Η Τουρκία επιχειρεί να "τελειώσει" τη Χάλκη.



Σε συνάντησή του με τον πρόεδρο της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν στις 25 Απριλίου ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος έθεσε για άλλη μία φορά το ζήτημα της επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.

Τα μηνύματα που έλαβε τότε ο προκαθήμενος της Ορθοδοξίας υπήρξαν ως φαίνεται αρκετά ενθαρρυντικά, ώστε ο κ. Βαρθολομαίος να εκφράσει σε κατοπινές δηλώσεις του την αισιοδοξία του ότι η Σχολή θα μπορούσε να επαναλειτουργήσει ακόμα και τον προσεχή Σεπτέμβριο, οπότε αρχίζει το νέο ακαδημαϊκό έτος.

Αντ' αυτού, οι αποφάσεις των τουρκικών αρχών αποκαλύπτεται τώρα ότι κινούνται σε ολότελα διαφορετική κατεύθυνση που αποβλέπει στην δραματική αλλοίωση της φυσιογνωμίας της ίδιας της νήσου Χάλκης.

Σύμφωνα με ανακοίνωση του Φουάτ Μπεκιρογλου, διευθυντή του Diyanet, ήτοι της πανίσχυρης Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων της Τουρκίας, που υπάγεται στην προεδρία, η Χάλκη προορίζεται να φιλοξενήσει ένα Κέντρο Ισλαμικών Σπουδών στο οποίο θα εκπαιδεύονται ως οικότροφοι σπουδαστές από τα ενδότερα της Τουρκίας και το εξωτερικό, συγγενείς θυμάτων της τρομοκρατίας κ.ο.κ.

Για την λειτουργία αυτού του Κέντρου θα διατεθεί πευκόφυτη έκταση 200 στρεμμάτων στην περιοχή Τσαμ Λιμάνι, όπου και το παλαιό σανατόριο της Χάλκης που ιδρύθηκε το 1924.

Το σχέδιο αυτό προκαλεί τις αντιδράσεις των κατοίκων του νησιού, συμπεριλαμβανομένης της τοπικής οργάνωσης του κυβερνώντος κόμματος, οι οποίοι κάνουν λόγο για την ανάγκη να μην επιβαρυνθεί μια περιοχή φυσικού κάλλους με δημόσιες και ιδιωτικές δραστηριότητες ξένες προς την καθημερινότητα και την ιστορία του νησιού.

Επιπλέον στηλιτεύεται ο αδιαφανής τρόπος με τον οποίο μεταβιβάζεται η ιδιοκτησία του ιστορικού κτηρίου του σανατορίου και του περιβάλλοντος χώρου από το υπουργείο Υγείας στο Diyanet. Σχετική κοινοβουλευτική ερώτηση κατέθεσε προς τον αρμόδιο για τα θρησκευτικά ζητήματα αντιπρόεδρο της Δημοκρατίας Φουάτ Οκτάι ο βουλευτής του αριστερού κόμματος HDP Φιλίζ Κερεστετσίογλου.

Η πρόθεση δημιουργίας ενός τέτοιου ισλαμικού κέντρου σε απόσταση μικρότερη του ενός χιλιομέτρου από την (χωρίς σπουδαστές από το 1971) Θεολογική Σχολή ασφαλώς αλλάζει άρδην το πλαίσιο εντός του οποίου συζητείται η επαναλειτουργία του κορυφαίου εκπαιδευτικού ιδρύματος της ομογένειας της Κωνσταντινούπολης.

Υπενθυμίζεται ότι η υπόσχεση για ικανοποίηση του αιτήματος επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης δόθηκε για πρώτη φορά από τον Ταγίπ Ερντογάν το 2004 σε συνάντηση με τον Κώστα Καραμανλή.

