Η έκτη μαζική εξαφάνιση της ζωής στον πλανήτη Γη έχει ήδη ξεκινήσει.
Ολοένα και περισσότερες επιστημονικές έρευνες καταλήγουν στο δυσοίωνο συμπέρασμα ότι, χωρίς να το συνειδητοποιούμε, βαδίζουμε ολοταχώς προς τον πλήρη αφανισμό των περισσότερων ζωικών ειδών που υπάρχουν στον πλανήτη μας. Αν αυτό ισχύει, τότε διανύουμε ανεπιστρεπτί την 6η μαζική εξαφάνιση των κυρίαρχων, μέχρι σήμερα, μορφών ζωής.
Σε ποιες ενδείξεις βασίζεται η καταστροφική διάγνωση πολλών διαπρεπών επιστημόνων οι οποίοι υποστηρίζουν ότι αυτή η μαζική εξαφάνιση οφείλεται, αυτή τη φορά, σε ανθρωπογενή αίτια και όχι σε τυχαίους εξωγενείς παράγοντες; Είναι δηλαδή το αποτέλεσμα της παντελώς ανορθολογικής και αδηφάγου ανθρώπινης εκμετάλλευσης του πλανήτη από ένα και μοναδικό είδος -το δικό μας- το οποίο εμφανώς αδυνατεί να ελέγξει ή να αντιστρέψει αυτή την (αυτο-)καταστροφική πορεία.
Για να αξιολογήσουμε, όμως, αυτές τις προβλέψεις είναι απαραίτητο να προσδιορίσουμε τι ακριβώς εννοούμε και με ποια επιστημονικά κριτήρια μπορούμε να αποφασίζουμε με σχετική ασφάλεια για το ποια μακροεξελικτικά και πλανητικά φαινόμενα πρέπει να περιγράφονται ως«μαζική εξαφάνιση».
Ποιoς ο ρόλος και το μέλλον του ανθρώπινου είδους
σε αυτές τις εξελίξεις;
Σχεδόν κάθε εβδομάδα, τα τελευταία χρόνια, εμφανίζονται στα ΜΜΕ νέες και πιο τεκμηριωμένες έρευνες που επιβεβαιώνουν την κλιματική και οικολογική κατάρρευση η οποία εκτυλίσσεται πλέον όχι σε τοπικό αλλά σε πλανητικό επίπεδο και πολύ ταχύτερα απ’ ό,τι προβλέπαμε.
Πρόκειται για περίπλοκα και αλληλοδιαπλεκόμενα καταστροφικά φαινόμενα, τα οποία, εφόσον ξεκινήσουν, πολύ δύσκολα αναστρέφονται επειδή δημιουργούν ανατροφοδοτούμενους και αυτοενισχυτικούς «βρόχους ανάδρασης»: ό,τι συνήθως αποκαλείται «feedback loops», δηλαδή οι κλειστοί λειτουργικά βρόχοι ανάδρασης που όχι μόνο εκδηλώνονται αυθόρμητα σε όλα τα πολύπλοκα συστήματα, αλλά, επιπλέον, τείνουν να υποβαθμίζουν τη δομή και την εύρυθμη λειτουργία αυτών των συστημάτων ακόμη κι όταν εκλείψουν οι αιτίες που επέτρεψαν την εγκατάσταση τέτοιων -υποτίθεται- «φαύλων κύκλων».
Χάρη σ’ αυτόν τον ύπουλο και μη ντετερμινιστικό τρόπο, κάποιες φαινομενικά «αθώες» τοπικές καταστροφές (οικολογικές, κλιματικές, επιδημιολογικές ή και οικονομικές) μπορούν κάλλιστα να πυροδοτήσουν απροσδόκητες αλλαγές που, με τη σειρά τους, οδηγούν σε ευρύτερες και μη αναστρέψιμες καταστροφές σε πλανητικό επίπεδο!
Υπό αυτήν ακριβώς την έννοια, τους δύο τελευταίους αιώνες μια σειρά από φαινομενικά εξωγενείς και ανεξάρτητους παράγοντες, όπως η προοδευτική κλιματική κατάρρευση, η γεωλογική υπερεκμετάλλευση σε συνδυασμό με τη συστηματική υποβάθμιση των περισσότερων οικοσυστημάτων, ευθύνονται από κοινού για τον αφανισμό κάθε χρόνο ολοένα και περισσότερων βιολογικών ειδών και οδηγούν αναπόδραστα στην 6η μαζική εξαφάνιση που, όπως όλα δείχνουν, έχει ήδη ξεκινήσει στις μέρες μας.
