Πώς ο τουρκικός εθνικισμός οδήγησε στη Γενοκτονία των Ποντίων.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ:
(1) Έκθεση του Τούρκου Δζεμάλ Μουσχέτ:
«Ο Κεμάλ εύρεν έδαφος δράσεως».
(2) Τοπάλ Οσμάν: Ποιος ήταν ο αδίστακτος σφαγέας των Ποντίων.
(3)Μουσταφά Κεμάλ: Ο «σταχτής λύκος»
και η πολιτική της εθνοκάθαρσης.
(4) Αμελέ ταμπουρού, μια βέβαιη πορεία προς το θάνατο.
(5) Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου.
(6) Ποιος πραγματικά ήταν ο Μουσταφά Κεμάλ, ο άνθρωπος
που αιματοκύλησε τον Πόντο.
(6) Ποιος πραγματικά ήταν ο Μουσταφά Κεμάλ, ο άνθρωπος
που αιματοκύλησε τον Πόντο.
(7) Μαύρη Βίβλος Διωγμών και Μαρτυρίων.
(8) Σεισμό θα φέρουν τα ντοκουμέντα για τη Γενοκτονία
που ανακάλυψε ο Τανέρ Ακτσάμ.
(9) Η Γενοκτονία των χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολής:
Μια νομική προσέγγιση.
(10) Χαλαμονή σημαίνει καταστροφή.
'Ενα βιωματικό οδοιπορικό στην ιστορία των Ποντίων,
από το 1875 έως σήμερα.
(9) Η Γενοκτονία των χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολής:
Μια νομική προσέγγιση.
(10) Χαλαμονή σημαίνει καταστροφή.
'Ενα βιωματικό οδοιπορικό στην ιστορία των Ποντίων,
από το 1875 έως σήμερα.
Πώς ο τουρκικός εθνικισμός οδήγησε
στη Γενοκτονία των Ποντίων.
«Ο ύψιστος Θεός έπλασε τον Τούρκο ανώτερο». Μέσα σε έναν μόνο στίχο του Ζιγιά Γκιοκάλπ, του πατέρα του ιδεολογικού ρεύματος του παντουρκισμού, συμπυκνώνεται η φιλοσοφία των Νεότουρκων η οποία έγινε «όχημα» για να κατασκευαστεί μια ιστορία για το ανύπαρκτο στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τουρκικό έθνος. Το πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα η κατάρρευση της Αυτοκρατορίας και η δημιουργία πάνω στα συντρίμμια της ενός έθνους-κράτους οδήγησαν σε έναν οδυνηρό μετασχηματισμό, κατά τον δρ Βλάση Αγτζίδη, μιας και τότε γράφτηκε η μελανότερη σελίδα στην ιστορία της σημερινής Τουρκίας.
Προεκλογικό επιστολικό δελτάριο των Νεότουρκων
Η γενοκτονία των χριστιανικών πληθυσμών ήταν ένα οργανωμένο σχέδιο που εκτελέστηκε από το μιλιταριστικό κίνημα των Νεότουρκων το οποίο θέλησε να δημιουργήσει τη νέα τουρκική αυτοκρατορία στην οποία δεν υπάρχει θέση για κανένα άλλο έθνος εκτός από αυτό των Τούρκων.
Με κύριο υποστηρικτή τη Γερμανία που ήθελε να έχει τον πρώτο λόγο στη μοιρασιά του παλαιού κόσμου και ταυτόχρονα την οικονομική κυριαρχία στην Εγγύς Ανατολή, ο ακραίος τουρκικός εθνικισμός εκφράστηκε με τους Νεότουρκους, οι οποίοι ελλείψει σημαντικών μουσουλμανικών αστικών στρωμάτων επιφορτίστηκαν το ρόλο της αστικής τάξης.
Λίμαν φον Σάντερς, Μουσταφά Κεμάλ
Πριν από το 1914 οι Έλληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν κοντά στα 2,2 εκατομμύρια, περίπου οι μισοί από τους Έλληνες που ζούσαν στο νεαρό βασίλειο της Ελλάδας – το 1928 στην Ελλάδα καταμετρήθηκαν 1,25 εκατ. πρόσφυγες. Η οικονομική τους ισχύς ήταν μεγαλύτερη της πληθυσμιακής τους αναλογίας (ενδεικτικά, το 1912 το 64% των εμπορικών επιχειρήσεων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ανήκε σε Έλληνες και το 1914 το 49% των βιομηχανιών και των βιοτεχνιών).
- Έλληνες ήταν το 46% των τραπεζιτών, το 52% των γιατρών, το 49% των φαρμακοποιών, το 52% των αρχιτεκτόνων, το 37% των μηχανικών και το 29% των δικηγόρων.
Σε ιδεολογικό επίπεδο οι Έλληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας χαρακτηρίζονται από μια ώριμη εθνική συνείδηση. Αν και δεν έλειψαν οι μαζικοί εξισλαμισμοί, ο ελληνισμός δεν εξαφανίστηκε όπως έγινε με δεκάδες εθνότητες της Μικράς Ασίας, και παρά την οθωμανική καταπίεση διατηρήθηκαν δύο δομικά στοιχεία, η γλώσσα και η θρησκεία. Ωστόσο, μόνο με την εμφάνιση του τουρκικού εθνικισμού και τη ματαίωση των πραγματικών μεταρρυθμίσεων στην Αυτοκρατορία που θα έδιναν ίσα δικαιώματα σε όλους τους πολίτες ανεξαρτήτως θρησκεύματος και εθνικής καταγωγής, οι Έλληνες αποφάσισαν να υποστηρίξουν την πολιτική τους αυτοδιάθεση. Μετά το τέλος του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου το αίτημα είναι η δημιουργία ενός δεύτερου ελληνικού κράτους στον Πόντο και η ένωση με την Ελλάδα (ή η αυτονόμηση) της Ιωνίας και της Ανατολικής Θράκης.
Οι εξελίξεις, όμως, που οδήγησαν στη Γενοκτονία των Ελλήνων, των Αρμενίων και των Ασσυρίων είχαν δρομολογηθεί ήδη από το 1911. Τον Οκτώβριο εκείνης της χρονιάς το περιοδικό '''The Times of London'' φιλοξένησε την ανταπόκριση από τη Θεσσαλονίκη με τίτλο «Οι Νεότουρκοι και το πρόγραμμά τους», ένα ρεπορτάζ για το τρίτο ετήσιο συνέδριο του Σωματείου «Ένωση και Πρόοδος». Η χρονιά θεωρείται κομβική μιας και στο συνέδριο αποφασίστηκε και επισήμως η εξόντωση των μη τουρκικών εθνοτήτων. «Συντάχθηκαν λεπτομερή σχέδια για τον εκτουρκισμό της Ανατολίας μέσω της εκκαθάρισης των χριστιανικών πληθυσμών», αναφέρει ο Τούρκος ιστορικός Τανέρ Ακτσάμ στο βιβλίο του ''A Shameful Act''.
- Το γενοκτονικό σχέδιο των Νεότουρκων υλοποιήθηκε σε δύο φάσεις.
Η πρώτη απέβλεπε στον αφανισμό όλων των χριστιανικών εθνοτήτων, ενώ η δεύτερη στην τουρκοποίηση των μουσουλμανικών εθνοτήτων. Το σχέδιο, αν και δεν ολοκληρώθηκε άμεσα καθώς μεσολάβησε το ξέσπασμα του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, δεν εγκαταλείφθηκε από τους κεμαλικούς. Σύμφωνα με τον καθηγητή Πολυχρόνη Ενεπεκίδη η μέθοδος Γενοκτονίας των Ελλήνων είχε πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τη Γενοκτονία των εβραίων, με τη διαφορά ότι ήταν αλά Τούρκα, δηλαδή «βουβή, πονηρή, ανατολίτικη, χωρίς θεωρητικό υπόβαθρο, αλλά μάλλον πρακτικά, πλιατσικολογικά».
Η έναρξη της γενικευμένης εθνικής εκκαθάρισης θα γίνει στις 6 Απριλίου 1914 στην Ανατολική Θράκη οπότε και οι Έλληνες πολλών χωριών της επαρχίας Αρκαδιουπόλεως και της Βιζύης, αλλά και άλλων όπως η Ραιδεστός και οι Σαράντα Εκκλησιές θα υποστούν τη νεοτουρκική βία. Κύρια χαρακτηριστικά των εφαρμοζόμενων πολιτικών ήταν οι επιθέσεις σε ελληνικά χωριά από τις μονάδες της Ειδικής Οργάνωσης, οι δολοφονίες αμάχων και το κλίμα τρομοκρατίας, η στρατολόγηση του ανδρικού πληθυσμού και η κατάσχεση ελληνικών ιδιοκτησιών.
- Το 1914 ξεκίνησαν οι μεγάλες διώξεις κατά των Ελλήνων της Ιωνίας και της Ανατολικής Θράκης, το 1915 έγινε η Γενοκτονία των Αρμενίων με 1,5 εκατ. νεκρούς.
Από το 1916 η πολιτική αυτή θα εφαρμοστεί με ιδιαίτερη ένταση στον δυτικό Πόντο. «O προδιαγεγραμμένος αφανισμός του μικρασιατικού ελληνισμού, ωσότου ξεκαθαρίσουν οι Νεότουρκοι τα μικρασιατικά εδάφη από τους Αρμένιους, επιχειρήθηκε με ποικιλότροπα μέσα. Σε βάρος των Ελλήνων εφαρμόστηκε μια άλλη στρατηγική, που απέβλεπε όμως στο ίδιο αποτέλεσμα», γράφει ο καθηγητής Κωνσταντίνος Φωτιάδης, αναφερόμενος στη γενική επιστράτευση όλων ανδρών από 15 έως 45 ετών και στη δημιουργία των ταγμάτων εργασίας (αμελέ ταμπουρού).
Μετά τις αποτυχίες στους Βαλκανικούς Πολέμους, οι Τούρκοι άρχισαν να στέλνουν την πλειονότητα των στρατεύσιμων νέων στις περιοχές μεταξύ Σεβάστειας και Βαν για την κατασκευή δρόμων. Έτσι, από το 1914 πολλοί φυγόστρατοι και λιποτάκτες κατέφυγαν στα βουνά σχηματίζοντας τις πρώτες ένοπλες ομάδες. Ουσιαστικά, όμως, η συγκρότηση πολυμελών αντάρτικων ομάδων στον Πόντο ξεκίνησε το 1916 ως έσχατη λύση απελπισίας διότι τότε γενικεύτηκε η συστηματική εξόντωση των Ελλήνων.
Άλλη μία πρωτοφανής μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε από τους Τούρκους ήταν οι πορείες θανάτου. Πρόκειται για τους αναγκαστικούς εκτοπισμούς του πληθυσμού ιδίως κατά τη διάρκεια του χειμώνα χωρίς να τους επιτραπεί να πάρουν μαζί ούτε τρόφιμα ούτε στρώματα. Οι εκτοπισμένοι περνούσαν τις νύχτες μακριά από κατοικημένες περιοχές, ενώ δεν επιτρεπόταν να δώσουν βοήθεια σε ηλικιωμένους, παιδιά ή αρρώστους οι οποίοι εγκαταλείπονταν για να πεθάνουν από την πείνα, ή εκτελούνταν από στρατιώτες. Μετά το τέλος του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, στη Μαύρη Βίβλο Διωγμών και Μαρτυρίων που εκδόθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο σημειώνεται: «Το κακόν εκορυφώθη κατά τον παγκόσμιον πόλεμον. […] Είνε ανεκδιήγητα τα δεινοπαθήματα τα οποία υπέστησαν οι εκδιωχθέντες εκ των εστιών αυτών Έλληνες. […]
- »Πληθυσμός ομογενής εκ 490.063 ψυχών, διασπαρείς ανά τα όρη, τας χαράδρας και τα τουρκικά χωρία, υπέστη εν τοις πλείστοις τον εξ ασιτίας, του ψύχους και των στερήσεων θάνατον».
Παράλληλα, σε όσους Έλληνες έμειναν πίσω αμφισβητήθηκε το δικαίωμα να ασκούν ελεύθερα το επάγγελμά τους και απαγορεύτηκε στους μουσουλμάνους να συνεργάζονται μαζί τους. Στα δε χωριά άτακτες ορδές έκαναν επιθέσεις κλέβοντας, σκοτώνοντας, βιάζοντας και στο τέλος βάζοντας φωτιά στα σπίτια, στις εκκλησίες, στις αποθήκες.
