Εκλογές στη Τουρκία: Το Σύνδρομο της Στοκχόλμης στα χειρότερά του.
Η συμμαχία των ΑΚΡ και ΜΗΡ σηματοδοτεί την επίσημη γέννηση της νέας κυβερνητικής ιδεολογίας στη Τουρκία: Ένας συνασπισμός Ισλαμιστών και εθνικιστών που παραδοσιακά αντιπροσωπεύουν τον αγροτικό πληθυσμό της Τουρκίας με το χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο. Ο Ερντογάν μπορεί να μην είναι πολύ χαρούμενος που πρέπει να μοιραστεί την εξουσία με ένα κόμμα που ήταν τελευταία φορά σε συνασπισμό το 2002, αλλά εφόσον το ΑΚΡ δεν διαθέτει κοινοβουλευτική πλειοψηφία, θα πρέπει να συνεργαστεί με τους εθνικιστές. Μπορεί επίσης να χρειαστεί να τους δώσει θέσεις υψηλού προφίλ όπως αντιπρόεδροι ή/και υπουργικές θέσεις. Μετά τα αποτελέσματα των εκλογών στις 24 Ιουνίου, η αυταρχική πολιτική της Τουρκίας θα επιδεινωθεί με την ανάμειξη του Ισλαμισμού και του εθνικισμού που αναδύεται ως η νέα ιδεολογία της χώρας.
Ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μιλά σε προεκλογική εκστρατεία στις 23/6/2018 στην Κωνσταντινούπολη της Τουρκίας.
(Φωτογραφία από τον Chris McGrath / Getty Images)
Εκλογές στη Τουρκία:
Το Σύνδρομο της Στοκχόλμης στα χειρότερά του.
- Παρά τη σαφή νίκη του Ερντογάν, το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) είχε χειρότερες επιδόσεις από αυτές που αναμένονταν.
- Ο Ερντογάν μπορεί να μην είναι πολύ χαρούμενος που πρέπει να μοιραστεί την εξουσία.
- Η χαρά του έθνους για την επανεκλογή ενός ανθρώπου που είναι γνωστός παγκοσμίως για την αυταρχική, μερικές φορές δεσποτική του κυριαρχία, δεν προκαλεί έκπληξη σε μια χώρα όπου η μέση εκπαίδευση είναι μόλις 6,5 χρόνια.
- Εκατομμύρια αντι-Ερντογάν Τούρκοι είναι τρομοκρατημένοι με την προοπτική περαιτέρω βασανιστηρίων κάτω από μια Ισλαμιστική-εθνικιστική συμμαχία υπό την ηγεσία ενός προέδρου ουσιαστικά χωρίς έλεγχο και ισορροπία.
Τίποτα δεν θα μπορούσε να εκφράσει καλύτερα τη χαρά των Τούρκων για την εκλογική νίκη του προέδρου τους στις 24 Ιουνίου από ένα κινούμενο σχέδιο που απεικονίζει το πλήθος να ζητωκραυγάζει με τρεις γραμμές σε συννεφάκια κειμένου: «Παρατρίχα,» γράφει το ένα. «Παραλίγο να γίνουμε ελεύθεροι.» Και το τελευταίο λέει: «Κάτω οι ελευθερίες!»
Ο Ισλαμιστής τύραννος της Τουρκίας, Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κέρδισε το 52.5% της εθνικής ψηφοφορίας στις προεδρικές εκλογές στις 24 Ιουνίου. Σημειώνοντας ελαφρά άνοδο από το 51,8% που κέρδισε στις προεδρικές εκλογές του Αυγούστου του 2014. Περισσότεροι από 25 εκατομμύρια Τούρκοι ψήφισαν για την προεδρία του Ερντογάν. Ο πλησιέστερος αντίπαλος, ο σοσιαλδημοκράτης Μουχαρέμ Ιντζέ, ένας δραστήριος πρώην δάσκαλος, κέρδισε λιγότερες από 16 εκατομμύρια ψήφους, ή σχεδόν το 31% των εθνικών ψήφων.
Ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης παραδέχθηκε ότι οι εκλογές ήταν δίκαιες. Δεν έχουν υπάρξει αναφορές για απάτη από διεθνείς παρατηρητές, τουλάχιστον μέχρι στιγμής.
Παρά την ήττα, ο Ιντζέ ήταν ένας από τους πολλούς νικητές των Εκλογών του 2018. Για πρώτη φορά από το 1977, ένας σοσιαλδημοκρατικός πολιτικός κέρδισε περισσότερο από το 30% των ψήφων στην Τουρκία. Το κόμμα του Ιντζέ, Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), κέρδισε μόνο το 22,6% των ψήφων στον κοινοβουλευτικό αγώνα.
Παρά τη σαφή νίκη του Ερντογάν, το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) είχε χειρότερες επιδόσεις από αυτές που αναμένονταν: Κέρδισε το 42,4% των ψήφων στις κοινοβουλευτικές εκλογές, οκτώ ποσοστιαίες μονάδες κάτω από το 49,5% που κέρδισε στον προηγούμενο κοινοβουλευτικό αγώνα τον Νοέμβριο του 2015.
Αυτή η πτώση στέρησε στο AKP την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, με 295 έδρες στη 300μελή Βουλή. Αντιθέτως, οι ακροδεξιοί συνεργάτες του ΑΚΡ, το Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος (MHP) κέρδισαν απροσδόκητα 49 έδρες, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό των εδρών που ελέγχονταν από το διοικητικό συνασπισμό σε 344, μια άνετη πλειοψηφία.
Η συμμαχία των ΑΚΡ και ΜΗΡ σηματοδοτεί την επίσημη γέννηση της νέας κυβερνητικής ιδεολογίας στη Τουρκία: Ένας συνασπισμός Ισλαμιστών και εθνικιστών που παραδοσιακά αντιπροσωπεύουν τον αγροτικό πληθυσμό της Τουρκίας με το χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο. Ο Ερντογάν μπορεί να μην είναι πολύ χαρούμενος που πρέπει να μοιραστεί την εξουσία με ένα κόμμα που ήταν τελευταία φορά σε συνασπισμό το 2002, αλλά εφόσον το ΑΚΡ δεν διαθέτει κοινοβουλευτική πλειοψηφία, θα πρέπει να συνεργαστεί με τους εθνικιστές. Μπορεί επίσης να χρειαστεί να τους δώσει θέσεις υψηλού προφίλ όπως αντιπρόεδροι ή/και υπουργικές θέσεις.
Μετά τα αποτελέσματα των εκλογών στις 24 Ιουνίου, η αυταρχική πολιτική της Τουρκίας θα επιδεινωθεί με την ανάμειξη του Ισλαμισμού και του εθνικισμού που αναδύεται ως η νέα ιδεολογία της χώρας. Η βαθιά πόλωση στη Τούρκικη κοινωνία πιθανώς να γίνει ακόμη βαθύτερη. Ήδη φαίνονται τα πρώτα σημάδια. Σε νικητήρια ομιλία το βράδυ της 24ης Ιουνίου, ο υπουργός Εξωτερικών του Ερντογάν, Μέβλουτ Τσαβουσόγλου, δήλωσε ότι οι χαμένοι των εκλογών ήταν οι «τρομοκράτες». Σε αυτή την πολιτικά διχαστική, θλιβερή λογική, το 47,5% των Τούρκων είναι τρομοκράτες: περίπου 38,5 εκατομμύρια άνθρωποι.
Η χαρά του έθνους για την επανεκλογή ενός ανθρώπου που είναι γνωστός παγκοσμίως για την αυταρχική, μερικές φορές δεσποτική του κυριαρχία, δεν προκαλεί έκπληξη σε μια χώρα όπου η μέση εκπαίδευση είναι μόλις 6,5 χρόνια. Μόλις τον Απρίλιο του 2017, οι Τούρκοι εγκατέλειψαν τη δημοκρατία, όταν ψήφισαν υπέρ των συνταγματικών τροποποιήσεων που έκαναν τον Ερντογάν επικεφαλή του κράτους, επικεφαλή της κυβέρνησης και επικεφαλή του κυβερνώντος κόμματος ταυτόχρονα. Οι τροποποιήσεις έδωσαν στον πρόεδρο σχεδόν απεριόριστες εξουσίες και τη δυνατότητα να ασκεί την εξουσία με διάταγμα.
