Σπουδαία ανακάλυψη στην Αρχαία Ολυμπία: Βρέθηκε πλάκα με στίχους από την Οδύσσεια.
H πλάκα μπορεί να χρονολογηθεί στη ρωμαϊκή εποχή και πιθανώς πριν από τον 3ο αι. μ.Χ.. Πηγή φωτο: ΑΠΕ-ΜΠΕ/ Υπουργείο Πολιτισμού.
Μια πήλινη πλάκα με εγχάρακτη επιγραφή που διαπιστώθηκε ότι διασώζει 13 στίχους από την ραψωδία ξ της Οδύσσειας ανακαλύφθηκε μετά από τρία χρόνια ερευνών στον ιερό χώρο της Ολυμπίας.
Σύμφωνα με την πρώτη εκτίμηση, όπως αναφέρει η ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, μπορεί να χρονολογηθεί στη ρωμαϊκή εποχή και πιθανώς πριν από τον 3ο αι. μ.Χ. Εάν η προκαταρκτική χρονολόγηση επιβεβαιωθεί «τότε η πήλινη πλάκα θα διασώζει ίσως το παλαιότερο σωζόμενο γραπτό απόσπασμα των Ομηρικών Επών που έχει έρθει στο φως και αποτελεί πέραν της μοναδικότητάς της, ένα σπουδαίο αρχαιολογικό, επιγραφικό, φιλολογικό και ιστορικό τεκμήριο».
Πηγή φωτό: ΑΠΕ-ΜΠΕ/ Υπουργείο
Ακολουθεί η ανακοίνωση του υπουργείου
Κατά την διεξαγωγή της επιφανειακής – γεωαρχαιολογικής έρευνας, στο πλαίσιο του τριετούς ερευνητικού προγράμματος με τίτλο «Ο πολυδιάστατος χώρος της Ολυμπίας», που πραγματοποιείται σε θέσεις γύρω από το ιερό υπό τη διεύθυνση της Δρ. Ερωφίλης-Ίριδας Κόλια, Προϊσταμένης της ΕΦΑ Ηλείας σε συνεργασία με τους καθηγητές Franziska Lang, Birgitta Eder, Andreas Vött και Hans-Joachim Gehrke του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου και των Πανεπιστημίων Darmstadt, Tübingen και Frankfurt am Mainz, εντοπίστηκε και συνελέγη ένα ιδιαιτέρως σημαντικό εύρημα. Συγκεκριμένα, σε θέση παρακείμενη του ιερού της Ολυμπίας με κατάλοιπα της ρωμαϊκής εποχής, βρέθηκε πήλινη πλάκα με εγχάρακτη επιγραφή. Μετά την πρόσφατη ολοκλήρωση της συντήρησής της στο εργαστήριο της ΕΦΑ Ηλείας, διαπιστώθηκε ότι διασώζει 13 στίχους από την ραψωδία ξ της Οδύσσειας (ομιλία του Οδυσσέα στον Εύμαιο) και σύμφωνα με την πρώτη εκτίμησή μας, μπορεί να χρονολογηθεί στη ρωμαϊκή εποχή και πιθανώς πριν από τον 3ο αι. μ.Χ. Επισημαίνουμε το γεγονός ότι εφόσον αυτή η προκαταρκτική χρονολόγηση επιβεβαιωθεί κατά τη συστηματική μελέτη της επιγραφής που έχει ήδη αρχίσει, τότε η πήλινη πλάκα θα διασώζει ίσως το παλαιότερο σωζόμενο γραπτό απόσπασμα των Ομηρικών Επών που έχει έρθει στο φως και αποτελεί πέραν της μοναδικότητάς της, ένα σπουδαίο αρχαιολογικό, επιγραφικό, φιλολογικό και ιστορικό τεκμήριο.
ΑΠΕ-ΜΠΕ Αθήνα, Ελλάδα
10/07/2018
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
1.