Ημερομηνία-σταθμός θεωρείται η 19η Μαΐου 1919, οπότε και ο Μουσταφά Κεμάλ, ο «σταχτής λύκος», συνοδευόμενος από 21 έμπιστα άτομα έφτασε στο λιμάνι της Σαμψούντας. «Αφήνω αποκλειστικά στα έμπειρα χέρια σου το “καθάρισμα” του προβλήματος που λέγεται Πόντος. Θα βρισκόμαστε σε συνεχή επαφή», είπε στον Τοπάλ Οσμάν, τον σφαγέα των Ποντίων.
19 Μαΐου 1919, ο Κεμάλ στη Σαμψούντα
Η άφιξη του Μουσταφά Κεμάλ στη Σαμψούντα θεωρείται ότι ολοκληρώνει την τελευταία φάση της Γενοκτονίας. Το 1921 ιδρύονται από την Εθνοσυνέλευση της Άγκυρας και τα Δικαστήρια Ανεξαρτησίας, τα οποία εγκαταστάθηκαν στην Αμάσεια για να δικάσουν τους εσωτερικούς εχθρούς του καθεστώτος και της ανεξαρτησίας. Την 1η Δεκεμβρίου 1922 ο αριθμός των θυμάτων του Πόντου, σύμφωνα με τις εκκλησιαστικές επαρχίες και τις ελληνικές κοινότητες, ήταν 303.237.
Όπως σημειώνει ο Θεοφάνης Μαλκίδης, οι διωγμοί αποτέλεσαν την τραγικότερη σελίδα της ζωής του ελληνικού πληθυσμού που ζούσε στο οθωμανικό κράτος (και μετέπειτα κεμαλικό καθεστώς) και στοίχισαν τη ζωή σε 1.000.000 Έλληνες, Ελληνίδες και παιδιά, ενώ οι διασωθέντες εκριζώθηκαν από τις πατρογονικές εστίες τους και κατέφυγαν πρόσφυγες διωκόμενοι στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες, ενώ άγνωστος αριθμός παρέμειναν ως εξισλαμισμένοι ελληνόφωνοι στον Πόντο.
- Η εγκληματική αυτή πολιτική ενισχύεται και με εκθέσεις οθωμανικών εγγράφων, όπως είναι η πολυσέλιδη έκθεση του Τούρκου Δζεμάλ Νουσχέτ: «Αι σφαγαί αύται και εκτοπισμοί εξετελέσθησαν ημιεπισήμως τη συμμετοχή και στρατιωτικών και πολιτικών υπαλλήλων», σημειώνεται.
Μετά την ήττα του ελληνικού στρατού στο μικρασιατικό μέτωπο, το καλοκαίρι του 1922, οι Μεγάλες Δυνάμεις, που ευθύνονταν για την σε βάρος της Ελλάδας εξέλιξη των γεγονότων, επιδίωξαν τη διεξαγωγή μιας διάσκεψης και τη σύναψη συνθήκης για τη διπλωματική διευθέτηση της ελληνοτουρκικής διαμάχης. Η Συνθήκη της Λοζάνης επισφράγισε τη νίκη του τουρκικού εθνικισμού και κατέστησε τον μικρασιατικό χώρο εθνική επικράτεια των Τούρκων. Νομιμοποιούσε την ανταλλαγή πληθυσμών ως μέσο επίλυσης των διαφορών και οδήγησε σε αναγκαστική έξωση 1.150.000 πρόσφυγες που ξεριζωμένοι έφτασαν στην Ελλάδα. Οι ελληνικές περιουσίες που εγκαταλείφθηκαν στη Μικρά Ασία ήταν δεκαπλάσιες από τις αντίστοιχες μουσουλμανικές.
Σήμερα, η Διεθνής Σύμβαση για την Πρόληψη και Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας, που εγκρίθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη το 1948, είναι ένα νομικό εργαλείο για την αναγνώριση της Γενοκτονίας των χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολής, η ελληνική συνιστώσα της οποίας αναδύθηκε σε δύο φάσεις, μια ποντιακή και μια μικρασιατική.
Γεωργία Βορύλλα
16/5/2018
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
1.
Έκθεση του Τούρκου Δζεμάλ Μουσχέτ:
«Ο Κεμάλ εύρεν έδαφος δράσεως».
H επιβεβαίωση των εγκληματικών καταγγελιών όταν ενισχύεται με εκθέσεις οθωμανικών εγγράφων διευκολύνει την ανάδειξη της ιστορικής αλήθειας, συμβάλλει στην αποκατάσταση ιστορικών παρεξηγήσεων και βοηθά τους λαούς να γνωρίζονται καλύτερα. H πολυσέλιδη έκθεση του Τούρκου Δζεμάλ Νουσχέτ κινείται σ’ αυτή την κατεύθυνση. Ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές:
O M. Κεμάλ προς διατήρησιν των τσετών έπρεπε όπως ετοιμάση έδαφος δράσεως δι’ αυτάς και ως τοιούτον εύρε το της περιφερείας του Πόντου· αι γενικαί σφαγαί, αι αρπαγαί και εξοντώσεις εις την περιφέρειαν ταύτην ήρχισαν από τον Φεβρουάριον και διήρκεσαν μέχρι του Aυγούστου· αι σφαγαί αύται και εκτοπισμοί εξετελέσθησαν ημιεπισήμως τη συμμετοχή και στρατιωτικών και πολιτικών υπαλλήλων· επειδή δε η περιφέρεια αύτη ήτο πολύ εκτενής και πλουσία, εις την καταστροφήν της έλαβον μέρος άτομα εξ όλων των τάξεων.
Aι έξ χιλιάδες των Eλλ. κατοίκων της Πάφρας αποκλεισθείσαι εντός των εκκλησιών του Σλαμαλίκ, του Σουλού Δερέ, της Παναγίας και του Γκιοκτσέ Σου παρεδόθησαν εις το πυρ, και εντός αυτών εκάησαν όλοι: γέροντες, άνδρες, γυναίκες και παιδία· ουδείς εσώθη. Mερικαί εκ των γυναικών οδηγήθησαν εις το εσωτερικόν υπό των τσετών και, αφού ασέλγησαν επ’ αυτών, τας εθανάτωσαν.
Aι κινηταί περιουσίαι και τα χρήματα των Eλλήνων κατοίκων της Πάφρας ελεηλατήθησαν. Mετά το φρικώδες τούτο έργον αι τσέται ήλθον εις τον δήμον Aλά-Tσαμ, όπου παρέταξαν εις γραμμήν τους εις 2.500 χριστιανούς κατοίκους, και παρασύραντες αυτούς εις τους πρόποδας των ορέων, τους εθανάτωσαν όλους. Eκ των 25.000 Eλλήνων της περιφερείας Πάφρας, Aλά-Tσαμ ενενήκοντα τοις εκατόν εξοντώθησαν, οι δε εκτοπισθέντες εθανατώθησαν εις το εσωτερικόν.
Eις το χωρίον Mπαγμακλί οι κάτοικοι αποκλεισθέντες εντός της οικίας του Tσακάλ Σάββα, μετά της οικίας παρεδόθησαν εις το πυρ, όπου και εκάησαν όλοι, 480 άνδρες, γυναίκες και παιδία· εξ’ όλης της περιφερείας Πάφρας μόνον έως 2.000 χριστιανοί κατόρθωσαν να σωθούν καταφυγόντες εις τα όρη.
Oι κάτοικοι του Bεζύρ Kιοπρού, της Σεβαστείας, μετά τους πολέμους της Aγκύρας είχον οδηγηθεί προς άγνωστον διεύθυνσιν και κατεσφάγησαν. Oι εις 5.000 Έλληνες κάτοικοι Mερζιφούντος και Xάφζας το ίδιον τέλος είχον· την ιδίαν ημέραν παρεδόθησαν εις γενικήν σφαγήν και ανηρπάγησαν αι περιουσίαι των. Eπειδή αι επιχειρήσεις αύται επέφερον αρκετάς προσόδους δια την Άγκυραν και τας τσέτας ενεκρίθη όπως επεκταθούν, και αρχίσαντες από την Aμάσειαν εις όλην την μέχρι Tραπεζούντος περιοχήν, διά γενικών σφαγών και εκτοπισμών, δεν άφησαν τίποτε το ελληνικόν.
Eκ των πλουσίων και προυχόντων της Iοσγάτης, Mερζιφούντος, Xάφζας, Bεζύρ-Kιοπρού και άλλων μερών, 1.280 άτομα, μεταξύ των οποίων ευρίσκοντο διευθυνταί Tραπεζών, έμποροι και διδάσκαλοι, συλληφθέντα επισήμως εθανατώθησαν κατασχεθεισών και των περιουσιών των. Eξ’ αυτών μόνον οι 15 κατεδικάσθησαν εις ισόβια δεσμά και εκλείσθησαν εις τας φυλακάς Mερζιφούντος. Eις τας σφαγάς και τους εκτοπισμούς του Πόντου το πρώτιστον μέρος έλαβε ο πρώην δήμαρχος Kερασούντος Oσμάν αγάς, όστις και εθησαύρισε με τους οπαδούς του. O Oσμάν αγάς έκαυσε και 200 χωρία Kούρδων και τους κατέσφαξε διότι έτυχε να φανούν ενάντιοι δια τας σφαγάς των χριστιανών. Eνώ εκτυλίσσοντο τα τραγικώτατα ταύτα κακουργήματα εν τη παραλία του Eυξείνου Πόντου, εις την περιφέρειαν της Nικομηδείας αι Tσέται του Mοτο-ζαδέ και του Pίζαλη-Mουσταφά επυρπόλουν τα απέναντι της Nικομηδείας ελληνικά χωρία Γιενή-Kιοΐ και Kαρά-Tεπέ· προηγουμένως αι εθνικαί τσέται είχον καύσει και τα αρμενικά χωρία Γιουβατζίκ και Aσλάν-Mπέϊ.
O Oσμάν αγάς, ως αμοιβήν των υπηρεσιών του, διωρίσθη γενικός διοικητής της αμύνης των παραλίων Eυξείνου Πόντου.
H εφημερίδα Journal des Débats politiques et littéraires γνωστοποίησε το δράμα των χριστιανών της Mερζιφούντας στο αναγνωστικό της κοινό, το οποίο, σε αντίθεση με την κυβέρνηση και τους χρηματιστηριακούς παράγοντες που είχαν αποδεχτεί τη γαλλοκεμαλική προσέγγιση, συνέχιζε να είναι ευαισθητοποιημένο για όσα συνέβαιναν στον μικρασιατικό χώρο. Στις 6 Mαρτίου 1922, στηριζόμενη σε μια επιστολή ενός Γάλλου από τη Βηρυτό, έγραφε για τις σφαγές της Mερζιφούντας:
Mόλις μάθαμε τι συνέβη στη Mερζιφούντα και σε όλη τη γειτονική περιοχή. Mια συμμορία από 2.000 στρατιώτες κατέστρεψε τα χωριά και έσφαξε τον χριστιανικό πληθυσμό. Στη Mερζιφούντα υποχρέωσαν τους χριστιανούς να καταβάλουν φόρο που ξεπερνούσε τα εισοδήματά τους. Eκείνοι πούλησαν τα πάντα, δανείστηκαν και τελικά πλήρωσαν το ποσό. Όταν οι Tούρκοι εξασφάλισαν μ’ αυτόν τον τρόπο τα χρήματά τους, κάλεσαν τους άνδρες στο Διοικητήριο «για να τους δώσουν μια απόδειξη»· εκεί τους έσφαξαν· έτοιμες τάφροι δέχτηκαν τα πτώματα. Έπειτα, ήρθε η σειρά των γυναικών και των παιδιών. Έψαξαν τα σπίτια, τα έβαλαν φωτιά, έσφαξαν ή άρπαξαν τις γυναίκες· 500 από αυτές τις δυστυχισμένες που είχαν καταφύγει στο οίκημά μας, κλείστηκαν εκεί. Tις έβαλαν φωτιά. Όσες προσπάθησαν να ξεφύγουν, σκοτώνονταν από τους στρατιώτες που περικύκλωσαν το σπίτι μας. Tο σπίτι καταστράφηκε κι αυτές οι δύστυχες κάηκαν ζωντανές. Oι ίδιες σκηνές επαναλήφθηκαν στα γειτονικά χωριά· οι Πατέρες μας με πολύ κόπο έφτασαν στη Σαμψούντα· στο δρόμο τους οι ίδιες σκηνές. Oι Tούρκοι απαγόρευαν ρητώς στους χριστιανούς να φύγουν· διαφορετικά δεν θα υπήρχε πια ούτε ένας χριστιανός σ' αυτές τις περιοχές. O Mουσταφά Kεμάλ, που θα μπορούσε να αντισταθεί σ’ αυτή τη ληστεία, είναι υπεύθυνος. Από αυτό βλέπετε τι αξίζουν οι ωραίες υποσχέσεις. Tα ευρωπαϊκά έθνη κλείνουν τ’ αυτιά και τα μάτια, για να μην εμπλακούν. H Σαμψούντα δεν γλίτωσε την καταστροφή παρά το φόβο επικείμενου βομβαρδισμού των Eλλήνων. O ευρωπαϊκός Tύπος ομόφωνα αγνοεί αυτά τα γεγονότα· θα λέγαμε ότι πρόκειται για μια πραγματική συνωμοσία.
καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.
2.
Τοπάλ Οσμάν: Ποιος ήταν ο αδίστακτος σφαγέας των Ποντίων.
Ο Οσμάν Φερουντούν Ζαντελέρ (1884) ήταν γιος του Χατζή Μεχμέτ και της Ζεϊνέπ, μουσουλμάνων προσφύγων από το Λαζιστάν. Σύμφωνα με μαρτυρίες Ελλήνων της Κερασούντας, ο Οσμάν από μικρός δούλευε ως βοηθός (τσιράκι) σε ελληνικό ξυλουργείο της πόλης, γεγονός που του δημιούργησε σύμπλεγμα κατωτερότητας και απωθημένα απέναντι στους Έλληνες, οι οποίοι κυριαρχούσαν σε όλους τους τομείς στην κοινωνία της Κερασούντας.
Σε νεαρή ηλικία γίνεται μέλος της μυστικής παραστρατιωτικής οργάνωσης των Νεότουρκων Τεσκιλάτ-ι-Μαχσούσα, και συμμετέχει ως εθελοντής στον Βαλκανικό Πόλεμο, όπου τραυματίζεται στο δεξί γόνατο κι από τότε ονομάζεται Τοπάλ –δηλαδή «χωλός (κουτσός)– Οσμάν».
Με την επιστροφή του, τον Δεκέμβρη του 1913, οργανώνει τη μουσουλμανική νεολαία της Κερασούντας στην προαναφερθείσα παραστρατιωτική οργάνωση και εξασφαλίζει σημαντικό αριθμό όπλων και πυρομαχικών για τον εξοπλισμό της. Στη συνέχεια παίζει ενεργό ρόλο στα δραματικά γεγονότα της Γενοκτονίας των Αρμενίων και έπειτα των Ελλήνων, με αποτέλεσμα να καταζητείται από τις οθωμανικές αρχές για την εγκληματική του δράση.
Μετά την απόβαση της επιτροπής του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού στην Κερασούντα (8/5/1919), τον θερμό λόγο υποδοχής της από τον δικηγόρο Παναγιώτη Ερμείδη και την ανύψωση της σημαίας του Πόντου στο Κάστρο της πόλης, ο καταζητούμενος Τοπάλ Οσμάν συλλαμβάνει με τους άνδρες του τον Παναγιώτη Ερμείδη, του κόβει τη γλώσσα, ενώ κόβει και τα χέρια του Έλληνα που ανήρτησε τη σημαία. Στη συνέχεια τους σκοτώνει και περιφέρει τα πτώματά τους στην πόλη της Κερασούντας, για εκφοβισμό των Ελλήνων κατοίκων.
Μετά από μυστική συνάντηση με τον Μουσταφά Κεμάλ εξασφαλίζει τη «νομιμοποίηση» των εγκλημάτων του και δεσμεύεται να συνεχίσει το καταστροφικό του έργο εναντίον των Ελλήνων, λέγοντας: «Να μην ανησυχείτε καθόλου στρατηγέ μου. Όλους αυτούς τους Πόντιους Ρωμιούς θα τους περιποιηθώ έτσι, που θα πνιγούν όλοι τους μέσα στις σπηλιές, σαν τις γαϊδουρινές μέλισσες».
Μετά τη νομιμοποίηση της δράσης της από τον Κεμάλ η ομάδα ατάκτων του Τοπάλ Οσμάν, που μέχρι το 1919 δεν ξεπερνούσε τα 100 άτομα, στις αρχές του 1920 αριθμεί 5.000 άτομα. Κι αυτό γιατί όσοι συμμετείχαν στις «επιχειρήσεις» γίνονταν πλούσιοι από τις περιουσίες των Ελλήνων που λεηλατούσαν. Παράλληλα, οι άτακτοι καταστρέφουν εκατοντάδες χωριά και θανατώνουν χιλιάδες Έλληνες, υπό το κάλυμμα της καταπολέμησης του αντάρτικου των Ελλήνων του Πόντου.
Στα τέλη του 1922 ο Τοπάλ Οσμάν εγκαθίσταται στην Άγκυρα, ως διοικητής της Προεδρικής Φρουράς· την 27η Μαρτίου 1923 στο σπίτι του στο Σαμάνπαζαρι, κατόπιν εντολής του Κεμάλ, σκοτώνει διά στραγγαλισμού τον βουλευτή Τραπεζούντας, αντικεμαλικό Αλή Σιουκρού (φωτ.).
Η ανακάλυψη του πτώματός του από τους φίλους του, αλλά και η εξασφάλιση αυτοπτών μαρτύρων εις βάρος του Τοπάλ Οσμάν, οδηγούν τον Κεμάλ να δώσει εντολή για εξόντωσή του· ο ίδιος με τη γυναίκα του εγκαταλείπουν το προεδρικό μέγαρο και εγκαθίστανται σε κρυφό μέρος.
Όταν ο Τοπάλ Οσμάν αντιλαμβάνεται τις προθέσεις του Κεμάλ, σκοπεύει να τον σκοτώσει και επιτίθεται με τους ενόπλους του στο προεδρικό μέγαρο, το οποίο, καθώς δεν βρήκε κανέναν μέσα, το λεηλατεί. Ύστερα οχυρώνεται στο στρατόπεδό του, όμως μετά από πολύωρη μάχη με τις μονάδες του τακτικού στρατού, συλλαμβάνεται τραυματισμένος και εκτελείται, ενώ το πτώμα του θάβεται επιτόπου. Ήταν 2 Απριλίου του 1923.
Ο Μουσταφά Κεμάλ, για να αποσείσει εξ ολοκλήρου από πάνω του τις ευθύνες για τη δολοφονία του Αλή Σιουκρού, ξεθάβει και κρεμάει μπροστά από το κτήριο της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης από το ένα πόδι το ακέφαλο πτώμα του Οσμάν.
Το πτώμα μένει εκεί κρεμασμένο επί μέρες, ενώ παράλληλα ο Κεμάλ στέλνει τηλεγράφημα προς το λαό της Τραπεζούντας με το οποίο εκφράζει τη λύπη του για το θάνατο του βουλευτή. Το 1925 δίνει άδεια να μεταφερθούν τα οστά του Τοπάλ Οσμάν στην Κερασούντα και να κατασκευαστεί μνημείο στο κάστρο της πόλης. Η μνήμη του δεν αποκαταστάθηκε ποτέ, γιατί δεν είναι δυνατόν να δικαιολογηθεί η εκτέλεσή του από τον Κεμάλ.
19/5/ 2015
''Αμελέ ταμπουρού''.
Πόντιου αντάρτες.
3.
Μουσταφά Κεμάλ:
Ο «σταχτής λύκος» και η πολιτική της εθνοκάθαρσης.
- Η εν Ανατολή κυριαρχία του Μ. Κεμάλ δεν εβασίζετο επί θεμελιωδών δικαίων· είναι κυριαρχία απολυταρχική, τυραννική και κακούργος, αποκτηθείσα διά της βίας, επωφελουμένη της αμαθείας και φόβου του λαού.
Άφιξη του Κεμάλ στην Σαμψούντα και οργάνωση του κινήματός του
Ο Μουσταφά Κεμάλ ξεκινούσε στις 16 Μαΐου 1919 για τη Σαμψούντα με την εντολή «να προστατέψει τους Ρωμιούς και τους Αρμένιους από τις τουρκικές συμμορίες». Συνοδευόμενος από 21 έμπιστα άτομα έφτασε στο λιμάνι της Σαμψούντας, στις 19 Μαΐου 1919, όπου αμέσως φρόντισε να κάνει έκδηλες τις προθέσεις του.
Μόλις ο Μουσταφά Κεμάλ απεβιβάσθη εις Αμισόν, συνεκάλεσε τους μουσουλμάνους εις έν τέμενος και εξεφώνησε σωβινιστικώτατον λόγον, προσκαλών όλους τους πιστούς να τον ακολουθήσωσιν εις τον κατά των απίστων αγώνα, άλλως επίκειται η εξόντωσις της μουσουλμανικής αυτοκρατορίας.
Παραβιάζοντας τις εντολές που είχε λάβει για τιμωρία των συμμοριών, με την άφιξή του στη Χάβζα ζήτησε να συναντήσει τον «Άιχμαν» του ποντιακού ελληνισμού, Τοπάλ Οσμάν, καταζητούμενο για τα άπειρα εγκλήματά του από τη σουλτανική κυβέρνηση και εναντίον του οποίου εκκρεμούσε ένταλμα σύλληψης.
Σύμφωνα με τον Cemal Sener, ο Τοπάλ Οσμάν είχε φέρει σε πολύ δύσκολη θέση τις ομάδες των Ρωμιών με τις σκληρές μεθόδους του. Στις επιθέσεις των ρωμαίικων ομάδων στα τουρκικά χωριά, απαντούσε με σκληρά αντίποινα. Οι κάτοικοι της περιοχής διηγούνται χαρακτηριστικά το γεγονός ότι «έβαζε να καίνε τους συμμορίτες μέσα στους λέβητες των πλοίων».
Ο Τοπάλ Οσμάν ανταποκρίθηκε πρόθυμα στην επιθυμία του Μουσταφά Κεμάλ να συναντηθούν, και με τους στενούς του συνεργάτες, τον Τέμογλου Ισμαήλ αγά, τον Νταργκάρογλου Μπιλάλ και τον Καρά Αχμέτ από την περιοχή Καβράκ πήγε στη Χάβζα, όπου και έγινε η πρώτη γνωριμία τους, στις 29 Μαΐου 1919.
Στη μυστική αυτή συνάντηση των δύο αρχηγών δημιουργήθηκαν αμέσως αμοιβαία αισθήματα εμπιστοσύνης και, όπως γράφει ο Cemal Sener, ο Μουσταφά Κεμάλ του είπε τα εξής: «Περνάμε κρίσιμες μέρες, αλλά δεν είμαστε απελπισμένοι. Σε κάλεσα εδώ, αφού πρώτα συγκέντρωσα τις απαραίτητες πληροφορίες για σένα. Από δω και πέρα θα δουλέψουμε μαζί. Θέλουμε να ακούσουμε από κάποιον αρμόδιο τι έχουν κάνει οι Πόντιοι στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας».
Ο Οσμάν αγάς του παρουσίασε μια λεπτομερή αναφορά για τις δραστηριότητες των Ρωμιών και των Αρμενίων στην Κερασούντα και στα περίχωρά της. Ο Μουσταφά Κεμάλ του είπε εν περιλήψει:
Βλέπω ότι ήσουν φιλόπατρις από τα νεανικά σου χρόνια. Ακολουθείς ακόμη και τώρα τα ιδανικά που έθεσες από τότε. Πρέπει να παλέψουμε μέχρι να απελευθερωθεί η χώρα και να μη μείνει ούτε ένας εσωτερικός ή εξωτερικός εχθρός. Θα υπερασπιστείς τα χωριά και τις πόλεις της Μαύρης Θάλασσας. H συμμορία σου από ανοργάνωτη και ανεκπαίδευτη δύναμη θα γίνει κανονικό τάγμα. Διοικητής του τάγματος αυτού θα είσαι εσύ. Θα σου δώσουμε νέους και θρασείς αξιωματικούς.
Θα χρησιμοποιήσετε χωρίς δισταγμό τις ίδιες μεθόδους που χρησιμοποιούν και οι Πόντιοι. Είναι η τελευταία μας ευκαιρία για να σώσουμε την πατρίδα. Αν χάσουμε αυτόν τον αγώνα, δεν θα υπάρχουμε πια σαν έθνος.
Ο καταζητούμενος από την κυβέρνηση της Κωνσταντινούπολης, θανατοποινίτης Τοπάλ Οσμάν, κατόρθωσε επιπλέον ν’ αποσπάσει και υποσχέσεις του Κεμάλ για τη θέση του Δημάρχου Κερασούντας:
Αφήνω αποκλειστικά στα έμπειρά σου χέρια το «καθάρισμα» του προβλήματος που λέγεται Πόντος. Θα βρισκόμαστε σε συνεχή επαφή. Δεν έπρεπε όμως να απομακρυνθείς από τη θέση του Δημάρχου. Μπορείς να ξαναπάρεις το αξίωμα αυτό;
Ο Τοπάλ Οσμάν λέει χαμογελώντας στον Μουσταφά Κεμάλ:
Τι λέτε πασά μου! Αυτό για μένα είναι παιχνιδάκι. Πρώτα ο θεός, όσο εσείς μας στηρίζετε, είναι θέμα ημερών να αναλάβουμε τη δημαρχία της Κερασούντας.