Στην έκθεσή του " Freedom in the World 2018 (Η ελευθερία ανά τον κόσμο το 2018)", ο ΜΚΟ Freedom House κατηγοριοποιεί την Τουρκία ως χώρα "μη ελεύθερη" λόγω "ενός βαθιά λανθασμένου συνταγματικού δημοψηφίσματος που συγκέντρωσε την εξουσία στην προεδρία, της μαζικής αντικατάστασης των εκλεγμένων δημάρχων με κυβερνητικούς διορισμένους, των αυθαίρετων διώξεων ακτιβιστών δικαιωμάτων και άλλων που θεωρούνται εχθροί του κράτους και λόγω των συνεχών απολύσεων των κρατικών υπαλλήλων, γεγονότα που κάνουν τους πολίτες να διστάζουν να εκφράσουν τις απόψεις τους για ευαίσθητα θέματα». Η Τουρκία βρίσκεται επίσης στην κορυφή της λίστας του Freedom house των χωρών όπου η δημοκρατία βρίσκεται υπό παρακμή την τελευταία δεκαετία. Κατά ειρωνικό τρόπο, ακόμη και η Συρία που βρίσκεται σε εμφύλιο πόλεμο είναι στο τέλος της λίστας (δηλ. Η δημοκρατία της έχει παρακμάσει το λιγότερο μεταξύ των χωρών που ερευνήθηκαν).
Η Τουρκία του Ερντογάν όδευε προς τη δικτατορία και πριν ακόμη οι Τούρκοι του δώσουν την εξουσία που ήθελε στο δημοψήφισμα του Απριλίου του 2017. Εκατομμύρια αντι-Ερντογάν Τούρκοι είναι τρομοκρατημένοι με την προοπτική περαιτέρω βασανιστηρίων κάτω από μια Ισλαμιστική-εθνικιστική συμμαχία υπό την ηγεσία ενός προέδρου ουσιαστικά χωρίς έλεγχο και ισορροπία. Ο Ιντζέ, ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης εναντίον του Ερντογάν έχει δεσμευθεί να αντεπιτεθεί. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα χρειαστεί να αντεπιτεθεί από το σημείο όπου πολλοί από τους αντίπαλους του Ερντογάν έχουν καταλήξει.
του Burak Bekdil
Ο Burak Bekdil, ένας από τους κορυφαίους δημοσιογράφους της Τουρκίας, πρόσφατα απολύθηκε από την κορυφαία εφημερίδα της Τουρκίας μετά από 29 χρόνια, διότι έγραφε τι συνέβαινε στην Τουρκία για το Gatestone. Είναι Μέλος του Middle East Forum.
Μετάφραση του πρωτότυπου κειμένου:
Turkey's Election: Stockholm Syndrome at Its Worst
27 Ιουνίου 2018
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
1.
Γιατί νίκησε ο Ερντογάν.
Η Αναμενόμενη Νίκη
Η νίκη του Ερντογάν και του ΑKP στις διπλές εκλογές ήταν, κακά τα ψέμματα, αναμενόμενη. Λόγω του υψηλού συμβολισμού τους και του κρίσιμου διακυβεύματός τους (επιβίωση ή μη του Ερντογάν ως προέδρου a la Turca), οι κάλπες όφειλαν να αναδείξουν έναν μόνο νικητή – τον Ερντογάν. Όπερ εγένετο – και μάλιστα από τον πρώτο γύρο μετά βαϊων και κλάδων! Γιατί όμως; Επειδή ο survivor par excellence της Τουρκίας ευνοήθηκε αποφασιστικά από τον εξής παράγοντα: την μόχλευση της ψήφου των νεαρών ψηφοφόρων, των Κούρδων και της Τουρκικής Διασποράς.
Οι Νέοι Ψηφοφόροι
Στις εκλογές αυτές προστέθηκαν περίπου 1.340.000 νέοι ψηφοφόροι – σχεδόν το 1/3 εξ αυτών από την (Κουρδο-πλειοψηφική) νοτιο-ανατολική Τουρκία. Οι άρτι ενηλικιωθέντες έχουν, δηλαδή, αναθραφεί εξ ολοκλήρου σε ένα περιβάλλον 15ετούς ηγεμονίας του AKP και του Ερντογάν και, ως εκ τούτου, δεν γνωρίζουν μια εναλλακτική όψη διακυβέρνησης από αυτή του AKP. Άλλωστε ο Ερντογάν έχει επενδύσει άοκνα στην γαλούχηση μιας «ευσεβούς νέας γενιάς» και η άνωθεν ισλαμοποίηση της (ήδη παραδοσιακής ως επί το πλείστον) της κοινωνίας της Τουρκίας μάλλον έχει αποδώσει καρπούς. Πέραν τούτων, η όχι τόσο πολιτοκοποιημένη νεολαία της Τουρκίας τείνει ευήκοα ώτα στο ισλαμο-εθνικιστικό αφήγημα του Ερντογάν περί «Νέας Τουρκίας» και κρίνει θετικά την (αναμφίβολη) κοινωνικο-οικονομική πρόοδο, την απεμπόληση της «πραιτωριανής δημοκρατίας» της κεμαλικής στρατογραφειοκρατίας και τη χειραφέτηση των θρησκευόμενων (όπως επίσης τα ανοίγματα στους φιλελεύθερους και τους Κούρδους κατά τα πρώτα χρόνια διακυβέρνησης του ΑΚΡ).
Οι Κούρδοι
Οι Κούρδοι αποτέλεσαν και αποτελούν έναν αποφασιστικό, πλην όμως αστάθμητο, παράγοντα στις εκλογές της Τουρκίας από το 2007 και έπειτα. Παρ’ όλο που δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία, εικάζεται πως οι Κούρδοι δεν υπερβαίνουν το 20% του πληθυσμού της Τουρκίας (ήτοι 20 εκατομμύρια) και το 15% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων. Η αναντιστοιχία αυτή οφείλεται στη νεαρή ηλικία των Κούρδων καθώς το 50% του πληθυσμού τους δεν υπερβαίνει τα 25 έτη. Βέβαια ασφαλείς διαπιστώσεις για τον αριθμό των Κούρδων δεν είναι εύκολες εξαιτίας της αέναης μετανάστευσής τους προς τα δυτικά και (επακόλουθης) αφομοίωσης αρκετών εξ αυτών στην Τουρκική πλειοψηφία.
Οι Κούρδοι, βέβαια, ανέκαθεν ήταν διαιρεμένοι εκλογικά. Ενδεικτικώς, έως τον Ιούνιο του 2015 το AKP εξέλεγε περισσότερους Κούρδους βουλευτές (!) από τα φιλοκουρδικά κόμματα (π.χ. το BDP)· παρά την ηγεμονία του στην νοτιο-ανατολική Τουρκία, το HDP δεν έχει εκτοπίσει ολοκληρωτικά το AKP και ορισμένοι Κουρδο-πλειοψηφικοί νομοί (π.χ. το Μπιτλίς) έχρισαν εκ νέου νικητή το ΑΚΡ. Που οφείλεται αυτό; Σε δύο παράγοντες: τη φυλετική δομή των Κούρδων και τον νέο κύκλο βίας.
Οι Κούρδοι της Τουρκίας διατηρούν ακόμη τη φυλετική δομή τους και ορισμένες φυλές (π.χ. Τζελαλί ή Ντεμενάν) κυβερνώνται ακόμη από τους αγάδες. Ευαγγελιζόμενο τη βίαιη κατάργηση των τσιφλικιών και των μεσαιωνικών δομών της συντηρητικής Κουρδικής κοινωνίας ως ένα τυπικό κομμουνιστικογενές κίνημα, το PKK επιτέθηκε εναντίον των αγάδων και εξασφάλιση την έχθρα τους με αποτέλεσμα αρκετοί εξ αυτών να συνταχθούν ανοιχτά με την Άγκυρα και να συγκροτήσουν τις φίλιες πολιτοφυλακές (τους «φύλακες χωριών»). Την ανάγκην φιλοτιμίαν ποιούμενο, το HDP προσέγγισε τους αγάδες το 2015 και η ετερόκλητη συμμαχία φιλελευθέρων, αριστερών, συντηρητικών και μειονοτικών υπό την χαρισματική ηγεσία του Ντεμιρτάς πραγματοποίησε την υπέρβαση τον Ιούνιο του 2015 (με ποσοστό 13,1%). Μετά όμως, οι σχέσεις αγάδων και HDP οξύνθηκαν.
