Σκηνικό Ιμίων επιχειρεί να στήσει η Άγκυρα στους Φούρνους.
Σκηνικό κρίσης Ιμίων επιχείρησε να στήσει η Άγκυρα, εκμεταλλευόμενη μία επιπόλαιη πρωτοβουλία τριών νεαρών από τους Φούρνους, οι οποίοι πήγαν στις 13 Απριλίου στη γειτονική βραχονησίδα Μικρός Ανθρωποφάς και έστησαν την ελληνική σημαία. Σύμφωνα με την τουρκική πλευρά, την ελληνική σημαία κατέβασαν κομάντος της τουρκικής Ακτοφυλακής. Από την πλευρά του ο Έλληνας κυβερνητικός εκπρόσωπος αμφισβήτησε την τουρκική εκδοχή, ενώ ο δήμαρχος Φούρνων δήλωσε πως ο ίδιος είδε την ελληνική σημαία να κυματίζει.
Το περιστατικό δημοσιοποίησε ο Τούρκος πρωθυπουργός Γιλντιρίμ, ο οποίος κάλεσε την Αθήνα να αποφεύγει τις προβοκάτσιες. Στο περιστατικό αναφέρθηκε και ο υπουργός Εξωτερικών Τσαβούσογλου, δηλώνοντας ότι εάν χρειασθεί οι Τούρκοι θα το ξανακάνουν. Όπως είναι γνωστό, η Άγκυρα αμφισβητεί την ελληνικότητα όχι μόνο βραχονησίδων, αλλά και κατοικημένων ελληνικών νησιών. Επισήμως, μάλιστα, έχουν κατονομάσει συγκεκριμένες νησίδες, με τον σχετικό τουρκικό κατάλογο να διαφοροποιείται.
Η Τουρκία επιχείρησε το 1996 ένα ποιοτικό άλμα στις μονομερείς επεκτατικές διεκδικήσεις της, όπως αυτές εγκαινιάσθηκαν το 1973. Τότε, η Άγκυρα είχε εγείρει διεκδικήσεις στην υφαλοκρηπίδα του ανατολικού Αιγαίου. Ακολούθησε σύντομα η αμφισβήτηση των ορίων του ελληνικού FIR (περιοχή ελέγχου των πτήσεων πολιτικής αεροπορίας) και η άρνηση αποδοχής του ελληνικού εναέριου χώρου των 10 μιλίων. Το εύρος αυτό ισχύει από το 1931 και για δεκαετίες δεν είχε αμφισβητηθεί από την τουρκική πλευρά.
Στην πραγματικότητα, από το 1973-74 η Άγκυρα άρχισε να οικοδομεί τις προϋποθέσεις μίας ιδιότυπης “πολιορκίας” των ελληνικών νησιών του ανατολικού Αιγαίου, η οποία προοπτικά θα της επέτρεπε να εγείρει και εδαφικές διεκδικήσεις. Εμφάνιζε τα ελληνικά νησιά να “κάθονται” σε τουρκική υφαλοκρηπίδα και να περιβάλλονται από εναέριο χώρο, ελεγχόμενο από την Τουρκία.
Το τετελεσμένο στα Ίμια
Το επόμενο κρίσιμο βήμα έγινε στις αρχές του 1996 με την επίσημη προβολή της θεωρίας περί “γκρίζων ζωνών”, η οποία και προκάλεσε την κρίση στα Ίμια. Η πάγια τακτική της Άγκυρας είναι να εγείρει μονομερείς επεκτατικές διεκδικήσεις και στη συνέχεια να καλεί την Αθήνα να διαπραγματευθεί, δηλαδή να μοιράσει τα ελληνικά δικαιώματα. Για τον σκοπό αυτό ασκούσε άμεση ή έμμεση στρατιωτική πίεση.
Σ’ εκείνη την κρίση για πρώτη φορά η Τουρκία όχι μόνο διεκδίκησε ελληνικό έδαφος, αλλά και δημιούργησε τετελεσμένο. Η πρόκληση κρίσης και η απειλή πολέμου υποχρέωσαν την Αθήνα ουσιαστικά να αποδεχθεί το “γκριζάρισμα” των δύο αυτών βραχονησίδων. Μπορεί τότε η κυβέρνηση Σημίτη να είχε αιφνιδιασθεί από την ποιοτική κλιμάκωση του τουρκικού επεκτατισμού, αλλά η προβολή εδαφικών διεκδικήσεων δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία.