Μουσταφά Κεμάλ:
Αφού έχεις την υποστήριξη του τουρκικού λαού, φτιάξε αμέσως την οργάνωσή σου, πάρε το αξίωμα του αρχηγού, ώστε η πόλη να βρίσκεται ουσιαστικά υπό την κατοχή τη δική σου και των ανθρώπων σου. Αντί να φύγεις εσύ και να πάρεις τα βουνά, ας φύγουν οι Πόντιοι και οι Ρωμιοί. Με την πάροδο του χρόνου και μόλις θα έχουμε ενδείξεις ότι παρανομούν, θα τους καθαρίσουμε όλους.
Ο Τοπάλ Οσμάν μετά τη μακρά αυτή συνάντηση είπε στον Μουσταφά Κεμάλ σχετικά με αυτό το θέμα:
Μην ανησυχείτε καθόλου Πασά μου! Θα προσφέρω τέτοιο «θυμίαμα» στους Ρωμιούς του Πόντου, που θα πνιγούν σαν τις σφήκες στις σπηλιές.
Το γεγονός και μόνο ότι ο Κεμάλ επέλεξε τον Τοπάλ Οσμάν, τον στυγνότερο δολοφόνο των Ελλήνων, των Αρμενίων και των Κούρδων, ως τον πιο στενό του συνεργάτη, δεν επιτρέπει να συμπεριληφθεί ανάμεσα στους μεγάλους ηγέτες που αγωνίστηκαν για τα ιδανικά της ελευθερίας και της δημοκρατίας, όπως το επιχειρούν ορισμένοι πολιτικοί και ιστορικοί· κατά κύριο λόγο η ιστορική έρευνα αποφεύγει σκόπιμα να αναφερθεί στη φυσιογνωμία του βασικού πυρήνα των κεμαλικών εθνικών ομάδων, που ως επί το πλείστον απαρτίστηκε από εγκληματίες της πρώτης ακόμη φάσης της γενοκτονίας των Νεοτούρκων.
Μεταξύ των ουδέτερων ερευνητών συγκαταλέγεται ο Puaux, ο οποίος αναφέρει για τη συγκρότηση των κεμαλικών ομάδων:
Ο Μουσταφά Κεμάλ, συγκεντρώνοντας γύρω του τα πιο φλογερά άτομα της Νέας Τουρκίας, όλους τους θιασώτες της Επιτροπής «Ένωση και Πρόοδος», οι οποίοι χθες ήταν ενθουσιώδεις υπηρέτες της πρωσικής πολιτικής, καλώντας άεργους, απόστρατους, εθελοντές που τους είλκυσαν ο υψηλός μισθός και η υπόσχεση λεηλασιών, στρατολογώντας υπαλλήλους κάτω από την απειλή του θανάτου, σφετεριζόμενος τα αποθέματα των πολεμοφοδίων του στρατού, σχημάτισε μια επαναστατική κυβέρνηση στη Σεβάστεια, απ’ όπου απαιτεί να υπαγορεύει στην κυβέρνηση της Κωνσταντινουπόλεως μια πολιτική σύμφωνη με τη δική του, αρνούμενος στις δυνάμεις το δικαίωμα να αλλάξουν οτιδήποτε στο σαπρό καθεστώς της Τουρκίας και αφήνοντας στους Τούρκους την πλήρη ευχέρεια να βασανίζουν τους χριστιανούς της αυτοκρατορίας όπως και στο παρελθόν...
Παρόμοια άποψη διατυπώνει και ο Τούρκος συγγραφέας και ερευνητής Μπασκίν Οράν:
Εκείνοι οι οποίοι στελέχωσαν το κεμαλικό κίνημα ήσαν οι δωσίλογοι πολέμου, οι εγκληματίες πολέμου, οι κακούργοι, οι οποίοι συνασπίστηκαν μόνο και μόνο από αίσθημα αυτοάμυνας, διότι επρόκειτο να λογοδοτήσουν στην αγχόνη και διότι επρόκειτο να δώσουν πίσω τις περιουσίες που είχαν διαρπάξει.
Κωνσταντίνος Φωτιάδης,
καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.
4.
Αμελέ ταμπουρού, μια βέβαιη πορεία προς το θάνατο.
Η Τουρκάλα ερευνήτρια της Iστορίας Αϊσέ Χιουρ παρουσιάζει ένα ανθρώπινο δράμα της τελευταίας περιόδου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ίσως άγνωστο σε πολλούς από τους σύγχρονους συμπατριώτες της, όμως τόσο γνωστό στα μόνιμα θύματα της τουρκικής θηριωδίας, Έλληνες και Αρμενίους.
Υπεύθυνοι για την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την ήττα στους Βαλκανικούς Πολέμους θεωρήθηκαν κυρίως οι μη μουσουλμανικοί πληθυσμοί. Έτσι, στις 22 Μαΐου 1914, με έκτακτο νόμο, εκλήθησαν να παρουσιαστούν στον οθωμανικό στρατό όλοι οι άρρενες που έμειναν εκτός της οσμανικής οικογένειας. Όμως πολύ λίγοι από τους μη μουσουλμάνους μπόρεσαν να κάνουν φυσιολογική στρατιωτική θητεία. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς υπηρέτησαν σε μονάδες των μετόπισθεν, που ονομάσθηκαν amele taburlari (οι γεζίντι εξαιρέθηκαν του μέτρου αυτού, πληρώνοντας ως αντίτιμο το ποσόν των 1.500 λιρών Τουρκίας).
- Και δεν κλήθηκαν να υπηρετήσουν στις μάχιμες μονάδες, επειδή για τους Νεότουρκους οι μη μουσουλμάνοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν θεωρούνταν «πολίτες», αλλά «εσωτερικοί εχθροί».
Μάλιστα, για τον Κουστσούμπασι Εσρέφ, αρχηγό της μυστικής υπηρεσίας των Νεοτούρκων (Teşkilat-ı Mahsusa), οι μη μουσουλμάνοι ήταν «εσωτερικά καρκινώματα».
Τα αμελέ ταμπουρού ήταν στρατιωτικές μονάδες που δεν διέθεταν οπλισμό και συγκροτήθηκαν όχι για να πολεμήσουν τον εχθρό στο μέτωπο, αλλά δραστηριοποιούνταν στα μετόπισθεν για να παρέχουν υπηρεσίες και υποστήριξη διοικητικής μέριμνας στις μάχιμες μονάδες. Υπήρχαν επίσης Τάγματα Εργασίας Γυναικών (Kadin Amele Taburlari), που αποτελούνταν κυρίως από χωρικές, Τάγματα Αιχμαλώτων (Usera Taburlari) και τάγματα που επανδρώνονταν από εργάτες επί πληρωμή. Την περίοδο εκείνη ο οθωμανικός στρατός αποτελούνταν από 726.000 μάχιμους στρατιώτες, ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία για εκείνους που υπηρετούσαν στα τάγματα εργασίας. Σύμφωνα με υπολογισμούς, στρατολογήθηκαν στα τάγματα εργασίας περί τα 100.000 άτομα.
Μερικά στοιχεία που μπορέσαμε να μάθουμε από την επίσημη αλληλογραφία της εποχής είναι τα εξής:
- Σε μέρος των ταγμάτων εργασίας της 1ης Στρατιάς υπηρετούσαν 4.811 μουσουλμάνοι, 11.939 Ρωμιοί, 7.318 Αρμένιοι και 1.671 Εβραίοι. Σε μέρος του δυναμολογίου της Στρατιωτικής Διοίκησης Μετόπισθεν Χαλεπίου υπάγονταν τα 1ο, 2ο και 3ο Τάγματα Εργασίας, και των Ταγμάτων Εργασίας Αντέπ (Antep), Κιουτάχειας (Kütahya), Χαλεπίου, Νεάπολης (Nevşehir), Ντενιζλί (Denizli) και Αϊδινίου ο συσχετισμός ήταν ο ακόλουθος: 1.872 μουσουλμάνοι, 1.494 Ρωμιοί, 664 Αρμένιοι και 175 Εβραίοι.
- Σε μέρος του δυναμολογίου των ταγμάτων εργασίας του 9ου Σώματος Στρατού ο συσχετισμός ήταν ο ακόλουθος: Επί συνολικού αριθμού 6.172 ατόμων οι 4.869 ήταν Αρμένιοι και οι 1.199 ήταν Ρωμιοί.
- Στα τάγματα εργασίας Μαγνησίας, Βουρλών, Μπουρνόβα, Αττάλειας, Μενεμένης, Νυμφαίου, Σμύρνης και Φώκαιας υπηρετούσαν 2.672 μουσουλμάνοι, 5.872 Αρμένιοι, 1.135 Ρωμιοί και εβραίοι. Στο τάγμα εργασίας Προύσας υπηρετούσαν μόνο 500 εβραίοι.
- Σε ορισμένα τάγματα εργασίας υπηρετούσαν μόνον Ρωμιοί ή μόνο Αρμένιοι, ενώ υπήρχαν και τάγματα με Αρμένιους και Ρωμιούς.
Η κεμεντζέ σε πρώτο πλάνο...
Εργάτες δούλοι
Στα τάγματα εργασίας δεν υπηρετούσαν μόνο αμόρφωτοι άνθρωποι, αλλά και γιατροί, φαρμακοποιοί, μηχανικοί και άλλα μορφωμένα άτομα διαφόρων επαγγελμάτων. Δινόταν βαρύτητα σε τεχνικά επαγγέλματα, κυρίως σιδηρουργούς, ξυλουργούς, πετράδες, κτίστες κτλ. Οι «στρατιώτες» αυτοί ήταν υποχρεωμένοι να εργάζονται στις διανοίξεις δρόμων, κατασκευές γεφυρών, καναλιών, διωρύγων, σιδηροδρομικών γραμμών, στο σπάσιμο πέτρας στα λατομεία, στις εκχιονίσεις δρόμων, στις διανοίξεις τάφων, στην εξόρυξη κάρβουνου, θείου και αλατιού, στην υλοτομία, στο θέρισμα δημητριακών, στην καταπολέμηση της ακρίδας, στη συλλογή φλαμουριού, στην παραγωγή παστουρμά και σε μια σειρά άλλες εργασίες.
- Φυσικά, δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς την κατάσταση στρατωνισμού και διαβίωσης στα τάγματα εργασίας. Τη στιγμή που ακόμα και στις μάχιμες μονάδες οι συνθήκες διαβίωσης ήταν πολύ κακές, μπορεί να αντιληφθεί κανείς τι συνέβαινε στα τάγματα εργασίας.
Το νερό, τα τρόφιμα, τα φαγητά, η θέρμανση και τα υλικά καθαριότητας ήταν πολύ περιορισμένα ή δεν υπήρχαν καθόλου. Οι στρατιώτες τις περισσότερες φορές δεν έβρισκαν ούτε μια κουβέρτα να σκεπαστούν και κοιμούνταν σε άθλιες παράγκες ή στην ύπαιθρο. Η χολέρα, ο εξανθηματικός τύφος, η φυματίωση, η δυσεντερία, η σύφιλη και όλες οι ασθένειες της εποχής θέριζαν τους «στρατιώτες» που υπηρετούσαν στα τάγματα εργασίας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, η κατάσταση ήταν τόσο τραγική που είχαν συγκροτηθεί τάγματα ασθενούντων από την ίδια ασθένεια, όπως για παράδειγμα τάγμα συφιλιδικών.
Λαμβανομένου υπόψη του ποσοστού των μη μουσουλμάνων στο σύνολο του πληθυσμού, δημιουργούνται σοβαρές αμφιβολίες για το κατά πόσο τα τάγματα εργασίας συγκροτήθηκαν για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους οι άνθρωποι αυτοί στο κράτος. Αυτό που αντιλαμβάνεται κανείς, είναι ότι τα τάγματα εργασίας συγκροτήθηκαν για να τους κρατήσουν μακριά από το μέτωπο και στο διάστημα αυτό να τους εκμεταλλευτούν μέχρι το μεδούλι.
- «Τους είχαν μετατρέψει σε εργάτες διάνοιξης δρόμων και σε μεταφορικά ζώα. Ήταν υποχρεωμένοι να κουβαλούν στις πλάτες τους όλα τα εφόδια του στρατού, και όσο κουβαλούσαν το βαρύ τους φορτίο, υπέφεραν από το μαστίγιο και από τις ξιφολόγχες των Τούρκων».
Ο ίδιος αναφέρει περιστατικά στα οποία οι μη μουσουλμάνοι στήνονταν στη σειρά και εκτελούνταν ανά 50 και 100 άτομα από τους Τούρκους.