'Εντονο διεθνές ενδιαφέρον για την πλάκα
'Εντονο διεθνές ενδιαφέρον για την πλάκα
με τους στίχους της Οδύσσειας.
To ενδιαφέρον των διεθνών ΜΜΕ έχει προσελκύσει η είδηση της ανακάλυψης μια πήλινης πλάκας επί της οποίας βρίσκονται 13 στίχοι από τη ραψωδία Ξ της Οδύσσειας.
Το ΒΒC στέκεται στις εκτιμήσεις του ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού, σύμφωνα με τις οποίες η πήλινη αυτή επιγραφή ίσως να συνιστά το αρχαιότερο γραπτό αρχείο του ομηρικού έπους που έχει ποτέ βρεθεί στην Ελλάδα.
Στην εκτίμηση των αρχαιολόγων ότι το εύρημα ίσως συνιστά το αρχαιότερο σωζόμενο απόσπασμα της Οδύσσειας του Ομήρου εστιάζει και το Reuters που εξηγεί ότι στην πλάκα βρίσκονται χαραγμένοι 13 στίχοι από τη 14η Ραψωδία της Οδύσσειας όπου ο Οδυσσέας απευθύνεται στον επιστήθιο φίλο του Εύμαιο Οι αρχικές εκτιμήσεις τοποθετούν το εύρημα στη Ρωμαϊκή εποχή , πιθανότατα πριν από τον 3ο αιώνα μ.Χ Η ακριβής ημερομηνία δεν έχει καθοριστεί σίγουρα όμως πρόκειται για μία μεγάλη αρχαιολογική, επιγραφική και ιστορική ανακάλυψη»
Στο σημαντικό αυτό εύρημα αναφέρεται και το ραδιοτηλεοπτικό βελγικό δίκτυο RTBF. «Η ανακάλυψη της πλάκας του 3ου αιώνα στην Ελλάδα, είναι ίσως το παλαιότερο γραπτό δείγμα της Οδύσσειας», είναι ο τίτλος του δημοσιεύματος που παραθέτει τμήμα της ανακοίνωσης του ελληνικού υπουργείου Πολιτισμού.
«Η παλαιότερη εκδοχή της Οδύσσειας του Ομήρου» είναι ο τίτλος της ισπανικής «La Vanguardia», η οποία αναφέρεται στο περιεχόμενο των στίχων οι οποίοι περιγράφουν την ομιλία του Οδυσσέα στον Εύμαιο.
Μία τεραστίων διαστάσεων ανακάλυψη από τον μεγάλο πλούτο
που φυλάσσει στο υπέδαφος της η Αρχαία Ολυμπία.
Η Αρχαία Ολυμπία αναδεικνύεται για ακόμη μια φορά, ως ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, λένε στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων εκπρόσωποι φορέων της Ηλείας, με αφορμή την πρόσφατη ανακάλυψη πήλινης πλάκας, στην οποία αναγράφονται 13 στίχοι της ξ ραψωδίας της «Οδύσσειας» του Ομήρου, η οποία χρονολογείται στη ρωμαϊκή εποχή και πιθανώς πριν από τον 3ο αι. μ.Χ.
Ο δήμαρχος Αρχαίας Ολυμπίας Ευθύμιος Κοτζάς, ο αντιπεριφερειάρχης Ηλείας Γιώργος Γεωργιόπουλος και ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Κώστας Νικολούτσος μιλούν στο Πρακτορείο για «μία τεραστίων διαστάσεων ανακάλυψη από τον μεγάλο πλούτο που φυλάσσει στο υπέδαφος της η Αρχαία Ολυμπία» και υπογραμμίζουν την ανάγκη να αναδεικνύεται συνεχώς η σπουδαιότητα της, ώστε να προσελκύει ακόμα περισσότερους επισκέπτες, γεγονός που μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην περαιτέρω ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής.
Παράλληλα, σημειώνεται ότι η σημαντική αυτή ανακάλυψη συμπίπτει χρονικά με την έναρξη των διαδικασιών για την επαναλειτουργία του μουσείου σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, μέσα στο οποίο φυλάσσονται σπουδαία κειμήλια.
