Αμερικανική παρέμβαση μετά το φιάσκο του «Ίλιντεν» με κόστος για την Αθήνα.
Mike_Pence
Η ώρα της…. Ουάσιγκτον φαίνεται ότι ήρθε στο ονοματολογικό, καθώς με ευθεία παρέμβασή του ο Λευκός Οίκος και ο αντιπρόεδρος Μάικ Πενς (μόνον) προς τον Έλληνα πρωθυπουργό υπενθυμίζει τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί για επίλυση του προβλήματος, θέλοντας να αποτρέψει την αποτελμάτωση της διαδικασίας και το νέο αδιέξοδο το οποίο φάνηκε να προκύπτει μετά το αλαλούμ με το όνομα «Μακεδονία του Ίλιντεν».
Ο κ. Πενς έκανε λόγο για «ιστορική ευκαιρία», εκφράζοντας την ελπίδα ότι θα βρεθεί κοινά αποδεκτή λύση που θα προωθήσει την «ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή», δίνοντας έτσι ευρύτερη διάσταση στο ονοματολογικό, καθώς το συνδέει ουσιαστικά και με την προσπάθεια επέκτασης της ρωσικής επιρροής στα Βαλκάνια, θέμα το οποίο «ερεθίζει» την γραφειοκρατία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και τους αμερικανούς συντηρητικούς.
Την Πέμπτη και την Παρασκευή θα γίνει στη Νέα Υόρκη νέα συνάντηση Κοτζιά - Ντιμιτρόφ παρουσία του Μ. Νίμιτς. Την προηγούμενη ημέρα ο Έλληνας ΥΠΕΞ θα έχει συνάντηση με τον γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες. Θα έχουν προηγηθεί οι συναντήσεις Κοτζιά με τον νέο Αμερικανό ΥΠΕΞ, Μ. Πομπέο και τον νέο σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας, Τ. Μπόλτον, στους οποίους θα κληθεί να εξηγήσει τους λόγους που «κόλλησε» η διαδικασία, ενώ είχε δοθεί προς όλους η εντύπωση ότι στη Σόφια οι δύο πλευρές έφθασαν σχεδόν σε συμφωνία. Οι κ. Κοτζιάς και Δημητρόφ θα έχουν ένα εξαιρετικά δύσκολο έργο να φέρουν σε πέρας, καθώς πρέπει να κρατήσουν όρθια μια διαδικασία που έχει υποστεί σοβαρά πλήγματα αξιοπιστίας.
Ο αυτοεγκλωβισμός της Αθήνας
Με άστοχους χειρισμούς η ελληνική πλευρά αυτοεγκλωβίστηκε, καθώς τώρα εμφανίζεται ότι η Ελλάδα είναι αυτή που υπαναχωρεί από τη λύση την οποία κατέληξαν οι δύο πρωθυπουργοί στη Σόφια, δίνοντας επιχειρήματα σε όσους θέλουν να ρίξουν το blame game στην Αθήνα. Συγχρόνως όμως θα κληθεί στην διαπραγμάτευση να καταβάλει νέα ανταλλάγματα για το erga omnes.
Είχε προηγηθεί ένα απίστευτο αλαλούμ μετά τη συνάντηση των δύο πρωθυπουργών στη Σόφια, όπου θεωρήθηκε ότι η πρόταση «Μακεδονία του Ίλιντεν» σε συνδυασμό με την υπόσχεση του κ. Ζάεφ για erga omnes χρήση και κάποια συνταγματική αλλαγή ήταν η φόρμουλα την οποία οι δύο κυβερνήσεις μπορούσαν να αποδεχθούν και συνεπώς θα ενημέρωναν γι' αυτό την πολιτειακή και πολιτική ηγεσία των χωρών τους, όπως και έγινε το Σάββατο.
Η διαρροή όμως το βράδυ της Παρασκευής της ονομασίας που είχε μπει στο τραπέζι και το κύμα αντιδράσεων που προκλήθηκε στην Ελλάδα, ακύρωσε πρακτικά την διαδικασία.
Η κυβέρνηση επιχείρησε να εξωραΐσει τη συγκεκριμένη ονομασία, αλλά ήταν προφανές ότι δεν μπορούσε να την στηρίξει πολιτικά και έτσι ενώ ήδη αρκετοί βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ είχαν εκτεθεί στα τηλεοπτικά πάνελ και ραδιόφωνα, υποστηρίζοντας τα θετικά στοιχεία της ονομασίας «Μακεδονία του Ίλιντεν», εκδόθηκε η κυβερνητική ανακοίνωση η οποία προσπάθησε να θέσει τέλος στη συζήτηση για την ονοματολογία.
Το Μέγαρο Μαξίμου μάλιστα επιχειρώντας έναν ύστατο ελιγμό, ανακοίνωσε ότι πλέον θα πρέπει να προηγηθεί η εξασφάλιση της erga omnes χρήσης της ονομασίας και της συνταγματικής αλλαγής και κατόπιν θα συζητηθεί η επιλογή της ονομασίας. Και πλέον επιστρέφει στη θέση για ονομασία με γεωγραφικό ή χρονικό προσδιορισμό, στο πλαίσιο της πρότασης Νίμιτς.
Αποδείχθηκε ότι ήταν λανθασμένος ο συσχετισμός σε ένα άτυπο πάρε - δώσε που είχε δρομολογηθεί, του erga omnes και της συνταγματικής αλλαγής από τη μια και της επιλογής της ονομασίας από την άλλη.
Παραχωρήσεις
Η Αθήνα, προκειμένου να διεκδικήσει το erga omnes και μια δέσμευση για ασαφή συνταγματική αλλαγή, έχει προχωρήσει σε σημαντικές παραχωρήσεις στο ζήτημα που η άλλη πλευρά θεωρεί κορυφαίο, εκείνο της ταυτότητας. Με αποδοχή της γλώσσας ως «μακεδονικής», με συντμήσεις «MK» που παραπέμπουν στον όρο «Μακεδονία» κ.λπ.
