν, επομένως αναμένεται ότι η χώρα θα αυξήσει την παραγωγή πετρελαίου και τις εξαγωγές του για να βοηθήσει στην ανάκαμψη του νομίσματός του - αν η ιρανική πετρελαϊκή βιομηχανία καταφέρει να παράγει περισσότερο.
Αυτή η νομισματική κρίση αποτελεί ένα ακόμη βήμα προς την κατάρρευση της ιρανικής οικονομίας, η οποία αναμενόταν να ανακάμψει μετά την υπογραφή της πυρηνικής συμφωνίας. Οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες ώθησαν τους διαδηλωτές στους δρόμους σε πολλές ιρανικές πόλεις νωρίτερα φέτος, ωστόσο αυτές τις διαμαρτυρίες τις κατέστειλε η κυβέρνηση. Είναι σημαντικό να συνεχίσουμε να παρακολουθούμε την οικονομική κατάσταση στο Ιράν, διότι ιστορικά, τα οικονομικά ζητήματα συνήθως οδηγούν στις σημαντικότερες πολιτικές αναταραχές στη συγκεκριμένη χώρα.
Της Ellen R. Wald
18/4/2018