Ειδικότερα, ο δήμαρχος Αρχαίας Ολυμπίας Ευθύμιος Κοτζάς, μιλώντας στο ΑΠΕ – ΜΠΕ, υπογράμμισε ότι «παρά το γεγονός ότι η Αρχαία Ολυμπία είναι ένας τόπος με μεγάλη ιστορία και μεγάλο όνομα, η ανακάλυψη αυτού του σημαντικού αρχαιολογικού ευρήματος, της προσδίδει ακόμη μεγαλύτερη αξία και μπορεί να προσελκύσει περισσότερους επισκέπτες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής».
Όσον αφορά στην επαναλειτουργία του μουσείου, ο δήμαρχος σημειώνει ότι «έχει μεγάλη αξία για την Αρχαία Ολυμπία και θα ωφελήσει τον τόπο μας, αφού, όπως εκτιμούμε, τα σημαντικά εκθέματα θα αποτελέσουν πόλο έλξης μεγάλου αριθμού επισκεπτών».
Από την πλευρά του, ο αντιπεριφερειάρχης Ηλείας Γιώργος Γεωργιόπουλος τόνισε μιλώντας στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ότι «πρόκειται για μία τεραστίων διαστάσεων ανακάλυψη από τον μεγάλο πλούτο που φυλάσσει στο υπέδαφος της η Αρχαία Ολυμπία», προσθέτοντας ότι «η σπουδαιότητα αυτού του ευρήματος είναι ακόμα πιο μεγάλη, αφού αναδεικνύει για μια ακόμη φορά την Αρχαία Ολυμπία, ως ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς».
Παράλληλα, ανέφερε ότι «η ανακάλυψη αυτή πρέπει να δώσει το έναυσμα, προκειμένου οι διεθνείς οργανισμοί του σύγχρονου ολυμπιακού κινήματος να κινητοποιηθούν και να δώσουν στην Αρχαία Ολυμπία την θέση που της ανήκει».
Όπως εξήγησε, «δεν θα πρέπει να μένουμε μόνο στο γεγονός της αφής και της παράδοσης της Φλόγας, αλλά είναι αναγκαίο να αναδεικνύεται διαρκώς η σπουδαιότητα της Αρχαίας Ολυμπίας σε όλο τον αρχαίο κόσμο μέσα από τα ευρήματά της και τις αξίες της που ενσωματώνονται στη σύγχρονη εποχή».
Όσον αφορά στην αποκατάσταση και την αναβάθμιση του μουσείου σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, ο Γιώργος Γεωργιόπουλος λέει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ότι «η υλοποίηση αυτού του έργου είναι σημαντική για την ανάπτυξη της περιοχής, αφού θα προσελκύει μεγαλύτερο αριθμό επισκεπτών, με δεδομένο ότι στο μουσείο φυλάσσονται σπουδαίοι θησαυροί από το σύγχρονο ολυμπιακό κίνημα, δηλαδή από το 1896 μέχρι σήμερα, όπως μετάλλια μεγάλων ολυμπιονικών, δάδες από το 1936 και άλλα σπουδαία κειμήλια».
Ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Ηλείας Κώστας Νικολούτσος, μιλώντας στο ΑΠΕ – ΜΠΕ χαρακτηρίζει ως ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός την ανακάλυψη πήλινης πλάκας με την εγχάρακτη επιγραφή, προσθέτοντας ότι «το Επιμελητήριο πρέπει να είναι πάντα κοντά στην Αρχαία Ολυμπία, διότι προφανώς έχει ακόμα πάρα πολλούς θησαυρούς».
Για αυτόν το λόγο, συνεχίζει «πρέπει να συμβάλλουμε στην ενίσχυση του ανασκαφικού τουρισμού, όπως επίσης και στην επαναλειτουργία του μουσείου σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, όπου εκεί θα μπορούν να εκτίθενται για παράδειγμα μετάλλια και αθλητικές εμφανίσεις μεγάλων ολυμπιονικών».