Αιτία ήταν, φυσικά, ο νέος κύκλος αίματος στη νοτιο-ανατολική Τουρκία μετά την κατάρρευση της ειρηνευτικής διαδικασίας (Çözüm süreci). Ανεξαρτήτως ποιος ήρξατο χειρών αδίκων, η απόφαση του PKK να οργανώσει ένα αντάρτικο πόλεων απέβη μοιραία. Οι συγκρούσεις μεταξύ των πολιτοφυλακών του PKK (ΥDG-H) και των Τουρκικών δυνάμεων ασφαλείας μεταξύ Αυγούστου 2015 και Μαρτίου 2016 προκάλεσε στην μερική (π.χ. Ντιγιάρμακιρ) ή ολική (π.χ. Σιίρτ) καταστροφή των αστικών προπυργίων του PKK στη νοτιο-ανατολική Τουρκία – με βαρύ κόστος για τους αμάχους. Περίπου 300.000 άμαχοι εκτοπίστηκαν και άλλοι 2.000 έχασαν τη ζωή τους. Οι συνέπειες για το HDP ήταν άμεσες. Στις πρόωρες εκλογές του Νοεμβρίου 2015, το HDP απώλεσε 1.000.000 ψήφους περίπου.
Μα βέβαια, η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης (που ανανεώνεται επί εξαμηνιαίας βάσης στην «κολοβή δημοκρατία» της Τουρκίας) δεν βοηθά το φιλοκουρδικό κόμμα. Ο Ερντογάν αντικατέστησε αρκετούς από τους εκλεγμένους δημάρχους, κοινοτάρχες και νομάρχες του HDP στη νοτιο-ανατολική Τουρκία με διορισμένες από το κράτος αρχές και οδήγησε το ηγετικό δίδυμο του κόμματος στην φυλακή με (φυσικά) χαλκευμένες κατηγορίες. Ενδεικτικώς της προσπάθειας νόθευσης του εκλογικού αποτελέσματος από τον Ερντογάν ώστε να εμποδιστεί η είσοδος του HDP στο κοινοβούλιο, η καταμέτρηση των ψήφων στους 13 νομούς της ανατολικής και νοτιο-ανατολικής όπου είχε κυριαρχήσει το κόμμα στις εκλογές του 2015 διεξήχθη στο Ικόνιο της κεντρικής (!!!) Μικράς Ασίας. Ως εκ τούτου, αποτελεί έναν ηράκλειο άθλο δίχως αμφιβολία η εξασφάλιση περίπου 6.000.000 ψήφων προ ημερών και η αύξηση μάλιστα των εδρών στην Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση. Βέβαια η διαρροή ψήφων προς το AKP συνεχίστηκε, όπως άλλωστε προδίδουν τα υψηλά ποσοστά του Ερντογάν στους 13 νομούς.
Η Διασπορά
Περίπου 1.500.000 μέλη της Τουρκικής Διασποράς συνέβαλαν δια της επιστολικής ψήφου τους στον εκλογικό θρίαμβο του Ερντογάν. Γιατί, όμως, οι Τούρκοι (ιδίως της 2ης γενιάς) τίμησαν στην κάλπη έναν ηγέτη που παραβιάζει κατάφωρα τα κεκτημένα της Ευρώπως περί δικαίου και ελευθεριών; Δυστυχώς, ο Ερντογάν ασκεί μια ισχυρότατη επιρροή επί των πολυπληθών Τούρκων μεταναστών και, την επαύριον του στρατιωτικού πραξικοπήματος, αγωνίζεται παντί τρόπω (προς δυσαρέσκειαν των κυβερνήσεων της ΕΕ) να εξαρθρώσει τα εκτενή δίκτυα του Γκιουλέν. Παρ’ όλο που πολλά μέλη της Τουρκικής Διασποράς αυτοπροσδιορίζονται ως Κούρδοι και Τούρκοι Αλεβήδες, δεν έχουν οργανωθεί το ίδιο αποτελεσματικώς με τους οπαδούς του Ερντογάν και, ως εκ τούτου, δεν ασκούν παρά ελάχιστη επιρροή. Βέβαια, η εν λόγω κατάσταση πρέπει να προβληματίσει τις ηγεσίες της ΕΕ για τον βαθμό ενσωμάτωσης των Τούρκων (και όχι μόνο) μεταναστών στη Γηραιά Ήπειρο.
Ισχυρός Ερντογάν σε μια Ανίσχυρη Τουρκία
Η νίκη του Ερντογάν από τον πρώτο γύρο οφείλεται ακριβώς στο συνδυασμό των τριών παραγόντων αυτών. Βέβαια, η παγίωση του προσωποπαγούς Ερντογανικού καθεστώτος στηρίζεται στο αναδυόμενο ισλαμο-εθνικιστικό αφήγημα της «Νέας Τουρκίας». Η ισχυροποίηση, βέβαια, του Ερντογάν σημαίνει περαιτέρω απίσχναση της «κολοβής δημοκρατίας» στην Τουρκία. Απόλυτος ηγεμών στο εσωτερικό της Τουρκίας πλέον, ο Ερντογάν – που έχει λάβει το βάπτισμα του πυρός σαν «αρχιστράτηγος» στη Συρία δύο φορές – μάλλον θα κλιμακώσει τις προκλήσεις σε όλα τα μέτωπα.
Για περισσότερες πληροφορίες περί της Νέας Τουρκίας
και του Κουρδικού Ζητήματος, δείτε εδώ.
Σπύρος Πλακούδας,
Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικής στο American University in the Emirates και Αντιπρόεδρος του ΚΕΔΙΣΑ.
https://www.liberal.gr/arthro/210337/amyna--diplomatia/2018/
giati-nikise-o-erntogan.html
27 Ιουνίου 2018
2.
Επιστρέφουν οι φόβοι για το τουρκικό χρέος μετά τη νίκη Ερντογάν.
Οι επενδυτές παραμένουν ανήσυχοι για τις ανορθόδοξες οικονομικές πολιτικές που υπερασπίζεται ο Ερντογάν. Περιμένουν να μάθουν ποια θα είναι τα πρόσωπα που θα αναλάβουν θέσεις κλειδιά στη διαχείριση της οικονομίας.
H επιφύλαξη των επενδυτών απέναντι στο τουρκικό χρέος αυξήθηκε την Τρίτη εν μέσω ανησυχιών ότι η επανεκλογή του πρόεδρου Ερντογάν θα του δώσει το ελεύθερο να ακολουθήσει τις ανορθόδοξες οικονομικές του υποσχέσεις.
Σε μια ένδειξη της αυξανόμενης αγωνίας, η διαφορά ανάμεσα στην απόδοση των τουρκικών ομολόγων έναντι των αμερικανικών έχει αρχίσει να διευρύνεται και πάλι, σηματοδοτώντας υψηλότερο ρίσκο.
Το spread του 10ετούς τουρκικού ομολόγου σε δολάριο που λήγει τον Οκτώβριο του 2028 αυξήθηκε στις 4,364 ποσοστιαίες μονάδες την Τρίτη. Το επίπεδο αυτό είναι υψηλότερο από εκείνο στο τέλος της προηγούμενης εβδομάδας βρισκόταν στις 4,191 μονάδες, πριν τις εκλογές της Κυριακής και πολύ υψηλότερο από το spread των 3,37 μονάδων σε έκδοση του Απριλίου.
Η επιδείνωση στη δευτερογενή αγορά παρουσιάζει ρίσκα και για όταν η Τουρκία πουλάει χρέος στην πρωτογενή αγορά. Τον Ιανουάριο ολοκληρώθηκε μια πώληση 10ετούς ομολόγου σε δολάριο με spread 2,67 μονάδων, αρκετά χαμηλότερο από τα σημερινά επίπεδα.
Οι τουρκικές αγορές πραγματοποίησαν αρχικά ράλι μετά την νίκη του Ταγίπ Ερντογάν στις προεδρικές εκλογές και την εξασφάλιση της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας από τη συμμαχία υπό το κόμμα του Δικαιοσύνη και Ανάπτυξη. Αλλά το κλίμα άλλαξε γρήγορα, καθώς οι συναλλαγές στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη άρχισαν να ανεβάζουν ρυθμούς μετά την νηνεμία του Σαββατοκύριακου.
Οι αναλυτές επισήμαναν τις ανησυχίες ότι ο κ. Ερντογάν θα αναλάβει δράση για να αποσταθεροποιήσει μια οικονομία που δείχνει ήδη σημάδια υπερθέρμανσης. Ο πληθωρισμός κινείται πάνω από το 12% - επίπεδο υπερδιπλάσιο από το στόχο της κεντρικής τράπεζας – ενώ το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών έχει διευρυνθεί σημαντικά σε μια ένδειξη των οικονομικών ανισορροπιών.
