Παιδιά ενός κατώτερου Θεού;
Είναι μοναδικός τόπος η Κένυα: πλούσια, μεγάλη σε έκταση, πολυπληθής, πανέμορφη. Τόπος που σε μαγεύει. Αλλά και χώρα των αντιθέσεων και των ακραίων ανισοτήτων: 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι, το 60% του πληθυσμού του Ναϊρόμπι, ζει μόλις στο 6% της γης. Εξ αυτών οι 250.000 περίπου διαμένουν στην Kibera, τη δεύτερη μεγαλύτερη τενεκεδούπολη στον κόσμο μετά τις φαβέλες του Ρίο ντε Τζανέιρο, ο ένας πάνω στον άλλο, σε συνθήκες άθλιας φτώχειας και υποσιτισμού, χωρίς τουαλέτες και σύστημα αποχέτευσης, χωρίς καθαρό νερό και ηλεκτρισμό.
Δίπλα, σχεδόν, στα υπερπολυτελή ξενοδοχεία, τους ουρανοξύστες και τα μεγάλα εμπορικά κέντρα, όπου συχνάζουν οι πλούσιοι ξένοι και η εγχώρια ελίτ, βρίσκονται οι παράγκες, τα παιδιά που περπατούν με γυμνά πόδια πάνω στα βρώμικα νερά, εκτεθειμένα στην ελονοσία, τον τυφοειδή πυρετό, τη χολέρα, το AIDS. Εκεί που συναντάς τη σπάνια ομορφιά της φύσης, ξαφνικά μεταφέρεσαι στις φτωχογειτονιές, όπου κατοικούν τα παιδιά ενός κατώτερου Θεού. Το ανθρώπινο δράμα χωρίς τέλος και η κρατική πρόνοια ελάχιστη έως ανύπαρκτη.
Εκεί ακριβώς, στην Kibera και στις φτωχογειτονιές του Ναϊρόμπι, έχει δημιουργήσει τα έξι κέντρα υγείας που έχει στη δύναμή της η Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία κάνει πράξη το κήρυγμα της χριστιανικής αγάπης παρέχοντας ουσιαστικό έργο στον σκληρά δοκιμαζόμενο λαό της Κένυας. Ο Μητροπολίτης Ναϊρόμπι και Έξαρχος Κένυας Μακάριος έχει οργανώσει από το μηδέν εκπαιδευτικά ιδρύματα (από νηπιαγωγείο και δημοτικό έως Ανώτερες και Ανώτατες Σχολές), την παροχή ιατρικής φροντίδας, φαγητού και ρουχισμού και άλλα πολλά και σπουδαία. Αλλά πάνω απ’ όλα η Ορθόδοξη Εκκλησία προσφέρει ένα ζωντανό παράδειγμα αλληλεγγύης, ενότητας και καταλλαγής: είναι χαρακτηριστικό ότι οι «προαιώνιοι» εχθροί, Κικούγιου και Μασάι, κοινώνησαν από το ίδιο δισκοπότηρο πριν μερικές βδομάδες στο Κιλιμάντζαρο.
Η εμπειρία στο Κιλιμάντζαρο ήταν συγκλονιστική: για δύο μέρες βρεθήκαμε με τους Μασάι και τις άλλες φυλές στους πρόποδες του μυθικού βουνού, του υψηλότερου της Αφρικής. Μέσα στη σαβάνα με τη χαμηλή βλάστηση και το «Acacia tree» να δεσπόζει, εκεί που δίπλα στα παιδιά, ξαφνικά εμφανίζεται ένα πεινασμένο λιοντάρι, βιώσαμε πρωτόγνωρες εμπειρίες. Οι Μασάι, φτωχοί και πρωτόγονοι αλλά φιλόξενοι και υπερήφανοι, μοιάζουν «ξεχασμένοι από το Θεό και τους ανθρώπους»: ζουν σε αχυρένιες καλύβες, μέσα στη φτώχεια, αναζητούν εναγωνίως λίγο νερό, χωρίς όμως αυτό να είναι καθαρό, δεν έχουν ηλεκτρικό ρεύμα. Η κατάσταση είναι πιο σκληρή για τα παιδιά, που όντας υποσιτισμένα, με τις ασθένειες να θερίζουν, περπατούν με τις ώρες για να πάνε στο σχολείο, όπου λαμβάνουν μία υποτυπώδη εκπαίδευση, χωρίς βιβλία (για ηλεκτρονικούς υπολογιστές ούτε στη φαντασία τους…), με λίγους ηρωικούς δασκάλους να κρατούν τη φλόγα της γνώσης αναμμένη. Η προσπάθεια της αποστολής μας (του Ιατρικού Τμήματος Θεσσαλίας και του Εργαστηρίου Προληπτικής & Κοινωνικής Οδοντιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών) αλλά και άλλων ανθρωπιστικών αποστολών για την παροχή ιατρικής φροντίδας στους πάσχοντες συνανθρώπους μας ήταν φιλότιμη και χρήσιμη αλλά φυσικά δεν αρκεί. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι πώς μπορεί κανείς να βοηθήσει τους Μασάι και τις άλλες φυλές ώστε να σταθούν στα πόδια τους και να πάρουν την τύχη τους στα χέρια τους. Για παράδειγμα, πώς θα παράσχουμε οικονομική βοήθεια για να ανοίξουν γεωτρήσεις ώστε να πιουν καθαρό νερό και να ποτίσουν τα χωράφια τους. Πώς θα τους στηρίξουμε για να σιτίσουν και να σπουδάσουν τα παιδιά τους. Για να έχουν μόνιμη ιατρική φροντίδα. Αλληλεγγύη με στοχευμένες και αποτελεσματικές αναπτυξιακές και κοινωνικές παρεμβάσεις και όχι απλώς βοήθεια, όσο σπουδαίο κι αν είναι το συμβολικό της περιεχόμενο.