Ακόμη, σύμφωνα με τον Κώστα Νικολούτσο, «είναι αναγκαία η αναβάθμιση του οδικού δικτύου που συνδέει το λιμάνι του Κατάκολου και με άλλους σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους, όπως τον ναό του Επικούρειου Απόλλωνα, αφού κάθε χρόνο αποβιβάζεται από τα κρουαζιερόπλοια μεγάλος αριθμός τουριστών, οι οποίοι έχουν μέχρι τώρα ως κύριο προορισμό την Αρχαία Ολυμπία».
Η πήλινη πλάκα: Ένα αναπάντεχο εύρημα
Σε δηλώσεις που είχε κάνει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηλείας Ερωφίλη Κόλια, υπό τη διεύθυνση της οποίας διεξήχθη το ερευνητικό πρόγραμμα «Ο πολυδιάστατος χώρος της Ολυμπίας», σε συνεργασία με το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και τρία γερμανικά Πανεπιστήμια, είχε περιγράψει αναλυτικά το πώς εντοπίστηκε το αρχαιολογικό εύρημα, αναφέροντας μεταξύ άλλων τα εξής:
«Πρόκειται για ένα αναπάντεχο εύρημα, δεν περιμέναμε σε επιφανειακή έρευνα να βρούμε επιγραφή. Στην αρχή όταν πρωτοαντικρίσαμε την πλάκα ήταν καλυμμένη από άλατα και επικαθίσεις από την έκθεση στις καιρικές συνθήκες, από τη βλάστηση κ.ά. Δεν αντιληφθήκαμε εξ αρχής γιατί ακριβώς επρόκειτο. Και, βεβαίως, όταν καταλάβαμε ότι είναι επιγραφή δεν περιμέναμε ότι είναι απόσπασμα από την Οδύσσεια. Καθαρίστηκε στα εργαστήρια συντήρησης, η επιγραφή είναι σε καλή κατάσταση, μπορούμε να πούμε ότι έχει χαραχτεί, ενώ ήταν ακόμα νωπός ο πηλός. Δεν είμαι σε θέση ακόμα να σας δώσω ερμηνεία γιατί είναι «περίεργο» το εύρημα και μοναδικό. Το πρόγραμμα τελείωσε, συνεχίζουμε με τη μελέτη και τη δημοσίευση των ευρημάτων. Το αποτέλεσμα ότι ταυτίστηκε, πρόσφατα, με τμήμα της ραψωδίας ξ της Οδύσσειας, και μια πρώτη χρονολόγηση πιθανολογείται τον 2ο αιώνα μ. Χ. είναι πολύ σημαντικό, αλλά, ίσως, με την επικείμενη συστηματική έρευνα περιμένουμε να φανεί αν πρόκειται για το παλαιότερο γνωστό απόσπασμα ομηρικών επών».
ΑΠΕ-ΜΠΕ – του ανταποκριτή μας Η. Κάνιστρα Πάτρα, Greece
https://hellasjournal.com/2018/07/i-pilini-plaka-me-toys-stichoys-tis-odysseias-mia-terastia-anakalypsi-stin-olympia/
14/07/2018
που φυλάσσει στο υπέδαφος της η Αρχαία Ολυμπία.
Η Αρχαία Ολυμπία αναδεικνύεται για ακόμη μια φορά, ως ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, λένε στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων εκπρόσωποι φορέων της Ηλείας, με αφορμή την πρόσφατη ανακάλυψη πήλινης πλάκας, στην οποία αναγράφονται 13 στίχοι της ξ ραψωδίας της «Οδύσσειας» του Ομήρου, η οποία χρονολογείται στη ρωμαϊκή εποχή και πιθανώς πριν από τον 3ο αι. μ.Χ.