Το ευρύτερο κλίμα για τις αναδυόμενες αγορές έχει γίνει επίσης πιο δυσμενές. Εκτός από τις ανησυχίες που συνδέονται με προβλήματα που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες χώρες όπως η Τουρκία και η Αργεντινή, έχουν προκαλέσει σημαντική επιβάρυνση οι υψηλές τιμές και η απόσυρση της τόνωσης από τις κεντρικές τράπεζες των ανεπτυγμένων αγορών.
Οι επενδυτές απέσυραν $10,8 δισ. από funds ομολόγων αναδυόμενων αγορών τις εννιά εβδομάδες ως τις 20 Ιουνίου, σύμφωνα με στοιχεία της EPFR.
Oι παράγοντες αυτές έπληξαν τη λίρα φέτος, οδηγώντας της σε βουτιά κοντά στο 20% έναντι του αμερικανικού δολαρίου. Ο δείκτης Borsa Istanbul 100 έχει καταγράψει ανάλογες απώλειες από το τέλος του 2017.
«Οι αρχές είναι τώρα αντιμέτωπες με μια μεγάλη πρόκληση για την οποία ευθύνονται οι ίδιες» υποστηρίζει ο Νταν Μπούσκα, οικονομολόγος της UniCredit στο Λονδίνο. «Η οικονομία βρίσκεται σε ένα μη βιώσιμο μονοπάτι για πολύ καιρό και οι ανισορροπίες έχουν φτάσει σε επίπεδα που απαιτούν άμεση δράση».
Ο κ. Μπούσκα και άλλοι αναλυτές έχουν υποστηρίξει πως τα σχόλια του κ. Ερντογάν το Μάιο, όταν υποσχέθηκε να θέσει υπό πιο αυστηρό έλεγχο την κεντρική τράπεζα, έχουν αποτελέσει ένα βαρίδι στην εμπιστοσύνη των επενδυτών παρά την προσπάθεια των αξιωματούχων να κατευνάσουν τις ανησυχίες με μια σειρά μεγάλων αυξήσεων επιτοκίων.
«Καθώς η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας δεν είναι ακόμα σε θέση να αποδείξει ότι είναι πρόθυμη και ικανή να αντιταχθεί αν χρειαστεί στην επιθυμία του παλιού και νέου Ταγίπ Ερντογάν για χαμηλά επιτόκια, ένα σημαντικό risk premium για τη λίρα παραμένει δικαιολογημένο κατά την άποψη μας» επισήμανε η Esther Reichelt, αναλύτρια στην Commerzbank.
«Οι επενδυτές θα εστιάσουν από εδώ και πέρα στη “σύνθεση της ομάδας οικονομικής διαχείρισης της κυβέρνησης και στο κατά πόσον οι εφαρμοζόμενες πολιτικές καταδεικνύουν μια επιστροφή ή μια περαιτέρω απόκλιση από την οικονομική ορθοδοξία» σημειώνει ο Ναφέζ Ζουκ της Oxford Economics.
Ο ίδιος προσθέτει:
«Με ένα ουσιαστικό μετριασμό της προσέγγισης για ανάπτυξη με κάθε κόστος που χαρακτήρισε τα τελευταία χρόνια της θητείας του Ερντογάν, οι επιλογές για την τουρκική οικονομία είναι περιορισμένες: είτε η εμπιστοσύνη θα υποχωρήσει σε τέτοιο σημείο όπου μια κρίση στο ισοζύγιο πληρωμών (και πιθανώς ένα πρόγραμμα του ΔΝΤ) γίνει πραγματικότητα, είτε οι δημοσιονομικές και νομισματικές πολιτικές θα συσφιχθούν όσο χρειάζεται για να μειωθούν οι ανισορροπίες, ακόμα και εις βάρος της ανάπτυξης, το οποίο μπορεί να έχει σημαντικό πολιτικό κόστος».
The Financial Times
του Adam Samson
http://www.euro2day.gr/ftcom/ftcom_gr/article-ft-gr/1622335/
epistrefoyn-oi-fovoi-gia-to-toyrkiko-hreos-meta-th.html
27/6/2018
3.
Ο τουρκικός λαβύρινθος της οικονομίας
Με 453,2 δισ. δολάρια εξωτερικό χρέος το 2017 η Τουρκία πορεύεται μόνη σε τοπίο με ομίχλη ενώ το εθνικό της νόμισμα απαξιώνεται θεαματικά από το 2014. (βλ. Πίνακα)
Επίσης, το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού διπλασιάστηκε το 2017 σε σχέση με το 2016, βαίνοντας αυξανόμενο ως το 2019. Η αποπληρωμή των τόκων δανεισμού του κράτους παρουσιάζει εκρηκτική άνοδο από το 2016 (50,2 τρισ. τουρκικές λίρες) ως το 2020 (96 τρισ. τουρκικές λίρες). Ο πληθωρισμός από μόνος του δεν μπορεί να ερμηνεύσει την εν λόγω εξέλιξη (Βλ. Πίνακα).
Ως προς τα εμπορικά ελλείμματα στις εξωτερικές της σχέσεις, αυτά αυξάνονται το 2018 σε σχέση με το 2017, ενώ τα τραπεζικά επιτόκια το 2018 επανέρχονται στα υψηλά επίπεδα του 2008.
Εκποιώντας μέρος του χρυσού της και με τη χρηματοοικονομική βοήθεια άλλων χωρών (έως πότε όμως) επιδιώκει να ξεπεράσει τη νέα κρίση η οποία έχει εκτοξεύσει τα επιτόκια δανεισμού του δεκαετούς ομολόγου σε επίπεδα άνω του 14,5% κατά την πρόσφατη περίοδο.
Το νόμισμά της μετέωρο χάνει αισθητά έδαφος. Από την άλλη το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της όχι απλά δεν βελτιώνεται μέσω της ανταγωνιστικότητας που (θεωρητικά) προσφέρει η απαξιωμένη τουρκική λίρα, αλλά επιδεινώνεται από το 2015 και μετά. (βλ. Πίνακα)
Το ΔΝΤ καραδοκεί, ως ο μόνος θεσμικός φορέας στήριξης της οικονομίας με δάνεια πολύ ακριβότερα από εκείνα που εξασφάλισε το ευρωσύστημα στην Ελλάδα και με επαχθείς όρους που τους ζούμε εμείς εδώ και χρόνια.
Έναντι του εξωτερικού χρέους, που αντιστοιχεί στο 50% του ΑΕΠ της χώρας, το δημόσιο χρέος βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα σήμερα (27,4% του ΑΕΠ).
Το μεγάλο πρόβλημα όμως της χώρας είναι ο ιδιωτικός δανεισμός των τουρκικών επιχειρήσεων. Έχει ξεπεράσει το 170% του ΑΕΠ της ενώ σημαντικό μέρος του είναι σε ξένο νόμισμα. Έτσι, με τη διολίσθηση της λίρας και με αυξανόμενα επιτόκια δανεισμού, οι τουρκικές επιχειρήσεις εύλογα αντιμετωπίζουν ένα ιδιαίτερα δυσμενές χρηματοοικονομικό περιβάλλον. Στο σύνολο αυτό ανήκουν κι οι τράπεζες, οι οποίες παρουσιάζουν μεγάλη εξάρτηση σε δολάρια. Ο βραχυχρόνιος δανεισμός τους σε δολάρια ανέρχεται σε 75 δισ. ευρώ τον Μάρτιο του 2018. Αχτίδα φωτός είναι η εκτίναξη του τουρισμού φέτος, εξέλιξη που δίνει προσωρινή ανάσα στη χώρα, μη λύνοντας όμως το πρόβλημά της.
Το καλοκαίρι του 2016 μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία, η οικονομία παρουσίασε στο τρίτο τρίμηνο ύφεση, όπως αναμενόταν. Η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκικής Δημοκρατίας έριξε τότε στην αγορά μεγάλες ποσότητες ρευστότητας προκειμένου επιχειρήσεις και νοικοκυριά να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της γενικότερης οικονομικής δυσπραγίας. Τα υψηλά επιτόκια δυσχεραίνουν όμως την αποπληρωμή τους.
Η όλη κατάσταση έχει οδηγήσει στην υποβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης της Τουρκίας. Οι Moody’s σημειώνουν ειδικότερα, ότι "Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος εξωτερικού σοκ, δεδομένου του μεγάλου ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, του υψηλού εξωτερικού χρέους και των συναφών μεγάλων αναγκών μετακύλισης στο πλαίσιο των αυξανόμενων πολιτικών ρίσκων... Η κυβέρνηση φαίνεται να εξακολουθεί να επικεντρώνεται σε βραχυπρόθεσμα μέτρα, εις βάρος της αποτελεσματικής νομισματικής πολιτικής…".