Ωστόσο, μολονότι το ζήτημα αφορά τις θρησκευτικές ελευθερίες της ελληνορθόδοξης κοινότητας της Τουρκίας, η λογική του παζαριού για την απόσπαση ανταλλαγμάτων σε διακρατικό επίπεδο (λόγου χάρη με την ίδρυση Τεμένους στην Αθήνα ή με την εκλογή των μουφτήδων μουσουλμανικής μειονότητας Δυτικής Θράκης) κυριάρχησε.

Στην παρούσα φάση οι τουρκικές αρχές μοιάζουν σαν να μην ενδιαφέρονται ούτε για αυτό και τον τόνο να δίνει η μέριμνα για μεγαλύτερη "ισλαμοποίηση" του αστικού τοπίου της Κωνσταντινούπολης.

Επιπλέον, το επίπεδο στο οποίο έχουν περιέλθει οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις (βλ. τα σχετικά με τον κρατούμενο Αμερικανό πάστορα Άντριου Μπράνσον) δεν βοηθά να εισακουστούν οι συχνές παρεμβάσεις της κυβέρνησης των ΗΠΑ επί του θέματος της Χάλκης.

Σε κάθε περίπτωση, η ελληνορθόδοξη κοινότητα εξακολουθεί να παραμένει αντικείμενο αρνητικών διακρίσεων, όπως καταδεικνύει το γεγονός ότι η λειτουργία της θεολογικής σχολής διεκόπη με βάση νόμο που απαγόρευε τα ιδιωτικά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, που όμως 47 χρόνια μετά έχουν κατά τα λοιπά επιτραπεί και γνωρίζουν στην γείτονα μεγάλη άνθηση.

Με αυτή την έννοια μόνο ειρωνικά μπορεί να προσεγγίσει κανείς την πρόσφατη κοινή δήλωση των ηγετών των θρησκευτικών μειονοτήτων της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένου του Οικουμενικού Πατριάρχη, στην οποία αναφέρεται ότι τα μη μουσουλμανικά δόγματα χαίρουν πλήρους ελευθερίας και επιλύουν τα προβλήματά τους σε διάλογο με τις αρχές.

  Κώστας Ράπτης

3/8/2018

      ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ     
 Turkish President Recep Tayyip Erdogan (R) meeting with Ecumenical Patriarch and Archbishop of Constantinople Bartholomew I (L) at Turkish Presidential Palace in Ankara, Turkey, 25 April 2018. EPA, TURKISH PRESIDENT PRESS OFFICE

Ο Ερντογάν επέβαλε στον Βαρθολομαίο και άλλους ηγέτες θρησκειών ταπεινωτική δήλωση. 

Τους ηγέτες των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων στην Τουρκία, κοινότητες οι οποίες εχουν νοιώσει στο πετσί τους την πολιτική διακρίσεων και εξόντωσης που εφάρμοσε διαχρονικά το τουρκικό κράτος εναντίον τους , επιστρατεύει τωρα ο Ταγίπ Ερντογάν προκειμένου να απορρίψει την κριτική που δέχεται η χώρα του για το καθεστως των θρησκευτικών ελευθεριών.

Την στιγμη που η Τουρκία κατέχει μόνιμα μια από τις πρώτες θέσεις στην Έκθεση του Στειτ Ντιπάρτμεντ για τις παραβιάσεις των θρησκευτικών ελευθεριών και ένα θεμα που άπτεται της θρησκευτικής ελευθερίας όπως αυτο του πάστορα Άντριου Μπράνσον, ο Ερντογάν επιχειρεί επικοινωνιακή αντεπίθεση αποσπώντας «Δηλωση» των ηγετών των μη μουσουλμανικών μειονοτήτων που ..εκθειάζουν την εξαιρετική κατάσταση σε ότι αφορά τις θρησκευτικές ελευθερίες στην Τουρκία.

