Η έλλειψη μεταρρυθμίσεων θα διαλύσει την ευρωζώνη
Η έξοδος από το ευρώ είναι ένα ατύχημα για το οποίο πρέπει να είσαι προετοιμασμένος, όχι ένα αποτέλεσμα που αναζητείς. Ποια θα πρέπει να είναι η στρατηγική της νέας ιταλικής κυβέρνησης και πού πρέπει να αναζητήσει συμμαχίες.
Για κακή μας τύχη, υπάρχουν τόσο πολλοί Ευρωπαίοι που αντιμετωπίζουν την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση σαν μία κίνηση καλής πίστης. Η συζήτηση για το Brexit προκαλεί διαμάχη μεταξύ των φιλοευρωπαϊστών, που πραγματικά πιστεύουν σε αυτή και των άθεων σκεπtικιστών, γεγονός που εξηγεί γιατί συζητάμε για δύο παράλογες προτάσεις: Ένα δεύτερο δημοψήφισμα και ένα σκληρό Brexit.
Οι Ιταλοί αντιμετωπίζουν το ερώτημα της δικής τους συμμετοχής στο ευρώ με παρόμοιο τρόπο. Ή ανήκεις στο ένα στρατόπεδο ή στο άλλο. Αν ανήκεις, όπως εγώ, κάπου στη μέση, αισθάνεσαι μπερδεμένος. Πιστεύω ότι είναι λογικό για μία χώρα που δοκιμάζεται, όπως η Ιταλία, να παραμείνει στην ευρωζώνη, για όσο διάστημα υπάρχει και η παραμικρή ελπίδα ότι η σχέση είναι βιώσιμη.
Ήταν ο άνευ όρων ευρωπαϊσμός των προηγούμενων ηγετών της Ιταλίας που ενίσχυσε την τρέχουσα εθνικιστική αντίδραση. Οι προηγούμενες κυβερνήσεις δέχθηκαν ευρωπαϊκή νομοθεσία, η οποία ήταν θεμελιωδώς ενάντια στα ιταλικά συμφέροντα.
Υπήρξε κανόνας για να υπολογιστεί η συνεισφορά της Ιταλίας στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, την ομπρέλα διάσωσης του μπλοκ, σε σχέση με τον υπολογισμό του μέγιστου επιτρεπόμενου ελλείμματος. Ακολούθησε η αποδοχή του νόμου για την εκκαθάριση τραπεζών που άφηνε χιλιάδες Iταλούς αποταμιευτές χωρίς προστασία. Και το χειρότερο από όλα ήταν η συμφωνία το 2012 για αποδοχή του δημοσιονομικού συμφώνου (fiscal compact), που ουσιαστικά απαιτεί από την Ιταλία να έχει ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς. Αν οι προηγούμενοι πρωθυπουργοί δεν ήταν τόσο δεκτικοί, η αντιευρωπαϊκή αντίδραση θα ήταν πιο ήπια.
Θεωρώ ότι ήταν ανόητη κίνηση, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων και η Λίγκα να έχουν εγείρει ζήτημα πλήρους αντιπαράθεσης με την ΕΕ, με τον τρόπο που το έκαναν. Η ιδέα να ζητήσουν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα διαγραφή του ιταλικού χρέους, που αγοράζει ως μέρος του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, ήταν τρελή. Η ιδέα εμφανίστηκε σε ένα πρώτο προσχέδιο της συμφωνίας συνασπισμού και εγκαταλείφθηκε αργότερα. Ηταν παράλογη από πολλές απόψεις. Κατ' αρχάς, το μεγαλύτερο μέρος του ιταλικού χρέους διακρατείται από την Τράπεζα της Ιταλίας, όχι την ΕΚΤ. Αν θέλουν να τα βάλουν με την ευρωζώνη, πρέπει να γίνουν πιο ευφυείς.
Η πρώτη συμβουλή μου είναι να αφήσουν τη μονομέρεια και να συνδιαλλαγούν -να θέσουν όρους που θα επέτρεπαν στην Ιταλία να παραμείνει και να ευημερήσει στην ευρωζώνη.