Καταστροφικές-δημιουργικές όλες οι μαζικές εξαφανίσεις
Με τον όρο «μαζικές εξαφανίσεις» οι εξελικτικοί βιολόγοι, οι παλαιοντολόγοι και οι γεωεπιστήμονες περιγράφουν τις κυριολεκτικά κοσμογονικές καταστροφές της ζωικής βιοποικιλότητας που συνέβησαν τουλάχιστον πέντε φορές κατά το μακρινό παρελθόν και άλλαξαν ριζικά το πλανητικό τοπίο και την εξελικτική πορεία της ζωής πάνω στη Γη.
Το πιο διάσημο παράδειγμα μιας τέτοιας μαζικής βιολογικής καταστροφής είναι αναμφίβολα η εξαφάνιση των δεινοσαύρων, των γιγάντιων ερπετών που επί 150 εκατομμύρια χρόνια υπήρξαν οι κυρίαρχοι οργανισμοί πάνω στη Γη και εξαλείφθηκαν ολοκληρωτικά. Μια μαζική εξαφάνιση που, ωστόσο, συνοδεύτηκε από την ταχύτατη από άποψη γεωλογικού χρόνου αλλά εξαιρετικά εντυπωσιακή εξέλιξη των ασήμαντων μέχρι τότε θηλαστικών, που πολύ αργότερα οδήγησε στην εμφάνιση του ανθρώπου.
Το συγκεκριμένο παράδειγμα της ταχύτατης εξάλειψης των δεινοσαύρων και της βιολογικής αναβάθμισης του ρόλου των θηλαστικών ύστερα από μια μαζική εξαφάνιση είναι εξαιρετικά διαφωτιστικό για τη δύσπιστη στάση που κρατούσαν, μέχρι πολύ πρόσφατα, οι περισσότεροι εξελικτικοί βιολόγοι απέναντι σε τέτοια ακραία αλλά επαρκώς τεκμηριωμένα καταστροφικά φαινόμενα.
Για να κατανοήσουμε αυτή τη δυσπιστία πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τις ιδεολογικές αγκυλώσεις, τις επιστημολογικές προκαταλήψεις αλλά και τους ψυχολογικούς παράγοντες που ρητά ή υπόρρητα υπεισέρχονται στην επιστημονική σκέψη όποτε βρίσκεται αντιμέτωπη με τα αινιγματικά επεισόδια της μαζικής εξαφάνισης κάποιων απολύτως επιτυχημένων μορφών ζωής, όπως π.χ. ο μαζικός αφανισμός των δεινοσαύρων κατά τα τέλη της Κρητιδικής Περιόδου.
Πώς θα έπρεπε να ερμηνεύσει κάποιος τις σχετικά σπάνιες και ταχύτατες μαζικές εξαφανίσεις, οι οποίες ωστόσο άλλαξαν τη συνολική πορεία της ζωής στον πλανήτη μας; Μια πιθανή στρατηγική θα ήταν να αρνηθεί το πασιφανές: να απορρίψει δηλαδή ακόμη και τη δυνατότητα ύπαρξης τέτοιων απρόσμενων και εξαιρετικά καταστροφικών συμβάντων.
Επιμένοντας, μάλιστα, ότι η απόρριψή του αυτή βασίζεται στο καλά επιβεβαιωμένο γεγονός ότι όλες οι σημαντικές εξελικτικές αλλαγές είναι πάντα βαθμιαίες και ποτέ απότομες. Μήπως αυτό δεν υποστήριζε ο πατέρας της εξελικτικής θεωρίας, ο Δαρβίνος, καθώς και οι περισσότεροι σύγχρονοι οπαδοί του;
Το καθησυχαστικό δόγμα της «βαθμιαίας εξέλιξης», η οποία πραγματοποιείται αποκλειστικά μέσα από μικρά βελτιωτικά βήματα, υπήρξε μέχρι πρόσφατα ένα τόσο ισχυρό επιστημονικό ιδεολόγημα που εξανάγκαζε τους εξελικτικούς βιολόγους και ειδικότερα τους παλαιοντολόγους να αμφισβητούν ακόμη και την αξία της εμπειρικής μαρτυρίας των απολιθωμάτων που ανακάλυπταν: τα απότομα εξελικτικά άλματα που παρατηρούνται στη φύση, καθώς και οι ιδιαίτερα σύντομες από γεωλογικής απόψεως μαζικές εξαφανίσεις των ειδών και ανώτερων ταξινομικών ομάδων, δεν έπρεπε να θεωρούνται πραγματικές αλλά, αντίθετα, να αποδίδονται στις εγγενείς «ατέλειες του αρχείου των απολιθωμάτων»!