Παρόλα αυτά η Τουρκία απειλεί, ενθυμούμενη νέο-Οθωμανικά δόγματα του 1920, (συμβατά με τον "Όρκο του Έθνους"), παραβιάζοντας τη Συνθήκη της Λωζάνης με την εισβολή στη Βόρεια Συρία κι ακολουθώντας εδώ και καιρό μια κούρσα εξοπλισμών εναντίον ποιου άραγε;
Η γειτονική μας χώρα λειτουργεί στο πλαίσιο της Τελωνειακής Ένωσης με την ΕΕ από το 1995. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να επιβάλλει μέτρα προστασίας που θα μειώσουν τις εισαγωγές, θίγοντας έτσι την ελεύθερη διακίνηση αγαθών και υπηρεσιών ανάμεσα στην ΕΕ και την ίδια. Μόνο μια πολιτική λιτότητας, μπορεί να μειώσει τις εισαγωγές μέσα από την περιστολή της ζήτησης, ιδιωτικής και δημόσιας. Η εξέλιξη όμως αυτή θα ψαλιδίσει την αυτονομία της δημοσιονομικής πολιτικής. Από την άλλη βέβαια, η χώρα δεν ανήκει σε κάποιο νομισματικό club (ευρώ λόγου χάρη), οπότε στερείται των όποιων μηχανισμών στήριξης της οικονομίας της (δανεισμός με χαμηλά επιτόκια κ.λπ).
Εφόσον ο πόλεμος με τη Συρία εκτινάξει ακόμη περισσότερο το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού, τότε εκτιμάται ότι θα δούμε στο άμεσο μέλλον τη διόγκωση του δημοσίου χρέους της. Το τελευταίο όμως θα προκαλέσει εύλογα αντίρροπες δυνάμεις στη δημοσιονομική της πολιτική ενισχύοντας ακόμη περισσότερο την περιστολή των δημοσίων δαπανών. Έτσι σταδιακά η κυβέρνηση θα χάνει, όπως προαναφέρθηκε, όλο και περισσότερα εργαλεία που της προσφέρει η δημοσιονομική πολιτική.
Αν συμβεί κάτι τέτοιο, τότε η Τουρκία θα μπορεί να "παίζει" μόνο με τον δεύτερο πυλώνα της οικονομικής πολιτικής, τη νομισματική της πολιτική. Εκεί θα επιδιώξει να βρει σανίδα σωτηρίας μέσα από τις παραδοσιακές πολιτικές διολίσθησης του νομίσματος. Αυτή η πολιτική όμως δεν έχει αποδώσει έως σήμερα σε όρους βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας των εγχώρια παραγόμενων προϊόντων ή ανάσχεσης των εισαγωγών.
Επιπλέον, αν η αύξηση των επιτοκίων επιδεινώσει τη θέση των δανειοληπτών πολιτών και επιχειρήσεων τότε ένα κύμα από κόκκινα δάνεια θα πλημμυρίσει τη χώρα.
Η θεαματική ανάπτυξη στις κατασκευές έχει δημιουργήσει μια φούσκα των ακινήτων έτοιμη να σκάσει. Από την άλλη η καταναλωτική συμπεριφορά των Τούρκων θυμίζει την Ελλάδα του παρελθόντος. Η Τουρκία ζει λοιπόν, με μια χρονική υστέρηση, τον ευδαιμονισμό της Ελλάδας κατά την περίοδο 2004-2009.
Τέλος, η αποχώρηση μιας ξένης εταιρίας (και όχι μόνο) από μια χώρα είναι υπόθεση ενός Σαββατοκύριακου και τίποτα περισσότερο. Έτσι λοιπόν, σε ένα οικονομικό περιβάλλον που επιδεινώνεται στην Τουρκία, η μετεγκατάσταση εταιριών είναι μια από τις εναλλακτικές λύσεις που υπάρχουν.
Η Αργεντινή δε σώθηκε παρά την αυτονομία της νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής. Στα ίδια νερά φαίνεται να κινείται και η Τουρκία. Σημειώνεται βέβαια ότι και οι δυο τους ανήκουν στο Group των 20 ισχυροτέρων κρατών. Η οικονομική ισχύς από μόνη της όμως δεν αρκεί!
Με 240 χιλιάδες αντιφρονούντες Τούρκους φυλακισμένους, με 728 χιλιάδες αντιφρονούντες διωκόμενους στο εσωτερικό και εξωτερικό, με ένα πόλεμο στη Β. Συρία που στοίχισε ως τώρα τη ζωή δυο χιλιάδων στρατιωτών, η Τουρκία προσπαθεί να ορθοποδήσει.
Με στρατό διχασμένο που επιδιώκει να κρατήσει το ηθικό του μέσα από τις προκλήσεις εναντίον της Ελλάδας και τις πολεμικές επιχειρήσεις στο Β. Συρία, ο Ερντογάν ψάχνει να βρει τον δρόμο του, αλληθωρίζοντας άλλοτε προς την ΕΕ (όπου εξάγει το 40% των προϊόντων) κι άλλοτε προς τη Ρωσία. Η Ρωσία κερδίζει πολύ στα μάτια των πολιτών της εις βάρος φυσικά των ΗΠΑ. Να υπενθυμίσουμε όμως ότι κατά την κρίση του 2000 οι ΗΠΑ έσωσαν τη χώρα!.
ΠΙΝΑΚΑΣ - Τουρκική Οικονομία.
Βασικοί δείκτες της οικονομίας
Πηγή: (1)Κεντρική Τράπεζα της Τουρκικής Δημοκρατίας (2) ΔΝΤ
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
1.
Γιατί νίκησε ο Ερντογάν.
Η Αναμενόμενη Νίκη
Η νίκη του Ερντογάν και του ΑKP στις διπλές εκλογές ήταν, κακά τα ψέμματα, αναμενόμενη. Λόγω του υψηλού συμβολισμού τους και του κρίσιμου διακυβεύματός τους (επιβίωση ή μη του Ερντογάν ως προέδρου a la Turca), οι κάλπες όφειλαν να αναδείξουν έναν μόνο νικητή – τον Ερντογάν. Όπερ εγένετο – και μάλιστα από τον πρώτο γύρο μετά βαϊων και κλάδων! Γιατί όμως; Επειδή ο survivor par excellence της Τουρκίας ευνοήθηκε αποφασιστικά από τον εξής παράγοντα: την μόχλευση της ψήφου των νεαρών ψηφοφόρων, των Κούρδων και της Τουρκικής Διασποράς.
Οι Νέοι Ψηφοφόροι
Στις εκλογές αυτές προστέθηκαν περίπου 1.340.000 νέοι ψηφοφόροι – σχεδόν το 1/3 εξ αυτών από την (Κουρδο-πλειοψηφική) νοτιο-ανατολική Τουρκία. Οι άρτι ενηλικιωθέντες έχουν, δηλαδή, αναθραφεί εξ ολοκλήρου σε ένα περιβάλλον 15ετούς ηγεμονίας του AKP και του Ερντογάν και, ως εκ τούτου, δεν γνωρίζουν μια εναλλακτική όψη διακυβέρνησης από αυτή του AKP. Άλλωστε ο Ερντογάν έχει επενδύσει άοκνα στην γαλούχηση μιας «ευσεβούς νέας γενιάς» και η άνωθεν ισλαμοποίηση της (ήδη παραδοσιακής ως επί το πλείστον) της κοινωνίας της Τουρκίας μάλλον έχει αποδώσει καρπούς. Πέραν τούτων, η όχι τόσο πολιτοκοποιημένη νεολαία της Τουρκίας τείνει ευήκοα ώτα στο ισλαμο-εθνικιστικό αφήγημα του Ερντογάν περί «Νέας Τουρκίας» και κρίνει θετικά την (αναμφίβολη) κοινωνικο-οικονομική πρόοδο, την απεμπόληση της «πραιτωριανής δημοκρατίας» της κεμαλικής στρατογραφειοκρατίας και τη χειραφέτηση των θρησκευόμενων (όπως επίσης τα ανοίγματα στους φιλελεύθερους και τους Κούρδους κατά τα πρώτα χρόνια διακυβέρνησης του ΑΚΡ).