Μεταξυ των ηγετών που υπέγραψαν την Διακήρυξη ειναι ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, ο τουρκοαρμενιος αναπληρωτής πατριάρχης Αραμ Ατεσιγιαν και ο τούρκος ραβίνος Ισαάκ Χαλεβα. Συνυπογράφουν ακομη Συροορθοδοξοι, Χαλδαίοι, Συροκαθολικοί, Αρμένιοι Προτεστάντες και εκπρόσωποι ορισμένων εβραϊκών και αρμένικων κοινοτήτων.
  • «Ως εκπρόσωποι των διαφορετικών πίστεων που διαβιούν στην χώρα μας για αιώνες ,ζούμε έχοντας πλήρη ελευθερία στην πίστη μας και ασκούμε με ελευθερία τα θρησκευτικά καθήκοντα μας σύμφωνα με τις παραδόσεις μας», αναφέρει η Διακήρυξη,

Kαι συνεχίζει:
  • «Οι Δηλωσεις που ισχυρίζονται ότι η πίστη μας είναι υπό καθεστώς πίεσης είναι εντελώς ανεδαφικές και δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα. Πολλά από τα προβλήματα που υπήρχαν στο παρελθόν τώρα εχουν επιλυθεί, ενώ είμαστε σε διάλογο με αμοιβαία καλή θέληση για να επιλυθούν και τα προβλήματα που εκκρεμούν».

Είναι προφανές ότι ο κ. Ερντογαν έχοντας ισχυρά και αποτελεσματικά μέσα πίεσης υποχρέωσε τους θρησκευτικούς ηγέτες των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων να υπογράψουν αυτή την ταπεινωτική «δηλωση μετανοίας» καθως οι περισσότερες αναφορές τοσο του Στειτ Ντιπάρτμεντ οσο και άλλων διεθνών οργανισμών, στηρίζουν τις εκθέσεις τους για τις παραβιάσεις των θρησκευτικών ελευθεριών στην Τουρκία ,στις αναφορές των ίδιων αυτών προσώπων.

Σε ότι αφορά το Οικουμενικό Πατριαρχείο, η συνυπογραφή εκ μέρους του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου της Διακήρυξης, δεν μπορεί παρά να είναι αποτέλεσμα εντονότατων πιέσεων προς το πρόσωπο του, καθώς είναι γνωστό ότι ο ίδιος ο κ. Ερντογαν εμπαίζει το Πατριαρχείο αλλά και την Ουάσιγκτον, η οποια διαχρονικά στηρίζει το Οικουμενικό Πατριαρχείο, στο θέμα της επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης και της αναγνώρισης της νομικής προσωπικότητας του Πατριαρχείου. Σοβαρό θεμα παραμένει επίσης η επιστροφή των περιουσιών του ίδιου του Πατριαρχείου αλλά και των ελληνορθόδοξων κοινοτήτων, καθώς παρά τα αρχικά θετικά βήματα απο την κυβέρνηση Ερντογάν αυτά έμειναν στην μέση.
  • Είναι επίσης γνωστό ότι οι αλλοτε άριστες σχέσεις του κ. Ερντογαν με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, είναι πλεον σχεδόν μηδενικές καθώς ο τούρκος ηγέτης δεν ξεχνά ότι ο Φετουλαχ Γκιουλεν έβλεπε πάντοτε θετικά και υποστήριζε το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Ανεξαρτήτως των λόγων που υποχρέωσαν τον κ.κ. Βαρθολομαίο να υπογράψει την Διακήρυξη, με την κινηση αυτή πρακτικά ακυρώνει το ισχυρό λόμπι που υποστηρίζει τα δίκαια του Πατριαρχείου στην Ουάσιγκτον καθως η Αρχιεπισκοπή Αμερικής, οργανωσεις, γερουσιαστές και βουλευτές αισθάνονται εκτεθειμένοι μια και οι ίδιοι δίνουν μάχη κάθε χρόνο για να υπάρχουν αυστηρές αναφορές στην Έκθεση του Στειτ Ντιπαρτμεντ για τις παραβιάσεις των θρησκευτικών ελευθεριών στην Τουρκία και ιδίως εις βαρος των ελληνορθόδοξων.

Του ΝΙΚΟΥ ΜΕΛΕΤΗ 

1/8/2018