Τον Ιούνιο του 1991, ο τότε αρχηγός του τουρκικού στόλου ναύαρχος Ιλφάν Τινάζ είχε ισχυρισθεί δημοσίως ότι οι βραχονησίδες του Αιγαίου δεν είναι ελληνικό έδαφος! Η δήλωση εκείνη ήταν ενδεικτική των κυοφορούμενων τότε προθέσεων της Άγκυρας, αλλά η Αθήνα δεν της είχε δώσει τότε τη δέουσα προσοχή.
Η ιστορία μας διδάσκει, όμως, πως όταν η Άγκυρα προσθέτει μία νέα μονομερή διεκδίκηση στο καλάθι των ελληνοτουρκικών δεν την ξεχνάει. Την καλλιεργεί με επιμονή και συστηματικότητα, ώστε να την εγγράψει στη συνείδηση του διεθνούς συστήματος ως υπαρκτή διαφορά που χρειάζεται επίλυση μέσω συμβιβασμού. Αυτό επιβεβαιώνει ότι η αμφισβήτηση της συνθήκης της Λωζάννης από τον Ερντογάν και τους υπουργούς του δεν είναι πυροτέχνημα. Ειπώθηκε για να μπει με κάποιον τρόπο στο τραπέζι.
Η θεωρία των «γκρίζων ζωνών»
Η υπόθεση των Ιμίων κατέστη ζωτικής σημασίας, επειδή χρησιμοποιήθηκε πιλοτικά για την προώθηση της θεωρίας των “γκρίζων ζωνών”. Το τουρκικό διάβημα (29-1-1996) ήγειρε ευρύτερη αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας. Στόχος των Τούρκων δεν ήταν να επεκτείνουν κατά δύο-τρία μίλια δυτικότερα τα σύνορα, αλλά να μετατρέψουν σε “γκρίζα ζώνη” ένα μεγάλο τμήμα του Αιγαίου. Υπενθυμίζουμε ότι η βραχονησίδα Μικρός Ανθρωποφάς είναι δίπλα στους Φούρνους, δηλαδή δυτικότερα της Σάμου, όχι κοντά στη νοητή θαλάσσια ελληνοτουρκική μεθοριακή γραμμή.
Σύμφωνα με τη θεωρία τους, όσες νησίδες του Αιγαίου δεν αναφέρονται ρητά στις συνθήκες Λωζάννης (1923) και Παρισίων (1947) είναι απροσδιόριστης κυριαρχίας. Η Άγκυρα ισχυρίζεται ότι όλες αυτές οι νησίδες, που παλαιότερα ανήκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, θα έπρεπε να προσαρτηθούν στην Τουρκία, που είναι το διάδοχο κράτος. Μεγαλόθυμα, όμως, δηλώνει διατεθειμένη να διαπραγματευθεί με την Αθήνα το μοίρασμά τους!
Η θεωρία των “γκρίζων ζωνών” είναι διάτρητη, επειδή η συνθήκη της Λωζάννης αναφέρει σαφώς ότι στην Τουρκία ανήκουν μόνο όσες νησίδες δεν αναφέρονται ρητά στις συνθήκες και βρίσκονται στη ζώνη τριών μιλίων από τις μικρασιατικές ακτές. Η ίδια συνθήκη δίνει στην Ελλάδα την κυριαρχία όχι μόνο των μεγάλων νησιών, που αναφέρονται ονομαστικά, αλλά και των παρακείμενων νησίδων.
Αναφορικά με τα Δωδεκάνησα, υπάρχει η ιταλοτουρκική συνθήκη (4-1-1932) (τότε τα Δωδεκάνησα ήταν υπό ιταλική κατοχή) που ρυθμίζει το εδαφικό καθεστώς. Υπάρχει και το συμπληρωματικό ιταλοτουρκικό πρωτόκολλο για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων (28-12-1932), στο οποίο αναφέρεται ποιες νησίδες ανήκουν στη μία και ποιες στην άλλη χώρα. Στο άρθρο 30 αναφέρεται ρητά ότι τα Ίμια, όπως και όλες οι άλλες νησίδες που σήμερα διεκδικεί η Τουρκία, ανήκαν στην Ιταλία. Με τη συνθήκη των Παρισίων (1947) παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα.