Ως πρώτη προτεραιότητα, ο Τζουζέπε Κόντε, ο Ιταλός πρωθυπουργός, θα πρέπει να έχει μία δυνατή θέση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αυτού του μήνα, όσον αφορά τη συζήτηση για τη διακυβέρνηση της ευρωζώνης. Η Άγκελα Μέρκελ έχει ουσιαστικά απορρίψει όλα τα στοιχεία μεταρρύθμισης που έχει προτείνει ο Εμανουέλ Μακρόν. Ο κ. Κόντε θα πρέπει να σκεφθεί την υποστήριξη του Γάλλου προέδρου για να κάνει τη Γερμανίδα καγκελάριο να καταλάβει τα υπερβολικά κόστη ενός γερμανικού «όχι». Ο Πέδρο Σάντσεθ, ο ηγέτης του σοσιαλιστικού κόμματος που ορκίστηκε το Σάββατο ως πρωθυπουργός της Ισπανίας, μπορεί να βοηθήσει για να ενισχυθεί μία τέτοια συμμαχία.
Ο κ. Κόντε πρέπει να υπογραμμίσει ότι μία ευρωζώνη χωρίς μεταρρυθμίσεις έχει μικρή πιθανότητα να επιζήσει. Μέχρι σήμερα, το καλύτερο επιχείρημα για την Ιταλία και την παραμονή της στο ευρώ είναι η ελπίδα ότι τελικά θα μεταρρυθμιστεί. Αν γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι αυτό δεν πρόκειται να συμβεί, το επιχείρημα αλλάζει. Δεν είναι η ιταλική πολιτική που σκοτώνει το ευρώ, αλλά η έλλειψη μεταρρυθμίσεων στην ευρωζώνη και το τεράστιο πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας.
Ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσει κανείς την ευρωζώνη είναι από μέσα. Η Ιταλία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το βάρος της στους επερχόμενους διορισμούς στις πιο σημαντικές θέσεις της ΕΕ: αυτές των προέδρων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της ΕΚΤ. Υπάρχουν ντιλ και συμβιβασμοί που θα γίνουν. Μη μιλάτε για μονομερή έξοδο, μέχρις ότου όλα τα άλλα αποτύχουν.
Δεύτερον, η κεϋνσιανή δημοσιονομική ώθηση που σκιαγραφήθηκε από την κυβέρνηση συνασπισμού της Ιταλίας έχει καλές προθέσεις, αλλά είναι πολύ μεγάλη. Πρέπει να ρίξουν τους τόνους και να συνοδεύσουν μία ήπια επεκτατική δημοσιονομική πολιτική με κάποιες στοχευμένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στον τραπεζικό τομέα, στο δικαστικό σύστημα και στη δημόσια διοίκηση.
Τρίτον, δεν βλάπτει ένα γνήσιο «plan B», μία λίστα από μέτρα για να αποχωρήσει, αν μία κρίση κάνει τη συμμετοχή στην ευρωζώνη μη βιώσιμη. Θα μου προκαλούσε έκπληξη αν η προηγούμενη κυβέρνηση δεν είχε ένα τέτοιο σχέδιο, χωμένο βαθιά στα συρτάρια της. Ωστόσο, ως plan A θα πρέπει να απορριφθεί: δημιουργώντας μια κατάσταση που θα οδηγούσε αναπόφευκτα στην έξοδο από την ευρωζώνη. Ήταν οι υποψίες ενός τέτοιου σχεδίου που έπεισαν τον Σέρτζιο Ματαρέλα, τον Ιταλό πρόεδρο, να ασκήσει βέτο στον Πάολο Σαβόνα ως υπουργό Οικονομικών.
Και τέλος, μη σκεφτείτε καν να ζητήσετε από το εκλογικό σώμα να ψηφίσει για τη συμμετοχή της Ιταλίας στο ευρώ. Αυτό θα ήταν αυτοκαταστροφικό για οποιονδήποτε πολιτικό τολμήσει να θέσει τέτοια ερωτήματα. Η έξοδος από την ευρωζώνη είναι ένα ατύχημα για το οποίο πρέπει να είσαι προετοιμασμένος, όχι ένα αποτέλεσμα που αναζητείς. Αμφιβάλλω αν θα μπορούσε μία ιταλική κυβέρνηση να επιζήσει από αυτό.