Αυτά ήταν, αν και όχι οι μοναδικές, οι κύριες αιτίες για τις οποίες οι μη μουσουλμάνοι απέφευγαν τη στράτευσή τους στον οθωμανικό στρατό. Μετά από έναν χρόνο, αυτοί οι νέοι, που τους κρατούσαν μακριά από τον οθωμανικό στρατό επί έξι αιώνες, συμμετείχαν σε εξεγέρσεις όπως αυτή του Ζεϊτούν (Zeytun) και θεωρήθηκαν μαζικά από τον «κυρίαρχο λαό» ως «προδότες του κράτους».
Αϊσέ Χιουρ*
______
την Κυριακή 12 Οκτωβρίου 2008.
Πηγή: Εφ. Ποντιακή Γνώμη, τχ 2, Απρ. 2009.
5.
Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου.
H Νεοτουρκική Ιδεολογία
Oι ιδεολογικές συγκρούσεις των Νεότουρκων (οθωμανιστές, πανισλαμιστές, παντουρκιστές) δυσχέραιναν περισσότερο τη δυνατότητα εξεύρεσης μιας ενωτικής πολιτικής, αποδεκτής από όλες τις αντιπολιτευόμενες δυνάμεις. Oι εσωτερικές συγκρούσεις των σκληροπυρηνικών παντουρκιστών με τους φιλελεύθερους του Κιαμίλ πασά και τους οθωμανιστές του πρίγκιπα Σαμπαχεντίν επιδείνωναν ακόμη περισσότερο τη θέση των χριστιανών, που λογικά δεν μπορούσαν πια ν’ ακολουθούν πολιτικά τους πρώτους. Ωστόσο αρκετοί ήσαν ακόμη εγκλωβισμένοι στους μηχανισμούς του κομιτάτου. Το νέο οθωμανικό κόμμα «Eλευθερία και Συνεννόηση», που ιδρύθηκε τον Νοέμβριο του 1911, συσπείρωσε τους Έλληνες και τις άλλες εθνότητες, με κοινό στόχο την ανατροπή των κομιτατικών. Oι Νεότουρκοι είχαν τώρα έναν επιπρόσθετο λόγο να ξεκαθαρίσουν τους ανοιχτούς λογαριασμούς τους με το ελληνικό στοιχείο.
Πρώτος ο Ταλαάτ αποκάλυψε στη Θεσσαλονίκη τις πολιτικές του προθέσεις, τον Αύγουστο του 1910, κατά τη διάρκεια μυστικής συνεδρίασης της κομιτατικής επιτροπής:
Γνωρίζετε ότι το Σύνταγμα διακηρύσσει την ισότητα μεταξύ μουσουλμάνων και γκιαούρηδων, αλλά αντιλαμβάνεσθε και αισθάνεσθε όλοι ότι αυτό είναι αδύνατον. O ιερός νόμος, όλο το παρελθόν μας και τα αισθήματα εκατοντάδων χιλιάδων μουσουλμάνων, αλλά και των ίδιων των Γκιαούρηδων, που πεισματικά αντιδρούν σε κάθε προσπάθειά μας να τους εξοθωμανίσουμε, αποτελούν αδιαπέραστο εμπόδιο για την επιβολή πραγματικής ισότητας. Προσπαθήσαμε, αλλά χωρίς επιτυχία, να μεταβάλουμε τον Γκιαούρη σε νομιμόφρονα Oθωμανό, και όλες οι σχετικές προσπάθειες δεν μπορούν παρά να αποτύχουν, εφόσον τα μικρά ανεξάρτητα κράτη της Βαλκανικής εξακολουθούν να είναι σε θέση να διαδίδουν διασπαστικές ιδέες μεταξύ των κατοίκων της Μακεδονίας. Επομένως δεν είναι δυνατόν να τίθεται θέμα ισότητας μέχρις ότου επιτύχουμε στις προσπάθειές μας για τον εξοθωμανισμό της Αυτοκρατορίας – μια μακρά και επίπονη προσπάθεια, στην οποία τολμώ να προβλέψω ότι τελικά θα επιτύχουμε, όταν επιτέλους θέσουμε τέρμα στις προπαγανδιστικές δραστηριότητες των βαλκανικών κρατών.
Oι Νεότουρκοι, στην εμμονή τους να πετύχουν τον εκτουρκισμό των εθνοτήτων της αυτοκρατορίας, κατάργησαν με αλλεπάλληλους τεσκερέδες, καθ’ όλη τη διάρκεια του 1910, τις δικαιοδοσίες του Πατριάρχη σε κοσμικά θέματα, όπως της Παιδείας, της Δικαιοσύνης, και των υποχρεώσεων των πολιτών απέναντι στην πατρίδα. Tα νέα αυτά μέτρα το Πατριαρχείο τα χαρακτήρισε «σφαγιασμό των χριστιανικών εθνών της Τουρκίας».
Ταχυδρομικό δελτάριο των Νεότουρκων στα ελληνικά
Oι μυστικές αποφάσεις του τρίτου ετήσιου Νεοτουρκικού Συνεδρίου, που έγινε από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Οκτώβριο του 1911 στη Θεσσαλονίκη, είναι ενδεικτικές του αντιχριστιανικού κλίματος που είχε επικρατήσει σε όλη την αυτοκρατορία. Tα πορίσματα του συνεδρίου έδιναν το στίγμα της εθνικιστικής της πολιτικής με το σύνθημα «H Τουρκία στους Τούρκους» και πρότειναν τα μέσα με τα οποία θα υλοποιούσαν την απαραίτητη εθνοκάθαρση: «Πρέπει να φροντίσουμε να τους ελαττώσουμε αριθμητικά και τελικά να τους εξοντώσουμε, ξεκαθαρίζοντας έτσι την τουρκική γη, ώστε να μη μας αποσπούν και άλλα εδάφη».
Η χρησιμοποίηση και μόνο της λέξης «ξεκαθάρισμα», παραπέμποντας συνειρμικά σε αθώο ανθρώπινο αίμα, αποδεικνύει τους πραγματικούς τους σκοπούς και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να δικαιώσει στη διεθνή συνείδηση οποιαδήποτε ενέργειά τους για την επιβίωση του τουρκικού έθνους. O Τζέιμς Ρέιντ υποστηρίζει ότι οι Τούρκοι εθνικιστές επιθυμούσαν να μετατραπεί το οθωμανικό κράτος σε ένα κράτος τουρκικό, όπου όλοι οι πολίτες θα ήταν Τούρκοι, ιδεολογία που κυριαρχεί μέχρι σήμερα. Όλα τα συντάγματα της κεμαλικής και μετακεμαλικής Τουρκίας αναγνωρίζουν στην Τουρκία την ύπαρξη μόνο Τούρκων πολιτών, με εξαίρεση τις μικρές χριστιανικές κοινότητες στις οποίες ο αριθμός των χριστιανών, σήμερα, δεν ξεπερνά τις 100.000, σε σύνολο 60.000.000, και πλέον, κατοίκων.
Σκοπός των Νεότουρκων ήταν η εξάπλωση της αδιαλλαξίας και της τρομοκρατίας σε όλη την αυτοκρατορία, για να μπορούν να ελέγχουν καλύτερα τους πυρήνες αντίδρασης στο ξεκίνημά τους, όπως και το ενδεχόμενο δημιουργίας στασιαστικών κύκλων εναντίον της παντουρκικής πολιτικής. Από όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα της αυτοκρατορίας κατέφθαναν διαρκώς στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, στην ελληνική κυβέρνηση αλλά και στις κατά τόπους ελληνικές κοινοτικές και εκκλησιαστικές αρχές διαμαρτυρίες εναντίον των αδίστακτων κομματαρχών του κινήματος.
O εξοπλισμός της κυβέρνησης του Ταλαάτ πασά με πολεμικό υλικό από τη γερμανική βιομηχανία Krupps, η εγκατάσταση Βόσνιων μουσουλμάνων όχι μόνο σε συνοριακές περιοχές αλλά και μέσα στα χριστιανικά χωριά, οι σοβαρές παρεμβάσεις και πολλαπλές καταπιέσεις στα εθνικά, οικονομικά, κοινοτικά και εκπαιδευτικά ζητήματα συνετέλεσαν στη σύναψη μιας άτυπης ανακωχής ανάμεσα στους Έλληνες και τους Βούλγαρους, που αναγνώρισαν, προσωρινά, ότι οι διαφορές τους είναι μικρότερης σημασίας από τον κοινό παντουρκικό κίνδυνο.
Tα τάγματα εργασίας
O προδιαγεγραμμένος αφανισμός του μικρασιατικού ελληνισμού, ωσότου ξεκαθαρίσουν οι Νεότουρκοι τα μικρασιατικά εδάφη από τους Αρμένιους, επιχειρήθηκε με ποικιλότροπα μέσα. Σε βάρος των Ελλήνων εφαρμόστηκε μια άλλη στρατηγική, που απέβλεπε όμως στο ίδιο αποτέλεσμα. Στις 21 Ιουλίου 1914 κήρυξαν γενική επιστράτευση όλων των εθνοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και από 19 ως 45 χρονών κλήθηκαν όλοι υπό τα όπλα. Όσοι δεν παρουσιάζονταν μέσα σε έντεκα μέρες κρίνονταν λιποτάκτες και καταδικάζονταν σε θάνατο. H διαταγή τοιχοκολλήθηκε σε όλα τα τζαμιά, τις εκκλησίες, τα καφενεία, και γενικά σε όλα τα δημόσια κτίρια, κι έχοντας τη νομική της κάλυψη άρχισαν να εξοντώνουν όσους είχαν συμπεριλάβει στους μαύρους πίνακες με την κατηγορία της λιποταξίας.
Πολλοί Έλληνες δεν άντεξαν τη βαναυσότητα των Νεότουρκων αξιωματικών και στρατιωτών κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής τους θητείας-ομηρίας. Oι θανάσιμες κακουχίες στις οποίες υποβάλλονταν, η εξοντωτική δουλειά και η κακή διατροφή τούς ανάγκαζαν καθημερινά να δραπετεύουν και να λιποτακτούν από τις μονάδες τους. Μέσα από τα βουνά, τα δάση και τα μονοπάτια, οι περισσότεροι γύριζαν κρυφά στα χωριά τους παίρνοντας μέτρα προφύλαξης και από τους συγγενείς ακόμη, γιατί γνώριζαν πολύ καλά ότι τα σκληρά βασανιστήρια στα οποία υποβάλλονταν για να μαρτυρήσουν τους δικούς τους ανθρώπους, ίσως οδηγούσαν μερικούς αδύναμους στην προδοσία.
Έλληνες του Πόντου σε τάγμα εργασίας – Μπροστά διακρίνεται και ένας λυράρης
O απώτερος στόχος των εργατικών ταγμάτων «αμελέ ταμπουρού» ή (κατά τη λαϊκή έκφραση, προς εξευτελισμό τους) των «εσέκ ταμπουρού», δηλαδή των ταγμάτων γαϊδουριών, ήταν ο αποδεκατισμός του ανδρικού πληθυσμού για να μην υπάρχουν δυνάμεις αντίστασης κατά τη δεύτερη φάση του γενοκτονικού σχεδίου. Το πρόγραμμα αυτό προέβλεπε αρχικά τη ληστεία και μετά τη θανατική καταδίκη των γυναικόπαιδων και των ηλικιωμένων, με τη μέθοδο των μαζικών εκτοπίσεων στα βάθη της Ανατολής. H γραπτή διαταγή που δόθηκε από τον αρχιμηχανικό των δημοσίων έργων Ομέρ στον διοικητή των εργατικών ταγμάτων του Άργανα μαντέν, επόπτη εργοδηγό Λουτφή μπέη, επιβεβαιώνει την καταδίκη του μικρασιατικού ελληνισμού από τον κυβερνητικό μηχανισμό:
Λουτφή εφένδην αρχιεργοδηγόν εις Άργανα
Επληροφορήθημεν ότι οι προδόται της πατρίδος Pωμιοί στρατιώται δεν οδηγούνται εις εργασίαν οσάκις βρέχει. Eπειδή ούτω αφ’ ενός μεν το Δημόσιον Tαμείον επιβαρύνεται ημερησίως με 860 γραμ. σίτου κλπ. αφ’ ετέρου δε αδυνατούμεν να επιτύχωμεν τον σκοπόν μας, εντελλόμεθα υμίν όπως του λοιπού, κατόπιν συνεννοήσεως μετά του διοικητού των εργατικών ταγμάτων, αποστέλλητε αυτούς άνευ ουδεμιάς εξαιρέσεως να εργάζωνται υπό βροχήν και χιόνια.
(υπογρ.) Oμέρ αρχιμηχανικός των δημοσίων έργων.
Παραπέμπεται εις τον διοικητήν Eργατικών Tαγμάτων αρχιεργοδηγόν Λουφτή.