Οι Κούρδοι
Οι Κούρδοι αποτέλεσαν και αποτελούν έναν αποφασιστικό, πλην όμως αστάθμητο, παράγοντα στις εκλογές της Τουρκίας από το 2007 και έπειτα. Παρ’ όλο που δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία, εικάζεται πως οι Κούρδοι δεν υπερβαίνουν το 20% του πληθυσμού της Τουρκίας (ήτοι 20 εκατομμύρια) και το 15% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων. Η αναντιστοιχία αυτή οφείλεται στη νεαρή ηλικία των Κούρδων καθώς το 50% του πληθυσμού τους δεν υπερβαίνει τα 25 έτη. Βέβαια ασφαλείς διαπιστώσεις για τον αριθμό των Κούρδων δεν είναι εύκολες εξαιτίας της αέναης μετανάστευσής τους προς τα δυτικά και (επακόλουθης) αφομοίωσης αρκετών εξ αυτών στην Τουρκική πλειοψηφία.
Οι Κούρδοι, βέβαια, ανέκαθεν ήταν διαιρεμένοι εκλογικά. Ενδεικτικώς, έως τον Ιούνιο του 2015 το AKP εξέλεγε περισσότερους Κούρδους βουλευτές (!) από τα φιλοκουρδικά κόμματα (π.χ. το BDP)· παρά την ηγεμονία του στην νοτιο-ανατολική Τουρκία, το HDP δεν έχει εκτοπίσει ολοκληρωτικά το AKP και ορισμένοι Κουρδο-πλειοψηφικοί νομοί (π.χ. το Μπιτλίς) έχρισαν εκ νέου νικητή το ΑΚΡ. Που οφείλεται αυτό; Σε δύο παράγοντες: τη φυλετική δομή των Κούρδων και τον νέο κύκλο βίας.
Οι Κούρδοι της Τουρκίας διατηρούν ακόμη τη φυλετική δομή τους και ορισμένες φυλές (π.χ. Τζελαλί ή Ντεμενάν) κυβερνώνται ακόμη από τους αγάδες. Ευαγγελιζόμενο τη βίαιη κατάργηση των τσιφλικιών και των μεσαιωνικών δομών της συντηρητικής Κουρδικής κοινωνίας ως ένα τυπικό κομμουνιστικογενές κίνημα, το PKK επιτέθηκε εναντίον των αγάδων και εξασφάλιση την έχθρα τους με αποτέλεσμα αρκετοί εξ αυτών να συνταχθούν ανοιχτά με την Άγκυρα και να συγκροτήσουν τις φίλιες πολιτοφυλακές (τους «φύλακες χωριών»). Την ανάγκην φιλοτιμίαν ποιούμενο, το HDP προσέγγισε τους αγάδες το 2015 και η ετερόκλητη συμμαχία φιλελευθέρων, αριστερών, συντηρητικών και μειονοτικών υπό την χαρισματική ηγεσία του Ντεμιρτάς πραγματοποίησε την υπέρβαση τον Ιούνιο του 2015 (με ποσοστό 13,1%). Μετά όμως, οι σχέσεις αγάδων και HDP οξύνθηκαν.
Αιτία ήταν, φυσικά, ο νέος κύκλος αίματος στη νοτιο-ανατολική Τουρκία μετά την κατάρρευση της ειρηνευτικής διαδικασίας (Çözüm süreci). Ανεξαρτήτως ποιος ήρξατο χειρών αδίκων, η απόφαση του PKK να οργανώσει ένα αντάρτικο πόλεων απέβη μοιραία. Οι συγκρούσεις μεταξύ των πολιτοφυλακών του PKK (ΥDG-H) και των Τουρκικών δυνάμεων ασφαλείας μεταξύ Αυγούστου 2015 και Μαρτίου 2016 προκάλεσε στην μερική (π.χ. Ντιγιάρμακιρ) ή ολική (π.χ. Σιίρτ) καταστροφή των αστικών προπυργίων του PKK στη νοτιο-ανατολική Τουρκία – με βαρύ κόστος για τους αμάχους. Περίπου 300.000 άμαχοι εκτοπίστηκαν και άλλοι 2.000 έχασαν τη ζωή τους. Οι συνέπειες για το HDP ήταν άμεσες. Στις πρόωρες εκλογές του Νοεμβρίου 2015, το HDP απώλεσε 1.000.000 ψήφους περίπου.
Μα βέβαια, η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης (που ανανεώνεται επί εξαμηνιαίας βάσης στην «κολοβή δημοκρατία» της Τουρκίας) δεν βοηθά το φιλοκουρδικό κόμμα. Ο Ερντογάν αντικατέστησε αρκετούς από τους εκλεγμένους δημάρχους, κοινοτάρχες και νομάρχες του HDP στη νοτιο-ανατολική Τουρκία με διορισμένες από το κράτος αρχές και οδήγησε το ηγετικό δίδυμο του κόμματος στην φυλακή με (φυσικά) χαλκευμένες κατηγορίες. Ενδεικτικώς της προσπάθειας νόθευσης του εκλογικού αποτελέσματος από τον Ερντογάν ώστε να εμποδιστεί η είσοδος του HDP στο κοινοβούλιο, η καταμέτρηση των ψήφων στους 13 νομούς της ανατολικής και νοτιο-ανατολικής όπου είχε κυριαρχήσει το κόμμα στις εκλογές του 2015 διεξήχθη στο Ικόνιο της κεντρικής (!!!) Μικράς Ασίας. Ως εκ τούτου, αποτελεί έναν ηράκλειο άθλο δίχως αμφιβολία η εξασφάλιση περίπου 6.000.000 ψήφων προ ημερών και η αύξηση μάλιστα των εδρών στην Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση. Βέβαια η διαρροή ψήφων προς το AKP συνεχίστηκε, όπως άλλωστε προδίδουν τα υψηλά ποσοστά του Ερντογάν στους 13 νομούς.
Η Διασπορά
Περίπου 1.500.000 μέλη της Τουρκικής Διασποράς συνέβαλαν δια της επιστολικής ψήφου τους στον εκλογικό θρίαμβο του Ερντογάν. Γιατί, όμως, οι Τούρκοι (ιδίως της 2ης γενιάς) τίμησαν στην κάλπη έναν ηγέτη που παραβιάζει κατάφωρα τα κεκτημένα της Ευρώπως περί δικαίου και ελευθεριών; Δυστυχώς, ο Ερντογάν ασκεί μια ισχυρότατη επιρροή επί των πολυπληθών Τούρκων μεταναστών και, την επαύριον του στρατιωτικού πραξικοπήματος, αγωνίζεται παντί τρόπω (προς δυσαρέσκειαν των κυβερνήσεων της ΕΕ) να εξαρθρώσει τα εκτενή δίκτυα του Γκιουλέν. Παρ’ όλο που πολλά μέλη της Τουρκικής Διασποράς αυτοπροσδιορίζονται ως Κούρδοι και Τούρκοι Αλεβήδες, δεν έχουν οργανωθεί το ίδιο αποτελεσματικώς με τους οπαδούς του Ερντογάν και, ως εκ τούτου, δεν ασκούν παρά ελάχιστη επιρροή. Βέβαια, η εν λόγω κατάσταση πρέπει να προβληματίσει τις ηγεσίες της ΕΕ για τον βαθμό ενσωμάτωσης των Τούρκων (και όχι μόνο) μεταναστών στη Γηραιά Ήπειρο.
Ισχυρός Ερντογάν σε μια Ανίσχυρη Τουρκία
Η νίκη του Ερντογάν από τον πρώτο γύρο οφείλεται ακριβώς στο συνδυασμό των τριών παραγόντων αυτών. Βέβαια, η παγίωση του προσωποπαγούς Ερντογανικού καθεστώτος στηρίζεται στο αναδυόμενο ισλαμο-εθνικιστικό αφήγημα της «Νέας Τουρκίας». Η ισχυροποίηση, βέβαια, του Ερντογάν σημαίνει περαιτέρω απίσχναση της «κολοβής δημοκρατίας» στην Τουρκία. Απόλυτος ηγεμών στο εσωτερικό της Τουρκίας πλέον, ο Ερντογάν – που έχει λάβει το βάπτισμα του πυρός σαν «αρχιστράτηγος» στη Συρία δύο φορές – μάλλον θα κλιμακώσει τις προκλήσεις σε όλα τα μέτωπα.
Για περισσότερες πληροφορίες περί της Νέας Τουρκίας
και του Κουρδικού Ζητήματος, δείτε εδώ.
Σπύρος Πλακούδας,
Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικής στο American University in the Emirates και Αντιπρόεδρος του ΚΕΔΙΣΑ.
https://www.liberal.gr/arthro/210337/amyna--diplomatia/2018/
giati-nikise-o-erntogan.html
27 Ιουνίου 2018
2.
Επιστρέφουν οι φόβοι για το τουρκικό χρέος μετά τη νίκη Ερντογάν.