Δυστυχώς, η διαδεδομένη μεταφυσική-τελεολογική αυταπάτη υπέρ μίας αποκλειστικά γραμμικής και προοδευτικής εξέλιξης διαψεύδεται από τις πολύ καλά τεκμηριωμένες μαζικές εξαφανίσεις, οι οποίες, κάθε φορά που συνέβησαν, αναδιαμόρφωσαν ριζικά όχι μόνο το οικολογικό σκηνικό αλλά και την ίδια την εξελικτική πορεία της ζωής στον πλανήτη (βλ. ειδικό Πλαίσιο).
Η βιοποικιλότητα της ζωής σε κάθε γεωλογική εποχή προκύπτει αποκλειστικά από εξελικτικές διεργασίες και, σε τελευταία ανάλυση, από τη φυσική επιλογή: το πολύπλοκο παιχνίδι τύχης και αναγκαιότητας που «αποφασίζει» αυτόματα για το ποιοι οργανισμοί μπορούν να επιβιώσουν σε ένα δεδομένο περιβάλλον και ποιοι θα εξαφανιστούν ολοκληρωτικά. Είναι λοιπόν σαφές ότι η επιστημονική κατανόηση των μαζικών εξαφανίσεων είναι αποφασιστικής σημασίας για το μέλλον της ζωής και ειδικότερα της επιβίωσης του είδους μας, το οποίο από την εμφάνισή του παίζει αποφασιστικό ρόλο στην εξέλιξη και την πορεία του βιοκόσμου.
«Σήμερα διανύουμε ακόμη μία εποχή μαζικής εξαφάνισης που προκαλείται από τον άνθρωπο μέσω της καταστροφής των ενδιαιτημάτων και της ρύπανσης του περιβάλλοντος», όπως πολύ εύστοχα σημειώνει ο Ernst Mayr, ένας από τους μεγαλύτερους σύγχρονους εξελικτικούς βιολόγους, στο βιβλίο του «Τι είναι η εξέλιξη», που κυκλοφορεί άριστα μεταφρασμένο από τις εκδόσεις Κάτοπτρο.
Ο θάνατός σου η ζωή μου
Πράγματι, σχεδόν από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκε το ανθρώπινο είδος πάνω στη Γη, οι Homo Sapiens άσκησαν μια πρωτόγνωρη τροποποιητική επιρροή πάνω στις άλλες μορφές ζωής αλλά και ευρύτερα στο περιβάλλον. Στην αρχή οι άνθρωποι, ως κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες, συνέβαλαν στην εξάλειψη των πιο μεγαλόσωμων ζώων που αποτελούσαν πολύτιμη πηγή τροφής.
Ομως, τα τελευταία 10 χιλιάδες χρόνια, μετά την ανακάλυψη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, η καταστροφική επιρροή του ανθρώπου επιταχύνεται και εξαπλώνεται σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Μια μονόδρομη εξελικτική-ιστορική πορεία, που σταδιακά εκδηλώνεται με τη διευρυμένη οικειοποίηση των έμβιων και των άβιων αγαθών του πλανήτη και κατέληξε στη σημερινή αδιέξοδη κατάσταση της γενικευμένης οικολογικής κρίσης και της 6ης μαζικής εξαφάνισης των «κατώτερων» μορφών ζωής που αυτή συνεπάγεται.