Η ιδιαιτερότητα του Αιγαίου
Η Άγκυρα προσπαθεί να εμφανίσει το Αιγαίο σαν ένα πέλαγος, όπου ναι μεν υπάρχουν ελληνικά νησιά σ’ όλη σχεδόν την έκτασή του, αλλά αυτά δεν οριοθετούν τη θαλάσσια συνοριακή γραμμή των δύο χωρών. Το Αιγαίο, όμως, δεν είναι μία θάλασσα που απλώς παρεμβάλλεται μεταξύ δύο παράκτιων χωρών, όπως υποστηρίζουν οι Τούρκοι.
Η μισή περίπου έκτασή του είναι ελληνικός εθνικός χώρος. Και ο υπόλοιπος είναι διεθνής χώρος, ο οποίος, όμως, συνδέει ελληνικά νησιά με την ηπειρωτική Ελλάδα. Κατά συνέπεια, η θάλασσα αυτή δεν έχει την ίδια σημασία για τις δύο χώρες. Γι’ αυτό και τα –εκτός διεθνούς δικαίου– μέτρα που τις εξισώνουν λειτουργούν προς όφελος της Τουρκίας.
Είναι προφανές ότι, εάν η Τουρκία αποκτούσε την κυριαρχία έστω και μίας μόνο βραχονησίδας δυτικά της αλυσίδας Σαμοθράκη-Λήμνος-Λέσβος-Χίος-Σάμος-Κάλυμνος-Κως- Ρόδος-Καστελλόριζο, όχι μόνο θα ανέτρεπε το υφιστάμενο νομικό καθεστώς, αλλά και θα άλλαζε ριζικά τον χαρακτήρα του Αιγαίου. Η περίπτωση της βραχονησίδας Μικρός Ανθρωποφάς είναι μία τέτοια περίπτωση.
Η δήλωση της πρωθυπουργού Τσιλέρ εκείνη την εποχή στην εφημερίδα Χουριέτ ήταν σαφέστατη: «Μέχρι τώρα η Τουρκία υποσυνείδητα αποδεχόταν ότι τα νησιά αυτά έμπρακτα ανήκουν στην Ελλάδα. Εμείς θα το αλλάξουμε αυτό». Ελάχιστες ημέρες μετά την κρίση (3-2-1996) η Τσιλέρ δήλωσε ότι θα φέρει στο διεθνές προσκήνιο το καθεστώς 1.000 περίπου νησίδων και βραχονησίδων που αποτελούν τουρκικό έδαφος! Το 1998 ο τότε Τούρκος πρόεδρος Ντεμιρέλ, με δήλωσή του στη Χουριέτ, κατέβασε τον αριθμό, ισχυριζόμενος ότι 132 νησίδες ανήκουν στην Τουρκία! Στο πλαίσιο αυτό, το μετακεμαλικό καθεστώς έφθασε στο σημείο να αμφισβητήσει ακόμα και την ελληνικότητα της Γαύδου!
Και κατοικημένα νησιά
Η Άγκυρα πάτησε στο προηγούμενο των Ιμίων για να αποσταθεροποιήσει την ελληνική κυριαρχία και σε κατοικημένες νησίδες. Στις 29-1-1996, η Άγκυρα είχε ονομαστικά αναφέρει σαν “γκρίζες ζώνες” όχι μόνο τα Ίμια, αλλά και τα κατοικημένα νησιά Ψέριμο και Φούρνους! Από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, μάλιστα, η Τουρκία συμπεριφέρεται σαν το Αγαθονήσι και το Φαρμακονήσι να είναι δικό της έδαφος. Η διεκδίκηση έχει μετεξελιχθεί από θεωρητική σε έμπρακτη. Το ίδιο συμβαίνει και με τις νησίδες Στρογγύλη και Ρω, που βρίσκονται εκατέρωθεν του Καστελόριζου.
Με την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάννης, ο Κεμάλ έκλεισε τα εξωτερικά μέτωπα και στράφηκε στην εδραίωση του καθεστώτος του. Όταν το καθεστώς σταθεροποιήθηκε και ένοιωσε ισχυρό, άρχισε να έχει διεκδικήσεις. Το 1936 επέτυχε με τη συνθήκη του Μοντρέ να αναθεωρήσει τη διάταξη της συνθήκης της Λωζάννης που πρόβλεπε αποστρατικοποίηση των Στενών. Στο τέλος της δεκαετίας του 1930 η Τουρκία προσάρτησε την επαρχία της Αλεξανδρέττας που ανήκε στην αποικιοκρατούμενη τότε Συρία.