Για τους υπόλοιπους από μας, πρέπει να σταματήσουμε να αντιμετωπίζουμε αυτή τη νέα κυβέρνηση σαν ένα αναπάντεχο σοκ. Η λαϊκίστικη κυβέρνηση είναι η λογική επίπτωση 20 ετών οικονομικής κακοδιαχείρισης από τα κεντροαριστερά και κεντροδεξιά κόμματα. Αυτά προκάλεσαν το χάος.
Αν είστε πράγματι υπέρ του ευρώ, η συμβουλή μου είναι να σταματήσετε να αντιμετωπίζετε το ευρώ ως θέμα πίστης και να αγωνιστείτε για τη βιωσιμότητά του. Αυτή η μάχη δεν μπορεί να κερδηθεί μόνο στην Ιταλία. Απαιτεί μεγάλες πολιτικές αλλαγές και στις Βρυξέλλες.
Πηγή: Financial Times
6/6/2018
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Conte's government at the Quirinal Palace for the oath.
Η Ρώμη πρέπει να βρει μόνη της δημοσιονομικά περιθώρια.
Η νέα ιταλική κυβέρνηση πρέπει να ξεκινήσει την εφαρμογή του «συμβολαίου για αλλαγή», μειώνοντας το κόστος στην πορεία. Πώς θα υπερβεί τα εμπόδια Ε.Ε. και αγορών. Το χρέος και το αγκάθι των τραπεζών.
Η Ιταλία έχει επιτέλους κυβέρνηση. Οι πιο σκληροί επικριτές του κατεστημένου, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων και η Λέγκα, θα αναλάβουν τώρα την εξουσία. Τι πρέπει να κάνουν;
Όσον αφορά την οικονομική πολιτική, πρέπει να αρχίσουν να εφαρμόζουν όσα έχουν υποσχεθεί και να βελτιώσουν τις υποσχέσεις τους στην πορεία. Όπως δείξαμε την προηγούμενη εβδομάδα, οι κύριες προτάσεις τους δεν στερούνται πλεονεκτημάτων.
Μια εκδοχή της πρότασης των Πέντε Αστέρων για ένα εγγυημένο εισόδημα (που μπορεί να μην είναι ένα καθολικό βασικό εισόδημα), θα ήταν μια καλή βελτίωση στο υφιστάμενο σύστημα επιδομάτων. Όσον αφορά την επίπεδη φορολόγηση εισοδήματος της Λέγκας, που στην πραγματικότητα είναι μια φορολογική περικοπή, υπάρχουν επιχειρήματα για μια μείωση του φόρου επί της εργασίας στην Ιταλία, ο οποίος είναι από τους υψηλότερους στον ανεπτυγμένο κόσμο (αν και θα ήταν καλύτερο να μειωνόταν ο φόρος μισθοδοσίας ή οι ασφαλιστικές εισφορές).
Προκαταρκτικές εκτιμήσεις για το κόστος του «συμβολαίου για αλλαγή» του κυβερνητικού συνασπισμού έδειξαν πως χωρίς να εξοικονομηθούν πόροι από άλλα σημεία του προϋπολογισμού, μια πλήρης και αυστηρή εφαρμογή αυτών και άλλων σχετικών προτάσεων θα εκτόξευε το έλλειμμα, κοστίζοντας πάνω από €100 δισ. ή 6 με 7% του ΑΕΠ. Το κόστος είναι κάτι παραπάνω από δυσβάσταχτο. Αλλά μια καλή αρχή στο μέτωπο των μεταρρυθμίσεων θα μπορούσε να γίνει με την εφαρμογή τους σε πιο ήπια εκδοχή, σταδιακά, καθώς και με χρηματοδότηση από άλλα μέτρα. Οι νέοι ηγέτες της Ιταλίας έχουν ήδη πει ότι θα χρειαστούν χρόνο. Τώρα συζητούν τη λήψη άμεσων δημοσιονομικών μέτρων €30 δισ. ετησίως.