Η περιπέτεια της ζωής στον πλανήτη μας δεν ταυτίζεται, όμως, ούτε και εξαντλείται στο ανθρώπινο είδος και οι προηγούμενες μαζικές εξαφανίσεις δεν ήταν αποκλειστικά καταστροφικές: παράλληλα με την εξάλειψη των περισσότερων μορφών ζωής, κάποιες άλλες, μέχρι τότε υποβαθμισμένες, μορφές ζωής αναδείχτηκαν και εξελίχθηκαν ταχύτατα για να καταλάβουν τους απελευθερωμένους από τη μαζική εξαφάνιση οικότοπους.
Με τη συντελούμενη 6η μαζική εξαφάνιση, όμως, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά: οι αλλαγές στον βιόκοσμο είναι ταχύτατες ως αποτέλεσμα της ανθρωπογενούς υποβάθμισης του περιβάλλοντος. Και η δραστική μείωση της βιοποικιλότητας θα επηρεάσει κάθε μορφή ζωής, των ανθρώπων συμπεριλαμβανομένων.
Ομως, για τους παράγοντες που εμπλέκονται και ενισχύουν την τρέχουσα ανθρωπογενή μαζική εξαφάνιση θα πούμε περισσότερα στο επόμενο άρθρο.
Το χρονικό των πέντε σημαντικότερων μαζικών εξαφανίσεων
Στα περίπου τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια απ’ όταν εμφανίστηκαν πάνω στη Γη οι πρώτες μονοκύτταρες μορφές ζωής, η γραμμική βιολογική εξέλιξη της ζωής διακόπτεται συχνά από κάποια καταστροφικά «επεισόδια», τα οποία, αν και εξαιρετικά σύντομα (από γεωλογική άποψη), οδήγησαν στον λιγότερο ή περισσότερο μαζικό αφανισμό των οργανισμών.
Μέχρι σήμερα, όμως, έχουν τεκμηριωθεί επαρκώς από τους παλαιοντολόγους μόνο πέντε τέτοιες μαζικές εξαφανίσεις που έλαβαν χώρα τα τελευταία 500 εκατομμύρια χρόνια:
◼ Πρώτη μαζική εξαφάνιση: πριν από 438 εκατομμύρια χρόνια. Κατά το τέλος της Ορδοβικίου Περιόδου εξαλείφθηκε το 84%-85% των υπαρχουσών μέχρι τότε ταξινομικών κατηγοριών.
Από την καταστροφή της Ορδοβικίου επλήγησαν οι περισσότεροι τότε θαλάσσιοι οργανισμοί (γραπτόλιθοι, κωνόδοντα, δίθυρα, τριλοβίτες).
◼ Δεύτερη μαζική εξάλειψη: πριν από 367 εκατομμύρια χρόνια. Κατά τα τέλη της Δεβονίου Περιόδου εξαλείφθηκε το 74%-83% των ειδών.
Εξαφανίστηκαν εκείνη την εποχή τα βραχιόποδα, μεγάλος αριθμός κοραλλιών, αμμωνίτες, ορισμένα πλακόδερμα ψάρια και χερσαία φυτά.
◼ Τρίτη μαζική εξάλειψη: πριν από περίπου 280 εκατομμύρια χρόνια. Κατά τα τέλη του Πέρμιου, ίσως η τραγικότερη οικολογική καταστροφή της ζωής στον πλανήτη μας.
Αποδεκατίστηκε περίπου το 95% των ειδών: στη θάλασσα οι περισσότεροι σπόγγοι, τα κοράλλια, τα βρυόζωα, ενώ στη στεριά τα περισσότερα αμφίβια και πολλά φυτοφάγα ερπετά. Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι, στο άμεσο μέλλον, ενδέχεται να επαναληφθεί μια ανάλογη οικολογική καταστροφή και μαζική εξαφάνιση από ανθρωπογενή αυτή τη φορά αίτια.
◼ Τέταρτη μαζική εξάλειψη: πριν από 208 εκατομμύρια χρόνια. Κατά το Τριάσιο.
Εξαφανίστηκε πάνω από το 79% των ειδών. Επλήγησαν θανάσιμα σπόγγοι, κοράλλια, αμμωνίτες, γαστερόποδα, δίθυρα, κωνόδοντα.
◼ Πέμπτη μαζική εξάλειψη: πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια.