Από τη δεκαετία του 1950 η Άγκυρα εστίασε την επεκτατική ροπή της στην Κύπρο με αποκορύφωμα την εισβολή του 1974. Η επιτυχία της εκείνη της άνοιξε τον δρόμο για να κλιμακώσει τις διεκδικήσεις της στο Αιγαίο. Από τότε προσπαθεί να ανατρέψει το ισχύον νομικό καθεστώς, προβάλλοντας τραβηγμένες από τα μαλλιά ερμηνείες των διεθνών συνθηκών, αλλά όχι αμφισβητώντας τες ευθέως.
Είναι αληθές ότι στο παρελθόν υπήρξαν κάποιες δηλώσεις εκ μέρους του Οζάλ και του Ντεμιρέλ ότι κακώς η Τουρκία είχε αποδεχθεί την παραχώρηση στην Ελλάδα των νησιών του ανατολικού Αιγαίου και κυρίως των Δωδεκανήσων. Επρόκειτο, όμως, περισσότερο για δηλώσεις νοσταλγίας του αυτοκρατορικού παρελθόντος.
Τα τελευταία χρόνια, όμως, ο αρχηγός της κεμαλικής αξιωματικής αντιπολίτευσης στην Τουρκία Κιλιντσάρογλου κατηγορεί τον Ερντογάν ότι έχει αφήσει τουρκικά νησιά στο Αιγαίο να είναι υπό ελληνική κατοχή και τον καλεί ουσιαστικά να επέμβει για να κατεβάσει την ελληνική σημαία! Με άλλα λόγια, επιχειρεί να διεμβολίσει την πολιτική ηγεμονία του Τούρκου προέδρου, υπερακοντίζοντας σε εθνικισμό-επεκτατισμό.
Ο Σταύρος Λυγερός έχει εργασθεί σε εφημερίδες (για 23 χρόνια στην Καθημερινή), ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς. Σήμερα αρθρογραφεί στο Πρώτο Θέμα. Συγγραφέας 13 βιβλίων. Μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής στην εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1973.
17/4/2018
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
1.
Τι κρύβει η στρατηγική της Τουρκίας.
Ο Μικρός Ανθρωποφάς (με την ελληνική ονομασία του εκφώνησε τη νησίδα χθες και ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Μπιναλί Γιλντιρίμ, διαβάζοντάς την, μάλιστα, από σημείωμα που κρατούσε) ανήκει στο σύμπλεγμα των 25 νησιών και νησίδων στην ευρύτερη περιοχή των Φούρνων.
Στον Μικρό Ανθρωποφάγο, ουδέποτε υπήρχε αναρτημένη ελληνική σημαία, σε αντίθεση με τον Μεγάλο Ανθρωποφάγο, το Μακρονήσι, τον κατοικημένο Αγιο Μηνά ή και άλλα νησιά του συμπλέγματος.
Οι δύο Ανθρωποφάγοι, αλλά και τα υπόλοιπα νησιά των συμπλεγμάτων Φούρνων, Αγαθονησίου και Φαρμακονησίου (όπου, μεταξύ άλλων, βρίσκονται τα Ιμια, η Ψέριμος κ.ά.), αποτελούν τακτικά στόχους υπερπτήσεων, από τουρκικά μαχητικά, ενώ σε εκείνη την περιοχή έχουν καταγραφεί και οι περισσότερες εντάσεις στη θάλασσα. Οι λόγοι που οι Τούρκοι έχουν επικεντρώσει ιδιαίτερα σε αυτά τα τρία νησιωτικά συμπλέγματα (τα οποία συγκροτούνται από ακατοίκητα, αλλά και κατοικημένα νησιά) είναι ότι η αμφισβήτησή τους πρακτικά επιτρέπει στους Τούρκους να προβάλλουν κυριαρχικά δικαιώματα προς τα δυτικά, αποκόπτοντας τη Σάμο, την Ικαρία και τους Φούρνους, από τα βόρεια Δωδεκάνησα (Πάτμος, Λέρος κ.ά.).