Και έτσι βρέθηκε ξαφνικά να παζαρεύει εκ νέου το erga omnes, προσφέροντας ως νέα παραχώρηση και την ονομασία, το «Μακεδονία του Ίλιντεν», το οποίο είναι κατ' εξοχήν σύμβολο του «μακεδονισμού», δεν διαχωρίζει τη γεωγραφική περιοχή της ΠΓΔΜ από τη Μακεδονία και παρουσιάζει σοβαρότατα προβλήματα εφαρμογής καθώς λόγω της δυσκολίας εκφοράς του σλαβικού αμετάφραστου συνθετικού σύντομα θα οδηγούσε στην απάλειψή του, μένοντας απλώς «Μακεδονία».
Πάντως μετά τα όσα συνέβησαν και στα Σκόπια, είναι προφανές ότι έχει καταρρεύσει και το βασικό επιχείρημα του κ. Ζάεφ για να στηρίξει αυτή την ονομασία καθώς είχε υποστηρίξει ότι μόνο έτσι θα εξασφάλιζε την στήριξη ακόμη και του VMRO-DPMNE για erga omnes χρήση και συνταγματική αλλαγή.
Μετά την απόρριψη του πακέτου αυτού και από το VMRO-DPMNE,δεν υπάρχει κανένα επιχείρημα στα χέρια του κ. Ζάεφ, ο οποίος πλέον δεν είναι σε θέση να εγγυηθεί ότι μπορεί καν να ανταποκριθεί σε στοιχειώδεις δεσμεύσει για μια συμβιβαστική συμφωνία.
Η «παρτίδα» πάντως δεν έχει χαθεί, εάν πλέον η Αθήνα επιμείνει χωρίς ταλαντεύσεις και άστοχους πειραματισμούς, στη θέση που διατυπώθηκε στην τελευταία κυβερνητική ανακοίνωση για εξασφάλιση του erga omnes και της συνταγματικής αλλαγής και κατόπιν επιλογής ονομασίας από την λίστα του κ. Νίμιτς για προσδιορισμό όχι μόνο πια γεωγραφικό, αλλά και χρονολογικό.
Του Νίκου Μελέτη
21 Μαΐου 2018
Supporters of the opposition VMRO DPMNE protest in front of the court in Skopje, The Former Yugoslav Republic of Macedonia on 28 November 2017. The police has arrested, during the night, the former Interior Minister Mitko Chavkov and 35 other people including some actual oppositional conservative VMRO-DPMNE members in the Parliament. They have been all detained in connection with the violence that happened on April 27 this year when hundreds of civilians stormed the Parliament building injuring some deputies including the actual Prime-Miniser Zoran Zaev – then leader of the Social-Democratic (SDSM) opposition.The public prosecutor runs a case against the arrested persons for 'terrorist encroachment of the Consitutional system'. EPA-EFE/GEORGI LICOVSKI
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Το Ίλιντεν, οι κομιτατζήδες της Μακεδονικής Επαναστατικής Εσωτερικής Οργάνωσης και ο Μουσολίνι.
Το σύγχρονο VΜRO (Μακεδονική Επαναστατική Εσωτερική Οργάνωση) δεν θέλει να θυμάται. Αποκρύπτει τη συνεργασία του με τη φασιστική Ιταλία. Μια συνεργασία καθόλου περιστασιακή, ενεργή και μακρόχρονη, καθώς διήρκεσε –σχεδόν αδιάκοπα– από το 1928 έως το 1944, όταν οι παρτιζάνοι του Τίτο απελευθέρωσαν τη Γιουγκοσλαβία. Το ενδιαφέρον της Ιταλίας για τις εξελίξεις στα Βαλκάνια ανάγεται στην εποχή των Βαλκανικών Πολέμων.
Οι πρώτες διπλωματικές αναφορές για τους Σλαβομακεδόνες αντάρτες -καταγράφονται ως «κομιτατζήδες»- και το VMRO, χρονολογούνται από το 1903, την επομένη της εξέγερσης του Ίλιντεν, δηλαδή του Προφήτη Ηλία. Η άγρια καταστολή της από την οθωμανική χωροφυλακή έδωσε στις Μεγάλες Δυνάμεις την ευκαιρία να επέμβουν στέλνοντας «τεχνοκράτες» και «ειδικούς» με σκοπό τον εκσυγχρονισμό του τουρκικού σώματος. Ο Iταλός απεσταλμένος, στρατηγός Ντε Τζόρτζις, παρέμεινε μάλιστα στη Θεσσαλονίκη έως το 1911, όταν οι Ιταλοί επιτέθηκαν στην Τουρκία και κατέλαβαν τη Λιβύη και τα Δωδεκάνησα.
Ο επόμενος αξιωματούχος της Ρώμης που ήρθε σε στενή επαφή με το VMRO ήταν ο Αλεσάντρο ντε Μποσντάρι, πρέσβης πρώτα στη Σόφια και μετά στην Αθήνα. Ο διπλωμάτης ανέφερε υπηρεσιακώς ότι κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους και τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το VMRO είχε συγκροτήσει ένα «Μακεδονικό Σύνταγμα» που πολεμούσε στις τάξεις του βουλγαρικού στρατού.
Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το ενδιαφέρον των Ιταλών για τα Βαλκάνια είχε πάρει νέες διαστάσεις: οι ιταλικές διεκδικήσεις στη Δαλματία, όπου ζούσε μια σημαντική ιταλική μειονότητα, δεν ικανοποιήθηκαν στη σύνοδο ειρήνης του Παρισιού. Δεν είχε επίσης αποτέλεσμα η επίμονη απαίτηση της Ιταλίας να αναγνωριστεί ως «νέο κράτος» η «Μακεδονία» ή η «μακεδονική μειονότητα» στο πλαίσιο της Νοτιοσλαβίας.