Εξαλείφθηκε περίπου το 75% των ειδών. Εκτός από τους δεινόσαυρους και τα μαρσιποφόρα, επλήγησαν και πολλά πλαγκτονικά είδη, πολλά θαλάσσια σπονδυλωτά (π.χ. οι ιχθυόσαυροι, οι μονόσαυροι) και μεγάλο μέρος των φυτών στη Βόρεια Αμερική.
1/9/2018
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Η ανθρωπογενής υποβάθμιση της Βιόσφαιρας.
Εξήντα πέντε εκατομμύρια χρόνια μετά την οριστική εξάλειψη των δεινοσαύρων, η Γη φαίνεται πως βιώνει μια νέα μαζική εξαφάνιση, την έκτη κατά σειρά στη μακρά ιστορία της ζωής.
Η συντελούμενη καταστροφή της βιοποικιλότητας έχει ήδη αποδεκατίσει τους περισσότερους έμβιους πληθυσμούς και στο άμεσο μέλλον η κατάσταση προβλέπεται να χειροτερέψει, αφανίζοντας περίπου το 50% των ειδών που υπάρχουν σήμερα.
Σε τι οφείλεται αυτή η νέα πλανητικής κλίμακας καταστροφή;
Μια σειρά από «εξωγενείς» και φαινομενικά ανεξάρτητους παράγοντες, όπως η ταχύτατη κλιματική αλλαγή, η γεωλογική υπερεκμετάλλευση σε συνδυασμό με τη συστηματική υποβάθμιση των περισσότερων οικοσυστημάτων, ευθύνονται από κοινού για τον επιταχυνόμενο, χρόνο με τον χρόνο, αφανισμό ολοένα και περισσότερων βιολογικών ειδών και οδηγούν αναπόδραστα στην 6η μαζική εξαφάνιση που, όπως όλα δείχνουν, έχει ήδη ξεκινήσει.
Ο ρόλος του ανθρώπινου είδους
στην έκτη μαζική εξαφάνιση της ζωής (ΙΙ)
Ολοι συμφωνούν πρόθυμα και κυρίως ανέξοδα ότι η διατήρηση της βιοποικιλότητας είναι αποφασιστικής σημασίας για την ισορροπία και την εύρυθμη λειτουργία των γήινων οικοσυστημάτων και κατ’ επέκταση για τη σταθερότητα και την επιβίωση των ανθρώπινων κοινωνιών.
Παρ’ όλα αυτά, η εντονότατη πίεση που ασκείται από τη μαζική παρουσία και τις αδηφάγες διαθέσεις του είδους μας καταλήγει στην πλήρη απορρύθμιση των γήινων οικοσυστημάτων οδηγώντας, κυρίως τους δύο τελευταίους αιώνες, στον μαζικό αφανισμό αναρίθμητων ζωικών και φυτικών ειδών. Αυτή η δραματικά επιταχυνόμενη, στις μέρες μας, μείωση της βιοποικιλότητας περιγράφεται από τους ειδικούς με καταστροφολογικούς όρους ως η «6η μαζική εξαφάνιση».
Πράγματι, την τελευταία δεκαετία ολοένα και περισσότερες εκθέσεις από τις ειδικές επιτροπές διεθνών οργανισμών προειδοποιούν τις τοπικές κυβερνήσεις και τη διεθνή κοινότητα ότι βρισκόμαστε στα πρόθυρα της 6ης μαζικής εξαφάνισης, ενώ ένας διόλου ευκαταφρόνητος αριθμός κορυφαίων επιστημόνων υποστηρίζει ότι αυτή έχει ήδη ξεκινήσει.
Ωστόσο, όλοι ανεξαιρέτως συμφωνούν για το ότι τα αίτια αυτής της καταστροφικής πορείας είναι «ανθρωπογενή»: τόσο για τον πλανητικής κλίμακας αποδεκατισμό της βιοποικιλότητας όσο και για την ταχύτατη επιδείνωση των κλιματικών-οικολογικών συνθηκών ευθύνεται το ανθρώπινο είδος. Υπάρχουν, άραγε, επαρκή στοιχεία, και ποια ακριβώς, για μια τόσο δυσοίωνη διάγνωση;
Οπως αναφέραμε στο προηγούμενο άρθρο, η εξάλειψη μέσω της φυσικής επιλογής ορισμένων μεμονωμένων ζωικών ειδών είναι ένα σύνηθες και αναμενόμενο βιολογικό φαινόμενο, επειδή συμβάλλει αποφασιστικά στην ανάδυση και την εξέλιξη νέων μορφών ζωής.