Κι όμως, η Κένυα (και καμιά άλλη χώρα) δεν αξίζει τέτοιας τύχης, αν αναλογιστεί κανείς, τουλάχιστον, το πρόσφατο λαμπρό αγωνιστικό της παρελθόν: η Κένυα αποτίναξε τον βάρβαρο αποικιοκρατικό ζυγό των Άγγλων, με σκληρούς και αιματηρούς αγώνες, ανοίγοντας το δρόμο και για άλλες χώρες της Μαύρης Ηπείρου. Το 1963 ο Τζόμο Κενυάτα, ο ηγέτης του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος, εξελέγη πρώτος Πρόεδρος της Κένυας. Όμως, παρά τις προσπάθειές του, οι Κενυάτες δεν έφαγαν γλυκό ψωμί. Το ζιζάνιο της διχόνοιας εμφιλοχώρησε πολλές φορές και, μαζί με τον βρώμικο ρόλο των μεγάλων δυνάμεων, κράτησε την Κένυα μακρυά από την ευημερία. Ευτυχώς, τον περασμένο Μάρτιο, η χειραψία του Προέδρου και του ηγέτη της Αντιπολίτευσης έθεσε τέλος στις πολύμηνες συγκρούσεις και την πολιτική αστάθεια ανοίγοντας μία νέα σελίδα για την Κένυα. Μία νέα σελίδα, που όμως προϋποθέτει την καταπολέμηση της γενικευμένης διαφθοράς, τη μείωση της πολιτικής και οικονομικής εξάρτησης από τον ξένο παράγοντα, την καταπολέμηση των θηριωδών κοινωνικών ανισοτήτων και την ουσιαστική βελτίωση των συνθηκών ζωής του λαού.
Σε ό,τι αφορά στη δικαίωση των θυμάτων της αγγλικής κατοχής η Κένυα δίνει το παράδειγμα του αγώνα: μετά από σκληρό δικαστικό αγώνα, το 2013 μερικοί εν ζωή Κενυάτες Μάου Μάου, που βασανίστηκαν απάνθρωπα τη δεκαετία του 1950, έλαβαν αποζημιώσεις, ανοίγοντας το δρόμο και στο δικό μας λαό να διεκδικήσει Δικαιοσύνη κι Αποζημίωση από τη Γερμανία. Ένα σπουδαίο πολιτικό και νομικό προηγούμενο που οφείλουμε να αξιοποιήσουμε!
Αναμφισβήτητα το ταξίδι στην Κένυα ήταν για όλους μας μία αλησμόνητη εμπειρία. Η δέσμευσή μας να συμβάλουμε, με κάθε δυνατό τρόπο, στη βελτίωση των χαμογελαστών αυτών ανθρώπων είναι δεδομένη και η βοήθεια όλων περισσότερο από πολύτιμη. Η πρόοδος των τελευταίων ετών δείχνει ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν προς το καλύτερο. Γι’ αυτό είναι ακόμη πιο σημαντική η προσφορά όλων μας. Για να πάψουν να υπάρχουν παιδιά ενός κατώτερου Θεού.
Δρ. Αριστομένης Ι. Συγγελάκης
Επιστημονικός Συνεργάτης Εργαστηρίου Προληπτικής & Κοινωνικής Οδοντιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών & Διδάσκων στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
5/8/2018