Ακόμα και μια τόσο ισχνή εκδοχή του οικονομικού προγράμματος της κυβέρνησης θα αύξανε το έλλειμμα. Αλλά μια ελλειμματική δημοσιονομική τόνωση θα ήταν καλή για μια ιταλική οικονομία, η οποία κινείται αρκετά κάτω από το βέλτιστο επίπεδο με ανεπαρκή εγχώρια ζήτηση. Θα μπορούσε να ελαφρύνει το βάρος του χρέους. Ένας πίνακας του Αντρέ Κιούνλεντς δείχνει πως αν η Ρώμη είχε αφήσει τις δαπάνες και τις επενδύσεις να αυξηθούν κατά 1,95% σε ονομαστικούς όρους ανάμεσα στο 2010 και το 2015 (αντί να τις μειώσει ελαφρώς), το δημόσιο χρέος θα ήταν στο 114% του ΑΕΠ αντί στο 131%.
Το ερώτημα είναι κατά πόσον θα επιτραπεί στην ιταλική κυβέρνηση ακόμα και ένα εύλογο δημοσιονομικό έλλειμμα. Είναι αντιμέτωπη με δύο πιθανά εμπόδια.
Το ένα είναι οι δημοσιονομικοί κανόνες της Ε.Ε. Αλλά η Ιταλία έχει τη λογική με το μέρος της, αν θέλει να υπερασπιστεί μια δημοσιονομική τόνωση, ακόμα και αν οδηγεί το έλλειμμα πάνω από το όριο του 3% του ΑΕΠ.
Οι υπόλοιπες χώρες και οι θεσμοί της Ε.Ε. πρέπει να ακούσουν την πρόταση της Ρώμης με ανοιχτό μυαλό και να ερμηνεύσουν τους κανόνες με βάση τους ευρύτερους στόχους της Ε.Ε. για ισορροπημένη ανάπτυξη, υψηλή απασχόληση και κοινωνική ένταξη.
Το άλλο εμπόδιο μπορεί να αποδειχθούν οι αγορές ομολόγων. Η Ρώμη έχει πρωτογενές πλεόνασμα: συλλέγει περισσότερους φόρους από ό,τι δαπανά σε δημοσιονομικές μεταφορές και κυβερνητικές δραστηριότητες. Αλλά πρέπει να βρει ακόμα €200 δισ. στις χρηματοοικονομικές αγορές κάθε χρόνο για την αναχρηματοδότηση παλιών ομολόγων που λήγουν (και κάποια ακόμα για τους τόκους). Αν οι traders ομολόγων πανικοβληθούν, μια αύξηση στο κόστος δανεισμού μπορεί να κάνει γρήγορα τα πράγματα δύσκολα για τη νέα κυβέρνηση.
Όπως έχει επισημάνει ο συνάδελφός μου, Μάρτιν Άρνολντ, το αρνητικό σπιράλ ανάμεσα στις τράπεζες και το κράτος δεν έχει ακόμα εξαφανιστεί, επειδή οι ιταλικές τράπεζες παραμένουν ευάλωτες στην πτώση των ιταλικών ομολόγων, τα οποία συνεχίζουν να αποτελούν ένα μεγάλο κομμάτι του ενεργητικού τους. Αν οι προηγούμενες ιταλικές κυβερνήσεις ήταν πιο επιθετικές στην ενίσχυση των ισολογισμών των τραπεζών, αυτό θα ήταν ένα μικρότερο πρόβλημα σήμερα.
Αλλά οι νέοι κανόνες για την τραπεζική ένωση κόβουν το ένα κομμάτι του αρνητικού σπιράλ. Οι τράπεζες που αντιμετωπίζουν προβλήματα θα αναδιαρθρώνονται αντί να λαμβάνουν τα χρήματα των φορολογουμένων (αν και οι προηγούμενες ιταλικές κυβερνήσεις είχαν αντισταθεί στο μέτρο). Είναι κάτι που προσφέρει μια προστασία ενάντια σε έναν πανικό στην αγορά ομολόγων.