Αντιθέτως, η δημιουργία του Βασιλείου των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων, που μετά λίγα χρόνια μετονομάστηκε σε Νοτιοσλαβία, δημιούργησε πρόσθετα προβλήματα στους Ιταλούς. Έχαναν τις προσβάσεις τους στον βασιλικό οίκο του Μαυροβουνίου (μέλος του οποίου ήταν η Ιταλίδα βασίλισσα Έλενα), ενώ έβλεπαν να διακυβεύονται οι προσπάθειές τους να ελέγξουν την Αλβανία. Από τότε, μόνιμος στόχος της ιταλικής πολιτικής στα Βαλκάνια ήταν η απομόνωση και ο διαμελισμός της Γιουγκοσλαβίας.
Τεμαχίστε τη Γιουγκοσλαβία
Αυτήν ακριβώς την πολιτική ακολούθησε και ο Μουσολίνι. Από το 1923, έναν μόλις χρόνο μετά τον διορισμό του στη θέση του πρωθυπουργού, άρχισε να παρακολουθεί στενά τις δραστηριότητες του VMRO και να το υποστηρίζει οικονομικά. Εν τω μεταξύ, η σλαβομακεδονική οργάνωση είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις, καθώς είχε επιβάλει τον έλεγχό της στη Μακεδονία του Πιρίν και επηρέαζε σημαντικά την εσωτερική πολιτική της Βουλγαρίας.
Ο ηγέτης του VMRO, στρατηγός Προτογέρωφ και το δεξί χέρι του, ο Αλεξαντρώφ, είχαν καταφέρει να διοργανώσουν μια στρατιά με περίπου εννέα χιλιάδες κομιτατζήδες, οι οποίοι διέσχιζαν με μεγάλη ευκολία τα σύνορα προκειμένου να πλήξουν σερβικούς στόχους. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της γιουγκοσλαβικής κυβέρνησης, από το 1919 έως το 1934 το VMRO είχε εξαπολύσει 467 επιθέσεις σκοτώνοντας 185 και τραυματίζοντας 253 Σέρβους στρατιωτικούς. Οι κομιτατζήδες είχαν δολοφονήσει και 253 αμάχους. Από τις ίδιες αρχές προκύπτει ότι την ίδια περίοδο οι αρχές της Γιουγκοσλαβίας σκότωσαν 128 Σλαβομακεδόνες αντάρτες, τραυμάτισαν 13 και συνέλαβαν 15.116.
Οι πιο εντυπωσιακές επιθέσεις του VMRO σε γιουγκοσλαβικό έδαφος ήταν η σφαγή 30 Σέρβων χωρικών στο χωριό Καντριφάκοβο τον Ιανουάριο του 1923, η δολοφονία του Σπασόγιε Χατζηποπόβιτς, διευθυντή της σερβικής εφημερίδας του Μοναστηρίου το 1926 και το επόμενο έτος η δολοφονία του Σέρβου στρατηγού Μιχαήλο Κοβάτσεβιτς.
Εσωτερικές έριδες
Οι ιταλικές διπλωματικές πηγές παρακολουθούσαν τις δραστηριότητες του VMRO και στην ελληνική Μακεδονία, όπου όμως η ανταλλαγή πληθυσμών είχε μειώσει σημαντικά τον αριθμό των φίλα προσκείμενων στη Βουλγαρία. Μεταξύ των Σλαβομακεδόνων της Ελλάδας, ισχυρίζονται οι πληροφοριοδότες των Ιταλών, οι πλέον ισχυροί ήταν οι φιλοκομμουνιστές του «VMRO ομπεντινένα» («ενωτικό»), που υποστηριζόταν από τη Βαλκανική Κομμουνιστική Ομοσπονδία.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1920 είχαν κάνει την εμφάνισή τους ένα Μακεδονικό Κομμουνιστικό Κόμμα με επικεφαλής τον Ντίμο Χατζηντίμοφ και μια αναρχική ομάδα με επικεφαλής τον Πάβελ Σάτεφ. Έτσι, λοιπόν, οι εσωτερικές έριδες στο VMRO σήμαναν συναγερμό στην κυβέρνηση της Βουλγαρίας, η οποία το 1923 υπέγραψε με το Βελιγράδι συμφωνία συνεργασίας για την καταπολέμηση της οργάνωσης. Το VMRO απάντησε με τη δολοφονία του υπουργού Άμυνας της Βουλγαρίας και, τον Ιούνιο του ίδιου έτους, με πραξικόπημα σε συνεργασία με ακροδεξιά συνωμοτική οργάνωση του στρατού.
Οι Ιταλοί κινητοποιούνται
Η εγκαθίδρυση στη Σόφια μιας ακροδεξιάς κυβέρνησης που ευνοούσε το VMRO δεν απάλυνε τις εσωτερικές διαμάχες της οργάνωσης. Ο Αλεξαντρώφ δολοφονήθηκε από τους φιλοκομμουνιστές το 1924, ενώ το 1928 ήρθε η σειρά και του παλαίμαχου Προτογέρωφ. Δολοφόνος του δεύτερου ήταν ο φιλόδοξος συναγωνιστής του Ιβάν Μιχαήλωφ. Ο κατακερματισμός του VMRO και ο εμφύλιος στις τάξεις των κομιτατζήδων κινητοποίησαν τον Μουσολίνι, ο οποίος ζήτησε από τον επικεφαλής της ιταλικής αντικατασκοπείας πλήρη έκθεση για την κατάσταση.
Παράλληλα, ο υπουργός Εξωτερικών Ντίνο Γκράντι έσπευσε να εισηγηθεί στον Ντούτσε ότι το φασιστικό καθεστώς δεν έπρεπε να εγκαταλείψει τη φράξια του Προτογέρωφ και προσκάλεσε σε συνομιλίες στη Ρώμη τον διάδοχό του, Ναούμ Τομαλέφσκι. Παρά την αντίθεση εισήγηση της αντικατασκοπείας, που υποστήριζε ότι η μόνη αξιόμαχη οργάνωση ήταν του Μιχαήλωφ, τον Αύγουστο του 1928 ο Τομαλέφκσι έγινε δεκτός από τον Γκράντι στο ιταλικό υπουργείο Εξωτερικών.