Οι Τούρκοι στρατιωτικοί είναι ενημερωμένοι για τις συγκεκριμένες διεκδικήσεις, στις συγκεκριμένες περιοχές, όπως και στα υπόλοιπα 10 νησιωτικά συμπλέγματα στα οποία η Τουρκία εγείρει αξιώσεις από τις εκβολές του Εβρου έως την Κρήτη. Πρόκειται συγκεκριμένα για τα νησιωτικά συμπλέγματα Ζουράφας, Οινουσσών, Καλογήρων, Αντιψαρών, Αρκών, Στρογγυλής Νισύρου, Λέβιθας και Κινάρου, Σύρνας Αστυπάλαιας, Αυγού Καρπάθου και των νησιών του Κρητικού Πελάγους, εν ολίγοις βορείως της Κρήτης.
Το κοινό σημείο
Ενα κοινό σημείο όλων αυτών των νησιών είναι ότι βρίσκονται στα ανατολικά του 25ου μεσημβρινού, ο οποίος «κόβει» το Αιγαίο στη μέση, σε μια ζώνη από τα δυτικά του Ηρακλείου Κρήτης στο Νότο έως τη Βιστωνίδα στα όρια των νομών Ξάνθης και Ροδόπης στον Βορρά. Η επιλογή του Τούρκου πρωθυπουργού να θέσει με τόσο συντονισμένο και άμεσο τρόπο το ζήτημα των Ανθρωποφάγων, αναδεικνύει την τουρκική επιλογή να εκμεταλλεύεται κάθε ευκαιρία που δημιουργείται, προκειμένου να προωθηθούν οι τουρκικές θέσεις στο Αιγαίο.
Παράλληλα, για την ελληνική πλευρά θεωρούνται από τα πλέον «επικίνδυνα» σημεία για τουρκική προβοκάτσια, γι’ αυτό και υπάρχει διαρκής παρακολούθηση και επιφυλακή, ώστε να αποφευχθούν δυσάρεστες εκπλήξεις.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΝΕΔΟΣ
http://www.kathimerini.gr/959335/article/epikairothta/
politikh/ti-kryvei-h-strathgikh-ths-toyrkias
17/4/2018
2.
Η τουρκική απειλή.
Τελευταία, έχει αναζωπυρωθεί η μακροχρόνια απειλή της Τουρκίας κατά της χώρας μας με τις βλέψεις της στο Αιγαίο. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός της αυξανόμενης προσδοκίας περί υπάρξεως σημαντικού υπογείου ενεργειακού πλούτου στο Αιγαίο αλλά και στην απίστευτη αμετροέπεια του Ερντογάν, των συνεργατών του και της Τουρκικής αντιπολίτευσης. Ας μην ξεχνάμε ότι στο συλλογικό υποσυνείδητο των Τούρκων και ιδιαίτερα της εκάστοτε τουρκικής πολιτικής ηγεσίας έχουν εγγραφεί ανεξίτηλα:
- ότι οι Έλληνες είναι εκείνοι που ξεκίνησαν τη διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
- ότι οι Έλληνες απείλησαν την ίδια την υπόσταση της νεότερης Τουρκίας με την εισβολή τους στη Μικρά Ασία και την προέλασή τους μέχρι την Άγκυρα.
Πρόσθετος ουσιαστικός λόγος είναι η πικρία τους για το ότι δεν αξιοποίησαν όσο θα μπορούσαν τη νίκη τους επί του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος της Μικράς Ασίας. Η συνθήκη της Λωζάννης που ακολούθησε τη μικρασιατική εκστρατεία έγινε καρφί στο μάτι τους. Αυτή συστηματικά παραβιάζουν και επιδιώκουν την τροποποίησή της. Τους έχει γίνει έμμονη ιδέα ότι, ως νικητές, ήταν εφικτό να διεκδικήσουν και να επιτύχουν την κυριαρχία επί ενός μεγάλου τμήματος του Αιγαίου. Και αφού δεν το επέτυχαν τότε, το διεκδικούν τώρα με το γνωστό "επιχείρημα" ότι έχουν μαζί τους το δίκαιο του ισχυρότερου.