Η Ρώμη μπορεί να κάνει περισσότερα για να προστατέψει τα περιθώρια που έχει για δημοσιονομικούς ελιγμούς. Τα τελευταία χρόνια αποτέλεσαν μια χαμένη ευκαιρία για μια πιο δραστική επιμήκυνση των ωριμάνσεων των ομολόγων της, καθώς το κόστος δανεισμού ήταν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Αν μετακύλιε μόνο το ένα τριακοστό του χρέους της, θα ήταν ασφαλής από μια αυτοεκπληρούμενη κρίση αναχρηματοδότησης, ακόμα και με τον λόγο του χρέους προς το ΑΕΠ στο 130%.
Δεν είναι αργά να ξεκινήσει τώρα την προσπάθεια. Η ιταλική κυβέρνηση πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο ανταλλαγών χρέους με ομολογιούχους, για να ξεφορτωθεί ομόλογα που λήγουν για τίτλους μεγαλύτερης διάρκειας. Ένα ακόμα πιο ριζικό μέτρο είναι να προχωρήσει σε μια μονομερή επιμήκυνση ωριμάνσεων, παρατείνοντας τα ήδη χαμηλά επιτόκια. Είναι κάτι που μπορεί να κάνει, γιατί σχεδόν όλα τα ομόλογα που εξέδωσε πριν το 2013 είχαν όρους που έδιναν ρητώς το δικαίωμα στην κυβέρνηση να επεκτείνει μονομερώς τις ωριμάνσεις. Ακόμα και σήμερα αυτό αφορά περίπου το μισό από το χρέος της. Το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου χρέους (που εκδόθηκε μετά το 2013) περιλαμβάνει τις νέες «ρήτρες συλλογικής δράσης» της ευρωζώνης, οι οποίες επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για μια αναδιάταξη (reprofiling) του χρέους, αν και με μεγαλύτερη δυσκολία (Όσο περνάει ο χρόνος, όλο και περισσότερο χρέος θα παίρνει την τελευταία μορφή).
Οι προσπάθειες αυτές μπορεί να έχουν κόστος και να αμφισβητηθούν από τους ομολογιούχους, αλλά μόνο ενώπιον των ιταλικών δικαστηρίων. Θα άξιζαν τον κόπο, αν εξασφάλιζαν στην κυβέρνηση χώρο για ελιγμούς χωρίς να πιέζεται από τα spreads. Αν τα νέα κυβερνώντα κόμματα δεν θέλουν να είναι σκλάβοι των αγορών, πρέπει να εξετάσουν τις επιλογές αυτές χωρίς καθυστέρηση.
του Martin Sandbu
http://www.euro2day.gr/ftcom/ftcom_gr/article-ft-gr/1618195/
h-romh-prepei-na-vrei-monh-ths-dhmosionomika-perit.html
7 Ιουνίου 2018
Η Ρώμη πρέπει να βρει μόνη της δημοσιονομικά περιθώρια.
Η νέα ιταλική κυβέρνηση πρέπει να ξεκινήσει την εφαρμογή του «συμβολαίου για αλλαγή», μειώνοντας το κόστος στην πορεία. Πώς θα υπερβεί τα εμπόδια Ε.Ε. και αγορών. Το χρέος και το αγκάθι των τραπεζών.
Η Ιταλία έχει επιτέλους κυβέρνηση. Οι πιο σκληροί επικριτές του κατεστημένου, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων και η Λέγκα, θα αναλάβουν τώρα την εξουσία. Τι πρέπει να κάνουν;
Όσον αφορά την οικονομική πολιτική, πρέπει να αρχίσουν να εφαρμόζουν όσα έχουν υποσχεθεί και να βελτιώσουν τις υποσχέσεις τους στην πορεία. Όπως δείξαμε την προηγούμενη εβδομάδα, οι κύριες προτάσεις τους δεν στερούνται πλεονεκτημάτων.
Μια εκδοχή της πρότασης των Πέντε Αστέρων για ένα εγγυημένο εισόδημα (που μπορεί να μην είναι ένα καθολικό βασικό εισόδημα), θα ήταν μια καλή βελτίωση στο υφιστάμενο σύστημα επιδομάτων. Όσον αφορά την επίπεδη φορολόγηση εισοδήματος της Λέγκας, που στην πραγματικότητα είναι μια φορολογική περικοπή, υπάρχουν επιχειρήματα για μια μείωση του φόρου επί της εργασίας στην Ιταλία, ο οποίος είναι από τους υψηλότερους στον ανεπτυγμένο κόσμο (αν και θα ήταν καλύτερο να μειωνόταν ο φόρος μισθοδοσίας ή οι ασφαλιστικές εισφορές).