Η ιταλική κυβέρνηση συμφώνησε να τον χρηματοδοτήσει με ένα εκατομμύριο λιρέτες σε δόσεις -ανάλογα με τη συχνότητα και την αποτελεσματικότητα των τρομοκρατικών επιχειρήσεων σε γιουγκοσλαβικό έδαφος. Παράλληλα, η Ιταλία προσέφερε, για πρώτη φορά, ιταλικής κατασκευής οπλισμό (πιστόλια Μπερέτα, τουφέκια, εκρηκτικά και λίγα πολυβόλα) καθώς και επιμελητεία: μια βάση στο Μπρίντιζι και άλλες δύο στην Αλβανία -στο Δυρράχιο και στα Τίρανα. Η συμφωνία δεν υλοποιήθηκε, καθώς ο Τομαλέφσκι δεν πρόλαβε να αναδιοργανώσει τους υποστηρικτές του.
Συμμαχία με τον «τραγικά παράφρονα εγκληματία»
Την άνοιξη του 1929, ο αντίπαλος οπλαρχηγός Μιχαήλωφ έκλεισε συμφωνία συνεργασίας με ένα άλλο αποσχιστικό κίνημα που χρηματοδοτούσαν οι Ιταλοί, τους Κροάτες Ουστάσι του Άντε Πάβελιτς. Στη συμφωνία έσπευσε να ενταχθεί και ο ισχυρός οπλαρχηγός του Κοσσυφοπεδίου Χασάν Μπέης Πρίστινα. Οι ιταλικές μυστικές υπηρεσίες πήραν οριστικά την υπόθεση στα χέρια τους και ήρθαν σε επαφή με τον Μιχαήλωφ, αδιαφορώντας για τις αναφορές των διπλωματών που τον χαρακτήρισαν «τραγικά παράφρονα εγκληματία».
Το 1930 ο Μιχαήλωφ, ως νέος ηγέτης του VMRO, δολοφόνησε τον Τομαλέφσκι και υποκίνησε αποτυχημένο πραξικόπημα στη Σόφια. Το 1934 προσέγγισαν τον Μιχαήλωφ εκπρόσωποι του ιταλικού Φασιστικού Κόμματος. Πιο συγκεκριμένα, εκπρόσωποι του CAUR (Επιτροπές Δράσης για την Καθολικότητα της Ρώμης), της οργάνωσης που προωθούσε ενός είδους «φασιστικής διεθνούς» και στην οποία είχαν ήδη ενταχθεί οι Ουστάσι της Κροατίας. Οι δύο πλευρές διαπίστωσαν «πολλά κοινά» στην ιδεολογία και την πολιτική τους και οι Ιταλοί δεσμεύτηκαν το κρατικό μονοπώλιο να αγοράσει καπνό από τις αγροτικές εταιρείες που τους υπέδειξε ο Μιχαήλωφ.
Αυτή η ιδεολογική διαπίστευση του «φασιστικού χαρακτήρα» του VMRO οδήγησε την ιταλική κυβέρνηση να εντάξει τους Κροάτες και τους Σλαβομακεδόνες στο ίδιο Γραφείο του υπουργείου Εξωτερικών. Το γραφείο αυτό, σε συνεργασία με την ιταλική αντικατασκοπεία, ίδρυσε τρία στρατόπεδα στρατιωτικής εκπαίδευσης στην κεντρική Ιταλία και προσέφερε φιλοξενία στον Μιχαήλωφ και τους συνεργάτες του τον Μάιο του 1934, όταν, μετά την πολλοστή απόπειρα πραξικοπήματος, ο ηγέτης του VMRO ήρθε σε ρήξη με την κυβέρνηση της Βουλγαρίας.
Αυτή η στενή προσέγγιση θα μπορούσε να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στη Ρώμη μετά τη δολοφονία του βασιλιά της Γιουγκοσλαβίας Αλέξανδρου και του Γάλλου υπουργού Εξωτερικών Λουί Μπαρτού στις 9 Οκτωβρίου 1934 στη Μασσαλία, αν και δεν έχει ακόμη εξακριβωθεί ιστορικά η ανάμειξη του φασιστικού καθεστώτος στη διπλή δολοφονία. Ο δράστης Βλάντο Τσερνοζέμσκι ήταν μαχητής του VMRO και συνεργάστηκε για την επιχείρηση με τους Ουστάσι. Είχε μεταβεί στη Μασσαλία μέσω Ιταλίας.
Το Παρίσι και το Βελιγράδι προτίμησαν, πάντως, να μη βάλουν στο στόχαστρο τον Μουσολίνι, ενώ στην Κοινωνία των Εθνών έστρεψαν τις κατηγορίες εναντίον της Ουγγαρίας, καθώς ο τρομοκράτης ταξίδευε με πλαστό ουγγρικό διαβατήριο. Σε κάθε περίπτωση, το φασιστικό καθεστώς της Ρώμης δεν διέκοψε την υποστήριξή του προς τους Κροάτες και τους Σλαβομακεδόνες τρομοκράτες. Απλώς, αναδιάρθρωσαν τα στρατόπεδα στα οποία τους εκπαίδευαν, ώστε να μην τραβούν την προσοχή.
Χτυπήσατε την Ελλάδα
Λίγους μήνες πριν την εισβολή στην Ελλάδα, οι Ιταλοί ζήτησαν από τον Μιχαήλωφ να εντείνει τις τρομοκρατικές επιθέσεις στη «Μακεδονία του Αιγαίου» υποσχόμενοι ότι ο Άξονας θα προωθούσε τη δημιουργία μιας «ανεξάρτητης Μακεδονίας». Υπόσχεση που δεν τηρήθηκε: μετά την εισβολή Γερμανών και Ιταλών στη Γιουγκοσλαβία το 1941, η περιφέρεια Βαρντάρσκα Μπαντόβινα διαμελίστηκε: οι νοτιοανατολικές επαρχίες πέρασαν σε βουλγαρική κατοχή, ενώ το βορειοδυτικό μέρος εντάχθηκε μαζί με το Κοσσυφοπέδιο στην ιταλοκρατούμενη Μεγάλη Αλβανία.