Δεν έχουμε ίσως συνειδητοποιήσει ποια θα ήταν η συνθήκη της Λωζάννης αν την είχε διαπραγματευτεί η τότε Κυβέρνηση του Κωνσταντίνου και όχι ο ιδιοφυής πολιτικός και διαπραγματευτής Ελευθέριος Βενιζέλος. Οι απαρτίζοντες την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου κάθε άλλο παρά διέθεταν την πείρα και τις ικανότητες του Βενιζέλου. Ήταν δε εντελώς απροετοίμαστοι να σηκώσουν ένα τόσο μεγάλο βάρος. Εξάλλου αντιμετώπιζαν την εχθρότητα των συμμάχων ως εκπρόσωποι του Κωνσταντίνου ο οποίος επέδειξε φανερή γερμανοφιλία κατά τη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Το κλίμα αυτό εκφράζει ο Τσώρτσιλ ο οποίος έγραψε: "Θα ήταν παράλογο να ζητήσουμε από τη Βρετανική και τη Γαλλική Δημοκρατία να κάνουν θυσίες για ένα λαό του οποίου το πραγματικό πνεύμα είχε φανεί με την επιλογή ενός τέτοιου άνδρα. Γι’ αυτό, η επιστροφή του Κωνσταντίνου διέλυσε κάθε πίστη των Συμμάχων στην Ελλάδα και ακύρωσε όλες τις νόμιμες υποχρεώσεις."
Αντιθέτως, άφθονα υπήρξαν τα εγκώμια για τις ικανότητες που είχε επιδείξει ο Βενιζέλος κατά τις διασκέψεις ειρήνης που κατέληξαν στην θριαμβευτική Συνθήκη των Σεβρών.
Επιλέγουμε αυτό που έγραψε ο κορυφαίος Γάλλος ιστορικός Σάρλ Σενιομπό: "Είναι ο μεγαλύτερος πολιτικός άνδρας και ο πλέον επιτήδειος διπλωμάτης".
Την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου (υπό τον Νικόλαο Τριανταφυλλάκο) ανέτρεψε η επανάσταση του Νικολάου Πλαστήρα με τον Στυλιανό Γονατά το 1922. Έτσι, ο Κωνσταντίνος βρέθηκε εξόριστος στο Παλέρμο όπου και πέθανε δύο μήνες αργότερα. Ο Πλαστήρας έπεισε τον, απογοητευμένο από το αποτέλεσμα των μοιραίων εκλογών του 1920 και απομακρυνθέντα από την Ελλάδα και από την πολιτική, Βενιζέλο, να αναλάβει τη διαπραγμάτευση της ειρήνης που κατέληξε στη Συνθήκη της Λωζάννης.
Ο Βενιζέλος κλήθηκε να περισώσει από τη Συνθήκη Σεβρών, ότι ήταν εφικτό να περισωθεί για μία ηττημένη χώρα. Και κατάφερε:
- Να εκχωρηθούν στην Ελλάδα όλα αδιακρίτως τα νησιά της ανατολικής Μεσογείου, εκτός από εκείνα που εκχωρούνται ρητά στην Τουρκία (Ίμβρος – Τένεδος) και στην Ιταλία (Δωδεκάνησα, τα οποία το 1947 εκχωρήθηκαν στην Ελλάδα). Αυτό προκύπτει, χωρίς την παραμικρή αμφιβολία από τα επίσημα κείμενα. Δεν υπάρχει καμία γκρίζα ζώνη.
- Να παραμείνει η Δυτική Θράκη στην Ελλάδα, αποκλείοντας τη διενέργεια δημοψηφίσματος μεταξύ ελλήνων και μουσουλμάνων.
- Να μην χορηγηθούν πολεμικές αποζημιώσεις στην Τουρκία.
Ικανοποίηση λοιπόν για ό,τι περισώθηκε και θλίψη για ό,τι χάθηκε.
Δεν είχαμε, δυστυχώς, αρκεσθεί στην κατοχύρωση της κυριαρχίας μας επί της Ανατολικής Θράκης, η οποία αποτελεί εδαφική συνέχεια του εθνικού χώρου, και επί των νήσων Ίμβρου και Τενέδου, μαζί με όλα τα άλλα νησιά του Αιγαίου. Επιδιώξαμε το ανέφικτον που ήταν η κυριαρχία τμήματος άλλης Ηπείρου, χωρίς εδαφική σύνδεση με τον ελληνικό χώρο και με εχθρική μία απέραντη ενδοχώρα.
Δεν τολμώ, πάντως, να σκεφτώ ποια θα ήταν η Συνθήκη της Λωζάννης αν η διαπραγμάτευση είχε διεξαχθεί από ανθρώπους του Κωνσταντίνου. Θεωρώ ότι η ανατροπή, που έφερε ο Πλαστήρας με την επανάστασή του, πείθοντας τον Ελευθέριο Βενιζέλο να αναλάβει τη διαπραγμάτευση της Συνθήκης της Λωζάννης, προσέθεσε μία πολύ σημαντική προσφορά στις τόσες άλλες προς τη χώρα.