Προκαταρκτικές εκτιμήσεις για το κόστος του «συμβολαίου για αλλαγή» του κυβερνητικού συνασπισμού έδειξαν πως χωρίς να εξοικονομηθούν πόροι από άλλα σημεία του προϋπολογισμού, μια πλήρης και αυστηρή εφαρμογή αυτών και άλλων σχετικών προτάσεων θα εκτόξευε το έλλειμμα, κοστίζοντας πάνω από €100 δισ. ή 6 με 7% του ΑΕΠ. Το κόστος είναι κάτι παραπάνω από δυσβάσταχτο. Αλλά μια καλή αρχή στο μέτωπο των μεταρρυθμίσεων θα μπορούσε να γίνει με την εφαρμογή τους σε πιο ήπια εκδοχή, σταδιακά, καθώς και με χρηματοδότηση από άλλα μέτρα. Οι νέοι ηγέτες της Ιταλίας έχουν ήδη πει ότι θα χρειαστούν χρόνο. Τώρα συζητούν τη λήψη άμεσων δημοσιονομικών μέτρων €30 δισ. ετησίως.
Ακόμα και μια τόσο ισχνή εκδοχή του οικονομικού προγράμματος της κυβέρνησης θα αύξανε το έλλειμμα. Αλλά μια ελλειμματική δημοσιονομική τόνωση θα ήταν καλή για μια ιταλική οικονομία, η οποία κινείται αρκετά κάτω από το βέλτιστο επίπεδο με ανεπαρκή εγχώρια ζήτηση. Θα μπορούσε να ελαφρύνει το βάρος του χρέους. Ένας πίνακας του Αντρέ Κιούνλεντς δείχνει πως αν η Ρώμη είχε αφήσει τις δαπάνες και τις επενδύσεις να αυξηθούν κατά 1,95% σε ονομαστικούς όρους ανάμεσα στο 2010 και το 2015 (αντί να τις μειώσει ελαφρώς), το δημόσιο χρέος θα ήταν στο 114% του ΑΕΠ αντί στο 131%.
Το ερώτημα είναι κατά πόσον θα επιτραπεί στην ιταλική κυβέρνηση ακόμα και ένα εύλογο δημοσιονομικό έλλειμμα. Είναι αντιμέτωπη με δύο πιθανά εμπόδια.
Το ένα είναι οι δημοσιονομικοί κανόνες της Ε.Ε. Αλλά η Ιταλία έχει τη λογική με το μέρος της, αν θέλει να υπερασπιστεί μια δημοσιονομική τόνωση, ακόμα και αν οδηγεί το έλλειμμα πάνω από το όριο του 3% του ΑΕΠ.
Οι υπόλοιπες χώρες και οι θεσμοί της Ε.Ε. πρέπει να ακούσουν την πρόταση της Ρώμης με ανοιχτό μυαλό και να ερμηνεύσουν τους κανόνες με βάση τους ευρύτερους στόχους της Ε.Ε. για ισορροπημένη ανάπτυξη, υψηλή απασχόληση και κοινωνική ένταξη.
Το άλλο εμπόδιο μπορεί να αποδειχθούν οι αγορές ομολόγων. Η Ρώμη έχει πρωτογενές πλεόνασμα: συλλέγει περισσότερους φόρους από ό,τι δαπανά σε δημοσιονομικές μεταφορές και κυβερνητικές δραστηριότητες. Αλλά πρέπει να βρει ακόμα €200 δισ. στις χρηματοοικονομικές αγορές κάθε χρόνο για την αναχρηματοδότηση παλιών ομολόγων που λήγουν (και κάποια ακόμα για τους τόκους). Αν οι traders ομολόγων πανικοβληθούν, μια αύξηση στο κόστος δανεισμού μπορεί να κάνει γρήγορα τα πράγματα δύσκολα για τη νέα κυβέρνηση.