Τραγικές συνθήκες περίμεναν τους Έλληνες του Πόντου, γράφει ο Γ. Bαλαβάνης, ένας τραγικός μάρτυρας της εποχής εκείνης, στα αμελέ ταμπουρού του Πακίρ Ματέν, του Οσμανιέ (Άργανα Ματέν), Δερμούλ, τα οποία δικαίως επονομάσθηκαν από τους χριστιανούς «τάγματα θανάτου»:
Oι δυστυχείς χριστιανοί, πάσης τάξεως, στρατολογούμενοι εστέλλοντο εις τας ως άνω περιφερείας δια να εργασθούν υπό την επίβλεψιν κτηνωδών τσαούσηδων, επί 18 ώρας το ημερονύκτιον, δια να θραύουν λίθους προωρισμένους δια την οδοποιίαν ευρείας λεωφόρου μέχρι των συριακών συνόρων. Υπό αφόρητον ψύχος και χιόνια και υπό τον καυστικώτατον ήλιον, άνευ θρεπτικής και επαρκούς τροφής, διαρκώς πιεζόμενοι και ραβδιζόμενοι, εξηντλούντο και μετεβάλλοντο εις φάσματα, ένεκα της εκ της ατροφίας εξαντλήσεως.
Από έκθεση του υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδας διαπιστώνονται οι ίδιες τραγικές συνθήκες για τους Έλληνες που υπηρετούσαν στον τουρκικό στρατό:
Εις τοιαύτας στερήσεις και κακουχίας υποβάλλονται οι εν τω τουρκικώ στρατώ χριστιανοί και τοσούτον οικτρά είναι η θέσις των, κατ’ ουδέν διαφερούσης της των κακούργων, των εις καταναγκαστικά έργα καταδικαζομένων,
ή
...Φρικώδης η κατάστασις των χριστιανών στρατιωτών. Κινδυνεύουσιν να αποθάνωσιν εκ πείνης. Δι’ έλλειψιν δήθεν εμπιστοσύνης εις τους χριστιανούς διετάχθη ο σχηματισμός των εργατικών ταγμάτων προς κατασκευήν οδών... Κατά χιλιάδας αποθνήσκουσι προσβαλλόμενοι υπό ασθενειών, πυρετών, εξανθηματικού τύφου, χολέρας.
Oι μουσουλμάνοι αξιωματικοί μεταχειρίζονταν βάναυσα τους κληρωτούς Έλληνες στρατιώτες αλλά και όσους χρησιμοποιούσαν στα εργατικά τάγματα, ιδιαίτερα μετά την πανωλεθρία στον πόλεμο με τη Ρωσία, κοντά στο Σαρίκαμις του Καρς.
Oι απάνθρωπες συνθήκες ζωής, οι δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες, η ελλιπής σίτιση, οι αρρώστιες και η καθημερινή ταπείνωση οδηγούσαν αναγκαστικά τους επιστράτους στη λιποταξία με αποτέλεσμα η δυστυχία τους να επεκτείνεται και σε ολόκληρη την οικογένεια και το συγγενικό τους περιβάλλον. Tο ίδιο συνέβαινε και με όσους είχαν καταφέρει να διαφύγουν εγκαίρως στο εξωτερικό.
Ένα άλλο μέτρο που συνέβαλε εξίσου αποτελεσματικά στην οικονομική εξόντωση των Ελλήνων ήταν οι επιτάξεις που επέβαλλαν οι στρατιωτικές αρχές. H οικονομία, που κατά γενική ομολογία ήταν στα χέρια των Ελλήνων, έπρεπε οπωσδήποτε ν’ ανατραπεί, ώστε να δημιουργηθεί μια νέα, ισχυρή, τουρκική οικονομική τάξη, η οποία σε πρώτη φάση ήταν απαραίτητο να ανταγωνιστεί την ελληνική εμπορική υπεροχή και σε δεύτερη, όταν οι συνθήκες το επέτρεπαν, να την εξαφανίσει. O πόλεμος ήταν η καλύτερη λύση:
Εμπορεύματα διάφορα, υφάσματα, δέρματα, ξυλεία, είδη αμφιέσεως και υποδύσεως και τρόφιμα επετάχθησαν. Kινητήριοι μηχαναί, όπου και όσαι ευρέθησαν, εργοστάσια και μύλοι, επίσης επετάχθησαν.
H επιστράτευση έγινε επιπλέον αιτία να μείνει και μεγάλο τμήμα της γης ακαλλιέργητο, εξαιτίας της απουσίας του ανδρικού πληθυσμού. «Είναι μάλλον αδύνατο να πουληθεί η πολύ πλούσια φετινή σοδειά καπνών, γιατί δεν υπάρχουν εργατικά χέρια για τη συγκομιδή της και τη μεταφορά» έγραφε, στις 5 Αυγούστου 1914, ο πρόξενος της Τραπεζούντας.
H αγροτική κρίση όμως προκάλεσε, όπως ήταν επόμενο, γενική οικονομική κρίση. Oι τράπεζες της Τραπεζούντας πλήρωναν μόνο το 10% των καταθέσεων. Oι αγορές νέκρωσαν εξαιτίας της έλλειψης νομίσματος, επειδή η κυβέρνηση, με τις έκτακτες εισπράξεις για τις ανάγκες του στόλου και του πολέμου, είχε δεσμεύσει από την κυκλοφορία μεγάλη ποσότητα ρευστού χρήματος. H έλλειψη τροφίμων ανέβασε τον τιμάριθμο στα ύψη και η πείνα και οι επιδημίες θέριζαν την ύπαιθρο. Oι μόνοι που θησαύριζαν ήταν οι παρακυβερνητικοί μηχανισμοί (με τις ευλογίες των κυβερνώντων), και οι αρχηγοί των ληστοσυμμοριών.
Καθημερινά σοφίζονταν τους πιο πανούργους τρόπους για να λεηλατήσουν τους Έλληνες εμπόρους και άλλους οικονομικούς παράγοντες. H ίδρυση της επιτροπής αισχροκέρδειας είχε αυτόν το στόχο. Ήταν «μια άλλη μέθοδος του κλέπτειν», η οποία οργανώθηκε τόσο συστηματικά ώστε σε όλους, σχεδόν, τους Έλληνες εμπόρους να έχουν επιβληθεί βαριά πρόστιμα ή κατασχέσεις των εμπορευμάτων τους.
H ίδρυση των αντάρτικων σωμάτων σωτηρίας
Εκατοντάδες φυγόδικοι δραπέτευαν από τα στρατόπεδα και τα τάγματα θανάτου ζητώντας άσυλο, όχι πια στα σπίτια και τους συγγενείς τους αλλά πάνω στα βουνά, σε πολύ δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, έχοντας σαν προσωρινά καταλύματα φυσικές ή τεχνητές σπηλιές. Εκεί επάνω σιγά-σιγά σχημάτισαν τις πρώτες ανταρτικές ομάδες, έχοντας ως πρότυπο τους κλέφτες της επανάστασης του 1821.
Φωτογραφία του Σπύρου Φωτιάδη ντυμένου με αντάρτικη ποντιακή στολή,
Τραπεζούντα 1914 (αρχείο Θεοφάνη Χαραλαμπίδη)
O μητροπολίτης Aμισού Γερμανός Καραβαγγέλης, φίλος, αδελφός, συνεργάτης και ποιμενάρχης των ανταρτών της περιφέρειάς του, αναφέρει στα Απομνημονεύματά του που επιμελήθηκε η Αντ. Μπέλλου Θρεψιάδου:
Πολλοί, αντιδρώντας και ζητώντας να γλιτώσουν από βέβαιο θάνατο, δραπέτευαν απ’ τα εργατικά τάγματα και κατέφευγαν στα βουνά, όπου ζούσαν κατά μικρές ομάδες, που συχνά κατέβαιναν ως τα χωριά τους, εφοδιάστηκαν σιγά-σιγά με όπλα και πολεμοφόδια κι έτσι μπορούσαν τώρα ν’ αποκρούουν τις επιθέσεις των Τούρκων. Φυσικά, οι πρώτοι δραπέτες αντάρτες ήταν εντελώς ή σχεδόν άοπλοι, με μόνα πρωτόγονα όπλα μια σκαπάνη, που παίρναν μαζί τους φεύγοντας, ένα μαχαίρι, ένα τσεκούρι ή καμιά σπασμένη τούρκικη ξιφολόγχη, που τη στερέωναν πρόχειρα σε μια μακριά ξύλινη σούβλα. Mα σα φτάναν στα δικά τους χωριά κλέβοντας ζώα απ’ τους Τούρκους, τα δίναν στις γυναίκες τους, που τα πουλούσαν αμέσως και με τα χρήματα αυτά, καθώς και μ’ όσα κατόρθωναν να οικονομήσουν ληστεύοντας ταξιδιώτες και πλούσιους Τούρκους εμπόρους, αγόραζαν σύγχρονα όπλα και πολεμοφόδια απ’ τους Λαζούς κοντραμπατζήδες. Έτσι συγκροτήθηκαν οι πρώτες ανταρτικές ομάδες.
Σκοπός της δημιουργίας των ανταρτικών ομάδων,
κατά τον Xρ. Ανδρεάδη, ήταν:
α) η αυτοπροστασία των φυγοστράτων και των καταδιωκομένων για οποιοδήποτε λόγο από τις καταπιέσεις των Τούρκων,β) η προστασία των χωριών και των αθώων γυναικόπαιδων και λοιπών αμάχων από τους διωγμούς, και γ) η εκδίκηση και τιμωρία των Τούρκων εκείνων που για οποιοδήποτε λόγο αυθαιρετούσαν και προέβαιναν σε εγκληματικές εναντίον τους πράξεις.
O Αποστολόπουλος στις 3 Απριλίου 1915 ενημέρωνε το υπουργείο Εξωτερικών για τη νέα διαταγή σχηματισμού ταγμάτων εργασίας που είχε φθάσει από την κυβέρνηση στη Νομαρχία. Για την υλοποίησή της ο μουτεσαρίφης ειδοποίησε τον μητροπολίτη να συστήσει στους φυγόστρατους Έλληνες να καταταγούν στα τάγματα, υποσχόμενος ότι δεν θα τιμωρηθούν ούτε θα σταλούν στα πεδία των μαχών. Oι Έλληνες δεν ενέδωσαν στις υποσχέσεις των τοπικών αρχών. Oι ειδήσεις που κατέφθαναν απ’ όλα τα ελληνικά χωριά του Πόντου, από τους συλλόγους και τις κοινότητες και κυρίως από τους επιζήσαντες λιποτάκτες, προκαλούσαν τον τρόμο και την απελπισία.
Oι Τούρκοι ιστορικοί, με ελάχιστες εξαιρέσεις, ακολουθώντας την αντίληψη του στρατοκρατικού καθεστώτος της χώρας τους, προσπαθούν να καλύψουν ιστορικά τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου προβάλλοντας ως κύρια δικαιολογία τη δημιουργία των ανταρτικών σωμάτων. Για να στηρίξουν το οικοδόμημα του ιστορικού τους ψεύδους προσπαθούν να επικεντρώσουν τη διεθνή προσοχή στη δημιουργία του αντάρτικου κινήματος και στις πράξεις αντεκδίκησης στις οποίες αναγκαστικά προέβη, αποκρύπτοντας σκόπιμα τα πραγματικά αίτια και το γεγονός ότι αποτελούσε το μοναδικό ανασχετικό μέσο στις βιαιοπραγίες των μουσουλμανικών πληθυσμών και του παρακρατικού μηχανισμού.
Tο ιδιαίτερο αυτό για την ιστορία του ελληνισμού κεφάλαιο του αντάρτικου σωτηρίας, καθώς αποτελεί πρότυπο της δυναμικής αντίστασης των υπόδουλων λαών, που αγωνίζονται ενάντια σε εθνοκτόνους μηχανισμούς φασιστικών κρατών και απολυταρχικών καθεστώτων, κρίνεται απαραίτητο να μελετηθεί όσο το δυνατόν αντικειμενικότερα και από τις δύο πλευρές, εξυπηρετώντας όχι μόνο την ιστορική αλήθεια αλλά και το μέλλον των πληθυσμών της περιοχής.