Στην πλειονότητά τους τα στελέχη του VMRO συνεργάστηκαν με τους Βούλγαρους. Ορισμένοι θέλησαν να κάνουν σαφή την προτίμησή τους υπέρ του Άξονα σχηματίζοντας μικρές οργανώσεις, ουσιαστικά ληστρικές συμμορίες, ανάμεσα στις οποίες η πλέον σημαντική ήταν η Μπράνικ («Υπερασπιστής»). Μόνο μια μικρή ομάδα, με επικεφαλής τον Ντίμιταρ Βλαχώφ, στρατολογήθηκε από τον Τέμπο, εκπρόσωπο του Τίτο στην περιοχή.
Ο Μιχαήλωφ παρέμεινε καθ΄ όλη τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Κροατία, όπου συνεργάστηκε στενά με τον Πάβελιτς και συμμετείχε στις θηριωδίες των Κροατών φασιστών εναντίον Σέρβων, Εβραίων και Τσιγγάνων. Τυπικά ήταν «Βοεβόδας» της εξόριστης «Εθνικής Μακεδονικής Κυβέρνησης» με έδρα τη Βιέννη, αλλά οι Γερμανοί δεν τον άφησαν να αναπτύξει αυτόνομη δράση. Αρνήθηκαν επίσης την ιδέα του να ιδρύσει «Μακεδονική Μεραρχία» των SS, στα πρότυπα των μουσουλμάνων της Βοσνίας.
Οι Γερμανοί ναζί επέτρεψαν στον Μιχαήλωφ και τους συνεργάτες του να επιστρέψουν στα Σκόπια τον Σεπτέμβριο του 1944, όταν οι Βούλγαροι αποσύρθηκαν από τα γιουγκοσλαβικά εδάφη. Ο ηγέτης του VMRO προσπάθησε να ανακηρύξει ανεξάρτητο κράτος, στρατολογώντας παλιούς κομιτατζήδες και δοσίλογους, τους οποίους εξόπλισε με γερμανικό οπλισμό προκειμένου να αντισταθούν στους κομμουνιστές αντάρτες του Τίτο. Το VMRO απλώς εξουδετερώθηκε μέσα σε λίγες εβδομάδες. Ο Μιχαήλωφ και οι πιο στενοί συνεργάτες του βρήκαν καταφύγιο στο Ζάγκρεμπ. Τα ίχνη τους χάθηκαν την άνοιξη του 1945.
Ο Μιχαήλωφ επανεμφανίστηκε το 1948 στη Ρώμη. Κατά πάσα πιθανότητα είχε ακολουθήσει τον φίλο του Πάβελιτς στη φυγή του προς τη φιλόξενη Ιταλία και το Βατικανό, περνώντας από μοναστήρι σε μοναστήρι. Πέθανε στην ιταλική πρωτεύουσα το 1991. Σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, το νέο VMRO των Σκοπίων αλλά και δεξιές οργανώσεις της Βουλγαρίας ζήτησαν από τις ιταλικές αρχές να μεταφέρουν τη σορό του αγαπημένου συνεργάτη του φασισμού στη γενέτειρά του.
Δημήτρης Δεληολάνης
Ο Δημήτρης Δεληολάνης έχει διατελέσει επί 35 χρόνια ανταποκριτής της ΕΡΤ στη Ρώμη. Έχει συνεργαστεί με το Έθνος, με τον ραδιοσταθμό Flash 9.61, με ελληνικά περιοδικά, αρθρογραφεί στις εφημερίδες Il Manifesto και Il Foglio και στην επιθεώρηση Limes. Έχει συνεργαστεί ωs σχολιαστής στη δημόσια τηλεόραση RAI. Μέλος της συντακτικής ομάδας του περιοδικού Τετράδια. Συγγραφέας των βιβλίων “Βίος και Πολιτεία του Σίλβιο Μπερλουσκόνι”, “Το Φαινόμενο της Τρομοκρατίας”, “Come la Grecia, Alba Dorata” και “La sfida di Atene. Alexis Tsipras contro l' Europa dell' austerità”.
https://slpress.gr/idees/to-ilinden
-oi-komitatzides-tou-vmro-kai-o-mousolini/
21/5/2018
Το σύγχρονο VΜRO (Μακεδονική Επαναστατική Εσωτερική Οργάνωση) δεν θέλει να θυμάται. Αποκρύπτει τη συνεργασία του με τη φασιστική Ιταλία. Μια συνεργασία καθόλου περιστασιακή, ενεργή και μακρόχρονη, καθώς διήρκεσε –σχεδόν αδιάκοπα– από το 1928 έως το 1944, όταν οι παρτιζάνοι του Τίτο απελευθέρωσαν τη Γιουγκοσλαβία. Το ενδιαφέρον της Ιταλίας για τις εξελίξεις στα Βαλκάνια ανάγεται στην εποχή των Βαλκανικών Πολέμων.
Οι πρώτες διπλωματικές αναφορές για τους Σλαβομακεδόνες αντάρτες -καταγράφονται ως «κομιτατζήδες»- και το VMRO, χρονολογούνται από το 1903, την επομένη της εξέγερσης του Ίλιντεν, δηλαδή του Προφήτη Ηλία. Η άγρια καταστολή της από την οθωμανική χωροφυλακή έδωσε στις Μεγάλες Δυνάμεις την ευκαιρία να επέμβουν στέλνοντας «τεχνοκράτες» και «ειδικούς» με σκοπό τον εκσυγχρονισμό του τουρκικού σώματος. Ο Iταλός απεσταλμένος, στρατηγός Ντε Τζόρτζις, παρέμεινε μάλιστα στη Θεσσαλονίκη έως το 1911, όταν οι Ιταλοί επιτέθηκαν στην Τουρκία και κατέλαβαν τη Λιβύη και τα Δωδεκάνησα.