Αναλύοντας την ιστορική εξέλιξη των ελληνοτουρκικών σχέσεων, διαπιστώνουμε την ύπαρξη μόνο δύο περιόδων ειρηνικής συνύπαρξης ως κράτος: από τις συμφωνίες της Άγκυρας το 1930 μεταξύ Βενιζέλου και Ισμέτ Ινονού έως τις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και από το τέλος του πολέμου έως την ανακίνηση του Κυπριακού το 1954.
Είναι μάλλον βέβαιο ότι στην επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών συνέβαλε, κατά ένα μέρος, και η άσκηση της γνωστής πολιτικής των Βρετανών του "διαίρει και βασίλευε" για να παρατείνουν την κυριαρχία τους στην Κύπρο.
Οξεία αντιπαράθεση προέκυψε προς το τέλος του 1973, όταν η Τουρκία διεκδίκησε επίσημα τη μισή σχεδόν υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου, αρνούμενη το γεγονός ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα. Ωστόσο, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα, η οποία οριοθετείται στη μέση γραμμή ανάμεσα στις αιγιαλίτιδες ζώνες των νησιών και της τουρκικής ακτής.
Ας προσδιορίσουμε τις έννοιες υφαλοκρηπίδα και αιγιαλίτιδα ζώνη: Σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενεύης 1958, η υφαλοκρηπίδα αρχίζει εκεί που τελειώνει η αιγιαλίτιδα ζώνη και εκτείνεται μέχρι το βάθος 200 μ ή μέχρι εκεί που το βάθος επιτρέπει την εκμετάλλευση του βυθού. Η αιγιαλίτις ζώνη (ή χωρικά ύδατα) είναι περιοχές όπου τα νερά, ο πυθμένας και ο από πάνω εναέριος χώρος εξομοιώνονται σχεδόν πάντα με το έδαφος του κράτους. Η διαφορά είναι ότι στην αιγιαλίτιδα ζώνη υπάρχει δικαίωμα διέλευσης πλοίων και αεροσκαφών τρίτων χωρών υπό όρους που καθορίζει το διεθνές δίκαιο. Ελλάδα και Τουρκία έχουν ορίσει το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης (χωρικών υδάτων) στα 6 ναυτικά μίλια. Σύμφωνα, όμως, με τη Σύμβαση του 1982, την οποία, δεν υπέγραψε η Τουρκία, κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να καθορίζει το εύρος των χωρικών του υδάτων μέχρι 12 ν.μ. Η Τουρκία έχει δηλώσει επίσημα ότι αν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα μέχρι 12 ν.μ., αυτό θα αποτελέσει αιτία πολέμου (casus belli). Έτσι, η Ελλάδα, καλώς ή κακώς, δεν το τόλμησε.
Όσον αφορά την υφαλοκρηπίδα, η ελληνική θέση ήταν και εξακολουθεί να είναι, η σύνταξη συνυποσχετικού και υποβολή του στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για την επίλυση της διαφοράς. Υπήρξε συμφωνία επαυτού μεταξύ Καραμανλή – Ντεμιρέλ το 1975. Η Τουρκία όμως υπαναχώρησε και έκτοτε παραμένει αρνητική σε κάθε δικαστική διαδικασία διότι, προφανώς, φοβάται την έκδοση θετικής υπέρ ημών απόφασης. Η Τουρκία δοκίμασε κατά καιρούς τη δημιουργία τετελεσμένων γεγονότων στέλνοντας ερευνητικά σκάφη συνοδευόμενα από πολεμικά πλοία στην θεωρούμενη από εκείνους δική τους υφαλοκρηπίδα.
Οι παλαιότεροι θα θυμούνται το Σισμίκ το 1976. Η Ελλάδα αντέδρασε ώστε να μην δημιουργηθεί προηγούμενο το οποίο θα μπορούσε να επικαλεσθεί νομικά η Τουρκία. Αποφεύχθηκε τότε η ένοπλη συμπλοκή και συμφωνήθηκε (πρακτικό Βέρνης – Νοέμβριος 1976) να συζητηθεί το πρόβλημα μεταξύ εμπειρογνωμόνων.