Πρόκειται μάλιστα για μια αναπόφευκτη φυσική διεργασία, που οφείλεται στο αντιδιαισθητικό ίσως αλλά πολλαπλώς επιβεβαιωμένο γεγονός ότι η εξελικτική πορεία της ζωής δεν είναι τελεολογική, δηλαδή νομοτελειακά προδιαγεγραμμένη είτε από τη Φύση είτε από κάποιον πάνσοφο Δημιουργό.
Απόδειξη αυτού του γεγονότος είναι ότι από τις απαρχές της ζωής -πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια- μέχρι σήμερα έχει εξαλειφθεί πάνω από το 99,6% των ειδών που ζούσαν κάποτε στον πλανήτη μας!
Αν η εξέλιξη και η μελλοντική πορεία της ζωής ήταν όντως προδιαγεγραμμένες, όπως αφελώς ισχυρίζονται κάποιοι, προς τι αυτή η εκατόμβη από εξαφανισμένα είδη;
Παρ’ ότι η εξάλειψη μεμονωμένων ειδών είναι απολύτως φυσική και αναμενόμενη εξελικτική διεργασία, η «μαζική εξαφάνιση» της πλειονότητας των ειδών και των ανώτερων ταξινομικών ομάδων που έζησαν σε μια δεδομένη γεωλογική εποχή αποτελεί, αντίθετα, ένα εντελώς απρόσμενο και σχετικά σπάνιο εξελικτικό «επεισόδιο». Κάτι που επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι τα τελευταία 550 εκατομμύρια χρόνια έχει συμβεί μόνο πέντε φορές.
Πρόκειται για τις περίφημες πέντε μαζικές εξαφανίσεις που γνώρισε η εξέλιξη της ζωής στον πλανήτη μας και οι οποίες, κάθε φορά που συνέβησαν, οδήγησαν στον οριστικό αφανισμό του 65% έως το 90%, περίπου, των μέχρι τότε επιτυχημένων μορφών ζωής (βλ. «Εφ.Συν.» 1.9.18).
Σε προηγούμενες γεωλογικές εποχές, τέτοια επεισόδια των μαζικών εξαφανίσεων είχαν προκληθεί άλλοτε από μεγάλες οικολογικές αλλαγές (π.χ. στη σύσταση της ατμόσφαιρας ή των ωκεανών) και άλλοτε από μη προβλέψιμες εξωγενείς αιτίες, όπως π.χ. η πτώση στη Γη ενός αστεροειδούς ή ενός κομήτη που, πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια, κατά τα τέλη της Κρητιδικής περιόδου, προκάλεσε τον μαζικό αφανισμό των δεινοσαύρων και μαζί με αυτούς του 75% των ειδών που ζούσαν τότε στη Γη.
Ο νέος μαζικός εξολοθρευτής
Αντίθετα, στην περίπτωση της τελευταίας, 6ης μαζικής εξαφάνισης ο βασικός πρωταγωνιστής και υπαίτιος φαίνεται πως είναι ο σύγχρονος άνθρωπος (Homo sapiens), ο οποίος χάρη στις ιδιαίτερες νοητικές και κοινωνικές-πολιτισμικές του ικανότητες κατάφερε να αναδειχθεί σε ένα ταχύτατα εξελισσόμενο και επιτυχημένο βιολογικό είδος και πιο πρόσφατα (τα τελευταία 10 χιλιάδες χρόνια) σε ηγεμονικό βιολογικό είδος που είναι σε θέση όχι απλώς να εκμεταλλεύεται λυσσαλέα αλλά να αλλάζει, προς ίδιον όφελος, τον πλανήτη που τον φιλοξενεί.
Ετσι, σταδιακά άλλα πάντοτε απερίσκεπτα, το ανθρώπινο είδος έγινε ο αποφασιστικός απορρυθμιστικός παράγοντας-καταστροφέας της ζωής πάνω στη Γη.