Ο επόμενος αξιωματούχος της Ρώμης που ήρθε σε στενή επαφή με το VMRO ήταν ο Αλεσάντρο ντε Μποσντάρι, πρέσβης πρώτα στη Σόφια και μετά στην Αθήνα. Ο διπλωμάτης ανέφερε υπηρεσιακώς ότι κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους και τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το VMRO είχε συγκροτήσει ένα «Μακεδονικό Σύνταγμα» που πολεμούσε στις τάξεις του βουλγαρικού στρατού.
Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το ενδιαφέρον των Ιταλών για τα Βαλκάνια είχε πάρει νέες διαστάσεις: οι ιταλικές διεκδικήσεις στη Δαλματία, όπου ζούσε μια σημαντική ιταλική μειονότητα, δεν ικανοποιήθηκαν στη σύνοδο ειρήνης του Παρισιού. Δεν είχε επίσης αποτέλεσμα η επίμονη απαίτηση της Ιταλίας να αναγνωριστεί ως «νέο κράτος» η «Μακεδονία» ή η «μακεδονική μειονότητα» στο πλαίσιο της Νοτιοσλαβίας.
Αντιθέτως, η δημιουργία του Βασιλείου των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων, που μετά λίγα χρόνια μετονομάστηκε σε Νοτιοσλαβία, δημιούργησε πρόσθετα προβλήματα στους Ιταλούς. Έχαναν τις προσβάσεις τους στον βασιλικό οίκο του Μαυροβουνίου (μέλος του οποίου ήταν η Ιταλίδα βασίλισσα Έλενα), ενώ έβλεπαν να διακυβεύονται οι προσπάθειές τους να ελέγξουν την Αλβανία. Από τότε, μόνιμος στόχος της ιταλικής πολιτικής στα Βαλκάνια ήταν η απομόνωση και ο διαμελισμός της Γιουγκοσλαβίας.
Τεμαχίστε τη Γιουγκοσλαβία
Αυτήν ακριβώς την πολιτική ακολούθησε και ο Μουσολίνι. Από το 1923, έναν μόλις χρόνο μετά τον διορισμό του στη θέση του πρωθυπουργού, άρχισε να παρακολουθεί στενά τις δραστηριότητες του VMRO και να το υποστηρίζει οικονομικά. Εν τω μεταξύ, η σλαβομακεδονική οργάνωση είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις, καθώς είχε επιβάλει τον έλεγχό της στη Μακεδονία του Πιρίν και επηρέαζε σημαντικά την εσωτερική πολιτική της Βουλγαρίας.
Ο ηγέτης του VMRO, στρατηγός Προτογέρωφ και το δεξί χέρι του, ο Αλεξαντρώφ, είχαν καταφέρει να διοργανώσουν μια στρατιά με περίπου εννέα χιλιάδες κομιτατζήδες, οι οποίοι διέσχιζαν με μεγάλη ευκολία τα σύνορα προκειμένου να πλήξουν σερβικούς στόχους. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της γιουγκοσλαβικής κυβέρνησης, από το 1919 έως το 1934 το VMRO είχε εξαπολύσει 467 επιθέσεις σκοτώνοντας 185 και τραυματίζοντας 253 Σέρβους στρατιωτικούς. Οι κομιτατζήδες είχαν δολοφονήσει και 253 αμάχους. Από τις ίδιες αρχές προκύπτει ότι την ίδια περίοδο οι αρχές της Γιουγκοσλαβίας σκότωσαν 128 Σλαβομακεδόνες αντάρτες, τραυμάτισαν 13 και συνέλαβαν 15.116.
Οι πιο εντυπωσιακές επιθέσεις του VMRO σε γιουγκοσλαβικό έδαφος ήταν η σφαγή 30 Σέρβων χωρικών στο χωριό Καντριφάκοβο τον Ιανουάριο του 1923, η δολοφονία του Σπασόγιε Χατζηποπόβιτς, διευθυντή της σερβικής εφημερίδας του Μοναστηρίου το 1926 και το επόμενο έτος η δολοφονία του Σέρβου στρατηγού Μιχαήλο Κοβάτσεβιτς.
Εσωτερικές έριδες
Οι ιταλικές διπλωματικές πηγές παρακολουθούσαν τις δραστηριότητες του VMRO και στην ελληνική Μακεδονία, όπου όμως η ανταλλαγή πληθυσμών είχε μειώσει σημαντικά τον αριθμό των φίλα προσκείμενων στη Βουλγαρία. Μεταξύ των Σλαβομακεδόνων της Ελλάδας, ισχυρίζονται οι πληροφοριοδότες των Ιταλών, οι πλέον ισχυροί ήταν οι φιλοκομμουνιστές του «VMRO ομπεντινένα» («ενωτικό»), που υποστηριζόταν από τη Βαλκανική Κομμουνιστική Ομοσπονδία.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1920 είχαν κάνει την εμφάνισή τους ένα Μακεδονικό Κομμουνιστικό Κόμμα με επικεφαλής τον Ντίμο Χατζηντίμοφ και μια αναρχική ομάδα με επικεφαλής τον Πάβελ Σάτεφ. Έτσι, λοιπόν, οι εσωτερικές έριδες στο VMRO σήμαναν συναγερμό στην κυβέρνηση της Βουλγαρίας, η οποία το 1923 υπέγραψε με το Βελιγράδι συμφωνία συνεργασίας για την καταπολέμηση της οργάνωσης. Το VMRO απάντησε με τη δολοφονία του υπουργού Άμυνας της Βουλγαρίας και, τον Ιούνιο του ίδιου έτους, με πραξικόπημα σε συνεργασία με ακροδεξιά συνωμοτική οργάνωση του στρατού.