Όπως έχει επισημάνει ο συνάδελφός μου, Μάρτιν Άρνολντ, το αρνητικό σπιράλ ανάμεσα στις τράπεζες και το κράτος δεν έχει ακόμα εξαφανιστεί, επειδή οι ιταλικές τράπεζες παραμένουν ευάλωτες στην πτώση των ιταλικών ομολόγων, τα οποία συνεχίζουν να αποτελούν ένα μεγάλο κομμάτι του ενεργητικού τους. Αν οι προηγούμενες ιταλικές κυβερνήσεις ήταν πιο επιθετικές στην ενίσχυση των ισολογισμών των τραπεζών, αυτό θα ήταν ένα μικρότερο πρόβλημα σήμερα.
Αλλά οι νέοι κανόνες για την τραπεζική ένωση κόβουν το ένα κομμάτι του αρνητικού σπιράλ. Οι τράπεζες που αντιμετωπίζουν προβλήματα θα αναδιαρθρώνονται αντί να λαμβάνουν τα χρήματα των φορολογουμένων (αν και οι προηγούμενες ιταλικές κυβερνήσεις είχαν αντισταθεί στο μέτρο). Είναι κάτι που προσφέρει μια προστασία ενάντια σε έναν πανικό στην αγορά ομολόγων.
Η Ρώμη μπορεί να κάνει περισσότερα για να προστατέψει τα περιθώρια που έχει για δημοσιονομικούς ελιγμούς. Τα τελευταία χρόνια αποτέλεσαν μια χαμένη ευκαιρία για μια πιο δραστική επιμήκυνση των ωριμάνσεων των ομολόγων της, καθώς το κόστος δανεισμού ήταν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Αν μετακύλιε μόνο το ένα τριακοστό του χρέους της, θα ήταν ασφαλής από μια αυτοεκπληρούμενη κρίση αναχρηματοδότησης, ακόμα και με τον λόγο του χρέους προς το ΑΕΠ στο 130%.
Δεν είναι αργά να ξεκινήσει τώρα την προσπάθεια. Η ιταλική κυβέρνηση πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο ανταλλαγών χρέους με ομολογιούχους, για να ξεφορτωθεί ομόλογα που λήγουν για τίτλους μεγαλύτερης διάρκειας. Ένα ακόμα πιο ριζικό μέτρο είναι να προχωρήσει σε μια μονομερή επιμήκυνση ωριμάνσεων, παρατείνοντας τα ήδη χαμηλά επιτόκια. Είναι κάτι που μπορεί να κάνει, γιατί σχεδόν όλα τα ομόλογα που εξέδωσε πριν το 2013 είχαν όρους που έδιναν ρητώς το δικαίωμα στην κυβέρνηση να επεκτείνει μονομερώς τις ωριμάνσεις. Ακόμα και σήμερα αυτό αφορά περίπου το μισό από το χρέος της. Το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου χρέους (που εκδόθηκε μετά το 2013) περιλαμβάνει τις νέες «ρήτρες συλλογικής δράσης» της ευρωζώνης, οι οποίες επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για μια αναδιάταξη (reprofiling) του χρέους, αν και με μεγαλύτερη δυσκολία (Όσο περνάει ο χρόνος, όλο και περισσότερο χρέος θα παίρνει την τελευταία μορφή).
Οι προσπάθειες αυτές μπορεί να έχουν κόστος και να αμφισβητηθούν από τους ομολογιούχους, αλλά μόνο ενώπιον των ιταλικών δικαστηρίων. Θα άξιζαν τον κόπο, αν εξασφάλιζαν στην κυβέρνηση χώρο για ελιγμούς χωρίς να πιέζεται από τα spreads. Αν τα νέα κυβερνώντα κόμματα δεν θέλουν να είναι σκλάβοι των αγορών, πρέπει να εξετάσουν τις επιλογές αυτές χωρίς καθυστέρηση.
του Martin Sandbu
http://www.euro2day.gr/ftcom/ftcom_gr/article-ft-gr/1618195/
h-romh-prepei-na-vrei-monh-ths-dhmosionomika-perit.html
7 Ιουνίου 2018