Τους δύο τελευταίους αιώνες, μάλιστα, χάρη στη διαρκή τεχνοεπιστημονική και βιομηχανική επανάσταση, η καταστροφική επιρροή του είδους μας, η οποία μέχρι τότε ήταν τοπικά περιορισμένη, πήρε πλανητικές διαστάσεις.
Οσο για το παρόν, αν είναι σωστοί οι υπολογισμοί που προκύπτουν από κάποιες μελέτες, τότε η συστηματική οικολογική αποδόμηση και υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων του πλανήτη από τον άνθρωπο σε συνδυασμό με τις ακραίες κλιματικές αλλαγές οδηγούν σε οριστικό αφανισμό από 10 έως 690 είδη έμβιων οργανισμών την εβδομάδα!
Η υψηλή νοημοσύνη στην υπηρεσία της καταστροφής
Σύμφωνα με μια εντυπωσιακή έρευνα που δημοσιεύτηκε πριν από έναν χρόνο στο εγκυρότατο περιοδικό «PNAS» της Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America) από το 1900 μέχρι σήμερα έχει χαθεί οριστικά ένας ασύληπτος αριθμός ειδών.
Την έρευνα υπογράφουν τρεις διαπρεπείς επιστήμονες, ο Μεξικανός Gerardo Ceballos και οι Αμερικανοί Paul Ehrlich και Rodolfo Dirzo. Χαρτογραφώντας τις γεωγραφικές περιοχές όπου ζουν 27 χιλιάδες είδη πτηνών, αμφίβιων, ερπετών, διαπίστωσαν ότι πάνω από το 50% των ζωικών οργανισμών που ζούσαν στη Γη δεν υπάρχει πια, και το ίδιο ισχύει για δισεκατομμύρια ζωικούς πληθυσμούς.
Επιπλέον, αναλύοντας τις πληθυσμιακές απώλειες σε 177 είδη θηλαστικών από το 1990 μέχρι το 2015, ανακάλυψαν ότι στα είδη που εξέτασαν οι οικότυποι όπου ζούσαν μειώθηκαν κατά 30%, ενώ σε 71 είδη θηλαστικών ο πληθυσμός τους μειώθηκε πάνω από 80%.
Σε παρόμοια συμπεράσματα έχει καταλήξει μια ατελείωτη σειρά από οικολογικές, κλιματικές και γεωεπιστημονικές έρευνες, όπως η πρόσφατη διεθνής έρευνα του, κατά τα άλλα, συντηρητικού οικολογικού οργανισμού WWF (Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση), η οποία διαπίστωσε ότι «από το 1970 έως το 2012, έχει απολεσθεί το 58% του πλούτου της ζωής πάνω στη Γη όσον αφορά την πανίδα των σπονδυλωτών».
Μια μαζική απώλεια σε βιο-πλούτο για την οποία ευθύνονται αποκλειστικά οι ανθρωπογενείς καταστροφές.
Υπάρχουν, πάντως, και ορισμένοι επιφανείς επιστήμονες που δεν συμφωνούν ότι η έκτη μαζική εξαφάνιση έχει ήδη αρχίσει. Για παράδειγμα, ο καθηγητής Dough Erwin, διεθνούς φήμης παλαιοντολόγος στο Smithsonian Institution στις ΗΠΑ, δήλωσε: «Αν συνεχίσουμε έτσι, η έκτη μαζική εξαφάνιση θα έλθει γρήγορα, όμως δεν συντελείται ακόμη. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ακόμη χρόνος για να αποφύγουμε την Αποκάλυψη».
Πολύ πιο αισιόδοξος εμφανίζεται ο Chris D. Thomas, καθηγητής βιολογικών επιστημών στο βρετανικό Πανεπιστήμιο York, ο οποίος ισχυρίζεται ότι αυτά τα καταστροφικά σενάρια υποτιμούν τις προσαρμοστικές ικανότητες της φύσης: «Στην ιστορία της Γης τα είδη επιβιώνουν μεταναστεύοντας σε νέους βιότοπους».
Το ερώτημα είναι αν ο άνθρωπος, ως νοήμον βιολογικό είδος, θα έχει τον απαραίτητο χρόνο και κυρίως τον τρόπο για να ανακαλύψει ή να δημιουργήσει τους ανύπαρκτους, για την ώρα, βιότοπους.
Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι ακόμη κι αυτές οι φαινομενικά καθησυχαστικές αντιρρήσεις δεν αμφισβητούν την επικείμενη έλευση μιας μαζικής εξαφάνισης των κυρίαρχων (σήμερα) μορφών ζωής.
Η πλανητική θερμοπληξία γεννά πανικό
Μια πολύ πρόσφατη έρευνα σχετικά με την συντελούμενη στις μέρες μας κλιματική αλλαγή επιχείρησε να κατανοήσει πώς συνδέεται η ανθρώπινη θνησιμότητα με τους φετινούς σφοδρότατους καλοκαιρινούς καύσωνες στις τροπικές και υποτροπικές περιοχές του πλανήτη καθώς και με την ασυνήθιστη άνοδος της θερμοκρασίας στο βόρειο ημισφαίριο και ειδικότερα στη Βόρεια Ευρώπη, όπου τους καλοκαιρινούς μήνες επικρατούν πολύ πιο χαμηλές θερμοκρασίες.
Με βάση τα δεδομένα που συνέλεξαν οι ερευνητές δημιούργησαν ένα μοντέλο για την ιδιαίτερα ανησυχαστική δυναμική αυτών των φαινομένων στο μέλλον.
Ετσι για τις επόμενες δεκαετίες, σε αυτές τις γεωγραφικές περιοχές προβλέπεται ασυνήθιστη αύξηση της θερμοκρασίας και η εμφάνιση απανωτών κυμάτων καύσωνα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
Συγκρίνοντας τα δεδομένα σχετικά με την ανθρώπινη θνησιμότητα σε 412 κοινότητες από 20 διαφορετικά έθνη κατά τη χρονική περίοδο 1971-2010 οι ερευνητές δημιούργησαν ένα μοντέλο για το χρονικό διάστημα 2031-2080 σύμφωνα με το οποίο στις τροπικές και υποτροπικές περιοχές (Βραζιλία, Κολομβία, Φιλιππίνες κ.α.) προβλέπει αύξηση της θνησιμότητας από καύσωνες κατά 775%!
Οσο για την ευρωπαϊκή ήπειρο και ειδικότερα για τη Μεσόγειο οι αντίστοιχες τιμές είναι πολύ πιο χαμηλές, αλλά κάθε άλλο παρά εφησυχαστικές, δεδομένου ότι τα μελλοντικά κύματα καύσωνα στη γειτονική Ιταλία προβλέπεται να αυξήσουν τη θνησιμότητα από το 45% στις αραιοκατοικημένες περιοχές έως και 248% στις μεγαλουπόλεις.
Σύμφωνα λοιπόν με αυτή την εκτενή διεθνή έρευνα, αν συνεχιστεί με τους σημερινούς ρυθμούς η ρύπανση της ατμόσφαιρας, τότε στο τέλος του τρέχοντος αιώνα το 74% του ανθρώπινου πληθυσμού θα αναγκαστεί να ζει εκτεθειμένο σε κυριολεκτικά θανατηφόρα κύματα καύσωνα.
Η αξία της συγκεκριμένης έρευνας, καθώς και πολλών άλλων σχετικών ερευνών, είναι ότι μας επιτρέπουν να συνειδητοποιήσουμε τις καταστροφικές συνέπειες της ανθρωπογενούς κλιματικής καταστροφής, η οποία ενδέχεται βραχυπρόθεσμα να πλήττει περισσότερο τις πιο θερμές, πιο φτωχές και πολυπληθείς περιοχές του πλανήτη, όμως μεσομακροπρόθεσμα αφορά το σύνολο της ανθρωπότητας.
Αν από τώρα οι πολιτείες δεν λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για να σταματήσουν ή, τουλάχιστον, να επιβραδύνουν την υπερθέρμανση του πλανήτη, τότε τα θανατηφόρα κύματα καύσωνα μοιραία θα αυξηθούν σε ένταση, συχνότητα και διάρκεια με ολέθριες συνέπειες όχι μόνο για το ανθρώπινο είδος αλλά και για το σύνολο της χλωρίδας και της πανίδας που ζει σε αυτές τις περιοχές.
http://www.efsyn.gr/arthro/i-anthropogenis-ypovathmisi-tis-viosfairas
8/9/2018