Οι επενδυτές παραμένουν ανήσυχοι για τις ανορθόδοξες οικονομικές πολιτικές που υπερασπίζεται ο Ερντογάν. Περιμένουν να μάθουν ποια θα είναι τα πρόσωπα που θα αναλάβουν θέσεις κλειδιά στη διαχείριση της οικονομίας.
H επιφύλαξη των επενδυτών απέναντι στο τουρκικό χρέος αυξήθηκε την Τρίτη εν μέσω ανησυχιών ότι η επανεκλογή του πρόεδρου Ερντογάν θα του δώσει το ελεύθερο να ακολουθήσει τις ανορθόδοξες οικονομικές του υποσχέσεις.
Σε μια ένδειξη της αυξανόμενης αγωνίας, η διαφορά ανάμεσα στην απόδοση των τουρκικών ομολόγων έναντι των αμερικανικών έχει αρχίσει να διευρύνεται και πάλι, σηματοδοτώντας υψηλότερο ρίσκο.
Το spread του 10ετούς τουρκικού ομολόγου σε δολάριο που λήγει τον Οκτώβριο του 2028 αυξήθηκε στις 4,364 ποσοστιαίες μονάδες την Τρίτη. Το επίπεδο αυτό είναι υψηλότερο από εκείνο στο τέλος της προηγούμενης εβδομάδας βρισκόταν στις 4,191 μονάδες, πριν τις εκλογές της Κυριακής και πολύ υψηλότερο από το spread των 3,37 μονάδων σε έκδοση του Απριλίου.
Η επιδείνωση στη δευτερογενή αγορά παρουσιάζει ρίσκα και για όταν η Τουρκία πουλάει χρέος στην πρωτογενή αγορά. Τον Ιανουάριο ολοκληρώθηκε μια πώληση 10ετούς ομολόγου σε δολάριο με spread 2,67 μονάδων, αρκετά χαμηλότερο από τα σημερινά επίπεδα.
Οι τουρκικές αγορές πραγματοποίησαν αρχικά ράλι μετά την νίκη του Ταγίπ Ερντογάν στις προεδρικές εκλογές και την εξασφάλιση της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας από τη συμμαχία υπό το κόμμα του Δικαιοσύνη και Ανάπτυξη. Αλλά το κλίμα άλλαξε γρήγορα, καθώς οι συναλλαγές στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη άρχισαν να ανεβάζουν ρυθμούς μετά την νηνεμία του Σαββατοκύριακου.
Οι αναλυτές επισήμαναν τις ανησυχίες ότι ο κ. Ερντογάν θα αναλάβει δράση για να αποσταθεροποιήσει μια οικονομία που δείχνει ήδη σημάδια υπερθέρμανσης. Ο πληθωρισμός κινείται πάνω από το 12% - επίπεδο υπερδιπλάσιο από το στόχο της κεντρικής τράπεζας – ενώ το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών έχει διευρυνθεί σημαντικά σε μια ένδειξη των οικονομικών ανισορροπιών.
Το ευρύτερο κλίμα για τις αναδυόμενες αγορές έχει γίνει επίσης πιο δυσμενές. Εκτός από τις ανησυχίες που συνδέονται με προβλήματα που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες χώρες όπως η Τουρκία και η Αργεντινή, έχουν προκαλέσει σημαντική επιβάρυνση οι υψηλές τιμές και η απόσυρση της τόνωσης από τις κεντρικές τράπεζες των ανεπτυγμένων αγορών.
Οι επενδυτές απέσυραν $10,8 δισ. από funds ομολόγων αναδυόμενων αγορών τις εννιά εβδομάδες ως τις 20 Ιουνίου, σύμφωνα με στοιχεία της EPFR.
Oι παράγοντες αυτές έπληξαν τη λίρα φέτος, οδηγώντας της σε βουτιά κοντά στο 20% έναντι του αμερικανικού δολαρίου. Ο δείκτης Borsa Istanbul 100 έχει καταγράψει ανάλογες απώλειες από το τέλος του 2017.
«Οι αρχές είναι τώρα αντιμέτωπες με μια μεγάλη πρόκληση για την οποία ευθύνονται οι ίδιες» υποστηρίζει ο Νταν Μπούσκα, οικονομολόγος της UniCredit στο Λονδίνο. «Η οικονομία βρίσκεται σε ένα μη βιώσιμο μονοπάτι για πολύ καιρό και οι ανισορροπίες έχουν φτάσει σε επίπεδα που απαιτούν άμεση δράση».
Ο κ. Μπούσκα και άλλοι αναλυτές έχουν υποστηρίξει πως τα σχόλια του κ. Ερντογάν το Μάιο, όταν υποσχέθηκε να θέσει υπό πιο αυστηρό έλεγχο την κεντρική τράπεζα, έχουν αποτελέσει ένα βαρίδι στην εμπιστοσύνη των επενδυτών παρά την προσπάθεια των αξιωματούχων να κατευνάσουν τις ανησυχίες με μια σειρά μεγάλων αυξήσεων επιτοκίων.
«Καθώς η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας δεν είναι ακόμα σε θέση να αποδείξει ότι είναι πρόθυμη και ικανή να αντιταχθεί αν χρειαστεί στην επιθυμία του παλιού και νέου Ταγίπ Ερντογάν για χαμηλά επιτόκια, ένα σημαντικό risk premium για τη λίρα παραμένει δικαιολογημένο κατά την άποψη μας» επισήμανε η Esther Reichelt, αναλύτρια στην Commerzbank.
«Οι επενδυτές θα εστιάσουν από εδώ και πέρα στη “σύνθεση της ομάδας οικονομικής διαχείρισης της κυβέρνησης και στο κατά πόσον οι εφαρμοζόμενες πολιτικές καταδεικνύουν μια επιστροφή ή μια περαιτέρω απόκλιση από την οικονομική ορθοδοξία» σημειώνει ο Ναφέζ Ζουκ της Oxford Economics.
Ο ίδιος προσθέτει:
«Με ένα ουσιαστικό μετριασμό της προσέγγισης για ανάπτυξη με κάθε κόστος που χαρακτήρισε τα τελευταία χρόνια της θητείας του Ερντογάν, οι επιλογές για την τουρκική οικονομία είναι περιορισμένες: είτε η εμπιστοσύνη θα υποχωρήσει σε τέτοιο σημείο όπου μια κρίση στο ισοζύγιο πληρωμών (και πιθανώς ένα πρόγραμμα του ΔΝΤ) γίνει πραγματικότητα, είτε οι δημοσιονομικές και νομισματικές πολιτικές θα συσφιχθούν όσο χρειάζεται για να μειωθούν οι ανισορροπίες, ακόμα και εις βάρος της ανάπτυξης, το οποίο μπορεί να έχει σημαντικό πολιτικό κόστος».
The Financial Times
του Adam Samson
http://www.euro2day.gr/ftcom/ftcom_gr/article-ft-gr/1622335/
epistrefoyn-oi-fovoi-gia-to-toyrkiko-hreos-meta-th.html
27/6/2018
3.
Ο τουρκικός λαβύρινθος της οικονομίας
Με 453,2 δισ. δολάρια εξωτερικό χρέος το 2017 η Τουρκία πορεύεται μόνη σε τοπίο με ομίχλη ενώ το εθνικό της νόμισμα απαξιώνεται θεαματικά από το 2014. (βλ. Πίνακα)
Επίσης, το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού διπλασιάστηκε το 2017 σε σχέση με το 2016, βαίνοντας αυξανόμενο ως το 2019. Η αποπληρωμή των τόκων δανεισμού του κράτους παρουσιάζει εκρηκτική άνοδο από το 2016 (50,2 τρισ. τουρκικές λίρες) ως το 2020 (96 τρισ. τουρκικές λίρες). Ο πληθωρισμός από μόνος του δεν μπορεί να ερμηνεύσει την εν λόγω εξέλιξη (Βλ. Πίνακα).
Ως προς τα εμπορικά ελλείμματα στις εξωτερικές της σχέσεις, αυτά αυξάνονται το 2018 σε σχέση με το 2017, ενώ τα τραπεζικά επιτόκια το 2018 επανέρχονται στα υψηλά επίπεδα του 2008.
Εκποιώντας μέρος του χρυσού της και με τη χρηματοοικονομική βοήθεια άλλων χωρών (έως πότε όμως) επιδιώκει να ξεπεράσει τη νέα κρίση η οποία έχει εκτοξεύσει τα επιτόκια δανεισμού του δεκαετούς ομολόγου σε επίπεδα άνω του 14,5% κατά την πρόσφατη περίοδο.