Οι Ιταλοί κινητοποιούνται
Η εγκαθίδρυση στη Σόφια μιας ακροδεξιάς κυβέρνησης που ευνοούσε το VMRO δεν απάλυνε τις εσωτερικές διαμάχες της οργάνωσης. Ο Αλεξαντρώφ δολοφονήθηκε από τους φιλοκομμουνιστές το 1924, ενώ το 1928 ήρθε η σειρά και του παλαίμαχου Προτογέρωφ. Δολοφόνος του δεύτερου ήταν ο φιλόδοξος συναγωνιστής του Ιβάν Μιχαήλωφ. Ο κατακερματισμός του VMRO και ο εμφύλιος στις τάξεις των κομιτατζήδων κινητοποίησαν τον Μουσολίνι, ο οποίος ζήτησε από τον επικεφαλής της ιταλικής αντικατασκοπείας πλήρη έκθεση για την κατάσταση.
Παράλληλα, ο υπουργός Εξωτερικών Ντίνο Γκράντι έσπευσε να εισηγηθεί στον Ντούτσε ότι το φασιστικό καθεστώς δεν έπρεπε να εγκαταλείψει τη φράξια του Προτογέρωφ και προσκάλεσε σε συνομιλίες στη Ρώμη τον διάδοχό του, Ναούμ Τομαλέφσκι. Παρά την αντίθεση εισήγηση της αντικατασκοπείας, που υποστήριζε ότι η μόνη αξιόμαχη οργάνωση ήταν του Μιχαήλωφ, τον Αύγουστο του 1928 ο Τομαλέφκσι έγινε δεκτός από τον Γκράντι στο ιταλικό υπουργείο Εξωτερικών.
Η ιταλική κυβέρνηση συμφώνησε να τον χρηματοδοτήσει με ένα εκατομμύριο λιρέτες σε δόσεις -ανάλογα με τη συχνότητα και την αποτελεσματικότητα των τρομοκρατικών επιχειρήσεων σε γιουγκοσλαβικό έδαφος. Παράλληλα, η Ιταλία προσέφερε, για πρώτη φορά, ιταλικής κατασκευής οπλισμό (πιστόλια Μπερέτα, τουφέκια, εκρηκτικά και λίγα πολυβόλα) καθώς και επιμελητεία: μια βάση στο Μπρίντιζι και άλλες δύο στην Αλβανία -στο Δυρράχιο και στα Τίρανα. Η συμφωνία δεν υλοποιήθηκε, καθώς ο Τομαλέφσκι δεν πρόλαβε να αναδιοργανώσει τους υποστηρικτές του.
Συμμαχία με τον «τραγικά παράφρονα εγκληματία»
Την άνοιξη του 1929, ο αντίπαλος οπλαρχηγός Μιχαήλωφ έκλεισε συμφωνία συνεργασίας με ένα άλλο αποσχιστικό κίνημα που χρηματοδοτούσαν οι Ιταλοί, τους Κροάτες Ουστάσι του Άντε Πάβελιτς. Στη συμφωνία έσπευσε να ενταχθεί και ο ισχυρός οπλαρχηγός του Κοσσυφοπεδίου Χασάν Μπέης Πρίστινα. Οι ιταλικές μυστικές υπηρεσίες πήραν οριστικά την υπόθεση στα χέρια τους και ήρθαν σε επαφή με τον Μιχαήλωφ, αδιαφορώντας για τις αναφορές των διπλωματών που τον χαρακτήρισαν «τραγικά παράφρονα εγκληματία».
Το 1930 ο Μιχαήλωφ, ως νέος ηγέτης του VMRO, δολοφόνησε τον Τομαλέφσκι και υποκίνησε αποτυχημένο πραξικόπημα στη Σόφια. Το 1934 προσέγγισαν τον Μιχαήλωφ εκπρόσωποι του ιταλικού Φασιστικού Κόμματος. Πιο συγκεκριμένα, εκπρόσωποι του CAUR (Επιτροπές Δράσης για την Καθολικότητα της Ρώμης), της οργάνωσης που προωθούσε ενός είδους «φασιστικής διεθνούς» και στην οποία είχαν ήδη ενταχθεί οι Ουστάσι της Κροατίας. Οι δύο πλευρές διαπίστωσαν «πολλά κοινά» στην ιδεολογία και την πολιτική τους και οι Ιταλοί δεσμεύτηκαν το κρατικό μονοπώλιο να αγοράσει καπνό από τις αγροτικές εταιρείες που τους υπέδειξε ο Μιχαήλωφ.
Αυτή η ιδεολογική διαπίστευση του «φασιστικού χαρακτήρα» του VMRO οδήγησε την ιταλική κυβέρνηση να εντάξει τους Κροάτες και τους Σλαβομακεδόνες στο ίδιο Γραφείο του υπουργείου Εξωτερικών. Το γραφείο αυτό, σε συνεργασία με την ιταλική αντικατασκοπεία, ίδρυσε τρία στρατόπεδα στρατιωτικής εκπαίδευσης στην κεντρική Ιταλία και προσέφερε φιλοξενία στον Μιχαήλωφ και τους συνεργάτες του τον Μάιο του 1934, όταν, μετά την πολλοστή απόπειρα πραξικοπήματος, ο ηγέτης του VMRO ήρθε σε ρήξη με την κυβέρνηση της Βουλγαρίας.
Αυτή η στενή προσέγγιση θα μπορούσε να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στη Ρώμη μετά τη δολοφονία του βασιλιά της Γιουγκοσλαβίας Αλέξανδρου και του Γάλλου υπουργού Εξωτερικών Λουί Μπαρτού στις 9 Οκτωβρίου 1934 στη Μασσαλία, αν και δεν έχει ακόμη εξακριβωθεί ιστορικά η ανάμειξη του φασιστικού καθεστώτος στη διπλή δολοφονία. Ο δράστης Βλάντο Τσερνοζέμσκι ήταν μαχητής του VMRO και συνεργάστηκε για την επιχείρηση με τους Ουστάσι. Είχε μεταβεί στη Μασσαλία μέσω Ιταλίας.