Υπήρξε εκεχειρία μέχρι το 1987, όταν η Τουρκία επιχείρησε και άλλη ερευνητική εξόρμηση. Η νέα κρίση οδήγησε σε κάποια άτυπη συμφωνία να περιορίσουν οι δύο πλευρές τις ερευνητικές τους δραστηριότητες στην αιγιαλίτιδα ζώνη τους.
Πολύ σοβαρή ήταν η κρίση που δημιούργησαν οι Τούρκοι στο τέλος του 1995, αρχές του 1996, στις δύο βραχονησίδες των ΙΜΙΩΝ. Σημειωτέον ότι οι βραχονησίδες μπορούν να οριοθετήσουν γύρω τους υφαλοκρηπίδα, γι’ αυτό και αποκτούν εξαιρετική αξία. Τουρκικό φορτηγό πλοίο προσάραξε στις ακτές της μίας βραχονησίδας, ο καπετάνιος του οποίου αρνήθηκε τη βοήθεια των ελληνικών αρχών, ισχυριζόμενος ότι βρίσκεται σε τουρκικά χωρικά ύδατα. Είναι προφανές ότι ο καπετάνιος του τουρκικού φορτηγού ενήργησε κατόπιν εντολής. Ακολούθησαν ρηματική τουρκική διακοίνωση υποστηρίζουσα ότι οι βραχονησίδες είναι τουρκικές, ελληνική απάντηση απορρίπτουσα τον εν λόγω ισχυρισμό με αδιάσειστα στοιχεία στηριζόμενα στις συνθήκες και στο διεθνές δίκαιο. Τούρκοι "δημοσιογράφοι" αφαιρούν την ελληνική σημαία που είχε τοποθετήσει ο Δήμαρχος Καλύμνου και υψώνουν την τουρκική στη μία νησίδα, Ελληνικό πολεμικό αφαιρεί την τουρκική σημαία και υψώνει την ελληνική. Έλληνες κομάντος φυλάνε τη μία νησίδα αλλά όχι την άλλη στην οποία οι Τούρκοι υψώνουν την τουρκική σημαία. Δυνάμεις του πολεμικού ναυτικού των δύο χωρών παίρνουν θέση γύρω από τις δύο βραχονησίδες. Μεσολάβηση των ΗΠΑ, απόσυρση από την περιοχή στρατιωτικού προσωπικού, πλοίων και σημαιών και επιστροφή στο προηγούμενο καθεστώς (status quo ante). Πρόσφατα, τουρκικό πλοίο εμβολίζει ελληνικό κοντά στα ΙΜΙΑ, χωρίς να δοθεί συνέχεια.
Η άρνησή μας να αποκτήσει η Τουρκία δικαιώματα στο μισό Αιγαίο μέσω της υφαλοκρηπίδας, βασίζεται στον κίνδυνο να επιδιώξει διεύρυνση των διεκδικήσεών της. Θα μπορούσε, π.χ., να εγκαταστήσει πάνω στην υφαλοκρηπίδα τεχνητές νησίδες με δική τους ζώνη ασφαλείας και δυνάμεις που θα τις προστατεύουν. Θα μπορούσε να διεκδικήσει το δικαίωμα "αποκλειστικής οικονομικής ζώνης". Έτσι, τα περιλαμβανόμενα στην υφαλοκρηπίδα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου μπορούν να βρεθούν μέσα σε τουρκική οικονομική ζώνη. Βήμα προς βήμα μπορεί η Τουρκία, με το θράσος και την επιμονή που την διακρίνουν να προσπαθήσει να αναστήσει το όνειρο της κυριαρχίας της επί των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, το οποίο έσβησε με τη Συνθήκη της Λωζάννης. Αυτό το σύνδρομο της Λωζάννης, που κατατρέχει την εκάστοτε πολιτική ηγεσία της Τουρκίας επί σχεδόν έναν αιώνα, δεν βρήκε λοιπόν ικανοποίηση ούτε με τη διεκδίκηση της μισής υφαλοκρηπίδας, ούτε με τις απόπειρες τροποποίησης της ομωνύμου συνθήκης.
Τι απομένει λοιπόν; Ο πόλεμος; Προσωπικά δεν πιστεύω ότι θα τον αποτολμήσει.
Άγγελος Ζαχαρόπουλος,
Επίτιμος Διευθυντής Ευρωπαϊκής Επιτροπής
- τ. Γενικός Διευθυντής Υπουργείου Γεωργίας
http://www.capital.gr/me-apopsi/3286136/i-tourkiki-apeili
17/4/2018