Το νόμισμά της μετέωρο χάνει αισθητά έδαφος. Από την άλλη το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της όχι απλά δεν βελτιώνεται μέσω της ανταγωνιστικότητας που (θεωρητικά) προσφέρει η απαξιωμένη τουρκική λίρα, αλλά επιδεινώνεται από το 2015 και μετά. (βλ. Πίνακα)
Το ΔΝΤ καραδοκεί, ως ο μόνος θεσμικός φορέας στήριξης της οικονομίας με δάνεια πολύ ακριβότερα από εκείνα που εξασφάλισε το ευρωσύστημα στην Ελλάδα και με επαχθείς όρους που τους ζούμε εμείς εδώ και χρόνια.
Έναντι του εξωτερικού χρέους, που αντιστοιχεί στο 50% του ΑΕΠ της χώρας, το δημόσιο χρέος βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα σήμερα (27,4% του ΑΕΠ).
Το μεγάλο πρόβλημα όμως της χώρας είναι ο ιδιωτικός δανεισμός των τουρκικών επιχειρήσεων. Έχει ξεπεράσει το 170% του ΑΕΠ της ενώ σημαντικό μέρος του είναι σε ξένο νόμισμα. Έτσι, με τη διολίσθηση της λίρας και με αυξανόμενα επιτόκια δανεισμού, οι τουρκικές επιχειρήσεις εύλογα αντιμετωπίζουν ένα ιδιαίτερα δυσμενές χρηματοοικονομικό περιβάλλον. Στο σύνολο αυτό ανήκουν κι οι τράπεζες, οι οποίες παρουσιάζουν μεγάλη εξάρτηση σε δολάρια. Ο βραχυχρόνιος δανεισμός τους σε δολάρια ανέρχεται σε 75 δισ. ευρώ τον Μάρτιο του 2018. Αχτίδα φωτός είναι η εκτίναξη του τουρισμού φέτος, εξέλιξη που δίνει προσωρινή ανάσα στη χώρα, μη λύνοντας όμως το πρόβλημά της.
Το καλοκαίρι του 2016 μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία, η οικονομία παρουσίασε στο τρίτο τρίμηνο ύφεση, όπως αναμενόταν. Η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκικής Δημοκρατίας έριξε τότε στην αγορά μεγάλες ποσότητες ρευστότητας προκειμένου επιχειρήσεις και νοικοκυριά να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της γενικότερης οικονομικής δυσπραγίας. Τα υψηλά επιτόκια δυσχεραίνουν όμως την αποπληρωμή τους.
Η όλη κατάσταση έχει οδηγήσει στην υποβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης της Τουρκίας. Οι Moody’s σημειώνουν ειδικότερα, ότι "Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος εξωτερικού σοκ, δεδομένου του μεγάλου ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, του υψηλού εξωτερικού χρέους και των συναφών μεγάλων αναγκών μετακύλισης στο πλαίσιο των αυξανόμενων πολιτικών ρίσκων... Η κυβέρνηση φαίνεται να εξακολουθεί να επικεντρώνεται σε βραχυπρόθεσμα μέτρα, εις βάρος της αποτελεσματικής νομισματικής πολιτικής…".
Παρόλα αυτά η Τουρκία απειλεί, ενθυμούμενη νέο-Οθωμανικά δόγματα του 1920, (συμβατά με τον "Όρκο του Έθνους"), παραβιάζοντας τη Συνθήκη της Λωζάνης με την εισβολή στη Βόρεια Συρία κι ακολουθώντας εδώ και καιρό μια κούρσα εξοπλισμών εναντίον ποιου άραγε;
Η γειτονική μας χώρα λειτουργεί στο πλαίσιο της Τελωνειακής Ένωσης με την ΕΕ από το 1995. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να επιβάλλει μέτρα προστασίας που θα μειώσουν τις εισαγωγές, θίγοντας έτσι την ελεύθερη διακίνηση αγαθών και υπηρεσιών ανάμεσα στην ΕΕ και την ίδια. Μόνο μια πολιτική λιτότητας, μπορεί να μειώσει τις εισαγωγές μέσα από την περιστολή της ζήτησης, ιδιωτικής και δημόσιας. Η εξέλιξη όμως αυτή θα ψαλιδίσει την αυτονομία της δημοσιονομικής πολιτικής. Από την άλλη βέβαια, η χώρα δεν ανήκει σε κάποιο νομισματικό club (ευρώ λόγου χάρη), οπότε στερείται των όποιων μηχανισμών στήριξης της οικονομίας της (δανεισμός με χαμηλά επιτόκια κ.λπ).
Εφόσον ο πόλεμος με τη Συρία εκτινάξει ακόμη περισσότερο το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού, τότε εκτιμάται ότι θα δούμε στο άμεσο μέλλον τη διόγκωση του δημοσίου χρέους της. Το τελευταίο όμως θα προκαλέσει εύλογα αντίρροπες δυνάμεις στη δημοσιονομική της πολιτική ενισχύοντας ακόμη περισσότερο την περιστολή των δημοσίων δαπανών. Έτσι σταδιακά η κυβέρνηση θα χάνει, όπως προαναφέρθηκε, όλο και περισσότερα εργαλεία που της προσφέρει η δημοσιονομική πολιτική.
Αν συμβεί κάτι τέτοιο, τότε η Τουρκία θα μπορεί να "παίζει" μόνο με τον δεύτερο πυλώνα της οικονομικής πολιτικής, τη νομισματική της πολιτική. Εκεί θα επιδιώξει να βρει σανίδα σωτηρίας μέσα από τις παραδοσιακές πολιτικές διολίσθησης του νομίσματος. Αυτή η πολιτική όμως δεν έχει αποδώσει έως σήμερα σε όρους βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας των εγχώρια παραγόμενων προϊόντων ή ανάσχεσης των εισαγωγών.
Επιπλέον, αν η αύξηση των επιτοκίων επιδεινώσει τη θέση των δανειοληπτών πολιτών και επιχειρήσεων τότε ένα κύμα από κόκκινα δάνεια θα πλημμυρίσει τη χώρα.
Η θεαματική ανάπτυξη στις κατασκευές έχει δημιουργήσει μια φούσκα των ακινήτων έτοιμη να σκάσει. Από την άλλη η καταναλωτική συμπεριφορά των Τούρκων θυμίζει την Ελλάδα του παρελθόντος. Η Τουρκία ζει λοιπόν, με μια χρονική υστέρηση, τον ευδαιμονισμό της Ελλάδας κατά την περίοδο 2004-2009.
Τέλος, η αποχώρηση μιας ξένης εταιρίας (και όχι μόνο) από μια χώρα είναι υπόθεση ενός Σαββατοκύριακου και τίποτα περισσότερο. Έτσι λοιπόν, σε ένα οικονομικό περιβάλλον που επιδεινώνεται στην Τουρκία, η μετεγκατάσταση εταιριών είναι μια από τις εναλλακτικές λύσεις που υπάρχουν.
Η Αργεντινή δε σώθηκε παρά την αυτονομία της νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής. Στα ίδια νερά φαίνεται να κινείται και η Τουρκία. Σημειώνεται βέβαια ότι και οι δυο τους ανήκουν στο Group των 20 ισχυροτέρων κρατών. Η οικονομική ισχύς από μόνη της όμως δεν αρκεί!
Με 240 χιλιάδες αντιφρονούντες Τούρκους φυλακισμένους, με 728 χιλιάδες αντιφρονούντες διωκόμενους στο εσωτερικό και εξωτερικό, με ένα πόλεμο στη Β. Συρία που στοίχισε ως τώρα τη ζωή δυο χιλιάδων στρατιωτών, η Τουρκία προσπαθεί να ορθοποδήσει.
Με στρατό διχασμένο που επιδιώκει να κρατήσει το ηθικό του μέσα από τις προκλήσεις εναντίον της Ελλάδας και τις πολεμικές επιχειρήσεις στο Β. Συρία, ο Ερντογάν ψάχνει να βρει τον δρόμο του, αλληθωρίζοντας άλλοτε προς την ΕΕ (όπου εξάγει το 40% των προϊόντων) κι άλλοτε προς τη Ρωσία. Η Ρωσία κερδίζει πολύ στα μάτια των πολιτών της εις βάρος φυσικά των ΗΠΑ. Να υπενθυμίσουμε όμως ότι κατά την κρίση του 2000 οι ΗΠΑ έσωσαν τη χώρα!.
ΠΙΝΑΚΑΣ - Τουρκική Οικονομία.
Βασικοί δείκτες της οικονομίας
Δημήτρης Μάρδας ,
βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Β’ Θεσσαλονίκης
28/6/2018