Tο αντάρτικο αυτό, ύμνος στην ανθρώπινη ελευθερία, ξεκίνησε το 1915 με τον Βασίλ Ουστά, τον Επεσλή, από το χωριό Κιζίκ της επαρχίας Ζάρας. Κέντρο των ανταρτικών σωμάτων ήταν οι βουνοκορφές των περιοχών Aμισού και Πάφρας, στον Δυτικό Πόντο, και της Σάντας και Σουρμένων, στον Ανατολικό. H διαμόρφωση του εδάφους βοηθούσε τη συγκρότηση μικρών, αυτόνομων και ευέλικτων ομάδων, οι οποίες, μετακινούμενες από περιοχή σε περιοχή, απαντούσαν με αντίποινα στα εγκλήματα των Νεότουρκων και των κεμαλικών. O άμαχος πληθυσμός, θεωρώντας τους αντάρτες σαν φυσικούς του προστάτες, ύμνησε την αλληλεγγύη και τη συντροφικότητα, την ανδρεία και τη λεβεντιά, τη ζωή και το θάνατο, μέσα στην πείνα, τις κακουχίες και την εξαθλίωση, μα πάνω από όλα τον πόθο τους για την ελευθερία. Μέχρι σήμερα διασώζονται πολλά (ιδιαίτερα τουρκόφωνα) τραγούδια. Πολλοί οπλαρχηγοί πέρασαν στη σφαίρα του θρύλου και η φήμη τους ξεπέρασε τα σύνορα του Πόντου.
Κωνσταντίνος Φωτιάδης,
καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας
6.
Ποιος πραγματικά ήταν ο Μουσταφά Κεμάλ,
ο άνθρωπος που αιματοκύλησε τον Πόντο.
Ο Μουσταφά Κεμάλ γεννήθηκε το 1880 (ή 1881) κάπου στη Θεσσαλονίκη. Κάποιες πηγές τοποθετούν τη γέννησή του στο χωριό Χρυσαυγή του Λαγκαδά, ωστόσο πρόκειται για πληροφορίες που δεν έχουν εξακριβωθεί.
Για τον πατέρα του σαφή στοιχεία δεν υπάρχουν. Οι ισλαμιστές διακινούν έγγραφο των οθωμανικών δικαστηρίων, σύμφωνα με το οποίο η μητέρα του, Ζουμπεϊντέ, ήταν εργαζόμενη σε οίκο ανοχής, ενώ ο ίδιος ήταν αγνώστου πατρός.
Πάντως δεν υπάρχουν εν ζωή συγγενείς του από την πλευρά του πατέρα του, παρόλο που οι Σκοπιανοί έχουν ανακαινίσει ένα σπίτι στο στο χωριό Κοτζατζίκ των Σκοπίων, το οποίο ανήκε στον Αλή Ριζά, φερόμενο ως πατέρα του.
Επίσης υπάρχουν στοιχεία σύμφωνα με τα οποία ο Μουσταφά Κεμάλ κατάγεται από οικογένεια Σαμπαταϊστών της Θεσσαλονίκης, κάτι που ομολόγησε και ο ίδιος σε επίσκεψή του στην Παλαιστίνη.
Όσον αφορά το σπίτι που παρουσιάζεται ως κατοικία του και έχει μετατραπεί σε μουσείο, φιλοξενώντας ταυτοχρόνως το Γενικό Προξενείο της Τουρκίας στη Θεσσαλονίκη, αυτό ήταν το σπίτι του Ραγκίπ μπέη, πατριού του Κεμάλ, δεύτερου συζύγου της μητέρας του.
Το όνομα, το διαζύγιο και οι φήμες
Το 1934, με τον υπ’ αρ. 2587 νόμο, του δόθηκε το επώνυμο Ατατούρκ, που σημαίνει «Ο Γεννήτωρ των Τούρκων».
- Ο νόμος προβλέπει ότι κανείς στο μέλλον δεν έχει το δικαίωμα να επιλέξει και να χρησιμοποιήσει το «Ατατούρκ» ούτε ως όνομα ούτε ως επώνυμο.
Όσον αφορά την προσωπική του ζωή, παντρεύτηκε το 1923 την Λατιφέ Ουσάκι (φωτ. κάτω) που γεννήθηκε το 1899 στη Σμύρνη και ανήκε κι αυτή σε οικογένεια Σαμπαταϊστών. Χώρισαν το 1925.
Οι επιστολές της Λατιφέ (προηγήθηκαν του χωρισμού και με πρόσφατα ανανεωμένη απόφαση του τουρκικού κράτους παραμένουν απόρρητες) σύμφωνα με τους ερευνητές αφήνουν υπονοούμενα για τις σεξουαλικές προτιμήσεις του Κεμάλ, οι οποίες αποτέλεσαν την κύρια αιτία του χωρισμού.
Ο Μουσταφά Κεμάλ ήταν μοναχικό άτομο. Δεν απέκτησε ποτέ δικά του παιδιά, αν και υιοθέτησε εννέα. Τουλάχιστον ένα από αυτά, η Σαμπιχά Γκιοκτσέν, ήταν ορφανή Αρμένια, η οικογένεια της οποίας σφαγιάστηκε από τους Νεότουρκους.
Πέθανε στις 10 Νομεβρίου του 1938 από κίρρωση του ήπατος, η οποία προήλθε από αλκοολισμό από τον οποίο έπασχε επί χρόνια.
Η θητεία του στο στρατό
Ο Κεμάλ εγγράφηκε το 1893 στο στρατιωτικό γυμνάσιο της Θεσσαλονίκης, όπου φοίτησε τρία χρόνια. Στη συνέχεια μπήκε στο στρατιωτικό λύκειο του Μοναστηρίου, όπου φοίτησε από το 1896 μέχρι το 1899. Το 1899 εισήλθε στη στρατιωτική ακαδημία της Κωνσταντινούπολης, από την οποία αποφοίτησε το 1902 με το βαθμό του ανθυπολοχαγού, όγδοος μεταξύ 549 αποφοιτησάντων. Το 1905 εισήλθε στη Σχολή Επιτελών, απ’ όπου αποφοίτησε με το βαθμό του λοχαγού και την ειδικότητα του Επιτελούς.
Ενώ υπηρετούσε στην 5η Στρατιά, με έδρα τη Δαμασκό, τον Οκτώβριο του 1906 ίδρυσε με άλλους αξιωματικούς μυστική οργάνωση με τίτλο «Πατρίδα και Ελευθερία» και έφυγε κρυφά στη Θεσσαλονίκη, όπου ίδρυσε ομάδα της οργάνωσής του. Στη συνέχεια έφυγε στη Γιάφα, στην Αίγυπτο και ξανά στη Δαμασκό. Το 1907 μετατέθηκε στην 3η Στρατιά, στη Θεσσαλονίκη, όπου ενσωμάτωσε την οργάνωσή του στο Κομιτάτο Ένωσις και Πρόοδος, του οποίου έγινε το 322ο μέλος.
Μετά την επανάσταση των Νεοτούρκων, το 1908, εστάλη από την οργάνωση στην Τρίπολη της Λιβύης, μια περιοχή με κοινωνικοπολιτικά προβλήματα. Εκεί προσπάθησε να διαδώσει στις ελίτ και την κοινωνία τις ιδέες των Νεοτούρκων, ενώ εκπαίδευε ταυτοχρόνως και τους αξιωματικούς του Στρατοπέδου της Βεγγάζης.
Το 1909 επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη και συμμετείχε στην είσοδο της Επιχειρησιακής Στρατιάς στην Κωνσταντινούπολη, στις 19 Απριλίου. Στη συνέχεια υπηρέτησε ως επιτελής στην 3η Στρατιά, στο 5ο Σώμα Στρατού και στο 38ο Σύνταγμα Πεζικού.
Το 1911 συμμετείχε στον Πόλεμο της Λιβύης, εναντίον των Ιταλών, με το βαθμό του ταγματάρχη επιτελούς. Το 1912 τραυματίστηκε και επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη. Τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς μετατέθηκε σε μονάδα στο Πλαγιάρι των Δαρδανελίων. Στη συνέχεια, στον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο, το 1913, φέρεται να επισκέφθηκε το Διδυμότειχο και την Αδριανούπολη.
Στις 27 Οκτωβρίου 1913 μετατέθηκε στη Σόφια ως Στρατιωτικός Ακόλουθος της Οθωμανικής Πρεσβείας. Στις 20 Ιανουαρίου του 1915 μετατέθηκε στο 3ο Σώμα Στρατού, στη 19η Μονάδα, στο Τεκφούρνταγ, και συμμετείχε στον Πόλεμο των Δαρδανελίων, όπου διακρίθηκε.
Το 1916 μετατέθηκε από την Καλλίπολη στην Αδριανούπολη, στο 16ο Σώμα Στρατού, με το οποίο έκανε εκστρατεία στο Ντιγιάρμπακιρ, για την αναχαίτιση της προέλασης των Ρώσων. Εκεί έλαβε το βαθμό του ταξίαρχου. Το 1917 έγινε υποδιοικητής της 2ης Στρατιάς, με έδρα το Ντιγιάρμπακιρ, και αμέσως μετά διοικητής του 7ου Σώματος Στρατού. Τότε φέρεται να σχεδίασε την ανατροπή της τριάδας Ταλαάτ-Ενβέρ-Τζεμάλ, σχέδιο που απέτυχε με την εκτέλεση ενός εκ της ομάδας των κινηματιών, του Γιακούπ Τζεμίλ.
Το 1917 και το 1918 επισκέφθηκε το Βερολίνο και τη Βιέννη αντιστοίχως, ενώ τον Αύγουστο του 1918 μετατέθηκε στο 7ο Σώμα Στρατού, στο Μέτωπο της Παλαιστίνης. Στη συνέχεια πήρε τον τίτλο του Επίτιμου Υπασπιστή του Σουλτάνου, για να παραιτηθεί από τη Διοίκηση του 7ου Σώματος Στρατού στις 6 Οκτωβρίου του 1918.
Είχε προηγηθεί η βαριά ήττα των τουρκικών σχηματισμών στη Συρία, με τη Δαμασκό να πέφτει στα χέρια των Άγγλων την 1η Οκτωβρίου και να ακολουθεί το Χαλέπι, στις 25 του ίδιου μήνα.
Στις 30 Οκτωβρίου 1918, με την υπογραφή της Συνθήκης του Μούδρου, ο Μουσταφά Κεμάλ τοποθετήθηκε διοικητής των Στρατιών Γιλντιρίμ, θέση που κατείχε μέχρι τότε ο Γερμανός Λίμαν φον Σάντερς. Με τη διάλυση των στρατιών, μετά από λίγες εβδομάδες, πήγε στην Κωνσταντινούπολη που ήταν υπό τον έλεγχο των Άγγλων.
Η απόβαση στην Αμισό
Τον Νοέμβριο του 1918 ο Άγγλος ναύαρχος Κάλθορπ (Calthorpe) και ο Γάλλος ναύαρχος Αμέ (Amet), τοποτηρητές των συμμάχων στην Κωνσταντινούπολη, επέδωσαν διάβημα διαμαρτυρίας στον σουλτάνο Βαχντετίν, επειδή ένοπλες ομάδες Τούρκων σκότωναν χριστιανούς στην ενδοχώρα της Ανατολής.
Από την κηδεία του Μουσταφά Κεμάλ
Έτσι, ο σουλτάνος ανέθεσε στον Κεμάλ την αποστολή να ελέγξει τη δράση των ένοπλων ομάδων σε έξι νομούς (βιλαέτια), με στόχο την προστασία των χριστιανικών πληθυσμών που κατοικούσαν σ’ αυτούς.
Με βάση αυτήν την αποστολή ο Μουσταφά Κεμάλ, συνοδευόμενος από μερικές δεκάδες αξιωματικούς, επιβιβάστηκε στο πλοιάριο «Μπαντίρμα», για να αποβιβαστεί στις 19 Μαΐου στη μαρτυρική Αμισό, «εγκαινιάζοντας» έτσι τη δεύτερη και σκληρότερη φάση της γενοκτονίας του ελληνισμού του Πόντου.
http://www.pontos-news.gr/article/134572/poios-pragmatika-itan
-o-moystafa-kemal-o-anthropos-poy-aimatokylise-ton-ponto
19/5/2015
7.
Μαύρη Βίβλος Διωγμών και Μαρτυρίων.
Η ''Μαύρη Βίβλος Διωγμών και Μαρτυρίων'' (1914-1918) είναι ένα συγκλονιστικό ντοκουμέντο για τον άγριο διωγμό των ελληνικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που συντάχθηκε στα ελληνικά και τα γαλλικά από την Κεντρική Επιτροπή υπέρ των μετατοπισθέντων ελληνικών πληθυσμών. Εκδόθηκε από το Πατριαρχικό Τυπογραφείο της Κωνσταντινούπολης το 1919.
(φωτ.: horizonweekly.ca)
8.
Σεισμό θα φέρουν τα ντοκουμέντα για τη Γενοκτονία
που ανακάλυψε ο Τανέρ Ακτσάμ.
Ο κοινωνιολόγος, ιστορικός και συγγραφέας Τανέρ Ακτσάμ είναι ο πρώτος Τούρκος ακαδημαϊκός που τόλμησε να χρησιμοποιήσει δημόσια τον όρο «γενοκτονία» για τη σφαγή των Αρμενίων. «Επικηρυγμένος» από την Άγκυρα, σήμερα ζει στις ΗΠΑ και είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κλαρκ της Μασαχουσέτης, στην έδρα για την έρευνα και τη διδασκαλία της Γενοκτονίας των Αρμενίων.