Το Παρίσι και το Βελιγράδι προτίμησαν, πάντως, να μη βάλουν στο στόχαστρο τον Μουσολίνι, ενώ στην Κοινωνία των Εθνών έστρεψαν τις κατηγορίες εναντίον της Ουγγαρίας, καθώς ο τρομοκράτης ταξίδευε με πλαστό ουγγρικό διαβατήριο. Σε κάθε περίπτωση, το φασιστικό καθεστώς της Ρώμης δεν διέκοψε την υποστήριξή του προς τους Κροάτες και τους Σλαβομακεδόνες τρομοκράτες. Απλώς, αναδιάρθρωσαν τα στρατόπεδα στα οποία τους εκπαίδευαν, ώστε να μην τραβούν την προσοχή.
Χτυπήσατε την Ελλάδα
Λίγους μήνες πριν την εισβολή στην Ελλάδα, οι Ιταλοί ζήτησαν από τον Μιχαήλωφ να εντείνει τις τρομοκρατικές επιθέσεις στη «Μακεδονία του Αιγαίου» υποσχόμενοι ότι ο Άξονας θα προωθούσε τη δημιουργία μιας «ανεξάρτητης Μακεδονίας». Υπόσχεση που δεν τηρήθηκε: μετά την εισβολή Γερμανών και Ιταλών στη Γιουγκοσλαβία το 1941, η περιφέρεια Βαρντάρσκα Μπαντόβινα διαμελίστηκε: οι νοτιοανατολικές επαρχίες πέρασαν σε βουλγαρική κατοχή, ενώ το βορειοδυτικό μέρος εντάχθηκε μαζί με το Κοσσυφοπέδιο στην ιταλοκρατούμενη Μεγάλη Αλβανία.
Στην πλειονότητά τους τα στελέχη του VMRO συνεργάστηκαν με τους Βούλγαρους. Ορισμένοι θέλησαν να κάνουν σαφή την προτίμησή τους υπέρ του Άξονα σχηματίζοντας μικρές οργανώσεις, ουσιαστικά ληστρικές συμμορίες, ανάμεσα στις οποίες η πλέον σημαντική ήταν η Μπράνικ («Υπερασπιστής»). Μόνο μια μικρή ομάδα, με επικεφαλής τον Ντίμιταρ Βλαχώφ, στρατολογήθηκε από τον Τέμπο, εκπρόσωπο του Τίτο στην περιοχή.
Ο Μιχαήλωφ παρέμεινε καθ΄ όλη τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Κροατία, όπου συνεργάστηκε στενά με τον Πάβελιτς και συμμετείχε στις θηριωδίες των Κροατών φασιστών εναντίον Σέρβων, Εβραίων και Τσιγγάνων. Τυπικά ήταν «Βοεβόδας» της εξόριστης «Εθνικής Μακεδονικής Κυβέρνησης» με έδρα τη Βιέννη, αλλά οι Γερμανοί δεν τον άφησαν να αναπτύξει αυτόνομη δράση. Αρνήθηκαν επίσης την ιδέα του να ιδρύσει «Μακεδονική Μεραρχία» των SS, στα πρότυπα των μουσουλμάνων της Βοσνίας.
Οι Γερμανοί ναζί επέτρεψαν στον Μιχαήλωφ και τους συνεργάτες του να επιστρέψουν στα Σκόπια τον Σεπτέμβριο του 1944, όταν οι Βούλγαροι αποσύρθηκαν από τα γιουγκοσλαβικά εδάφη. Ο ηγέτης του VMRO προσπάθησε να ανακηρύξει ανεξάρτητο κράτος, στρατολογώντας παλιούς κομιτατζήδες και δοσίλογους, τους οποίους εξόπλισε με γερμανικό οπλισμό προκειμένου να αντισταθούν στους κομμουνιστές αντάρτες του Τίτο. Το VMRO απλώς εξουδετερώθηκε μέσα σε λίγες εβδομάδες. Ο Μιχαήλωφ και οι πιο στενοί συνεργάτες του βρήκαν καταφύγιο στο Ζάγκρεμπ. Τα ίχνη τους χάθηκαν την άνοιξη του 1945.
Ο Μιχαήλωφ επανεμφανίστηκε το 1948 στη Ρώμη. Κατά πάσα πιθανότητα είχε ακολουθήσει τον φίλο του Πάβελιτς στη φυγή του προς τη φιλόξενη Ιταλία και το Βατικανό, περνώντας από μοναστήρι σε μοναστήρι. Πέθανε στην ιταλική πρωτεύουσα το 1991. Σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, το νέο VMRO των Σκοπίων αλλά και δεξιές οργανώσεις της Βουλγαρίας ζήτησαν από τις ιταλικές αρχές να μεταφέρουν τη σορό του αγαπημένου συνεργάτη του φασισμού στη γενέτειρά του.
Δημήτρης Δεληολάνης
Ο Δημήτρης Δεληολάνης έχει διατελέσει επί 35 χρόνια ανταποκριτής της ΕΡΤ στη Ρώμη. Έχει συνεργαστεί με το Έθνος, με τον ραδιοσταθμό Flash 9.61, με ελληνικά περιοδικά, αρθρογραφεί στις εφημερίδες Il Manifesto και Il Foglio και στην επιθεώρηση Limes. Έχει συνεργαστεί ωs σχολιαστής στη δημόσια τηλεόραση RAI. Μέλος της συντακτικής ομάδας του περιοδικού Τετράδια. Συγγραφέας των βιβλίων “Βίος και Πολιτεία του Σίλβιο Μπερλουσκόνι”, “Το Φαινόμενο της Τρομοκρατίας”, “Come la Grecia, Alba Dorata” και “La sfida di Atene. Alexis Tsipras contro l' Europa dell' austerità”.
https://slpress.gr/idees/to-ilinden
-oi-komitatzides-tou-vmro-kai-o-mousolini/
21/5/2018