Ο δήμαρχος Αρχαίας Ολυμπίας Ευθύμιος Κοτζάς, ο αντιπεριφερειάρχης Ηλείας Γιώργος Γεωργιόπουλος και ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Κώστας Νικολούτσος μιλούν στο Πρακτορείο για «μία τεραστίων διαστάσεων ανακάλυψη από τον μεγάλο πλούτο που φυλάσσει στο υπέδαφος της η Αρχαία Ολυμπία» και υπογραμμίζουν την ανάγκη να αναδεικνύεται συνεχώς η σπουδαιότητα της, ώστε να προσελκύει ακόμα περισσότερους επισκέπτες, γεγονός που μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην περαιτέρω ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής.
Παράλληλα, σημειώνεται ότι η σημαντική αυτή ανακάλυψη συμπίπτει χρονικά με την έναρξη των διαδικασιών για την επαναλειτουργία του μουσείου σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, μέσα στο οποίο φυλάσσονται σπουδαία κειμήλια.
Ειδικότερα, ο δήμαρχος Αρχαίας Ολυμπίας Ευθύμιος Κοτζάς, μιλώντας στο ΑΠΕ – ΜΠΕ, υπογράμμισε ότι «παρά το γεγονός ότι η Αρχαία Ολυμπία είναι ένας τόπος με μεγάλη ιστορία και μεγάλο όνομα, η ανακάλυψη αυτού του σημαντικού αρχαιολογικού ευρήματος, της προσδίδει ακόμη μεγαλύτερη αξία και μπορεί να προσελκύσει περισσότερους επισκέπτες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής».
Όσον αφορά στην επαναλειτουργία του μουσείου, ο δήμαρχος σημειώνει ότι «έχει μεγάλη αξία για την Αρχαία Ολυμπία και θα ωφελήσει τον τόπο μας, αφού, όπως εκτιμούμε, τα σημαντικά εκθέματα θα αποτελέσουν πόλο έλξης μεγάλου αριθμού επισκεπτών».
Από την πλευρά του, ο αντιπεριφερειάρχης Ηλείας Γιώργος Γεωργιόπουλος τόνισε μιλώντας στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ότι «πρόκειται για μία τεραστίων διαστάσεων ανακάλυψη από τον μεγάλο πλούτο που φυλάσσει στο υπέδαφος της η Αρχαία Ολυμπία», προσθέτοντας ότι «η σπουδαιότητα αυτού του ευρήματος είναι ακόμα πιο μεγάλη, αφού αναδεικνύει για μια ακόμη φορά την Αρχαία Ολυμπία, ως ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς».
Παράλληλα, ανέφερε ότι «η ανακάλυψη αυτή πρέπει να δώσει το έναυσμα, προκειμένου οι διεθνείς οργανισμοί του σύγχρονου ολυμπιακού κινήματος να κινητοποιηθούν και να δώσουν στην Αρχαία Ολυμπία την θέση που της ανήκει».
Όπως εξήγησε, «δεν θα πρέπει να μένουμε μόνο στο γεγονός της αφής και της παράδοσης της Φλόγας, αλλά είναι αναγκαίο να αναδεικνύεται διαρκώς η σπουδαιότητα της Αρχαίας Ολυμπίας σε όλο τον αρχαίο κόσμο μέσα από τα ευρήματά της και τις αξίες της που ενσωματώνονται στη σύγχρονη εποχή».
Όσον αφορά στην αποκατάσταση και την αναβάθμιση του μουσείου σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, ο Γιώργος Γεωργιόπουλος λέει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ότι «η υλοποίηση αυτού του έργου είναι σημαντική για την ανάπτυξη της περιοχής, αφού θα προσελκύει μεγαλύτερο αριθμό επισκεπτών, με δεδομένο ότι στο μουσείο φυλάσσονται σπουδαίοι θησαυροί από το σύγχρονο ολυμπιακό κίνημα, δηλαδή από το 1896 μέχρι σήμερα, όπως μετάλλια μεγάλων ολυμπιονικών, δάδες από το 1936 και άλλα σπουδαία κειμήλια».
Ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Ηλείας Κώστας Νικολούτσος, μιλώντας στο ΑΠΕ – ΜΠΕ χαρακτηρίζει ως ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός την ανακάλυψη πήλινης πλάκας με την εγχάρακτη επιγραφή, προσθέτοντας ότι «το Επιμελητήριο πρέπει να είναι πάντα κοντά στην Αρχαία Ολυμπία, διότι προφανώς έχει ακόμα πάρα πολλούς θησαυρούς».
Για αυτόν το λόγο, συνεχίζει «πρέπει να συμβάλλουμε στην ενίσχυση του ανασκαφικού τουρισμού, όπως επίσης και στην επαναλειτουργία του μουσείου σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, όπου εκεί θα μπορούν να εκτίθενται για παράδειγμα μετάλλια και αθλητικές εμφανίσεις μεγάλων ολυμπιονικών».
Ακόμη, σύμφωνα με τον Κώστα Νικολούτσο, «είναι αναγκαία η αναβάθμιση του οδικού δικτύου που συνδέει το λιμάνι του Κατάκολου και με άλλους σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους, όπως τον ναό του Επικούρειου Απόλλωνα, αφού κάθε χρόνο αποβιβάζεται από τα κρουαζιερόπλοια μεγάλος αριθμός τουριστών, οι οποίοι έχουν μέχρι τώρα ως κύριο προορισμό την Αρχαία Ολυμπία».
Η πήλινη πλάκα: Ένα αναπάντεχο εύρημα
Σε δηλώσεις που είχε κάνει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηλείας Ερωφίλη Κόλια, υπό τη διεύθυνση της οποίας διεξήχθη το ερευνητικό πρόγραμμα «Ο πολυδιάστατος χώρος της Ολυμπίας», σε συνεργασία με το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και τρία γερμανικά Πανεπιστήμια, είχε περιγράψει αναλυτικά το πώς εντοπίστηκε το αρχαιολογικό εύρημα, αναφέροντας μεταξύ άλλων τα εξής:
«Πρόκειται για ένα αναπάντεχο εύρημα, δεν περιμέναμε σε επιφανειακή έρευνα να βρούμε επιγραφή. Στην αρχή όταν πρωτοαντικρίσαμε την πλάκα ήταν καλυμμένη από άλατα και επικαθίσεις από την έκθεση στις καιρικές συνθήκες, από τη βλάστηση κ.ά. Δεν αντιληφθήκαμε εξ αρχής γιατί ακριβώς επρόκειτο. Και, βεβαίως, όταν καταλάβαμε ότι είναι επιγραφή δεν περιμέναμε ότι είναι απόσπασμα από την Οδύσσεια. Καθαρίστηκε στα εργαστήρια συντήρησης, η επιγραφή είναι σε καλή κατάσταση, μπορούμε να πούμε ότι έχει χαραχτεί, ενώ ήταν ακόμα νωπός ο πηλός. Δεν είμαι σε θέση ακόμα να σας δώσω ερμηνεία γιατί είναι «περίεργο» το εύρημα και μοναδικό. Το πρόγραμμα τελείωσε, συνεχίζουμε με τη μελέτη και τη δημοσίευση των ευρημάτων. Το αποτέλεσμα ότι ταυτίστηκε, πρόσφατα, με τμήμα της ραψωδίας ξ της Οδύσσειας, και μια πρώτη χρονολόγηση πιθανολογείται τον 2ο αιώνα μ. Χ. είναι πολύ σημαντικό, αλλά, ίσως, με την επικείμενη συστηματική έρευνα περιμένουμε να φανεί αν πρόκειται για το παλαιότερο γνωστό απόσπασμα ομηρικών επών».
ΑΠΕ-ΜΠΕ – του ανταποκριτή μας Η. Κάνιστρα Πάτρα, Greece
https://hellasjournal.com/2018/07/i-pilini-plaka-me-toys-stichoys-tis-odysseias-mia-terastia-anakalypsi-stin-olympia/
14/07/2018