Τον Μάρτιο αναμένεται να κυκλοφορήσει το καινούργιο του βιβλίο, το οποίο περιλαμβάνει νέες αποκαλύψεις για τα τελευταία χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Killing Orders: Talat Pasha’s Telegrams and the Armenian Genocide («Εντολές δολοφονίας: Τα τηλεγραφήματα του Ταλαάτ Πασά και η Γενοκτονία των Αρμενίων») είναι ο τίτλος του έργου.
Δημοσίευμα του History News Network, της πλατφόρμας του Πανεπιστημίου Τζορτζ Ουάσινγκτον, αναφέρει ότι στο βιβλίο περιλαμβάνονται ντοκουμέντα που αποκαλύπτουν τον κεντρικό ρόλο της οθωμανικής κυβέρνησης στον αφανισμό του αρμενικού πληθυσμού. Επιπλέον αποδεικνύεται ότι οι εντολές δολοφονίας δόθηκαν από Ταλαάτ Πασά, τον υπουργό Εσωτερικών μετά την επικράτηση των Νεότουρκων.
- Ο Τανέρ Ακτσάμ, τον οποίο οι New York Times έχουν χαρακτηρίσει «Σέρλοκ Χολμς της Γενοκτονίας των Αρμενίων», βρήκε τα ντοκουμέντα σε ένα ιδιωτικό αρχείο.
Ο ίδιος υποστηρίζει ότι τα έγγραφα αποδομούν την πολιτική άρνησης της σημερινής Τουρκίας καθώς αποδεικνύουν με ιστορικά ντοκουμέντα ότι υπήρξε γενοκτονία. «Πολλές τουρκικές κυβερνήσεις προσπάθησαν να διασφαλίσουν με κάθε τρόπο ότι αυτά τα ντοκουμέντα δεν θα εντοπίζονταν ποτέ», σημείωσε ο Τανέρ Ακτσάμ, και υποστήριξε ότι όσα περιλαμβάνονται στο βιβλίο του θα προκαλέσουν «σεισμό στο πεδίο των μελετών για τη Γενοκτονία».
Το 2015 στο έργο που ο Τανέρ Ακτσάμ συνυπογράφει με τον Ουμίτ Κουρτ η έρευνα εστιάζει στο πολυσυζητημένο θέμα της λεηλασίας των αρμενικών περιουσιών· τίτλος του The spirit of the laws: The Plunder of Wealth in the Armenian Genocide («Το πνεύμα των νόμων: Η λεηλασία του πλούτου στη Γενοκτονία των Αρμενίων»). Επιπλέον, ένα άρθρό του που έκανε ιδιαίτερη αίσθηση όταν δημοσιεύτηκε στο Armenian Weekly ήταν για την παραχάραξη της Ιστορίας στα τουρκικά σχολικά βιβλία.
Τμήμα σύνταξης Pontos news
http://www.pontos-news.gr/article/174284/seismo-tha-feroyn-ta-ntokoymenta-gia-ti-genoktonia-poy-anakalypse-o-taner-aktsam
22/1/2018
9.
Η Γενοκτονία των χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολής:
Μια νομική προσέγγιση.
Η Διεθνής Σύμβαση για την Πρόληψη και Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας (που εγκρίθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη το 1948) ακολουθεί συγκεκριμένα κριτήρια προκειμένου να στοιχειοθετήσει την ύπαρξη πράξεων γενοκτονίας, που συνοπτικά και σε σύνδεση με τα γεγονότα στη μικρασιατική Ανατολή έχουν ως εξής:
- Φόνος των μελών της ομάδος (συστηματική εξόντωση των θυμάτων).
- Σοβαρά βλάβη της σωματικής ή διανοητικής ακεραιότητος των μελών της ομάδος (επιζήσαντες με σωματικές και ψυχικές βλάβες από τα όσα βίωσαν).
- Εκ προθέσεως υποβολή της ομάδος εις συνθήκας διαβιώσεως δυναμένας να επιφέρωσιν την πλήρη ή την μερικήν σωματικήν καταστροφήν αυτής (εκτοπίσεις, τάγματα εργασίας, καταστροφή χωριών, φορολογική εξόντωση, δήμευση περιουσιών των θυμάτων και των ιδρυμάτων τους, κατάργηση αυτοδιοικητικών μορφών οργάνωσης και κοινοτικής εκπαίδευσης, απαγόρευση άσκησης επαγγελμάτων, αφοπλισμός).
- Μέτρα αποβλέποντα εις την παρεμπόδισιν των γεννήσεως εις τους κόλπους ωρισμένης ομάδος (εκτοπίσεις ενεργού ανδρικού πληθυσμού με αποτέλεσμα να μην έχομε γεννήσεις λόγω της απουσίας τους).
- Αναγκαστική μεταφορά παίδων μιας ομάδος εις ετέραν ομάδα (εκτουρκισμός των ορφανών των θυμάτων μέσω τουρκικών ορφανοτροφείων, παιδιά από οικογένειες με ένα γονιό εξισλαμισμένο για να αποφύγει τη γενοκτονία, απώλεια της μικρασιατικής μνήμης στα παιδιά δεύτερης και τρίτης γενιάς που μεγάλωσαν στην προσφυγιά).
Οι διαπιστώσεις αυτές έχουν πια επικυρωθεί και από τη Διεθνή Ένωση των Ακαδημαϊκών για τη Γενοκτονία, επιστημονικό οργανισμό που μελετά αυτές τις πράξεις, αδιάβλητο, διεθνούς κύρους, μην αφήνοντας πλέον περιθώρια αμφισβητήσεων που προέρχονται από πολιτικές σκοπιμοτήτες και νεοταξικές αγκυλώσεις.
Μανώλης Εγγλέζος Δεληγιαννάκης
Το άρθρο του δικηγόρου-ερευνητή Μανώλη Εγγλέζου Δεληγιαννάκη, το οποίο τεκμηριώνει νομικά τη γενοκτονία των χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολής, μπορείτε να το διαβάσετε εδώ.
http://www.pontos-news.gr/pontic-article/123738/i-genoktonia-ton-hristianikon-plithysmon-tis-anatolis-mia-nomiki-proseggisi
Εκδόσεις Λιβάνη, 2017
σελ. 400, τιμή 15,50 ευρώ
10.
Χαλαμονή σημαίνει καταστροφή.
Ενα βιωματικό οδοιπορικό στην ιστορία των Ποντίων,
από το 1875 έως σήμερα.
«Χαλαμονή» (και «χαλαγμονή» και «χαλασμονή», από το ρήμα χαλώ) είναι λέξη της ποντιακής διαλέκτου, που σημαίνει χαλασμό, καταστροφή. Το μυθιστόρημα του Αντώνη Παυλίδη αναφέρεται στην ολοκληρωτική εξολόθρευση του ποντιακού Ελληνισμού, τον ξεριζωμό των επιζώντων από τις πανάρχαιες εστίες τους και τη συνακόλουθη γενοκτονία των Ποντίων, Αρμενίων και χριστιανών Ασσυρίων. Μια ανήκουστη θηριωδία και βαρβαρότητα στην ιστορία της ανθρωπότητας, που παραπέμπει συνειρμικά και στο μεταγενέστερο ολοκαύτωμα των Εβραίων.
Το πολυσέλιδο έργο, με γλωσσάριο, παραρτήματα χαρτών και ποντιακά παραθέματα, δομείται σε 26 κεφάλαια, με διάφορες μικροϊστορίες, στηριζόμενες σε αυθεντικές μαρτυρίες, καλυπτόμενες, ενίοτε, με τον πέπλο της μυθοπλασίας, που εκτείνονται σε μεγάλη χρονική περίοδο και διαδραματίζονται από το 1875 ως σήμερα, με ενδιάμεσους σταθμούς το 1905, το 1917, το 1954, το 1957, το 1966, το 1995, το 2000 και το 2017.
Ο συγγραφέας, ποντιακής καταγωγής, πραγματεύεται, με εκπληκτική γλωσσική και λογοτεχνική πληρότητα και συγκινησιακή φόρτιση, τις οδυσσειακές περιπέτειες των συμπατριωτών του, που ζούσαν για αιώνες στις εσχατιές της Μικράς Ασίας και κρατούσαν μαζί με τους Ακρίτες τις πύλες του Πόντου. Η εξιστόρηση εστιάζεται στην ατέλειωτη πορεία θανάτου στα βάθη της Ανατολίας, την εξόντωση χιλιάδων Ελληνοποντίων και τον τελικό εκπατρισμό 1.600.000 Μικρασιατών από τις πανάρχαιες κοιτίδες τους. Οι Πόντιοι και όλοι οι Μικρασιάτες, οπλισμένοι με υπομονή και κουράγιο, ξαναδημιούργησαν τη ζωή τους στην Ελλάδα, αλλά και αλλού, διατηρώντας στην καρδιά και το μυαλό τους τα ονόματα των αλησμόνητων πατρίδων τους (Νέα Σμύρνη, Νέα Τραπεζούντα, Νέα Σαμψούντα...) και ιδρύοντας συλλόγους και ενώσεις.
Το βιβλίο είναι ταυτόχρονα ένα συγκινητικό οδοιπορικό κατά μήκος του Ευξείνου Πόντου, της πανάρχαιας και προαιώνιας αυτής θάλασσας. Στο βιβλίο πολλές σελίδες αφιερώνονται στη βυζαντινή βασιλεύουσα, πόλη των πόλεων και κοιτίδα της Ρωμιοσύνης. Ο Αντώνης Παυλίδης, ο οποίος είχε διατελέσει επί μία τριετία μορφωτικός σύμβουλος στο ελληνικό προξενείο της Κωνσταντινούπολης, ως υπεύθυνος της εκπαίδευσης των εκεί ομογενών, μας δίνει, με λογοτεχνικό τρόπο, περιγραφές της εμβληματικής αυτής πόλης
Ο συγγραφέας ακολουθεί επιτυχώς τη μέθοδο της αναδρομικής αφήγησης, με εναλλασσόμενες ιστορικές διηγήσεις και συγκλονιστικές εμπειρίες από το παρελθόν, σπαράγματα μνήμης των χρόνων της αθωότητας, από τον τόπο καταγωγής των προγόνων του, τη μετεγκατάστασή τους στον Νομό Σερρών, όπου και γεννήθηκε, στα Μελίσσια Αττικής, στους πρόποδες της Πεντέλης, όπου ζουν πόντιοι πρόσφυγες, με ενδιάμεσους σταθμούς των δρωμένων: την Αθήνα (ξενοδοχείο Χίλτον), τον Νομό Καβάλας, στα μονοπάτια του Παγγαίου, την προσφυγική πολίχνη Νικήσιανη, το μοναστήρι της Παναγίας Εικοσιφοίνισσας και τέλος, το Στρασβούργο, στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με την ελπίδα η ανθρωπιά να νικήσει τη βαρβαρότητα, αφήνοντας ανοικτή την προσδοκία ότι θα απονεμηθεί δικαιοσύνη.
Ο συγγραφέας αναφέρεται διεξοδικά στο έπος των Κλωστών (Κρυπτοχριστιανών, από το ρήμα κλώθω = γυρίζω) - ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια της ιστορίας του Πόντου, με επίκεντρο το ιστορικό χωριό του Σταυρίου -, οι οποίοι εξαναγκάστηκαν να εξισλαμιστούν, διατηρώντας όμως βαθιά μέσα τους τη χριστιανική συνείδηση.
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσες οι αναφορές στον χαρακτήρα των Ποντίων, ανθρώπων σκληρών και ανθεκτικών, αλλά με γλυκύτητα και ανθρωπιά, έτοιμων να βοηθήσουν τους άλλους και να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να δημιουργήσουν έργα θαυμαστά.
Αξιοπρόσεκτη είναι ακόμα η αναφορά του συγγραφέα στον τουρκικό λαό, που τον βλέπει με ανθρώπινη κατανόηση και καλοσύνη, χωρίς οργή και μίσος, αλλά με ανθρωπιστικά μηνύματα, έναν λαό που ζούσε αρμονικά, επί αιώνες, με τους Ελληνες, αλλά οι πολιτικές συγκυρίες και ο φανατισμός του καθεστώτος άλλαξαν τον ρου της Ιστορίας.
Αναστάσιος Στέφος,
διδάκτωρ Φιλολογίας και συγγραφέας.
http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=970863
29/4/2018
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
Τα διαβόητα «Δικαστήρια της Αμάσειας» που δημιουργήθηκαν για την μαζική εξόντωση της Ελληνικής ελίτ του Πόντου
ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ - ΚΕΙΜΕΝΑ